Inburgering.en nu zelf, of toch samen? Nieuw inburgeringsstelsel Hengelo 2013 Gemeente Hengelo Sector Publiekszaken en Sociale Zaken mei 2012
1. Voorwoord Welkom in Hengelo! Al eeuwenlang komen mensen uit diverse landen naar Nederland. Ze zijn op de vlucht of op zoek naar werk en een betere toekomst of stichten een gezin. Op het moment wonen er in Hengelo ongeveer 17.000 mensen van allochtone afkomst. Het is belangrijk dat zij net als de ruim 63.000 andere Hengeloërs prettig kunnen leven, wonen, werken en studeren. Het volgen van een inburgerings- en/of participatietraject kan hierbij helpen. Met ingang van 1 januari 2013 is inburgering niet langer de verantwoordelijkheid van de gemeente. Op grond van de Wet Inburgering worden mensen die naar Nederland komen hiervoor zelf verantwoordelijk. Een groot deel van de nieuwkomers is wel in staat om zijn eigen inburgering te organiseren. Het risico ligt echter bij de groep die om uiteenlopende redenen daar niet of moeilijk in slaagt. Voor deze nieuwkomers geldt dat de vangnetfunctie van de gemeentelijke inburgering wegvalt. Isolement, uitsluiting van de samenleving, verschulding, meer aanspraak op sociale voorzieningen en mogelijk verlies van het verblijfsrecht zijn een paar van de risico s voor deze groep. Iedereen doet mee is een van de belangrijkste uitgangspunten van ons collegeprogramma. Ons inburgeringbeleid is dan ook gebaseerd op het idee dat de maatschappij de ogen niet kan sluiten voor de komst van mensen uit andere landen. Als maatschappij, als noaber zien wij het als onze plicht hen welkom te heten en de kans te bieden om een volwaardige plaats in de samenleving te verkrijgen. Zij leveren immers ook een bijdrage aan de maatschappij waarin zij zich vestigen. Maar wij mogen ook wat van hen verwachten. Namelijk dat zij zich goed voorbereiden op het wonen en werken in hun nieuwe leefomgeving. Zij zijn zelf verantwoordelijk om de kansen die hun geboden worden, goed te gebruiken. Een zo optimaal mogelijke vorm van inburgering is in het belang van zowel de migrant als de maatschappij waarin hij terecht komt. En vergt ook inzet van beiden. Een goede beheersing van de Nederlandse taal is en blijft essentieel om een volwaardige participatie op de arbeidsmarkt en in de samenleving mogelijk te maken. Bekendheid met en toegankelijkheid tot de mogelijkheden om in te burgeren zijn hiervoor noodzakelijk. Samen met onze inwoners en partners in de stad willen wij ook na 2012 de nieuwe Hengeloërs welkom heten. Wij gaan samen zorgdragen voor informatievoorziening, advisering en ondersteuning bieden waar nodig. De uitvoering hiervan beleggen wij op een centraal punt in de stad toegankelijk voor alle inwoners. Inzet is een adequate infrastructuur voor inburgering in de wijk waar nodig en op stedelijk niveau waar mogelijk. Hiermee blijven wij onze inzet leveren om iedereen doet mee ook voor deze groep Hengeloërs waar te maken. Mariska ten Heuw Wethouder wethouder sociale zaken, werk (arbeidsmarkt), inburgering, educatie, re-integratie en economie 2
Inhoud 1. Voorwoord...2 2. Samenvatting...4 3. Inleiding...6 4. Resultaten vijf jaar inburgering 2007-2012...7 4.1. Inburgeringstrajecten...7 4.2. Alfabetisering...7 4.3. Taalcoaches...8 4.4. Maatschappelijke begeleiding...8 5. Wijzigingen inburgering...9 5.1. Gemeentelijke taken 2012...9 5.2. Gemeentelijke taken met ingang van 2013...10 5.3. Gevolgen wetswijziging WI...11 6. Hengelo s Inburgeringsstelsel 2013...12 6.1. Visie...12 6.2. Doel en doelgroep...12 6.3. Informatie over het taalaanbod...13 6.4. Taalpunt Menthol...13 6.5. Inburgeringscursussen taallessen...15 7. Afbouw huidige inburgeringstelsel...17 8. Communicatie...19 9. Financieel kader...19 9.1. Toelichting...19 10. Begrippenlijst...22 3
2. Samenvatting Inburgering is een zaak van de inburgeraar en de samenleving samen. Om actief deel te nemen aan de maatschappij is een goede beheersing van de Nederlandse taal zeer gewenst. Maar voor het recht op verblijf in Nederland en om aanspraak te maken op het vangnet van de sociale zekerheid wordt een goede beheersing van de Nederlandse taal zelfs een voorwaarde. De gemeente herijkt het Inburgeringsstelsel. Voor een deel van de inburgeraars blijft zij haar taken uitvoeren als voorheen. Voor de nieuwe inburgeraars wil de gemeente samen met vrijwilligers, organisaties en welzijnsinstellingen in de stad in 2013 het Taalpunt Menthol oprichten in de Bibliotheek. Een plek waar inburgeraars informatie en advies over betaalbare inburgering- en taaltrajecten kunnen vinden. Een plek waar zij ondersteuning en mogelijkheden om het Nederlands te oefenen kunnen vinden in de vorm van een taalcoach, in de materialenbank en bij de activiteiten van het Taalcafé. Met vooral collectieve voorzieningen in de wijk waar nodig en op stedelijk niveau waar mogelijk. Daarbij maken wij een verbinding met het aanbod voor laaggeletterden. Het Taalpunt Menthol stellen wij open voor alle inwoners van Hengelo die hun beheersing van de Nederlandse taal willen verbeteren. Hierbij doen wij een beroep op de Hengelose samenleving om de eigen kracht in te zetten. De educatiemiddelen vormen samen met de re-integratiemiddelen vanaf 2013 nog het enige budget om te investeren in de geletterdheid van zowel autochtonen als allochtonen. Juist omdat taal zo n belangrijke voorwaarde is om te kunnen slagen op de arbeidsmarkt en in de samenleving zetten wij de educatiemiddelen met voorrang in voor de mensen die uit moeten stromen naar de arbeidsmarkt. De afbouw van het huidige inburgeringsstelsel is in 2012 in gang gezet maar spreidt zich uit over de komende jaren omdat de inburgeringstrajecten een gemiddelde looptijd van 3 jaar hebben en de inburgeraars 6 jaar de tijd hebben om aan hun inburgeringsplicht te voldoen. De duur van de gemeentelijke handhavingstaak is afhankelijk van de mate waarmee de inburgeringsplichtigen aan hun inburgeringsplicht voldoen. In 2013 ontvangen wij de laatste middelen van het rijk voor de uitvoering van de inburgering in de komende twee jaar. Het uitvoeren van de inburgeringstaken en het opzetten van het Taalpunt Menthol gebeurt de komende twee jaar binnen het hiervoor beschikbare budget. Met het herijken van het Inburgeringsbeleid willen wij de hieronder staande doelen realiseren 1. Wij zorgen er gezamenlijk voor dat inwoners van Hengelo die hun beheersing van de Nederlandse taal willen verbeteren hiervoor de weg kunnen vinden. Dat ondersteuning waar nodig aanwezig is. Wij zorgen er ook gezamenlijk voor dat nieuwe inwoners hun weg vinden in de maatschappij en zelfredzaam worden. Hierbij gaan we uit van de ambitie van inwoners om zich te ontwikkelen en hun talenten te benutten. (H 6.1 pag. 12) 2. Wij zetten de integrale benadering van asielgerechtigden vanuit de domeinen huisvesting, (inburgerings)onderwijs, inkomensvoorziening en de gemeentelijke gezondheidszorg voort. De inburgering van deze groep gaan wij pro-actief begeleiden en monitoren via het Taalpunt Menthol. Standaard wordt hierbij een taalcoach ingezet. (H 6.1 pag. 12) 3. Wij zetten in op het in stand houden van een regionale infrastructuur van taalonderwijs voor laagopgeleide inburgeraars. Wij onderzoeken hiervoor de mogelijkheden samen met het ROC en andere gemeenten. (H 6. Pag 13. ) 4. Wij zorgen voor een centraal punt in de stad waar een overzicht van en informatie over het taalaanbod aanwezig is. Zowel lokaal, regionaal als landelijk. Wij zetten in op het verstrekken van informatie en individueel advies op maat over het bestaande aanbod. Wij werken hiervoor samen met de organisaties en welzijnsinstellingen die de taallessen verzorgen 4
met als doel dat elke inwoner het taalaanbod vindt dat hij nodig heeft om zijn doel te bereiken tegen zo laag mogelijke kosten. (H 6. 3 pag. 13) 5. Wij vestigen het Taalpunt Menthol in de Bibliotheek. Met zijn functies van leesbevordering, leesbeleving en taalontwikkeling, mediawijsheid, leer- en gidsfunctie en plek voor sociale participatie vormt dit de ideale plek voor het Taalpunt Menthol. Samen met de bibliotheek en andere organisaties in de stad gaan wij het Taalpunt Menthol vormgeven en inrichten voor alle inwoners van Hengelo. (H 6.4 pag. 14) 6. Wij blijven in het nieuwe lokale Inburgeringsstelsel taalcoaches als ondersteuning voor inburgeraars inzetten. (H 4.3 pag. 14) 7. Het Taalpunt Menthol wordt door een zelfstandig opererende vrijwilligersorganisatie gerund. Wij zorgen voor coördinerende ondersteuning (0,35 fte). (H 6.4 pag. 15) 8. Waar nodig en mogelijk bieden wij de uitkeringsgerechtigde inburgeraars, op trede 3-4-5 van de participatieladder, een re-integratietraject aan in combinatie met Nederlandse taallessen. Waar mogelijk wordt hiervoor gebruik gemaakt van het bestaande aanbod van taallessen in de wijk en op stedelijk niveau en uitgaande van de principes van eigen kracht. Alleen in situaties waarin dit niet mogelijk is of niet het juiste traject vormt kopen wij taallessen als onderdeel van het re-integratietraject in. Voor de groep uitkeringsgerechtigde inburgeraars, op trede 1-2-3 van de participatieladder, zetten wij voornamelijk het bestaande aanbod van taallessen in de wijk en op stedelijk niveau in. Dit naast de inzet van taalcoaches en het aanbod van het Taalcafé. (H 6.5 pag. 16) 5
3. Inleiding De landelijke regelgeving en praktijk inzake inburgering is de afgelopen jaren voortdurend veranderd. Enerzijds worden er hogere eisen aan het niveau en het tempo van de integratie gesteld en anderzijds komt de nadruk steeds meer op dwang en sancties te liggen. De wijziging van de Wet inburgering, die op 1 januari 2013 moet ingaan, is de zevende inhoudelijke wijziging sinds deze in 2007 in werking trad. Deze wetswijziging betekent een breuk met de huidige uitvoeringspraktijk. Met ingang van 1 januari 2013 wijzigen de Wet inburgering (WI), de Vreemdelingenwet 2000, de Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB) en de Wet Werk en Bijstand (WWB) op essentiële punten. Deze wijzigingen hebben grote gevolgen voor inburgeraars en veranderen ook de rol van de gemeente ingrijpend. Het rijk bouwt de middelen voor inburgering volledig af in 2013. Op de middelen voor volwasseneneducatie wordt ook bezuinigd. Met ingang van 2014 gaat de helft van dit budget rechtstreeks naar de ROC s ten behoeve van het VAVO- onderwijs. Voor de besteding van het overblijvende deel van het educatiebudget worden steeds meer eisen gesteld. Daarbij wordt de doelgroep van de WEB verruimd. Deze wijzigingen in wet en regelgeving en de afbouw van de middelen vereisen een herijking van het inburgeringsbeleid. In 2012 treffen wij voorbereidingen voor een lokaal adequaat inburgeringstelsel onder de naam Taalpunt Menthol dat in 2013 zijn beslag moet krijgen. Een stelsel waarmee inwoners van Hengelo hun beheersing van de Nederlandse taal kunnen verbeteren en de mogelijkheden hiervoor ook kunnen vinden. Dit stelsel verbindt de bestaande mogelijkheden in de stad en het digitale aanbod om de beheersing van de Nederlandse taal te verbeteren. Binnen dit stelsel zorgen vrijwilligers voor advies, begeleiding en ondersteuning. Opzet notitie Op de volgende pagina s vindt u achtereenvolgens: De resultaten van 5 jaar inburgering. De belangrijkste wetswijzigingen met de gevolgen hiervan voor de inburgering in Hengelo. Een eerste opzet van het Hengelose inburgeringstelsel met ingang van 2013 De afbouw van het huidige inburgeringsstelsel en tenslotte de communicatie, het financieel kader met toelichting en de begroting. 6
4. Resultaten vijf jaar inburgering 2007-2012 4.1. Inburgeringstrajecten De uitvoering van de huidige Wet inburgering is in 2007 met de nodige problemen van start gegaan, mede door de complexe wet- en regelgeving. Deze problemen zijn onderkend en met het Deltaplan Inburgering is door het rijk ingezet op het verbeteren van de kwaliteit en het rendement van de inburgering. Daarmee is de inhoudelijke doelstelling van inburgering ook aangepast. Er is sprake van een behoorlijke koerswijziging waarin naast een goede beheersing van de Nederlandse taal het streven naar participatie steeds centraler is komen te staan. Als gemeente hebben wij op grond van de WI de taak om inburgeraars te informeren, te faciliteren en te handhaven. Wij hebben hierbij de meeste inzet geleverd op het informeren en faciliteren; het adviseren en aanbieden van inburgeringscursussen op maat. Het inburgeringsaanbod bestaat uit modules, op de behoefte van de gemotiveerde inburgeraar afgestemd variërend van inburgeringsexamen, grammaticamodules tot staatsexamens. Deze insteek heeft prima resultaat opgeleverd! In de afgelopen vijf jaar zijn ruim negenhonderd inwoners gestart met een inburgeringscursus. Hiervan heeft inmiddels meer dan 80% een diploma behaald. Daarmee hebben wij de ambitie voor de periode van 2007 tot 2012 om 895 inburgeraars te laten starten met hun inburgering meer dan behaald. In de onderstaande tabel vindt u een overzicht van de landelijke resultaten van de inburgering in 2010 ten opzichte van de resultaten in de gemeente Hengelo. Daaronder een overzicht van de inburgeringresultaten van de afgelopen vijf jaar in Hengelo. Tabel 1. Resultaten inburgering 2010 Landelijk Hengelo Doelstelling Realisatie Doelstelling Realisatie Gerealiseerde voorzieningen 56.000 55.344 150 195 Aandeel duaal 60% 68% 60% 73% Slagingspercentage voor het inburgeringsexamen 60% 72% 60% 74% Tabel 2. Resultaten 5 jaar inburgering Hengelo Jaar 2007 2008 2009 2010 2011 totalen Ambitie 589 150 150 889 Reguliere inburgeringstrajecten 37 122 333 195 139 826 Inburgeringstrajecten Generaal pardon 5 67 22 6 n.v.t. 100 Totaal 42 189 355 201 139 926 In deze tabellen is duidelijk te zien dat er goede resultaten zijn geboekt. In 2007 is de inburgering aanvankelijk moeizaam op gang gekomen. Vanaf 2008 stijgen de resultaten. Met ingang van 2010 is de ambitie op 150 trajecten gesteld in verband met het krimpende budget en het aantal inburgeraars dat bereikt werd. In het najaar van 2010 is er nog een laatste wervingsactie onder vrijwillige inburgeraars geweest die gezorgd heeft voor een grote toeloop. Dit heeft geresulteerd in een overrealisatie in 2010 en een voortvarende start in 2011. In de eerste helft van 2011 overstijgt de vraag naar inburgeringstrajecten het beschikbare aanbod en hebben wij een prioritering ingevoerd. De ambitie voor 2011 is uiteindelijk niet helemaal gerealiseerd. Dit komt doordat een deel van de middelen voor alfabetisering ingezet moesten worden. De overrealisatie in 2010 is binnen het budget gerealiseerd. 4.2. Alfabetisering Een probleem vormt de groep inburgeraars die eerst moet alfabetiseren. Deze trajecten worden primair bekostigd vanuit de middelen van de WEB. De beschikbare middelen zijn echter onvoldoende om alle analfabeten een traject aan te bieden. In de afgelopen vijf jaar hebben wij vanuit inburgering en re-integratie aanvullend middelen ingezet voor alfabetisering. Ook in 2012 is dit 7
noodzakelijk om een wachtlijst te voorkomen. Het betreft hier een structureel probleem. Dit komt doordat een aanzienlijk percentage van de inburgeraars die vanuit de asielzoekerscentra in Hengelo komen wonen analfabeet is. Hieronder een overzicht van de gerealiseerde alfabetiseringstrajecten in de afgelopen jaren. Tabel 3. Gerealiseerde alfabetiseringstrajecten Hengelo Jaar 2007 2008 2009 2010 2011 totaal Aantal Alfabetiseringstrajecten 20 83 41 17 15 176 4.3. Taalcoaches Taalcoaches zijn vrijwilligers die de Nederlandse taal in de praktijk oefenen met een inburgeraar. In oktober 2008 is een start gemaakt met het inschakelen van taalcoaches ter ondersteuning van inburgeraars. De inzet van deze taalcoaches is een belangrijke aanvulling gebleken op het taalonderwijs. Deze methodiek zorgt ervoor dat de taalverwering sneller verloopt. Daarnaast verkrijgen inburgeraars op deze manier meer zelfvertrouwen en start de participatie direct. De inburgeraars zelf zijn ook enthousiast over de taalcoaches. De hoge slagingscijfers voor de examens zijn hier mede het resultaat van. De doelstelling om 200 taalcoaches in drie jaar tijd te koppelen is in 2,5 jaar al gehaald. Tabel 4. Resultaten Taalcoaches Gerealiseerde Taalkoppels 2008 11 Gerealiseerde Taalkoppels 2009 34 Gerealiseerde Taalkoppels 2010 86 Gerealiseerde Taalkoppels 2011 96 Totaal 227 4.4. Maatschappelijke begeleiding Voor asielgerechtigde inburgeraars vormt maatschappelijke begeleiding een verplicht onderdeel van het inburgeringstraject. De kosten van de maatschappelijke begeleiding voor de groep te huisvesten statushouders en andere allochtone inwoners vallen ook onder inburgering en worden vanuit het bijbehorend budget bekostigd. Tabel 5. Aantal klanten maatschappelijke begeleiding 2007-2011 Asielgerechtigde inburgeraars 300 Gehuisveste statushouders 226 Allochtone inwoners 400 8
5. Wijzigingen inburgering 5.1. Gemeentelijke taken 2012 Doelgroep Alle vreemdelingen die rechtmatig in Hengelo verblijven. Zowel de vreemdelingen die verplicht moeten inburgeren als de vreemdelingen die vrijwillig mogen inburgeren. Op grond van de huidige Wet inburgering heeft de gemeente drie taken: Informeren; Faciliteren; Handhaving. Informeren Voor het informeren en adviseren van inburgeraars is in 2007 gekozen voor een aanpak op twee fronten. Informatie aan het loket naast een actieve benadering van inburgeringsplichtigen op locatie en bij evenementen. Dit werd uitgevoerd door het Steunpunt Inburgering op het publieksplein. In januari 2010 is deze dienstverlening ondergebracht in de samenwerkingsorganisatie Menthol 1 gehuisvest in het gebouw van Carint achter het ziekenhuis. De omvang van de dienstverlening is verminderd omdat de vraag hiernaar daalde. Met ingang van januari 2011 wordt informatie en advies door Menthol alleen nog via spreekuren aangeboden. Faciliteren Faciliteren is het aanbieden van inburgeringstrajecten en maatschappelijke begeleiding. Sinds 2011 krimpt het budget voor het aanbieden van inburgeringstrajecten. Klantmanagers van de afdeling Klantmanagement en toetsing van de sector Publieksdiensten en Sociale Zaken verzorgen een deel van de uitvoering. Zij dragen zorg voor het inburgeringsonderzoek, stellen de inburgeringstrajecten vast en verzorgen de handhaving. Omdat de vraag groter is dan het aanbod, wordt met ingang van januari 2011 voor de toekenning van de beschikbare inburgeringstrajecten de prioritering van de Verordening inburgering 2009 gehanteerd. Het gaat hierbij om criteria zoals afstand tot de arbeidsmarkt, leeftijd, het ontvangen van een uitkering, opvoedingstaken en een laag inkomen. Een uitzondering hierop vormen de asielmigranten en geestelijk bedienaren, aan wie de gemeente een aanbod moet doen. In 2012 bieden wij nog 100 inburgeraars een inburgeringstraject aan. De inburgeringstrajecten kopen wij in bij het ROC van Twente. Menthol verzorgt de maatschappelijke begeleiding en de werving en koppeling van taalcoaches. In verband met de krimpende middelen is de omvang van deze dienstverlening voor 2012 verminderd (minder spreekuren) en deels anders vormgegeven (meer inzet vrijwilligers). Het aanbieden van taalcoaches als ondersteuning bij de taalverwerving bekostigen wij ook uit de middelen voor de inburgeringstrajecten. Handhaving Het uitgangspunt voor het Hengelo s inburgeringsbeleid is stimuleren, motiveren, ondersteunen en faciliteren. Handhaving heeft een zeer lage prioriteit en komt eigenlijk alleen aan bod als inburgeraars niet komen op afspraken of zich niet voldoende inzetten voor hun inburgeringstraject. Er is echter ook een groep van 162 inburgeraars (stand 1-1-2012) die zelf hun inburgering regelen en alleen gemonitoord worden om te kijken of zij op tijd aan hun inburgeringsplicht voldoen. - De inburgeringstermijn van steeds meer mensen uit deze groep loopt ten einde en de handhavingswerkzaamheden hiervoor nemen toe. De klantmanagers die de facilitering uitvoeren zijn ook belast met deze handhaving. Handhaving houdt in; het bepalen van de geleverde inspanningen, het eventueel opleggen van boetes en het verlengen van de inburgeringstermijn. - De gemeente is ook bevoegd voor het verlenen van ontheffingen van de inburgeringsplicht. Ontheffing is mogelijk op grond van lichamelijke en/of psychische gronden, op grond van niet leerbaar zijn en op grond van evident voldoende ingeburgerd zijn. De klantmanagers verlenen deze ontheffingen namens het college. 1 1Menthol is de naam van het samenwerkingsverband van Carint, Scala en de gemeente Hengelo. Menthol houdt zich bezig met inburgering en alles wat daarmee te maken heeft. Menthol biedt hulp, ondersteuning en advies. 9
5.2. Gemeentelijke taken met ingang van 2013 Doelgroep Op 1 januari 2013 ontstaat er een splitsing in de doelgroep voor de inburgering op grond van de wijzigingen in de Wet Inburgering die dan van kracht zijn. De gemeente heeft in principe geen inburgeringstaken meer voor vreemdelingen die zich na 2012 in Hengelo vestigen. Er ontstaan drie doelgroepen voor inburgering. 1. Inburgeraars onder het overgangsrecht WI Voor de vreemdelingen die zich op of vòòr 31 december 2012 in Hengelo vestigen behoudt de gemeente de taken opgenomen in de Wet Inburgering van voor 2013 zoals beschreven in het vorige hoofdstuk. Dit betreft de groep vreemdelingen die inburgeringsplichtig zijn of als vrijwillige inburgeraar een inburgeringstraject van de gemeente hebben geaccepteerd. De gemeente blijft verantwoordelijk voor deze groep totdat de laatste verplichte inburgeraar voldaan heeft aan zijn inburgeringsplicht en de laatste vrijwillige inburgeraar zijn inburgeringstraject heeft beëindigd. Een inburgeringstraject duurt gemiddeld 1,5 tot 4,5 jaar inclusief alfabetisering. De inschatting is dat er op 1 januari 2013 nog circa 350 inburgeraars zijn met een inburgeringsverplichting en/of inburgeringstraject. Een deel van deze groep is hier tot 2016 of nog later mee bezig. 2. Inburgeringsplichte nieuwkomers WI 2013 Niet-westerse vreemdelingen die zich na 31 december 2012 in Hengelo vestigen zijn zelf verantwoordelijk voor hun inburgering. De gemeente heeft geen wettelijke taken meer voor deze groep op grond van de Wet inburgering. De westerse vreemdelingen, de EU burgers, Turkse inwoners, oudkomers en genaturaliseerde vreemdelingen vallen niet meer onder de WI en zijn niet inburgeringsplichtig. 3. Vrijwillige inburgeraars WEB 2013 De westerse vreemdelingen, de EU burgers, Turkse inwoners, oudkomers en genaturaliseerde vreemdelingen die de Nederlandse taal willen leren vallen vanaf 2013 onder het generieke beleid voor volwasseneneducatie van de gemeente als vrijwillige inburgeraars. De WEB wordt dusdanig aangepast dat deze groep vrijwillige inburgeraars hier ook gebruik van kan maken. Daarnaast is er nog een groep oudkomers met een Nederlands paspoort (vaak uitkeringsgerechtigden) die voor een deel taalonderwijs heeft genoten maar voor een groot deel ook nog niet of niet voldoende. Deze groep valt ook onder de doelgroep van de WEB. De gemeente kan vanaf 2013 de WEB-middelen inzetten om naast de groep laaggeletterden ook aan deze vrijwillige inburgeraars een aanbod te doen. De doelgroep van de WI wordt dus verkleind en de doelgroep van de WEB wordt fors uitgebreid. Aan de ene kant is dit beter omdat het generieke onderwijs- en educatiebeleid meer ruimte biedt voor het ontwikkelen van de basisvaardigheden dan de Wet Inburgering. Maar daar staat tegenover dat de middelen in het budget voor educatie de afgelopen jaren drastisch zijn gedaald. Met ingang van 2014 gaat de helft van het budget rechtstreeks naar de ROC s ten behoeve van het VAVO. 10
5.3. Gevolgen wetswijziging WI Uitvoering WI zet gemeente op afstand De uitvoering van de Wet inburgering komt centraal te liggen bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) in Zwolle. Hierdoor verliest de gemeente het overzicht op hetgeen met de groep minder zelfredzame inburgeraars gebeurt. Zonder specifieke maatregelen zijn de mogelijkheden om preventief ondersteuning aan te bieden beperkt. De kansen op verschulding, isolement en uitsluiting zijn groot. De kans is groot dat hierdoor de aanspraak op sociale (uitkeringen) en maatschappelijke voorzieningen toeneemt. Niet voldoen inburgeringsplicht Voor het voldoen aan de inburgeringsplicht krijgt de nieuwkomer drie jaar de tijd (voor analfabeten twee jaar extra), een jaar minder dan voorheen. Het niet op tijd voldoen aan de inburgeringsplicht kan leiden tot het opleggen van boetes (tot 1250,-) tot de intrekking van de verblijfsvergunning. Financiering Voor de financiering van zijn inburgeringscursus kan de nieuwkomer gebruik maken van het sociale leenstelsel. Een inburgeraar kan maximaal 10.000,- per persoon lenen voor een alfabetiseringsen inburgeringstraject. Een voorbeeld van hoe dit kan uitpakken. Een echtpaar uit Somalië met 4 kinderen waarvan 1 boven de 18 jaar komt uit het AZC in Hengelo wonen. Bij het ontvangen van de verblijfsvergunning worden drie leden van het gezin inburgeringsplichtig. Omdat zij geen middelen hebben voor een inburgeringscursus moet er geld geleend worden. Het gezin start direct met een schuld van 10.000,- voor de ouders. Het kind van 18 jaar gaat een MBO opleiding volgen. Vervolgens blijkt bij aanvang van de cursus dat de ouders eerst moeten alfabetiseren. De gemeente mag echter op grond van de WEB geen alfabetiseringscursus aanbieden aan inburgeringsplichtigen. Dus ook de kosten van een volledige alfabetiseringscursus van zo n 16.000,- per persoon moeten door het gezin gedragen worden (kostprijs d.d. 2012). Via het sociaal leenstelsel kan het echtpaar hiervoor 5000,- p.p. lenen, de rest moeten zij elders lenen. Voor het kind van 18 jaar blijkt de MBO opleiding te hoog gegrepen. Hij moet eerst het Nederlands beter beheersen. Ook hiervoor moet een lening worden afgesloten van 5000,-. Als het niet lukt om binnen 5 jaar in te burgeren komen hier nog boetes bij. Het gezin bouwt een schuld van 47.000,- op om te kunnen voldoen aan hun inburgeringsplicht. Dan hebben we het nog niet over het inrichten van de woning en welke bank bereidt is dit gezin aanvullend geld te lenen voor de kosten van de alfabetisering. Maatschappelijke begeleiding asielgerechtigden De groep asielgerechtigde die zich vanuit het AZC in de gemeente huisvesten vormen een bijzonder kwetsbare groep. Elk jaar krijgt de gemeente een taakstelling van het rijk voor het huisvesten van een aantal asielgerechtigden. In het huidige inburgeringstelsel is de gemeente op grond van de Wet Inburgering expliciet verantwoordelijk voor de maatschappelijke begeleiding van deze groep. Met ingang van 2013 vervalt deze verantwoordelijkheid. In 2013 komt er een regeling waarbij de gemeente achteraf middelen krijgt voor de maatschappelijke begeleiding van asielgerechtigden die zich in de gemeente vestigen. Het gaat hierbij om een eenmalig bedrag van 1.000,- per gehuisveste asielgerechtigde. Op het moment hanteren wij een integrale benadering voor deze groep nieuwkomers. Vanuit de domeinen huisvesting, (inburgerings)onderwijs, inkomensvoorziening en de gemeentelijke gezondheidszorg hebben wij intensief met deze nieuwkomers te maken. Deze integrale benadering die op gemeentelijk niveau is georganiseerd hangt nauw met elkaar samen en vindt doeltreffend plaats. Ter versterking van het integratieproces zetten wij hierbij ook taalcoaches in. Als gemeente hebben wij baat bij deze versnelde re-integratie zowel uit financieel als uit maatschappelijk oogpunt. Afbraak infrastructuur/taalmarkt Met de wijzigingen in de Wet Inburgering verandert het inburgeringsstelsel en hiermee ook de markt van inburgering. Uit een onderzoek 2 van het ministerie komt de verwachting naar voren dat de meeste ROC s uit deze markt stappen Alleen een deel van de private sector richt zich nog op deze markt. Voor hoogopgeleiden zal er voldoende cursusaanbod blijven voor de lager opgeleiden niet. Het aanbod zal zich concentreren in de Randstad. De verwachting is dat nieuwkomers na hun komst relatief laat zullen starten met hun onderwijs, omdat zij aan andere zaken, zoals huisvesting en het vinden van werk, voorrang zullen geven. Het op tijd voldoen aan de inburgeringstermijn komt hierdoor onder druk te staan. 2 Rapport Marktconsultatie Inburgering d.d. 3 april 2012 kenmerk WB2012 0000197063 11
6. Hengelo s Inburgeringsstelsel 2013 De vraag is, wat is een adequaat inburgeringstelsel voor Hengelo? Welke vorm moet dit aannemen en hoe kan dit vorm krijgen binnen de (on)mogelijkheden van de wetgeving en bij het ontbreken van middelen voor taaltrajecten. Hoe gaan wij als goede noaber onze nieuwe buren daar waar nodig ondersteunen om de risico s zoals genoemd in het vorige hoofdstuk het hoofd te bieden? 6.1. Visie Er van uitgaande dat inburgering een zaak is van de inburgeraar en de samenleving samen komen wij tot een visie waarbij een adequaat lokaal inburgeringsstelsel onderdeel is van de duurzaam leefbare stad, met buurten en wijken waar bewoners zich thuis voelen en binding ervaren. Een aantrekkelijke stad voor onze huidige èn toekomstige inwoners. Met vooral collectieve inburgeringsvoorzieningen in de wijk waar nodig en op stedelijk niveau waar mogelijk. Hierbij doen wij een beroep op de Hengelose samenleving om de eigen kracht in te zetten. Dit in overeenstemming met onze langetermijnvisie op het gemeentelijk sociaal beleid zoals omschreven in de Sociale Visie 2020 en de Structuurvisie Hengelo 2030 3. 1. Wij zorgen er gezamenlijk voor dat inwoners van Hengelo die hun beheersing van de Nederlandse taal willen verbeteren hiervoor de weg kunnen vinden. Dat ondersteuning waar nodig aanwezig is. Wij zorgen er ook gezamenlijk voor dat nieuwe inwoners hun weg vinden in de maatschappij en zelfredzaam worden. Hierbij gaan we uit van de ambitie van inwoners om zich te ontwikkelen en hun talenten te benutten. 6.2. Doel en doelgroep Het doel en de doelgroep voor het Hengelo s inburgeringstelsel 2013 is daarmee beschreven. Hieronder vallen alle inwoners die de Nederlandse taal nog niet voldoende beheersen en of (nog) niet hun weg in de samenleving weten te vinden. Voor deze groep is informatie over lokale maar ook regionale en landelijke mogelijkheden, advies en ondersteuning noodzakelijk. Het gaat hierbij grotendeels om uitkeringsgerechtigden en/of inwoners met een inkomen op of net onder het minimumloon. Een deel van deze inwoners staat wat lager op de participatieladder. In de hieronder staande tabel een inschatting van de omvang van de doelgroep voor het Hengelo s Inburgeringsstelsel 2013. Tabel 6. Schatting doelgroep Hengelo s Inburgeringsstelsel 2013 jaarlijkse instroom Asielgerechtigden uit AZC 30 4 Gezinsherenigers/gezinsvormers 90 5 Arbeidsmigranten 50 6 Oudkomers 100 7 Totaal 270 Asielgerechtigden Voor de asielgerechtigden uit de doelgroep zetten wij de integrale benadering voort. Maatschappelijke begeleiding is essentieel voor een goede start van de integratie in de wijk en stad van deze groep uitkeringsgerechtigden. 2.Asielgerechtigden Wij zetten de integrale benadering van asielgerechtigden vanuit de domeinen huisvesting, (inburgerings)onderwijs, inkomensvoorziening en de gemeentelijke gezondheidszorg voort. De inburgering van deze groep gaan wij pro-actief begeleiden en monitoren via het Taalpunt Menthol. Standaard wordt hierbij een taalcoach ingezet. 3 Hengelo is een stad met een menselijke maat, met goede netwerkstructuren in wijken en buurten waar een gedifferentieerd woningaanbod ruimte biedt aan alle groepen inwoners. De sociaal-maatschappelijke binding is hoog. Veel inwoners participeren actief in het verenigingsleven en zijn maatschappelijk betrokken. Speerpunt is, deze sociale samenhang en kwaliteit te behouden en te versterken, zodat iedere bewoner op een volwaardige manier kan deelnemen aan de samenleving. Structuurvisie Hengelo 2030, p. 36 4 informatie taakstelling huisvesting statushouders 2013 ministerie BZK 5 cijfer voor Hengelo is een schatting gebaseerd op landelijke gegevens IND, PDF cijfers 2011 VVR 6 cijfer voor Hengelo is een inschatting, arbeidsmigranten uit de MOE-landers hoeven zich niet te registreren in het GBA, hierdoor zijn er geen cijfers voor handen. 7 Cijfer is een inschatting op grond van ervaringscijfers van Menthol met maatschappelijke begeleiding en doorverwijzing naar taaltrajecten/taalcoaches. 12
6.3. Informatie over het taalaanbod De verwachte veranderingen op de markt voor inburgeringstrajecten met de verschraling van het aanbod maakt naast kostenbeheersing het inzetten en gebruiken van alle (lokale) mogelijkheden om de taal te leren noodzakelijk. Het bestaande aanbod voor het verbeteren van de beheersing van de Nederlandse taal, direct of indirect is divers. Elk met zijn eigen voorwaarden, methodiek, doelgroep, doel, kostenplaatje en tijdsinvestering. Zowel lokaal, regionaal als landelijk. Om een goede keuze te kunnen maken is een overzicht van de mogelijkheden noodzakelijk. 3. Wij zetten in op het in stand houden van een regionale infrastructuur van taalonderwijs voor laagopgeleide inburgeraars. Wij onderzoeken hiervoor de mogelijkheden samen met het ROC, andere taalaanbieders en omliggende gemeenten. Lokaal taalcursusaanbod Via het internet zijn diverse mogelijkheden om direct of indirect aan de beheersing van de Nederlandse taal te werken. Er zijn ook zelfstudiepakketten te verkrijgen en in de bibliotheek zijn verschillende materialen en methodieken voorhanden voor de zelfstudie. In een aantal wijken worden door organisaties en vrijwilligers diverse vormen van taallessen, activiteiten en conversatielessen in verschillende vormen, op verschillende niveaus en met verschillende doelen aangeboden. Het verbeteren van de zelfredzaamheid en het verbeteren van de beheersing van de Nederlandse taal wordt in de wijk vaak gecombineerd aangeboden zoals bij sociale activering. Scala Welzijnswerk kent diverse projecten waarbij gewerkt wordt aan de taalbeheersing en de zelfredzaamheid, zoals de Koffie en Thema Ochtenden (KTO) en bij ROZA. Als professionele taalaanbieder biedt het ROC taalcursussen aan op elk denkbaar niveau en voor bijna alle examens. Het ROC kan op verzoek ook maatwerk leveren binnen het Taal en Rekencentrum (TTR). Voor 2013 is echter de verwachting dat het ROC het aanbod beperkt voor voornamelijk hoger opgeleiden. Andere taalaanbieders zijn alleen op regionaal niveau actief en niet direct in Hengelo. Denk hierbij aan IVIO en Talen Twente, beiden in Enschede. Het is onbekend of deze taalaanbieders in 2013 nog taalcursussen blijven aanbieden. Daarnaast zijn er ook nog enkele zelforganisaties en vrijwilligers(-organisaties) die een vorm van Nederlandse taallessen en een beperkte vorm van maatschappelijke ondersteuning/ participatie aanbieden voor bepaalde groepen. In de afgelopen jaren is door een aantal organisaties ervaring opgedaan met het inzetten van vrijwilligers als ondersteuning bij het oefenen van de Nederlandse taal. Denk hierbij aan de taalmaatje-, taalontmoetingen- en taalcoachprojecten. Daarbij komt dat het bestaande aanbod in de gemeente niet gelijk is verdeeld over alle wijken. Dit is onder meer afhankelijk van de demografische samenstelling van de wijk. 4. Wij zorgen voor een centraal punt in de stad waar een overzicht van en informatie over het taalaanbod aanwezig is. Zowel lokaal, regionaal als landelijk. Wij zetten in op het verstrekken van informatie en individueel advies op maat over het bestaande taalaanbod. Wij werken hiervoor samen met de organisaties en welzijnsinstellingen die de taallessen verzorgen met als doel dat elke inwoner het taalaanbod vindt dat hij nodig heeft om zijn doel te bereiken tegen zo laag mogelijke kosten. 6.4. Taalpunt Menthol Uitgaande van de punten die nodig zijn voor een adequaat inburgeringsstelsel uit het vorige hoofdstuk werken wij het Hengelo s Inburgeringstelsel hier praktisch uit in een aantal punten. Op een centraal punt in de stad komt het Taalpunt Menthol. Het Taalpunt Menthol vormt de spil van het Hengelo s Inburgeringstelsel en is de plek waar inwoners behalve informatie en advies een taalcoach, maatschappelijke begeleiding en studiemateriaal kunnen vinden. Daarnaast is dit de plek waar inwoners terecht kunnen met vragen inzake de Nederlands taal. Hier kan men de mondelinge beheersing van het Nederlands verbeteren door deel te nemen aan de activiteiten in het taalcafé. De plek waar het Taalpunt Menthol wordt gesitueerd moet aan een aantal voorwaarden voldoen. Zoals herkenbaar punt, laagdrempelig en makkelijk toegankelijk, centraal en met voldoende ruimte voor een materialenbank en taalcafé. Na zorgvuldige afweging van verschillende locaties komt de bibliotheek als meest geschikte plek naar voren. De bibliotheek neemt een centrale plaats in in het 13
sociale leven in de stad. De bibliotheek heeft een publieke functie en biedt inwoners een plek om in ontspannen sfeer mensen te ontmoeten en informatie te zoeken. Daarnaast beschikt de bibliotheek al over diverse materialen en methodieken in haar collectie voor het leren van de Nederlandse taal en biedt zij in haar lees en schrijfpunt voor laaggeletterden specifieke materialen aan. Een combinatie van het aanbod voor deze twee doelgroepen zorgt voor een aanbod voor het leren van de Nederlandse taal voor alle inwoners van Hengelo. 5. Wij vestigen het Taalpunt Menthol in de Bibliotheek. Met zijn functies van leesbevordering, leesbeleving en taalontwikkeling, mediawijsheid, leer- en gidsfunctie en plek voor sociale participatie vormt dit de ideale plek voor het Taalpunt Menthol. Samen met de bibliotheek en andere organisaties in de stad gaan wij het Taalpunt Menthol vormgeven en inrichten voor alle inwoners van Hengelo. Het Taalpunt Menthol heeft als doelstellingen en uitgangspunten: Elke inwoner met zijn taal- begeleidingsbehoefte komt op de voor hem juiste plek en krijgt het voor hem juiste advies op maat; Het informeren en adviseren van inwoners over de mogelijkheden die er zijn voor het verbeteren van de Nederlandse taal, het volgen van cursussen, het behalen van diploma s en het verkrijgen van ondersteuning daarbij; Bij het geven van advies is het uitgangspunt het realiseren van het doel dat de inwoner met het verbeteren van de beheersing van de Nederlandse taal en/of de verbetering van de zelfredzaamheid wil bereiken. Voorbeelden: voldoen aan de inburgeringsplicht, opleiding volgen, werken, participatie in wijk en stad, voorlezen aan kinderen of kleinkinderen. Een plek waar organisaties, instellingen, professionals en vrijwilligers terecht kunnen voor informatie over en het lenen van materialen om te gebruiken voor Nederlandse taallessen. Binnen het stelsel vindt overdracht en terugkoppeling plaats tussen organisaties, instellingen en vrijwilligers. Bij het opstellen van een advies de kosten zo laag mogelijk te houden voor inburgeraars. Dit om verschulding te voorkomen. De inzet is het advies getrapt op te stellen. Taalontwikkeling in de wijk waar mogelijk, op stedelijk niveau waar nodig. Zelfstudie waar mogelijk, ook digitaal. Ondersteuning van een taalcoach en deelname aan de activiteiten van het Taalcafé is altijd mogelijk. Het opzetten en onderhouden van een website waarop alle informatie te vinden is over de lokale, regionale en landelijke mogelijkheden om de beheersing van de Nederlandse taal te verbeteren. En de mogelijkheden om hierbij ondersteuning te krijgen (incl. maatschappelijke ondersteuning); Het verbinden van de bestaande collectieve voorzieningen, arrangementen en projecten vanuit buurt- en welzijnswerk, hulpverlening, particulier initiatief, vrijwilligersorganisaties, ideële en commerciële partijen. Het gaat hierbij om de inventarisatie van de mogelijkheden om de Nederlandse taal te verbeteren, het attenderen hierop, doorverwijzen naar en advisering over; Het inzetten van vrijwilligers als taalcoach om het Nederlands te oefenen. Het hart van het stelsel is een goed werkende zelfstandige vrijwilligersorganisatie met bekwame, getrainde en enthousiaste vrijwilligers. Het werven, opleiden, inzetten en behouden van vrijwilligers als adviseur Taalpunt Menthol, taalcoach, maatschappelijk coach en Taalcafé coach. Daarbij zetten we elke vrijwilliger op de voor hem juiste plek binnen het taal- en begeleidingsaanbod in; Wij dragen zorg voor training en ondersteuning en bewaken de juiste inzet van vrijwilligers (voorkomen overbelasting enz.); Het opzetten en uitvoeren van het Taalcafé Menthol in de Bibliotheek voor het oefenen van de beheersing van de Nederlandse taal; De materialenbank bij het Taalpunt Menthol. Hier vinden organisaties, instellingen en vrijwilligers geschikt les- en oefenmateriaal. Daarnaast kan men advies krijgen over de methodieken waarmee men als vrijwilliger een ander kan helpen bij de taalverwerving. Maar ook methodieken voor zelfstudie en natuurlijk alle materialen die de Bibliotheek in haar collectie heeft. Gezamenlijk met de bibliotheek de materialen onderhouden, uitlenen en op peil houden. 6. Wij blijven in het nieuwe lokale Inburgeringsstelsel taalcoaches als ondersteuning voor inburgeraars inzetten. 14
In de eerste week van juni 2012 is als eerste aanzet voor het Hengelo s inburgeringstelsel 2013 een werkconferentie georganiseerd voor het werkveld, vrijwilligers en inburgeraars. De resultaten en ervaringen hiervan worden meegenomen bij het opzetten, inrichten en uitvoeren van het Taalpunt Menthol. In samenwerking met de verschillende organisaties, instellingen, ketenpartners, vrijwilligers en de inburgeraars wordt het Taalpunt Hengelo vormgegeven. Hierbij wordt bekeken hoe een onderlinge structurele uitwisseling van informatie mogelijk is waarbij kennis en ervaring worden geborgd (website en jaarlijkse bijeenkomsten voor uitwisseling). Voor de coördinatie en ondersteuning van de vrijwilligersorganisatie van het Taalpunt Menthol zijn binnen het inburgeringsbudget van 2013 middelen aangewezen voor de uitvoering hiervan in 2013 en 2014. Afhankelijk of er nog middelen voor 2015 beschikbaar zijn/komen moet er opnieuw naar de voortzetting van deze ondersteuning gekeken worden. 7. Het Taalpunt Menthol wordt door een zelfstandig opererende vrijwilligersorganisatie gerund. Wij zorgen voor coördinerende ondersteuning (0,35 fte). 6.5. Inburgeringscursussen taallessen Met ingang van 2013 zijn inburgeraars ook financieel verantwoordelijk voor hun inburgeringscursus en eventueel alfabetiseringstraject. Voor de inburgeraars die dit niet kunnen betalen moet het sociaal leenstelsel uitkomst bieden (aflossingstermijn 10 jaar). Dit kan voor een vrijwillige inburgeraar goedkoper uitpakken dan voor een verplichte inburgeraar. Vrijwillige inburgeraars (Europeanen, genaturaliseerde Nederlanders en Turken)kunnen aanspraak maken op voorzieningen die de gemeente met middelen van de WEB inkoopt. Hiervoor betaalt de vrijwillige inburgeraar alleen een beperkte eigen bijdrage. Het gaat hierbij om voorzieningen zoals alfabetiseringstrajecten, taaltrajecten voor laaggeletterden, Nederlandse taallessen en Staatsexamentrajecten. Daarnaast kunnen de vrijwillige inburgeraars ook gebruik maken van het sociaal leenstelsel. Verplichte inburgeraars kunnen alleen gebruik maken van het sociaal leenstelsel. De kosten van een alfabetiserings- en/of inburgeringscursus kunnen bij inburgeraars met een laag inkomen en ook bij uitkeringsgerechtigde (asielgerechtigde) inburgeraars leiden tot langdurige problematische schuldensituaties met verstrekkende maatschappelijke gevolgen en voortdurende uitkeringsafhankelijkheid. P-budget Op grond van het P-budget zet de gemeente middelen in voor re-integratie, inburgering en educatie (volwassenenonderwijs). Met ingang van 2013 mag de gemeente de middelen van het P-budget niet meer inzetten voor het inkopen van inburgeringstrajecten. Nederlandse taallessen als onderdeel van een re-integratietraject blijft echter mogelijk. Daarnaast kan de gemeente Nederlandse taallessen voor vrijwillige inburgeraars op grond van de WEB inkopen. Volwasseneneducatie (WEB) Het aantal taaltrajecten dat via de WEB ingekocht wordt is beperkt door de omvang van de beschikbare middelen. De maatschappelijke, economische ontwikkelingen enerzijds en de in de nota Sterker aan het werk beschreven noodzaak om in te zetten op uitstroom uit de bijstand vragen om het zoveel mogelijk gericht inzetten van alle middelen die de gemeente hiervoor ter beschikking heeft. Sociale Zaken draagt er zorg voor dat de beschikbare taaltrajecten met voorrang door uitkeringsgerechtigden ingevuld worden, hiermee is in 2012 een begin gemaakt. Wij blijven de educatieve taak voor volwassenen serieus uitoefenen en leggen daarbij het zwaartepunt bij de uitkeringsgerechtigden om deze zo goed mogelijk toe te rusten voor een duurzame terugkeer op de arbeidsmarkt. Het betreft hierbij educatietrajecten voor zowel autochtone als allochtone inwoners. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om een verbinding te maken met het bestaande aanbod van taallessen in de wijk en op stedelijk niveau, het inzetten van een taalcoach en gebruik te maken van het aanbod van het Taalcafé. Re-integratie In de nota Sterker aan het Werk van september 2011 zijn de hoofdlijnen van het geactualiseerde re-integratiebeleid voor de komende jaren vastgelegd. In de keuzes die hierbij zijn gemaakt is besloten om de re-integratie instrumenten en -middelen hoofdzakelijk voor de kwetsbare middengroep van het WWB bestand in te zetten (trede 3-4-5 participatieladder). Het gaat hierbij om 15
de groep uitkeringsgerechtigden die nog wel perspectief heeft op het vinden van betaald werk maar daarbij hulp nodig heeft. Daarnaast is er een groep uitkeringsgerechtigde inburgeraars die niet binnen afzienbare tijd kunnen functioneren in regulier betaald werk (trede 1-2-3 participatieladder). De re-integratie richt zich hier op het verbeteren van de maatschappelijke participatie of het persoonlijk functioneren. De uitkeringsgerechtigde inburgeraars vinden we in beide groepen. Het gaat hierbij om mensen met een duidelijke afstand tot de arbeidsmarkt vanwege taalproblemen of onvoldoende zelfredzaamheid in verband met een gebrek aan kennis van de Nederlandse samenleving. Voor een succesvolle (re-)integratie op de arbeidsmarkt zijn Nederlandse taallessen en kennis van de Nederlandse samenleving belangrijk voor deze uitkeringsgerechtigden zo niet essentieel om een goede start te kunnen maken. Voor het realiseren van zoveel mogelijk duale (re)-integratietrajecten zetten wij alle beschikbare mogelijkheden in. Het uitgangspunt is hierbij niet het voldoen aan de inburgeringsverplichting maar om het duurzaam toe treden tot de arbeidsmarkt en daarmee het verminderen van de afhankelijkheid van de sociale voorzieningen. 8. Waar nodig en mogelijk bieden wij de uitkeringsgerechtigde inburgeraars, op trede 3-4-5 van de participatieladder, een re-integratietraject aan in combinatie met Nederlandse taallessen. Waar mogelijk wordt hiervoor gebruik gemaakt van het bestaande aanbod van taallessen in de wijk en op stedelijk niveau en uitgaande van de principes van eigen kracht. Alleen in situaties waarin dit niet mogelijk is of niet het juiste traject vormt kopen wij taallessen als onderdeel van het re-integratietraject in. Voor de groep uitkeringsgerechtigde inburgeraars, op trede 1-2-3 van de participatieladder, zetten wij voornamelijk het bestaande aanbod van taallessen in de wijk en op stedelijk niveau in. Dit naast de inzet van taalcoaches en het aanbod van het Taalcafé. 16
7. Afbouw huidige inburgeringstelsel In 2012 beginnen we met de afbouw van het huidige inburgeringstelsel en de ontwikkeling en opzet van het nieuw vorm te geven Taalpunt Menthol. Hieronder bekijken we wat dit betekent voor de gemeentelijke taken, de personele inzet en de taken van en samenwerking binnen de huidige samenwerkingsorganisatie Menthol. Gemeentelijke taken Voor de doelgroep die onder het overgangsrecht valt behoudt de gemeente haar drie wettelijke taken: informeren, faciliteren en handhaven. Voor 2013 komen hiervoor nog eenmalig middelen beschikbaar die wij in de komende twee jaar gaan inzetten (2013-2014). Zoals al eerder aangegeven blijft de gemeente verantwoordelijk voor deze groep totdat de laatste verplichte inburgeraar voldaan heeft aan zijn inburgeringsplicht en de laatste vrijwillige inburgeraar zijn inburgeringstraject heeft beëindigd. Een inburgeringstraject duurt 1,5 tot 4,5 jaar inclusief alfabetisering. De inschatting is dat er op 1 januari 2013 nog circa 350 inburgeraars zijn met een inburgeringsverplichting en/of inburgeringstraject. Een deel van deze groep zal hier tot 2016 of nog later bezig mee zijn. Dit betekent dat de werkzaamheden niet allemaal direct stoppen met ingang van 2013. Tabel 7. Omvang groep inburgeraars onder het overgangsrecht Jaar Lopende inburgeringstrajecten* Alleen handhaving 2012 390 162 2013 195 124 2014 70 83 2015 40 42 2016 10 2017 5? * In 2012 starten nog 20 alfabetiseringstrajecten, deze inburgeraars starten hun inburgering gemiddeld na twee jaar, dus in 2014. Het aanbieden van inburgeringstrajecten stopt in principe op 1 januari 2013. In principe omdat de gemeente gehouden is om asielgerechtigden die zich na 1 januari 2013 in Hengelo vestigen een inburgeringstraject aan te bieden. Dit alleen als zij in 2012 een beschikking van de IND met de toekenning van het verblijfsrecht hebben ontvangen. Deze trajecten moeten bekostigd worden uit de middelen die voor 2012 zijn verstrekt. Personele inzet Verschillende partijen zijn betrokken bij de uitvoering van de werkzaamheden voor inburgering. Op de afdeling Juridische Zaken en Beleid van de Sector Publieksdiensten en Sociale Zaken wordt het beleid bepaald en vindt inzet plaats voor coördinatie van de werkzaamheden. De klantmanagers Inburgering van Sociale Zaken verzorgen de werkzaamheden voor de lopende inburgeringstrajecten en de handhaving. De medewerkers van Menthol zorgen in 2012 voor het geven van informatie, verzorgen de maatschappelijke begeleiding, werven en koppelen de taalcoaches en zetten vrijwilligers in voor maatschappelijke begeleiding. Het ROC tenslotte verzorgt de taalcursussen en taalstages op contractbasis. Beleid en coördinatie De inzet van de afdeling Juridische Zaken en Beleid voor inburgering bestaat uit 0,6 fte beleidswerk en 0,25 fte voor coördinatie. In verband met de afbouw en verantwoording van het huidige inburgeringsstelsel naast het opzetten en de transitie naar een nieuw inburgeringsstelsel verminderen de werkzaamheden pas op termijn. De verwachting is dat uiteindelijk voor inburgering alleen nog 0,1 fte beleidswerkzaamheden nodig zijn in 2016. Klantmanagement inburgering De inburgeringstrajecten hebben een gemiddelde doorlooptijd van 3 jaar. De werkzaamheden die betrekking hebben op de lopende inburgeringstrajecten (heronderzoeken, ontheffingen, aanpassingen van trajecten, betalingen, mutaties enz.) blijven voorlopig nog doorgaan. Daarbij komt dat de werkzaamheden voor de handhaving gaan toenemen omdat de inburgeringstermijnen meer en meer gaan verlopen. Dit betekent dat de werkzaamheden in een traag tempo over een aantal jaren verminderen totdat deze uiteindelijk minimaal worden in 2018. Dit onder voorbehoud omdat deze inschatting afhankelijk is van de inzet van de inburgeringsplichtigen om aan hun inburgeringsplicht te voldoen. In tabel 8. Vindt u een overzicht van de ontwikkeling van de benodigde formatie voor beleid en klantmanagement. 17