1 HEALTH PROMOTING HOSPITAL: DIABETES PILOOTROJECT ROND DETECTIE, EDUCATIE EN ONDERSTEUNING VAN DE EERSTE LIJN Voorstelling resultaten aan Directies & Diabeteseducatoren Liesbeth Borgermans Miguel Lardennois Greet Haelterman Isabelle Van Der Brempt Christiaan Decoster Dinsdag, 21 september 2010.
2 Health promoting hospital The process of enabling people to increase control over, and improve their health. Health promotion is a core dimension of quality in hospital services, along with patient safety and clinical effectiveness *. * World Health Organization (WHO). Ottawa Charter for Health Promotion. Geneva: WHO, 1986.
3 Patiënteneducatie Iedere vorm van geplande educatieve activiteiten ontwikkeld om verbeteringen te bewerkstelligen in de gezondheidsgedragingen d i en/of gezondheidstoestand van patiënten *. *Lorig K and Associates. Patient Education: A Practical Approach. 3rd edition. Sage Publications (2001).
4 Deelnemende ziekenhuizen Brussel Centre Hospitalier Univ. St.Pierre, Brussel Henegouwen Centre Hospitalier Jolimont Lobbes Prov. des Malades et Mutualité Chretienne Hornu Luik Clinique André Renard, Luik Luxemburg Cliniques du Sud-Luxembourg Intercom. Hosp. Famenne Ardenne Condroz Centre Hospitalier de L'ardenne Namen Clinique Ste.-Elisabeth, Namen Waals- Brabant Geen kandidaten Vlaams Brabant Universitaire Ziekenhuizen Gasthuisberg, Leuven Antwerpen GZA St. Augustinus, St. Vincentius, St. Jozef, Antwerpen Oost-Vlaanderen OLV Ziekenhuis, Aalst West-Vlaanderen Gezondheidszorg Oostkust, Knokke-Heist Limburg Ziekenhuis Oost-Limburg, Genk Regionaal Ziekenhuis St. Trudo, St. Truiden
5 Strategische t stuurgroep Voorzitter Prof. Dr. Chantal Mathieu Leden Dr. Laurent Crenier Prof.Dr.Ides Colin Prof.Dr. Ann Mertens Dr. Frank Nobels Dr. Johannes Ruige Prof.Dr.André Scheen Dr.Eric Weber
6 Educatie in België Geschat aantal diabetespatiënten met diabetes in België* 750.000 90.000 patiënten in conventie 72.000 patiënten (geschat) voor RIZIV zorgtrajecten GEEN gestructureerde educatie voor patiënten op lifestyle of OAD wanneer gehospitaliseerd buiten de conventie * Schattingen IDF, 2007.
7 Doelen van het project 1. Detectie & educatie van patiënten met type 2 diabetes mellitus buiten de conventie en buiten de afdelingen endocrino-diabetologie 2. Ondersteuning van de eerste lijn m.b.t de verdere behandeling van deze patiënten 3. Maximaal stimuleren van de zelfredzaamheid van de patiënt
8 Doelen van het project (vervolg) 4. Bevorderen van patient t empowerment met het oog op het vermijden van complicaties 5. Maximale bewustwording bij alle betrokken partijen t.a.v het belang van diabetes 6. Verbeteren van multidisciplinaire afstemming bij de behandeling van de patiënt
9 Geanalyseerde variabelen 1) Prevalentie van gehospitaliseerde type 2 DM patiënten 2) Demografische gegevens 3) Aantal deelnemende eenheden 4) Aantal patiënten die educatie hebben gekregen 5) Aantal nieuw gediagnosticeerde patiënten 6) Aantal patiënten die educatie ontvingen voor opname 7) Inhoud educatie/profiel van de diabeteseducator
10 Specifieke uitkomstmaten I. Mate waarin ziekenhuizen i de processen voor hoogkwalitatieve diabeteseducatie hebben gedefinieerd II. Gepercipieerde effecten van het project op het niveau van de patiënt, educator en de instelling III. Mate waarin de ziekenhuizen de faciliterende en de belemmerende factoren voor hoog-kwalitatieve diabeteseducatie hebben gedefinieerd IV. Tevredenheid van de patiënten met de aangeboden educatie
11 1) Prevalentie van gehospitaliseerde type 2 DM patiënten Gemiddeld buiten de conventie: 8%* Gemiddeld aantal met gestoorde glycemiewaarden: 15% * Meestal MKG gegevens 2007
12 ZH % PATIENTEN BUITEN CONVENTIE % PATIENTEN BINNEN CONVENTIE ZIEKENHUIS 1 7.1 2.2 ZIEKENHUIS 2 8.2 3.4 ZIEKENHUIS 3 15.4 3.2 ZIEKENHUIS 4 58 5.8 19 1.9 ZIEKENHUIS 5 6.6 2.1 ZIEKENHUIS 6 8.5 3.7 ZIEKENHUIS 7 15.7 7.0 ZIEKENHUIS 8 8.7 * ZIEKENHUIS 9 43 4.3 11 1.1 ZIEKENHUIS 10 5.6 * ZIEKENHUIS 11 3.1 * ZIEKENHUIS 12 8.0 *
13 2) Demografische gegevens Gemiddelde leeftijd van de geëduceerde patiënt:68.6 jaar (spreiding 42-93 j.) j) 43% vrouwen en 57% mannen Gemiddelde diabetesduur: 6.8+/- 4,9 jaar* * Zonder de nieuwe patiënten
14 3) Aantal deelnemende eenheden Gemiddeld aantal afdelingen: 8 (3-14) Meest frequent geselecteerde afdelingen: - Cardiologie - Geriatrie - Gastro-enterologie - Orthopedie-traumatologie traumatologie
15 4) Aantal patiënten die educatie kregen 2999 patiënten = 46% bed-side & one-to-one educatie gedurende 10 maanden 54% (n=3554): geen educatie ondanks indicatiestelling Gemiddeld 200 per ziekenhuis 25% van de ziekenhuizen: groepseducatie Organisatorische redenen meest vermeld als reden voor het nietgeven van educatie
16 REDENEN WAAROM EDUCATIE NIET WERD GEGEVEN Aantal ziekenhuizen (in percent; N: 12) Te korte opname/patiënt ontslagen 92% Fysieke en/of mentale gezondheidstoestand van de patiënt 83% Te weinig tijd van educator om de patiënt te zien 83% Transfert van patiënt naar andere afdeling of naar andere campus 58% Te late detectie van de patiënt (door niet tijdige beschikbaarheid van gegevens m.b.t verhoogde glycemie, dieetlijstenof afdelingslijsten van diabetespatiënten) Interferentie met geplande heelkundige ingreep of patiënt niet aanwezig op kamer door onderzoek Overlijden 25% Diabetes reeds goed geregeld 25% Patiënt reeds multidisciplinair opgevolgd door geriatrisch team 25% Taalproblemen 17% Weigering van de patiënt 17% Weigering van de afdeling (interferentie met geplande activiteiten) 17% Familie noodzakelijk, maar niet aanwezig 17% 58% 58%
17 5) Aantal nieuw gediagnosticeerde patiënten 28% van 2999, n=838
18 6) Aantal patiënten die educatie kregen voor opname 67% (8/12) van de ziekenhuizen gaf aan dat geen enkele patiënt voor opname educatie had ontvangen
19 7) Inhoud educatie Accent op lifestyle l - Gekende diabetespatiënten krijgen gemiddeld 30 minuten educatie (met een spreiding van 15-60 min.) - Nieuwe diabetespatiënten krijgen gemiddeld 60 minuten educatie, met een spreiding van 45 min tot 1,5 uur. Verpleegkundige of diëtist
20 UITKOMSTMATEN
21 Specifieke uitkomstmaten I. Mate waarin ziekenhuizen i de processen voor hoogkwalitatieve diabeteseducatie hebben gedefinieerd en geïmplementeerd II. Gepercipieerde effecten van het project op het niveau van de patiënt, educator en de instelling III. Mate waarin de ziekenhuizen de faciliterende en de belemmerende factoren voor hoog-kwalitatieve diabeteseducatie hebben gedefinieerd IV. Tevredenheid van de patiënten met de aangeboden educatie
22 I. Processen m.b.t hoog-kwalitatieve i diabeteseducatie d i a) Duidelijke indicatiestelling voor educatie b) Proces voor opsporing en screening c) Geformaliseerde samenwerkingsverbanden met de endocrinoloog-diabetoloog d) Geformaliseerde samenwerkingsverbanden met de betrokken afdelingen e) Organisatie van multidisciplinaire samenwerking (inclusief conventieteam) f) Ruim (en op-maat) educatieaanbod en ondersteunende tools voor patiënten en educatoren g) Follow-up activiteiten na het ontslag van de patiënt en de samenwerking met de 1e lijn.
23 a) Indicatiestellingen Indicatiestellingen % van de ziekenhuizen (N=12) Gemiddeld aandeel van de patiëntenpopulatie Patiënten met gekende diabetes en 100% 50% slecht geregeld (HbA1c > 8%) op (diabetes/vermagerings) dieet, orale antidiabetica en/of insuline Patiënten met nieuw ontdekte diabetes 100% 28% Goed geregelde ege dabetc diabetici (HbA1c < 8%) 75% 7% op dieet, orale antidiabetica en/of insuline (met ander gezondheidsprobleem) Patiënten met tijdelijke hyperglycemie (stress hyperglycemie) door medicatie (cortisone, TPN behandeling) of ingreep geïnduceerd,met HbA1c > 6% en thuis geen therapie voor diabetes 42% 15%
24 a) Indicatiestellingen (vervolg) Patiënten met een verhoogd cardiovasculair risico (pat 25% met CVA, TIA) Fysieke/psychische toestand die educatie mogelijk 83% maakt Levensverwachting > 6 maanden 17% Bereid zijn in follow up te gaan bij huisarts 8% Onvoldoende educatie door de huisarts of thuiszorg 8% Onvoldoende kennis of compliance (therapietrouw) bij de patiënt m.b.t voeding, medicatie, ziekte, verwikkelingen 25%
25 b) Proces voor opsporing/screening 1 Educator analyseert 2 3 lijst met afwijkende Identificatie van Educator gaat glycemiewaarden patiënten naar eenheid 4 5 6 Overleg met hoofd- Selectie van verpleegkundige/ patiënten (behandelende) arts Educatie van patiënten 7 8 Rapportage in patiëntendossier Reportage naar huisarts
26 b) Opsporing en screening (vervolg) Methode % van de ziekenhuizen (N=12) Elektronisch gegenereerde lijsten met glycemie labo waarden 75% 50% Dieetlijsten (diabetesdieet, vermageringsdieet,..) Lijsten met patiënten met diabetes 42% volgens de verschillende afdelingen
27 c) + d) Samenwerkingsverbanden (voorbeeld) Ziekenhuis Samenwerkingsverband endocrinoloog diabetoloog ZH1 5 ZH2 5 ZH3 5 ZH4 5 ZH5 5 ZH6 5 ZH7 5 ZH8 4 ZH9 3 ZH10 3 ZH11 4 ZH12 5 0: afwezigheid van het proces 1: het ziekenhuis heeft een plan voor de uitvoering van het proces, doch dit is nog niet geïmplementeerd 2: het ziekenhuis heeft het proces gedefinieerd en geïmplementeerd, maar het vertoont nog belangrijk verbeterpotentieel 3: het ziekenhuis heeft het proces gedefinieerd en uitgevoerd, en het vertoont mineure tekortkomingen 4: het ziekenhuis heeft het proces gedefinieerd en uitgevoerd met een goed verloop 5: het ziekenhuis heeft het proces gedefinieerd en uitgevoerd met een uitstekend verloop waardoor het als een best of breed proces kan worden beschouwd in zijn soort
28 e) Multidisciplinaire samenwerking Betrokken hulpverleners % van de ziekenhuizen (N=12) Zaalarts 100% Hoofdverpleegkundige 100% Afstemming met de huisarts 83% Afstemming met familie 83% Endocrinoloog diabetoloog 50% Conventieteam 50% Diëtiste 33% Voedingsteam 33% Psycholoog 17% Ergotherapeut 17% Sociale dienst 17%
29 f) Ondersteunende tools (educator) TOOLS VOOR EDUCATOR INHOUD Percentage van de Opvolgingstools ziekenhuizen dat tools gebruikt (N=12) Individuele coaching van diabeteseducator door endocrinoloogdiabetoloog en hoofd 100% educatorenteam Opsporingstools Glycemiewaarden van alle opgenomen patiënten op de (target)afdelingen en > 120 mg/dl opgespoord door het labo via een query en doorgestuurd naar de diabeteseducator (Labo informatiesysteem) 67% Opleidingstools voor educatoren Communicatieformulieren Mogelijkheid tot deelname aan cursussen en congressen 83% De (target)afdelingen duiden kandidaat diabetes type 2 patiënten aan 42% die in aanmerking komen voor educatie Disseminatietools Verspreiding van informatie rond het project d.m.v intranet 50% Beleidstools Ondersteuningvanuit directie door communicatie met administratieve 25% manager 25%
30 f) Ondersteunende tools (patiënt) TOOLS VOOR PATIENT Brochures en educatietools Starterkit glucosemeter, prikpen en glucosestrips Psychologische begeleiding Video en DVD Overzicht van hulpverleners in de regio waar de patiënt woont INHOUD Inhoud over diabetes, websites, kookboeken, folders over opstart insuline, voedingsbrochures, Diabetesvereniging Percentage ziekenhuizen dat tools gebruikt (N=12) 100% Technisch materiaal 58% Ondersteuning bij gedragsverandering (lifestyle 67% veranderingen) Over diabetes en specifieke problemen 33% (voethygiëne) Sociale kaart 25% Oefenprogramma s Bewegingsprogramma 8% Rookstop training i in S ifi k hi d kt het ziekenhuis Specifieke coaching rond rookstop 8% Obesitasproject Specifieke coaching rond gezonde voeding 8% 10.000 stappenplan000 Specifieke coaching rond beweging 8%
31 g) Activiteiten na ontslag Eén derde d van de ziekenhuizen: i -Terugkomdagen -Opvolging van patiënten die hebben ingetekend op specifieke programma s
32 Specifieke uitkomstmaten I. Mate waarin ziekenhuizen i de processen voor hoogkwalitatieve diabeteseducatie hebben gedefinieerd en geïmplementeerd II. Gepercipieerde effecten van het project op het niveau van de patiënt, educator en de instelling III. Mate waarin de ziekenhuizen de faciliterende en de belemmerende factoren voor hoog-kwalitatieve diabeteseducatie hebben gedefinieerd IV. Tevredenheid van de patiënten met de aangeboden educatie
33 II. Gepercipieerde effecten van het project op het niveau van de patiënt, de educator en de instelling Effecten op het niveau van de PATIENT Vergroot inzicht t.a.v belang van diabetes (complicaties en zelfzorg) % van de ziekenhuizen (N=12) 83% Preventie van complicaties 67% Meer holistische benadering van patiënt 67% Effecten op het niveau van de DIABETESEDUCATOR % van de ziekenhuizen (N=12) Valorisatie van de rol van de educator 92% Effecten op het niveau van de INSTELLING Grotere awareness t.a.v belang van diabetes bij individuele hulpverleners en afdelingen % van de ziekenhuizen (N=12) 92% Gestructureerd antwoord t.a.v grote nood aan educatie 75%
34 Specifieke uitkomstmaten I. Mate waarin ziekenhuizen i de processen voor hoogkwalitatieve diabeteseducatie hebben gedefinieerd en geïmplementeerd II. Gepercipieerde effecten van het project op het niveau van de patiënt, educator en de instelling III. Mate waarin de ziekenhuizen de faciliterende en de belemmerende factoren voor hoog-kwalitatieve diabeteseducatie hebben gedefinieerd IV. Tevredenheid van de patiënten met de aangeboden educatie
35 III. Faciliterende en belemmerende factoren: Patiënt OP HET NIVEAU VAN DE PATIENT Bevorderend % van de ziekenhuizen (N=12) Belemmerend % van de ziekenhuizen (N=12) Medewerking en motivatie van de patiënt 92% Gezondheidstoestand patiënt 100% Medewerking van familieleden 58% Therapieontrouw 83% Reeds eerder gekregen educatie 17% Ontbreken van mantelzorg 58% Bt Betrokkenheid hidvan de huisarts 17% Taalproblemen 16% Kennis van de VDV of ABD 8% Financiële problemen 16% Beschikken e over oe een PC 8% Verslavingsproblemen esa gspobe e 16%
36 III. Faciliterende en belemmerende factoren: Educatoren OP HET NIVEAU VAN DE DIABETES EDUCATOREN Bevorderend % van de ziekenhuizen (N=12) Belemmerend % van de ziekenhuizen (N=12) Motivatie tavproject t.a.v project, 92% Tijdsinvestering voor 58% jobsatisfactie het screenen van de patiënten Vlotte samenwerking 58% Veelvuldige 50% educatoren en diëtisten administratie Ondersteuning van collega educatoren Goed uitgebouwd netwerk van contacten in het ziekenhuis 58% Veelvuldige verplaatsingen 58% Verzorgende taken naast educatie Ervaring 33% Onvoldoende 8% opleiding 33% 8%
37 III. Faciliterende en belemmerende factoren: Afdeling OP HET NIVEAU VAN DE AFDELING Bevorderend Coaching diensthoofd diabetologie % van de ziekenhuizen (N=12) Belemmerend 92% Gebrek aan follow up door de afdeling van educatie % van de ziekenhuizen (N=12) 75% Ondersteuning van de Hiërarchische overste, betrokken hoofd verpleegkundigen en artsen Samenwerking met afdelingsverpleegkundigen 75% Onderbreken van educatie voor andere activiteiten 83% Geen tijdige verwittiging over ontslag van de patiënt 50% 50%
38 III. Faciliterende en belemmerende factoren: Instelling OP HET NIVEAU VAN DE INSTELLING Bevorderend Ondersteuning van de algemene/medische/ verpleegkundige directie Erkenning van belang diabeteseducatie en valorisatie van educatoren (bijscholingsmogelijkheden) Beschikbaarheid van IT systemen % van de ziekenhuizen (N=12) Belemmerend 83% Ontbreken van een gepaste educatieruimte 75% Beperkte budgetten voor ondersteunende tools 75% Ontbreken van interculturele bemiddelaars % van de ziekenhuizen (N=12) 33% 33% 16%
39 Specifieke uitkomstmaten I. Mate waarin ziekenhuizen i de processen voor hoogkwalitatieve diabeteseducatie hebben gedefinieerd en geïmplementeerd II. Gepercipieerde effecten van het project op het niveau van de patiënt, educator en de instelling III. Mate waarin de ziekenhuizen de faciliterende en de belemmerende factoren voor hoog-kwalitatieve diabeteseducatie hebben gedefinieerd IV. Tevredenheid van de patiënten met de aangeboden educatie
40 IV. Tevredenheid van patiënten met de aangeboden educatie - Steekproef patiënten: 10 per ziekenhuis is (120 Ptn) Algemene beoordeling over verkregen educatie Beoordeling of informatie nuttig was om beter om te gaan met de ziekte + de leefgewoonten effectief te veranderen - Score 0 (zeer slecht) tot 10 (uitstekend). - Gemiddelde tevredenheidsscore op de eerste vraag: 8/10 en de tweede vraag 7/10.
41 Conclusies en aanbevelingen 1. Project biedt een antwoord t.a.v van een blind spot in diabeteseducatie 2. Indicatiestelling t voor educatie moet verder worden verfijnd 3. Diabeteseducatie ti in dit project heeft accent gelegd op gedragsverandering (lifestyle) 4. Bijna iedere ZH-afdeling wordt geconfronteerd met diabetespatiënten
42 Conclusies en aanbevelingen 6. Diabeteseducatie ti is een complexe interventie ti dewelke gespecialiseerd personeel vereist 7. Diabeteseducatie i is tijdsrovend d 8. Diabeteseducatie is een continu proces 9. Diabeteseducatie vereist transmurale zorg 10. Diabeteseducatie vereist een partnership p met de familie en informele zorgverleners
43 Conclusies en aanbevelingen 11. Ziekenhuizen zijn er ingeslaagd processen vor hoogkwalitatieve diabeteseducatie te definiëren en te implementeren 12. Ziekenhuizen hebben de bevorderende en de belemmerende factoren voor hoog-kwalitatieve diabeteseducatie beschreven 13. De implementatie van diabeteseducatie vereist een ruim pakket aan voorbereidende maatregelen in het ziekenhuis 15. Patiënten t waarderen het aanbod van educatie 16. Overheid kan concept van een health promoting hospital ondersteunen