Aan de leden van Provinciale Staten

Aan de leden van Provinciale Staten Datum : 27 maart 2007 Briefnummer : 2006-23.710a/13/A.10, CW Behandeld door : Eggink, A. Telefoonnummer : (050) 3164935 Antwoord op : Bijlage : Onderwerp : Eindverantwoording Euroborg NV en vaststelling subsidie ten behoeve van Euroborgstadion Geachte dames en heren, Met deze brief informeren wij u over onze bevindingen ten aanzien van de eindverantwoording van de Euroborg NV, inhoudelijk en financieel, betreffende het project Euroborg. De stukken die de Euroborg NV voor de verantwoording heeft overlegd hebben betrekking op het jaar 2005. Onder verwijzing naar de stukken, die op de gebruikelijke wijze voor u ter inzage liggen, informeren wij u over onze conclusies. Voorts willen wij u met deze brief op de hoogte stellen van het feit dat wij de eenmalige investeringssubsidie van 2.268.901,-- (PS-besluit 15 maart 2000) ten behoeve van de bouw van het Euroborgstadion, hebben vastgesteld. Eindverantwoording Euroborg NV De bouwcombinatie G4 overhandigde eind september 2005 de sleutels van het nieuwe multifunctionele Euroborgstadion aan de eigenaar Euroborg NV. Daarmee was de oplevering van het stadion een feit. Het multifunctionele voetbalstadion was daarmee gerealiseerd vóór 1 januari 2006. De Euroborg NV voldeed dan ook aan één van de belangrijke voorwaarden die de provincie heeft verbonden aan de eenmalige investeringsbijdrage. Om het voor ons mogelijk te maken om de subsidie vast te kunnen stellen heeft de Euroborg NV diverse stukken voor de eindafrekening aan ons overlegd. Voor de vaststelling van de provinciale subsidie moest door de Euroborg NV het volgende worden aangeleverd: - de jaarrekening 2005, uitgebreid met een financieel totaaloverzicht van de investeringskosten in de bouw van het stadion. E.e.a. dient vergezeld te gaan van een accountantsverklaring.

- het verslag van de laatste stand van zaken aan te leveren (een inhoudelijk verslag van de uitgevoerde werkzaamheden gedurende de periode juni 2005 tot aan oplevering van het stadion, te weten oktober 2005). Inhoudelijke rapportage, periode juni-oktober 2005 Tijdens de laatste periode tot aan de oplevering van het stadion vorderen de (bouw)werkzaamheden in een ras tempo. De activiteiten in deze afrondende fase richtten zich met name op de afwerking en inrichting van het stadion. Het dak c.q. het leggen van de dakplaten is voor 95% gerealiseerd. Het laatste gedeelte van dak Zuid wordt gereed gemaakt. Verder worden alle klapramen aangebracht in de ronde gaten van het stadion. Daarnaast word gewerkt aan de balustrades naast het veld en worden alle stoeltjes voor de toeschouwers geplaatst (stoeltjes groen van kleur met het FC Groningen logo in het wit. De grasmat ligt erin en de 4 lichtmasten worden geïnstalleerd. In juli is het uitvak gereed gekomen, d.w.z. zowel de stoeltjes als de glaswanden zijn aangebracht. Zowel de bouw van de Jumbo supermarkt als de bioscoop vordert in deze periode gestaag. In september wordt er inmiddels proefgedraaid met het licht. Het licht brand in de Euroborg! De gemeente Groningen en de G4 hebben overeenstemming bereikt over het samenvoegen van de bewonersgarage in het kerngebouw met de openbare parkeergarage. De parkeercapaciteit gaat daarmee van ca. 700 naar 900 plaatsen Het stadion en de parkeergarage zijn opgeleverd op de contractdatum van respectievelijk 30 september 2005 en 31 oktober 2005. Voor de tijdens de onderhoudsperiode gebleken gebreken wordt een herstelperiode van een half jaar (na in gebruikname) genomen. Een periode waarbinnen ook alle opleverpunten volledig worden gerealiseerd. ArenA Advisory Euroborg NV heeft het adviesbureau ArenA Advisory in de armen genomen om het beheer en het onderhoud van het nieuwe stadion op poten te zetten. Het adviesbureau blijft in principe een jaar actief voor de Euroborg NV. Het bureau begeleidt de komende maanden de overgang van de bouw naar het beheer. De taak van het bureau is het opzetten en organiseren van het groot en planmatig onderhoud, het beheer van de contracten met de huurders, leveranciers, hypotheekverstrekkers en verzekeraars, de begeleiding van de oplevering en ingebruikname van het stadion en de afstemming met de overige gebruikers van het complex. Overige ontwikkelingen 1 Het enthousiasme voor de rondleidingen in de Euroborg is groot. In de maand juni zijn meer dan 1500 geïnteresseerden rondgeleid. Het totaal aantal mensen dat vanaf oktober 2004 is rondgeleid is bij elkaar opgeteld circa 8000. 2 De FC-supporters krijgen alsnog het Z-sidelogo op de Noordtribune van het stadion. De Euroborg NV en de gemeente Groningen hebben hierover overeenstemming bereikt. 3 De Euroborg vormt mogelijk in 2007 het decor van het EK-voetbal voor spelers onder 21 jaar. De KNVB heeft zich kandidaat gesteld voor de organisatie van het EK. In december 2005 wijst de UEFA het organiserende land aan. De Euroborg heeft zich met enkele andere stadions in Nederland beschikbaar gesteld voor het EK. (Let wel, Groningen is inderdaad in 2007 speelstad van dit EK). 2

4 FC Groningen is gestart met de inrichting van het hoofdgebouw. Dit betekent behangen, verven, sauzen en inrichten. Deze periode wordt volop benut om de verhuizing naar het nieuwe stadion en de inrichting daarvan op tijd voor elkaar te krijgen. Conclusies inhoudelijke verantwoording 1. de bouw van het multifunctionele Euroborgstadion heeft in de periode juni oktober 2005 geen verdere vertraging opgelopen. Het stadiongedeelte wordt 30 september 2005 opgeleverd; 2. De gemeente Groningen en de G4 hebben overeenstemming bereikt over het samenvoegen van de bewonersgarage in het kerngebouw met de openbare parkeergarage. De parkeercapaciteit gaat daarmee van ca. 700 naar 900 plaatsen; 3. De gemeente Groningen heeft, in overleg met de Euroborg NV, voor de toetsing van het businessplan van FC Groningen in de nieuwe situatie en voor het maken van een businessplan voor de Euroborg NV voor de periode na oplevering het adviesbureau Arena Advisory ingeschakeld. 4. goedkeuring kan worden verleend aan de inhoudelijke verantwoording (periode juni oktober 2005), van de Euroborg NV. Financiële rapportage Euroborg NV (jaar 2005) De jaarrekening 2005 is door ons financieel inhoudelijk beoordeeld. Hierna volgen onze bevindingen. Beoordeling Jaarrekening 2005 Tijdigheid aanleveren financiële stukken en opmerkingen van de accountant. De jaarrekening is niet tijdig bij ons binnen gekomen, in de brief van 6 oktober 2006 is aangegeven dat de jaarrekening voor 8 november 2006 bij ons binnen had moeten zijn. De jaarrekening is ontvangen op 13 december 2006. De jaarrekening is voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring op basis van een controleopdracht afgegeven door KPMG. De accountant geeft overigens wel de volgende bevinding weer: De jaarrekening voldoet niet aan een onderdeel van het Besluit Modellen Jaarrekening inzake de volgorde van balansposten. Deze bevinding werd ook al weergegeven bij de jaarrekening 2004. Bovenstaande opmerking van de accountant mag beschouwd worden als een formele opmerking. Ondanks dat de jaarrekening niet geheel voldoet aan de voorgeschreven modellen wordt wel een getrouw beeld weergegeven. Bovendien wil de accountant de aandacht vestigen op het volgende: In de toelichting van de jaarrekening wordt de aandacht gevestigd op de continuïteit. Zoals uit de toelichting blijkt zijn voor de korte termijnfinanciering arrangementen getroffen en verwacht de directie een minimaal neutrale meerjaren exploitatie waarbij aan bestaande financieringsverplichtingen kan worden voldaan. Op grond van dit uitgangspunt zijn de grondslagen gebaseerd op going concern. 3

Om aan de kortlopende verplichtingen te kunnen voldoen heeft Euroborg NV met de huisbankier afspraken gemaakt betreffende kredietfaciliteiten. De directie verwacht dat op basis van de meerjarenprognose en -cashflow en de gesloten huurovereenkomst in de toekomst aan alle betalingsverplichtingen kan worden voldaan. Overigens hebben wij door het ontbreken van een meerjarenprognose deze conclusie niet kunnen beoordelen. Financiële beoordeling Jaarrekening 2005. De balans per 31 december 2005 is opgesteld in overeenstemming met de daarvoor geldende bepalingen inzake jaarrekeningen in BW-2. Het stadion is gewaardeerd op basis van de kosten onder aftrek van de ontvangen bijdragen. De bedrijfswaarde van het stadion berekend op 16.758.000. Met ingang van 2006 wordt over het stadion afgeschreven op annuïtaire basis. De totale projectkosten van het stadion zijn uitgekomen op 68.123.429. Uit de jaarrekening blijkt dat er sprake is van een positief eigen vermogen van afgerond 276.000. Risico's en onzekerheden. Als belangrijkste onzekerheden gelden: 1 de waardering van het stadion in vergelijking met de contante waarde van de toekomstige kasstromen (oftewel: is het stadion niet te hoog gewaardeerd in vergelijking met de toekomstige opbrengsten), 2 de afrekening van meer- en minderwerk, 3 de nakomende kosten voor aanpassing van het stadion (aan de hand van gebruikervaringen). Aanpassingen die de projectmarge nog kunnen beïnvloeden, 4 de eventuele opbrengst uit verkoop van het naamrecht en skyboxen. Rekening houdend met het bovenstaande hebben wij een bedrijfseconomische balans opgesteld die voor u bij de stukken is gevoegd die ter inzage liggen in de statenkast. Deze tabel bevat de balansgegevens van de jaarrekening 2005. Ook zijn de vergelijkende cijfers van de jaarrekening 2004 in deze tabel meegenomen. Conclusies op basis van de jaarrekening 2005 Liquiditeitspositie De liquiditeitspositie per 31 december 2005 is onvoldoende te noemen. De kortlopende schulden overtreffen de vorderingen op de korte termijn. Opvallend aspect is dat de liquide middelen nihil zijn en de bankschuld 2.696.357 bedraagt. Ter vergelijking: per 31 december 2004 bedroeg het banktegoed nog 9.731.294 positief. Er zijn korte termijnfinanciering arrangementen getroffen en de directie verwacht een minimaal neutrale meerjaren exploitatie waarbij aan bestaande financieringsverplichtingen kan worden voldaan. Toelichting op grond van informatie van directie Euroborg NV (d.d. 6 december 2005): Het was in december 2005 bij de Euroborg NV al enige tijd bekend dat, gelet op het cashflowschema, er op enig moment sprake zou zijn van een tijdelijk liquiditeitstekort. Dit was het gevolg van een tijdgat tussen de uitgaven (bijvoorbeeld de betalingen aan de bouwcombinatie) en de inkomsten van het project Euroborg. E.e.a. had te maken met een vertraging in de ingang van de huur, het naijlen van de ontvangst van de grondwaarden en de bouwfoundering conform de ORO, de betaling van de koopsom voor een deel van de parkeergarage (zie hierna) en de nog niet gerealiseerde foundering. De Raad van 4

Commissarissen van de Euroborg NV heeft destijds per brief aan de aandeelhouders (G4 en gemeente Groningen) gevraagd om het tijdelijke liquiditeitstekort op te lossen. De verwachting was dat het liquiditeitsprobleem een tijdelijk probleem zou zijn. Let wel, feit bleef dat in de aandeelhoudersovereenkomst al was vastgelegd dat bij de finale afrekening tussen de aandeelhouders, beide partijen ieder voor de helft zouden bijdragen in het tekort of het voordelig saldo. Bovendien heeft de directie van de Euroborg NV destijds te kennen gegeven dat het tijdelijke liquiditeitstekort in de loop van 2006 geleidelijk zou verdwijnen. Resultaat/vermogen De winst- en verliesrekening over 2005 laat een positief resultaat zien van 6.480.202. Het aansprakelijk vermogen bedraagt per 31 december 2005 276.682 (positief). Ten opzichte van 2004 is het aansprakelijk vermogen gestegen met 807.949 van 531.267 negatief naar 276.682 positief. Deze stijging wordt veroorzaakt doordat het reeds genoemde resultaat aanzienlijk beter is dan het resultaat in 2004. Conclusies 1. De liquiditeitsposities per 31 december 2005 is onvoldoende te noemen; 2. Het aansprakelijk vermogen bedraagt per 31 december 2005 276.682; 3. De winst- en verliesrekening over de periode 1 januari 2005 tot en met 31 december 2005 laat een positief resultaat zien van 6.480.202; 4. De totale kosten van het project bedragen 68.123.429; 5. De geactiveerde waarde van het stadion per 31-12-2005 bedraagt 16.758.000; 6. Er is voldaan aan de subsidievoorwaarden, zodat de subsidie vastgesteld kan worden; 7. De subsidie ad. 2.268.901 is reeds volledig bevoorschot. Gelet op onze conclusies, inzake de inhoudelijke en financiële verantwoording, hebben wij besloten om goedkeuring te verlenen aan de eindverantwoording van en door de Euroborg NV. Vaststellen subsidie Maart 2000 hebben de volgende punten de belangrijke basis gevormd voor de besluitvorming rond de beschikbaarstelling van 2.268.901 ten behoeve van de realisatie van het multifunctionele stadion Euroborg: A B het multifunctionele stadion, zijnde één van de hoofdpijlers van het Europapark, is een belangrijk onderdeel binnen het totaalplan Europapark. De "landmark" van het Europapark heeft een dusdanige uitstraling en aantrekkingskracht op stad en omgeving (op bevolking en bedrijvigheid), dat gesteld kan worden dat een Europapark met een multifunctioneel stadion meer bijzonder en van waarde is dan een Europapark zonder een dergelijk stadion; middels het multifunctionele stadion wordt aan stad en ommeland meerdere publieke- en dienstverlenende functies aangeboden. Het stadion heeft dan ook een sterke promotionele-, recreatieve- en topsportwaarde voor de regio en zorgt bovendien voor zowel tijdelijke als ook structurele werkgelegenheid in de regio. Voor de invulling van de vele functies bestaat 5

C reeds concrete belangstelling; het multifunctionele stadion is voor de vaste hoofdgebruiker FC Groningen de weg opwaarts. De aanwezigheid van een modern en geoutilleerd stadion biedt de voetbalclub de kans om extra geld te genereren, de begroting op te schroeven en gezond te blijven. Op 20 maart 2002 is door ons de subsidiebeschikking aan de Euroborg NV verzonden. In de subsidiebeschikking werden de voorwaarden die de provincie verbond aan de subsidieverlening opgenomen. Voorwaarden die in een later stadium, te weten 29 juni 2004 door ons werden geactualiseerd. In de periode van de subsidieverlening (datum beschikking 20 maart 2002) tot aan de realisatie van het stadion (30 september 2005) is door de Euroborg NV, gelet op alle goedkeuringen die wij hebben verleend aan de diverse verantwoordingen van de Euroborg NV, voldaan aan de voorwaarden die verbonden zijn aan de subsidieverlening. Met onze goedkeuring van het laatste inhoudelijke verslag en de laatste financiële rapportage en gelet op het feit dat het Euroborgstadion vóór 1 januari 2006 is gerealiseerd en er aan de overige voorwaarden is voldaan, hebben wij besloten om de eenmalige investeringssubsidie voor de bouw van het multifunctionele Euroborgstadion vast te stellen. De maximaal toegekende subsidie is volledig verantwoord en ingezet voor de bouw van het multifunctionele Euroborgstadion. Zoals eerder vermeld binnen deze brief hebben wij de diverse bijlagen op de gebruikelijke wijze ter inzage gelegd. Bij deze stukken hebben wij een bijlage gevoegd waarin wij terugblikken op een aantal belangrijke momenten en voorvallen rondom de bouw van het stadion en onze subsidie. Bovendien hebben wij de conclusies van alle verantwoordingen die door de Euroborg NV zijn ingediend voor u op een rijtje gezet. Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Groningen:, voorzitter., secretaris. 6