Phalaenopsis Vlinderorchidee orchidee voor de huiskamer bij uitstek. Patrick Mannens Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek Pagina 1 van 8 Patrick Mannens
Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek. De meest populaire orchidee, die commercieel binnen ieders bereik is gekomen. En wat belangrijker is, die lang en veel bloem levert en op die wijze vaak als geschenk wordt aangeboden. Eerst wat historiek: De eerste Phalaenopsis die ooit beschreven werd is gevonden voor de kust van Papua Nieuw Guynea. Een botanist vaarde voor de kust van een eilandje en zijn aandacht werd getrokken door een zwerm vlinders. Die onder een boom cirkelde. Hij ging aan land en de zwerm vlinders bleek een bloemtak met vrij grote witte bloemen te zijn. Phalaenopsis amabilis. De botanist Blume beschreef die soort en zoals dat de gewoonte is kende hij een Latijnse naam toe, die verwees naar kenmerken van de vondst. Phalaenopsis betekend dan ook Gelijkend op een vlinder. Later zouden nog verschillende andere Phalaenopsis soorten gevonden worden. Maar die wilde soorten hebben weinig of niets te maken met de hybriden die wij kennen als succesplant voor de vensterbank. Door selectie en kruisen van verschillende soorten heeft men planten gekweekt die qua kleur, wat bloemgrote, qua bloeiduur en qua vereisten zich heeft ontpopt tot een mega interessant product. Zeg nu zelf, een paasbloem bloeit een week en wordt nadien meestal weggegooid. Onze populaire orchidee bloeit vele weken, soms maanden, ja soms wel jaren. Dat is niet echt wat de natuur biedt. Daar bloeit een plant seizoensgebonden en gaat dan in rust of gaat groeien en scheuten vorm en. Een bedenkingen die je moet trachten te plaatsen: - Phalaenopsis groeien als epifyt. Wat zoveel wil zeggen als dat de planten groeien op een boom, ze zitten er gewoon op, zonder die boom iets te onttrekken. Ze groeien gewoonlijk, waar er licht is, waar wat luchtbeweging is, de temperatuur is ginds vrij hoog en daar biedt het klimaat quasi dagelijks een regenbui. Gewoonlijk slechts een korte bui. Soms eens een dag zonder bui. - Een succescriteria is de omstandigheden zo goed mogelijk na bootsen. Maar in de huiskamer een boom zetten, met daarop plantjes vastgezet Dat is duidelijk niet eenvoudig. Patrick Mannens Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek Pagina 2 van 8
- 1 e. Waar zetten we zo n plant dan in? Wel momenteel wordt vaak gewerkt met transparante potten in recuperatie plastiek (PMD). Dat heeft een zeer groot voordeel! Je kan immers de wortels in de pot zien zitten. Als mengsel gebruik je best iets luchtigs. Boomschors, kleikorrels, houtskool en toch ook iets wat een beetje water vasthoud, sphagnummos, mouse of wat turfvezel. - 2 e. Waar plaatsen we zo n plant? Zo dicht mogelijk bij het raam. Het menselijke oog pas zich aan en heeft weinig licht nodig om toch te zien. Maar om planten te laten groeien is er licht nodig. Véél licht. Maar achter een raam waar de zon door groeit werkt dat glas als een loep. De temperatuur op de bladeren wordt erg hoog en het vocht in de bladcellen gaat letterlijk koken. Brandschade die niet hersteld is het gevolg. In de natuur is er veel luchtbeweging en een hoge luchtvochtigheid. Iets wat wij in huis moeilijk kunnen evenaren. Dus een raam op het noorden of met op het warmste van de dag toch enige bescherming is optimaal. - 3 e. Watergift. Direct al één belangrijke opmerking. Er gaan meer planten dood van teveel water dan van te weinig! De dagelijkse regenbui en dan weer droog staan na wat zon en veel luchtbeweging kunnen we niet nabootsen in een pot op de vensterbank. Die transparante potten, maken wel dat je bij het gieten kan zien, dat de wortels nat worden, ze worden dan donker groen. Zodra ze voldoende droog zijn om weer te gieten worden de wortels zilverwit. Dat zilverwitte laagje rond de wortel is in de natuur een verdediging van de plant om niet uit te drogen, technisch heet het een Velamenlaag, als wortels nooit voldoende opdrogen wordt het risico op rotten erg groot. - 4 e. Temperatuur. De planten komen voor in Zuidoost Azië in tropisch en subtropisch gebied. Dus temperaturen, die grotendeels boven de 25 C liggen. Voor de gekweekte hybriden, blijkt 20 C te volstaan. Dat planten door selectie zo sterk zijn dat ze erg lang gaan bloeien is al vermeld. Het is heel normaal dat die bloeiperiode op zeker moment toch stopt. Vaak beginnen de planten dan erg goed en mooi te groeien. Om dan bloei te induceren, is de truk de plant een natuurlijke trigger tot bloeien Patrick Mannens Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek Pagina 3 van 8
te bieden. Een trigger die goed werkt is een korte periode de temperatuur te laten zakken. Een 5-tal graden, gedurende 2 weken en weer 5 tot 7 weken later gaat de plant terug bloemen. - 5 e. Luchtvochtigheid. Diverse zaken spelen daarin mee. In de huiskamer is de luchtvochtigheid erg laag, vooral waar centrale verwarming werkt. Soms spoort men dan aan tot sproeien, maar dat is gevaarlijk voor alweer te veel water. Mij lijkt de beste keuze, om de pot op een eilandje in een wat grotere sierpot te plaatsen. Persoonlijk snij ik een ring van een PVC rioolbuis, waar de pot op steunt. Het water loopt dan door de pot heen en blijft onderaan in de sierpot staan. Dat maakt dat binnen in de pot de luchtvochtigheid erg hoog is. Vaak gaan de wortel uit de pot groeien en vormen ze als het ware een nest van wortels buiten de plantpot. Veel gestelde vragen : - Iemand zei me dat ik de bloemtakken moest afknippen. Hoe zit dat juist? Waar moeten we de bloemtak afsnijden? Eigenlijk is dat louter een esthetische vraag. Zo lang een bloemsteel groen is, kan die in de top weer beginnen bloeien en kan uit elk slapend oog weer een zijtak ontstaan. Maar een elle lange bloemsteel, met in de top ergens een of enkele verdwaalde bloemen is niet altijd mooi. En als ik dit schrijf hoor ik U vragen; Wat the f... is een slapend oog? Wel op de bloemstelen zie je kleine schutblaadjes. Achter dat schutblad zit een groeipunt, vanwaar soms een zijtak met bloemen ontstaat, soms groet er een plantje, soms gebeurd er ook niets. Maar zo lang de bloemtak niet bruin wordt en indroogt kan vanonder dat schutblad nog wat leuks verschijnen. Als je dan toch vind dat de bloemtak te lang is, knip dan terug tot een 2-tal cm boven zo n slapend oog. Het stukje boven dat oog zal snel verdrogen, maar het oog kan nog uitlopen. - Op de bloemtak groeit een klein plantje, mag ik dat er af halen? Zo n klein plantje noemt men een Keiki. Hawaïaans voor Baby. Het is een Amerikaanse kweker uit Hawaï die dat fenomeen beschreef. Enkele natuursoorten vormen ook in het wild dergelijke jonge plantjes. Die plantjes groeien vrij snel. Eigenlijk is het zowat de snelste manier om een plant te vermeerderen. En in de natuur blijven die planten aan elkaar verbonden tot de bloemsteel indroogt en het jonge plantje helemaal zelfstandig leeft. Gewoonlijk heeft het dan al zoveel wortels, dat het zich zelf al heeft gehecht aan een boom. In de huiskamer kan je best wachten tot het kleine plantje een 3-tal wortels heeft van minstens een 15-tal cm lengte. Ondersteun de bloemsteel, zodat die niet onder het gewicht van het kleine plantje knikt. Beste knip je die oude bloemsteel enkele cm boven en onder het plantje door en pot je zo het plantje op. Dat stukje oude bloemsteel droogt in en verteert. Patrick Mannens Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek Pagina 4 van 8
- Moet je mest geven? Wel in de natuur zijn alle omstandigheden optimaal en groeien de planten geweldig. Toch moeten ze het maar hebben van een vogelstrontje en wat rond vliegend stof. Dus mijn inzien hoeven ze geen mest Eigenlijk is geven van mest zelfs enigszins gevaarlijk. Wat ik hier schrijf hoort ook bij het hoofdstukje watergeven thuis en is nogal theoretisch. Je geeft best regenwater. Waarom? Wel de opname van water en meststoffen gebeurd via de celwand van de wortels. Osmose heet dat. Die celwand is instaat van zout (meststoffen) op te nemen tot een zeker niveau. Als er te veel zouten in water zit, kan die osmose niet plaatsvinden en neemt de plant geen meststoffen op. Regenwater bevat erg weinig zouten. Daar kunnen we eventueel nuttige zouten aan toevoegen. Leidingwater daar en tegen bevat verschillende zouten en mineralen, die niet altijd nuttig zijn. En als je daar meststoffen aan toevoegt kan de plant die niet opnemen. Bovendien slaat het potmengsel die zouten op en verbranden de wortels langzaam maar zeker. - Ik heb een plant gekocht en de knoppen openen niet, ze verdrogen en vallen af. Is dat normaal? Neen normaal kan je dat niet noemen. Maar redenen zijn er wel voor. Ik bezocht ooit de grote bloemenveiling in Alsmeer. Om het grootste aanbod aan bloemen (daar veelal snijbloemen) fris te houden is het er echt erg koel. Onze tropische orchideeën neemt men wel een beetje in bescherming. Ze komen van de kwekerij op karretjes, die omwikkeld zijn met folie. Maar zodra ze het treintje opgaan en de ruimte ingereden worden, waar het bieden plaatsvind, haalt men er de folie af. De kopers kopen toch geen kat in een zak! Na het bieden rijden de karretjes naar de laadkaai, waar de kopers ze oppikken. In vrachtwagens gaan ze dan naar de Patrick Mannens Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek Pagina 5 van 8
winkels. Soms gekoelde vrachtwagens, soms ook niet. In de zomer warm, in de winter koud. In de winkels staan ze dan te wachten op de klanten, die er ook nog eens door weer en wind mee naar huis trekken. Ik zou aan zo n behandeling een verkoudheid over houden. Orchideeën...? Laten soms hun knoppen vallen. Maar de planten hoeven niet als verloren te worden beschouwd. Mits goede verzorging bloeien ze na een 6-tal weken opnieuw. - Zijn die wortels die uit de pot groeien normaal? Mag ik die afknippen? Goede wortelgroei is het begin van succes. Als men die vraag stelt pleeg ik te vragen wat men er van zou denken, als ik hun benen zou afkappen. Dus neen! Je mag wortels niet afknippen. Ten minste zeker geen gezonde dikke, zilverwitte wortels. Oude ingedroogde wortels mag je wel wegknippen, maar waak er voor dat de wonden kunnen indrogen, voor je opnieuw water geeft. Het kan een bron zijn van wortelrot! - Mijn bloemen zien er heel anders uit dan die van de winkels! Is dat normaal? Een reden kan zijn... Vermeerdering vind plaats in laboratoriums. Men gebruikt hormonen en cel-delers. Bij overmatig gebruik ontstaan soms mutaties. In de kwekerijen worden die planten vernietigd. Maar af en toe ontsnap een afwijkeling aan de selectie. Soms zijn die mutaties zo speciaal, dat ze zelfs worden door gekweekt en als nieuwe bloem te koop aan geboden wordt. Meestal ontbreken geslachtelijke delen in zo n bloem zodat ze zich zelfs niet meer op natuurlijke manier kunnen vermeerderen. - Ziektes en Plagen! Wat kunnen we doen om problemen te voorkomen? Hygiëne is een sleutel woord! Een andere belangrijke zaak is Uw planten goed te bekijken en bij het minste verdacht te reageren of hulp te vragen. De meest voorkomende problemen moet je zoeken bij slakken, blad-, wol- of schildluizen en spint. Het meeste is te bestrijden door enkele keren te sproeien. Maar het is aan te raden, daar hulp voor in te roepen. Aan Ziekten & Plagen en hun bestrijdingsmiddelen is ruim een apart artikeltje info te wijden. Dus daarvoor raad ik U dan ook aan de problemen aan te pakken als ze zich stellen. - Wanneer is de beste moment om planten te verpotten? Hier is duidelijk het vroege voorjaar de beste moment. Alle succescriteria zijn gemakkelijker te scoren. De daglengte neemt toe, dus er is meer licht en de planten starten hun groei. De temperaturen beginnen te stijgen, onze verwarming brand minder en ook de luchtvochtigheid gaat weer stijgen. - Je spreekt over hybriden voor de huiskamer, kan je dan geen natuursoorten houden in de huiskamer? Ja toch dat kan, maar die zijn duidelijk niet geselecteerd op lange bloeitijd, die zijn Patrick Mannens Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek Pagina 6 van 8
gevoeliger aan tal van omstandigheden die de groei afremmen. Bovendien zijn ze duurder, moeilijker te vinden. Heel wat mensen zeggen ik heb een Phalaenopsis amabilis gekocht en hebben dan een mooie witte hybride (zie de kleuren foto op blz.2, dat is een hybride, die men op een boom heeft gezet! En absoluut geen Phalaenopsis amabilis.) Bovendien is mijn persoonlijk visie; Kies pas voor natuursoorten als je wat ondervinding hebt met hybriden. Direct al opzoek gaan naar natuursoorten bevorderd enkel de jacht naar natuursoorten in et wild. Er worden gekke prijzen betaald voor zeldzame soorten, maar op vele plaatsen zijn de natuursoorten verdwenen, door over collectie! Door ze te kopen zet je aan tot verzamelen van wilde planten en doe je de natuur geweld aan! - Soms biedt men speciale potten aan, waar binnenin een rand zit, zodat de plant niet met zijn voeten in t water staat. Is dat een goed hulpmiddel? Wel ik zou zeggen van wel. Er gaan meer planten dood van teveel water, dan van te weinig! Dus zo n reservoir creëren is goed. Zelf ben ik voorstander van te grote potten, waar je zo n eilandje maakt met een steuntje onder de pot. Dat maakt dat er meer luchtbeweging is rond de wortels, dat de luchtwortels kunnen ontwikkelen. En je kan gemakkelijk zien, of er water onder de pot staat en hoe hoog het staat. In die speciale potten, moet je de binnenste pot er uit heffen om te kunnen kijken. Soms komen die vastte zitten en klemmen ze. Patrick Mannens Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek Pagina 7 van 8
Wie nog vragen heeft weet me vast wel te vinden. Succes, Patrick Mannens Vlaamse orchideeënvereniging : http://orchidee-vlaanderen.be/ info@orchidee-vlaanderen.be https://www.facebook.com/orchideevlaanderen/ Vlaamse orchideeënkwekerijen in de buurt van Antwerpen: - Jacky Orchiflora bvba, Duffelsesteenweg 347, B-2550 Kontich, www.orchidjacky.be jacky.orchid@pandora.be Patrick Mannens Phalaenopsis - Vlinderorchidee, orchidee voor de huiskamer bij uitstek Pagina 8 van 8