Panelonderzoek Houtrook

Panelonderzoek Houtrook Gemeente Amersfoort Dorien de Bruijn, Marlies Visser 30 januari 207 Foto s: FreeImages.com / Chris Chidsey, Kim W, Lozba Paul, Francisco Chaves, Rene Cerney Eén op de vijf panelleden heeft een houtkachel of houtgestookte open haard in de woning, die men vooral gebruikt voor sfeerverwarming. Zo n driekwart (77) van de mensen met een houtkachel of open haard neemt maatregelen tegen overlast van houtrook, bijvoorbeeld schoorsteen vegen, geschikt hout gebruiken en rekening houden met weersomstandigheden. Als mensen geen maatregelen nemen, doen ze dat vooral niet omdat omwonenden nog nooit hebben geklaagd. 28 van de panelleden ervaart wel eens hinder van een houtkachel of houtgestookte open haard in hun woonomgeving. Eén op de tien panelleden ervaart hier in het stookseizoen (wintermaanden) wekelijks overlast van. Eveneens 0 ervaart deze overlast één of meerdere keren per maand. Van de panelleden ervaart 29 wel eens hinder van een barbecue of vuurkorf. In de zomermaanden heeft 7 van de panelleden wekelijks last van een barbecue en voor 0 is dit maandelijks. Ongeveer 8 heeft één of enkele keren per maand last van houtrook uit een vuurkorf. Mensen hebben vooral last van de stank (37). Ongeveer 0 heeft last van prikkelende ogen en/of hoesten. Daarnaast lichten veel mensen in een open antwoord toe dat ze (ook) last hebben van rook. 80 van de mensen die hinder ervaart, sluit ramen en deuren als er overlast is. Andere acties die mensen geregeld ondernemen zijn: natuurlijke ventilatie sluiten (33), binnen blijven tot het stoken voorbij is (22), of in gesprek gaan met de stoker (6). Overigens zegt 24 van de mensen die wel eens hinder ervaart geen actie te ondernemen. Aanleiding Er is landelijk steeds meer aandacht voor overlast van houtrook, zoals de rook van een open haard of vuurkorf. De integrale visie fijnstof is op oktober 206 door de gemeenteraad van Amersfoort vastgesteld. Het onderwerp houtrook is hierin als een van de thema s opgenomen. Momenteel wordt een actieprogramma luchtkwaliteit 206-2020 samengesteld en vervolgens aan de Raad aangeboden. Een onderzoek naar houtrook in Amersfoort is opgenomen in dit actieprogramma. Het team Milieu en de afdeling VTH willen graag weten in hoeverre dit probleem onder de inwoners van Amersfoort speelt. Onderzoek en Statistiek (O&S) is gevraagd om dit onderzoek uit te voeren. Opzet Voor de uitvoering van het onderzoek is gebruik gemaakt van het AmersfoortPanel. In dit digitale panel zitten momenteel zo n 4.500 Amersfoorters van 8 jaar en ouder die hebben aangegeven bereid te zijn om periodiek mee te doen aan online onderzoek. Het AmersfoortPanel vormt geen perfecte afspiegeling van alle Amersfoorters. Het telt bijvoorbeeld relatief veel maatschappelijk betrokken mensen, hoger opgeleiden en Amersfoorters van middelbare leeftijd. In november 206 hebben de leden van het AmersfoortPanel een e-mail ontvangen om deel te nemen aan het onderzoek. In totaal hebben 2.745 panelleden de vragenlijst ingevuld. Dit is een respons van 6. Het onderzoek is uitgevoerd voordat het thema houtrook onder de aandacht kwam

in diverse landelijke media, zoals het nieuwsitem over houtrook in het NOS journaal (woensdag 4 december) en de documentaire over houtrook De Monitor: Last van de buren (zondag 8 december). In de vragenlijst zijn de vragen over frequentie en soort ervaren overlast alleen voorgelegd aan respondenten die wel eens hinder ervaren van houtrook. In de rapportage zijn de antwoordpercentages echter gerelateerd aan alle panelleden. Op deze manier kunnen we weergeven hoe groot de overlast is onder álle panelleden in plaats van uitsluitend onder de panelleden die wel eens hinder zeggen te ervaren. De vragen over het gebruik van open haard en houtkachel en het nemen van maatregelen om overlast hiervan te voorkomen, zijn vanzelfsprekend wel uitsluitend gerelateerd aan de mensen die een houtkachel of open haard hebben. Die vragen zijn immers niet van toepassing voor panelleden zonder open haard of houtkachel. Ook de vraag over ondernomen acties bij overlast van houtrook is gerelateerd aan mensen die aangeven wel eens hinder te ervaren. Immers, mensen die geen hinder ervaren, zullen ook geen acties te hoeven ondernemen. Resultaten Gebruik open haard en houtkachel 20 panelleden heeft houtkachel of open haard Eén op de vijf panelleden heeft een houtkachel of houtgestookte open haard in de woning. Vrijwel niemand heeft zowel een houtkachel als open haard. Tabel Percentage panelleden met houtkachel of houtgestookte open haard in de woning Een houtkachel 0 Een houtgestookte open haard 0 Zowel een houtkachel als een houtgestookte open haard Nee 80 vanwege afronding tellen de percentages niet altijd precies op tot 00. Houtkachel of open haard voor sfeerverwarming De meeste mensen met een houtkachel of open haard binnen gebruiken deze voor sfeerverwarming. Dit geldt vooral voor panelleden met een open haard (95). De mensen met een houtkachel gebruiken deze behalve voor sfeerverwarming (54) ook voor bijverwarming naast de primaire verwarming (37). De houtkachel en open haard worden relatief weinig gebruikt als primaire verwarming (respectievelijk 9 en ). Tabel 2 Functie houtkachel of open haard binnen Houtkachel Open haard Primaire verwarming (om het huis mee te verwarmen) 9 Bijverwarming naast de primaire verwarming 37 5 Sfeerverwarming (af en toe) 54 95 vanwege afronding tellen de percentages niet altijd precies op tot 00. Vooral gestookt op hout uit een winkel De meeste panelleden (64) met een open haard of houtkachel stoken op gedroogd, onbehandeld hout uit een winkel. Ook stookt zo n 40 op onbehandeld hout dat ze zelf drogen, bijvoorbeeld hout 2

uit de tuin. Een minderheid (5) stookt op afval of sloophout. 5 zegt iets anders te stoken, bijvoorbeeld hout dat ze via vrienden krijgen. Ook zeggen sommigen dat ze de open haard of houtkachel al jaren niet gebruiken. Tabel 3 Soort hout gebruikt bij het stoken binnen Gedroogd, onbehandeld hout uit een winkel 64 Onbehandeld hout, bijvoorbeeld uit de tuin, dat ik zelf minimaal jaar droog 4 Afvalhout of sloophout 5 Anders 5 de percentages tellen op tot meer dan 00, want respondenten mochten meerdere antwoorden geven. 77 neemt maatregelen om overlast houtrook te voorkomen of beperken Aan mensen met een houtkachel of open haard binnen is gevraagd of zij maatregelen nemen om overlast van houtrook voor omwonenden te voorkomen of beperken. Voorbeelden van maatregelen zijn: niet stoken met windstil weer, elk jaar de schoorsteen laten vegen, vuur laten uitbranden en niet smoren. Driekwart (77) zegt maatregelen te nemen tegen overlast van houtrook. Veel mensen nemen meer dan één maatregel, bijvoorbeeld: (jaarlijks) de schoorsteen vegen; goed, droog en onbehandeld schoon hout gebruiken; rekening houden met weersomstandigheden (niet stoken bij windstil, mist, lichte regen en rekening houden met windrichting); vuur laten uitbranden en niet smoren; zorgen voor goede verbranding (vuur heet opstoken in plaats van smoren); gebruik maken van verhoogde schoorsteenpijp of (extra) lang rookkanaal. Geen maatregelen vooral omdat omwonenden niet klagen Ongeveer een kwart van de mensen met een houtkachel of open haard binnen neemt geen maatregelen, vooral omdat omwonenden nog nooit hebben geklaagd (23). Enkelen nemen geen maatregelen omdat ze hier niet van wisten (4) of het teveel gedoe vinden (). Tabel 4 Percentage van panelleden met binnenkachel of open haard dat maatregelen neemt om overlast voor omwonenden te beperken Nee, ik wist niet van mogelijke maatregelen 4 Nee, omwonenden hebben nog nooit geklaagd 23 Nee, dat vind ik teveel gedoe Ja 77 de percentages tellen op tot meer dan 00, want respondenten mochten meerdere antwoorden geven. Ervaren overlast houtrook In de vragenlijst zijn de vragen over frequentie en soort ervaren overlast alleen voorgelegd aan respondenten die wel eens hinder ervaren van houtrook. In de rapportage zijn de antwoordpercentages echter gerelateerd aan alle panelleden. Op deze manier kunnen we weergeven hoe groot de overlast is onder álle panelleden in plaats van uitsluitend onder de panelleden die wel eens hinder zeggen te ervaren. 3

Ruim kwart panelleden ervaart hinder van houtkachel of open haard 28 van de panelleden ervaart wel eens hinder van een houtkachel of houtgestookte open haard in hun woonomgeving. Dit betekent dus dat bijna driekwart geen hinder ervaart. Mensen die zelf een houtkachel (2) of open haard (6) hebben zeggen minder vaak hinder te ervaren dan mensen zonder houtkachel of open haard (32). Panelleden geven aan dat het vaker gaat om een houtkachel of houtgestookte open haard binnenshuis (2) dan buitenshuis (3). 28 ervaart hinder houtkachel of open haard 0 ervaart in wintermaanden wekelijks overlast houtkachel of open haard Mensen ervaren vooral in de winter wel eens hinder van een houtkachel of open haard, maar ook in de zomermaanden wordt overlast ervaren. Zo ervaart in de winter 0 van de panelleden minstens keer per week hinder van een houtkachel of open haard. In de zomermaanden is dit 4. Een even groot percentage (0) ervaart in de winter één of enkele keren per maand overlast. In de zomermaanden is dit ongeveer 8. Tabel 5 Frequentie ervaren overlast van houtkachel of open haard Wintermaanden Zomermaanden (stookseizoen) x per week of vaker 0 4 of enkele keren per maand 0 8 of enkele keren per jaar 7 9 Nooit 2 74 79 Deze vraag is alleen voorgelegd aan respondenten die wel eens hinder ervaren van een houtkachel of open haard. De antwoordpercentages zijn gerelateerd aan alle panelleden. 2 De respondenten die bij de vraag Ervaart u wel eens hinder van een houtkachel of houtgestookte open haard in uw woonomgeving? met nee antwoordden, zijn meegeteld bij de antwoordcategorie nooit om deze vraag te kunnen relateren aan alle panelleden. Vanwege afronding tellen de percentages niet altijd precies op tot 00. 29 ervaart hinder barbecue, vuurkorf of hot tub Drie op de tien ervaren hinder barbecue, vuurkorf of hot tub Bijna drie op de tien (29) panelleden ervaren wel eens hinder van een barbecue, vuurkorf of houtgestookte hot tub in de eigen woonomgeving. Dit aandeel is vergelijkbaar met het aandeel dat hinder ervaart van een houtkachel of houtgestookte open haard (28). Zo n zeven op de tien panelleden ervaren dus geen hinder van een barbecue, vuurkorf of hot tub. 7 ervaart in de zomer wekelijks overlast van barbecue Zoals te verwachten ervaren mensen vaker hinder van de barbecue in de zomer dan in de winter. In de zomer ervaart 7 wekelijks en nog eens 0 maandelijks hinder van een barbecue, terwijl in de winter 5 hinder ervaart. Van een vuurkorf wordt zowel in de zomer als in de winter wel eens hinder ervaren. In de zomer is dit vaker wekelijks (4) of maandelijks (8) het geval dan in de winter. Van een houtgestookte hot tub heeft bijna nooit iemand last. 4

Tabel 6 Frequentie ervaren overlast van barbecue, vuurkorf of houtgestookte hot tub buiten barbecue vuurkorf houtgestookte hot tub zomer winter zomer winter zomer winter x per week of vaker 7 0 4 0 0 of enkele keren per maand 0 8 4 0 0 of enkele keren per jaar 9 4 0 0 Nooit 2 75 95 78 86 99 99 Deze vraag is alleen voorgelegd aan respondenten die wel eens hinder ervaren van een barbecue, vuurkorf of houtgestookte hot tub. De antwoordpercentages zijn gerelateerd aan alle panelleden. 2 De respondenten die bij de vraag Ervaart u wel eens hinder van een barbecue, vuurkorf of houtgestookte hot tub (bubbelbad) in uw woonomgeving? met nee antwoordden, zijn meegeteld bij de antwoordcategorie nooit om deze vraag te kunnen relateren aan alle panelleden. Vanwege afronding tellen de percentages niet altijd precies op tot 00. Stoken geeft vooral stankoverlast 60 van de panelleden heeft geen last van een houtkachel of open haard, noch van een barbecue, vuurkorf of hot tub. Als panelleden wel hinder ervaren van houtrook dan blijkt dat vooral te bestaan uit stankoverlast; 37 van de panelleden heeft hier last van. Ongeveer één op de tien panelleden heeft last van prikkelende ogen en/of hoesten. Verergering van astma en COPD worden door respectievelijk 3 en 2 genoemd. Stankoverlast 37 Prikkelende ogen 0 Hoesten 9 Verergering astma 3 Verergering COPD (chronische longziekte) 2 Anders 5 Geen overlast 2 60 Deze vraag is alleen voorgelegd aan respondenten die wel eens hinder ervaren van houtrook. De antwoordpercentages zijn gerelateerd aan alle panelleden. 2 De respondenten die bij de vraag Ervaart u wel eens hinder van een houtkachel of houtgestookte open haard in uw woonomgeving? en bij de vraag Ervaart u wel eens hinder van een barbecue, vuurkorf of houtgestookte hot tub (bubbelbad) in uw woonomgeving? met nee antwoordden, zijn samengenomen in de groep geen overlast om deze vraag te kunnen relateren aan alle panelleden. De percentages tellen op tot meer dan 00, want respondenten mochten meerdere antwoorden geven. Ook veel last van rook 5 van de panelleden geeft in een open antwoordvak aan dat zij een andere vorm van overlast ervaren dan hierboven genoemd. Veel mensen noemen overlast van rook (in combinatie met stank), waardoor ze ramen en deuren moeten sluiten. Mensen vinden het vervelend dat er een rooklucht in huis komt (en ook in het wasgoed, als dat toevallig buiten hangt). Sommige panelleden ervaren hinder doordat ze hun huis niet Veel rook in de tuin wat doortrekt in huis, vooral boven als de ramen open staan. Dus als de buren de barbecue aan hebben staan, moet ik boven alles dicht doen vanwege de rook. 5

kunnen luchten en het daardoor in de zomer binnen warm wordt. De rook slaat op mijn keel. Als het erg is, sluit ik al mijn ramen. Zeker in de zomer is het dan jammer dat ik mijn ramen niet open kan laten staan. Behalve rookoverlast zeggen sommige panelleden ook last te krijgen van de gezondheid. Mensen noemen vooral benauwdheid, moeilijker ademhalen, en/of last van luchtwegen, longen en keel. Daarnaast noemen sommige mensen geluidsoverlast van de personen die bijvoorbeeld aanwezig zijn bij een barbecue, roet dat neerslaat, en het gevoel dat er brand is. Een enkeling stelt dat de overlast ontstaat doordat bewerkt hout en allerlei ander materiaal wordt gestookt. 80 van mensen die overlast ervaren sluiten ramen en deuren Van de mensen die wel eens hinder ervaren, zegt 80 dat ze ramen en deuren sluiten als er overlast is. Andere acties die mensen geregeld ondernemen zijn: natuurlijke ventilatie sluiten (33), binnen blijven tot het stoken voorbij is (22) of in gesprek gaan met de stoker (6). Sommige mensen die overlast ervaren, zetten hun WTW-installatie (installatie voor luchtverversing) uit (4), vertrekken totdat het stoken voorbij is (4) of dienen een klacht in bij de gemeente (2). Mijn deuren en ramen sluiten 80 Mijn natuurlijke ventilatie sluiten (klepraampjes en roosters) 33 Ik heb geen actie ondernomen 24 Binnen blijven tot het stoken voorbij is 22 In gesprek gaan met de stoker 6 Mijn WTW-installatie uitzetten (een installatie voor luchtverversing en 4 verwarming) Weggaan uit de straat / buurt totdat het stoken voorbij is 4 Een klacht indienen bij de gemeente 2 Anders 4 Deze vraag is alleen voorgelegd aan respondenten die wel eens hinder ervaren van houtrook. Percentages zijn gerelateerd aan de mensen die wel eens hinder ervaren. De percentages tellen op tot meer dan 00, want respondenten mochten meerdere antwoorden geven. 24 onderneemt geen actie bij overlast Van de mensen die wel eens hinder ervaren van houtrook zegt 24 geen actie te ondernemen. Daarnaast zegt 4 andere maatregelen te nemen, maar dit betreft vooral uitleg waarom men (nog) geen actie onderneemt. Panelleden geven geregeld aan dat ze stokers niet kunnen aanspreken, omdat ze niet precies weten bij wie de overlastgevende houtrook vandaan komt. Een enkeling zegt dat de stokers niet aanspreekbaar zijn. Als je niet goed kunt achterhalen wie de stoker is wordt het erg moeilijk om met de stoker(s) in contact te komen. Andere respondenten willen de stokers niet aanspreken, omdat de overlast te weinig voorkomt of omdat ze de stokers het plezier hiervan gunnen. Verwachtingen rol gemeente In de open antwoorden geven mensen geregeld een toelichting over de rol van de gemeente. De opmerkingen zijn divers. Enerzijds willen sommige mensen dat de gemeente regels opstelt voor het stoken en voorlichting geeft. Anderzijds zijn er juist mensen die geen behoefte hebben aan regulering of een verbod, ook al ervaren zij soms zelf overlast. 6

De verschillende meningen komen duidelijk naar voren in de opmerkingen die respondenten maken: Ik hoop dat er ten aanzien van alle houtgestookte kachels in de buitenlucht een halt wordt geroepen. Het kan echt niet dat ten koste van "de gezelligheid" zoveel andere mensen overlast ervaren, echt een schande. De gemeente dient daar op korte termijn echt iets aan te doen. Een verbod op stoken [ ] lijkt ons ondanks de overlast beslist niet wenselijk. [ ] De overlast is zeer beperkt, alleen als mensen stoken bij te zwakke wind, en zeker geen reden om het stoken te verbieden. [ ] Betere voorlichting over barbecueën, buiten en binnen stoken zou absoluut voldoende zijn! Op de website, folders, kranten etc. Ik mag hopen dat deze enquête niet de aanzet is tot een verbod op houtkachel, want dat zou een volstrekt irreële maatregel zijn. Zinloze houtverbranding zoals vuurkorven zou wel aangepakt moeten worden. Daarnaast bewoners informeren en adviseren over stookgedrag zou goed zijn. Alstublieft actie tegen de houtrook-overlast! De lucht in mijn wijk is niet te harden als het regent of windstil is! Kan er niet eens een landelijke of gemeentelijke richtlijn komen over het stoken van houtkachels in een (voornamelijk rijtjes-) woning. En dan ook gelijk maar een verplichting om de schoorsteen één keer per jaar te (laten) vegen. Onderzoek houtstook in gemeente Utrecht De gemeente Utrecht heeft in november 205 een soortgelijk onderzoek uitgevoerd onder hun bewonerspanel. De gemeente Amersfoort heeft enkele vragen hierop afgestemd om enige vergelijking mogelijk te maken. Toch blijven er onderzoekstechnische kanttekeningen, bijvoorbeeld: het onderzoek is niet tegelijkertijd, maar een jaar later, uitgevoerd en de vragenlijsten zijn niet volledig identiek. Wel is het onderzoek in dezelfde maand als in 205 uitgevoerd. Vanwege deze kanttekeningen dienen de resultaten van onderstaande vergelijking als indicatief te worden beschouwd. Verschil tussen Amersfoort en Utrecht In Utrecht ervaart 20 van de respondenten overlast in de woonomgeving van een houtkachel of houtgestookte open haard. In Amersfoort is dit 28. Mogelijk ervaren meer mensen in Amersfoort hinder, omdat meer huizen in Amersfoort een houtkachel of open haard hebben. Zo is te zien dat in Amersfoort meer panelleden een houtkachel of open haard hebben dan in Utrecht (20 tegenover 3). Maar ook andere verklaringen voor het verschil in ervaren hinder zijn mogelijk, waaronder de onderzoekstechnische kanttekeningen die hierboven zijn genoemd. Bron: Gemeente Utrecht (205). Bewonerspanel houtstook. 7