ACTIVITEITENVERSLAG 2016

ACTIVITEITENVERSLAG 2016 1

F inanciële middelen vinden voor ondernemersplannen is vaak een hele uitdaging, zowel voor startende als groeiende bedrijven. 2 PMV/z biedt met de Winwinlening, de Startlening+, Kmo-cofinanciering en waarborgen tot anderhalf miljoen standaard financieringsoplossingen aan werkzoekenden, starters en kleine kmo s. Op die manier helpt PMV/z andere financiers mee over de streep te trekken en draagt ze bij aan de ontwikkeling van de Vlaamse economie. www.pmvz.eu

KERNCIJFERS PAG. 4 WOORD VOORAF PAG. 6 TESTIMONIAL ASPEN PAG. 8 WINWINLENING PAG. 10 TESTIMONIAL RITCHIE PAG. 20 STARTLENING+ KMO-COFINANCIERING PAG. 22 3 TESTIMONIAL SCHOOL FOR BUTLERS PAG. 38 WAARBORGEN TOT 1,5 MILJOEN PAG. 40 TESTIMONIAL BALLS & GLORY PAG. 54 COMMUNICATIE PAG. 56 OVERIGE ACTIVITEITEN PAG. 62

KERNCIJFERS 2016 WINWINLENING 2.128 Winwinleningen 50,5 miljoen 55 % starters 4 STARTLENING+ 209 Startleningen 9,2 miljoen Gemiddeld toegekend bedrag: 44.019

KMO-COFINANCIERING 111 Kmo-cofinancieringen 42,7 miljoen Gemiddeld toegekend bedrag: 217.117 WAARBORGEN tot 1,5 miljoen 1.769 verbintenissen 232,5 miljoen waarborgen 453 miljoen mogelijk gemaakte investeringen 5

At vero eos et accusam et justo odio dignissim qui blandit preaesent lupatum dlenit aigue duos dolor en molesteaits exceptur sint occaecat cupidat non provident, simil tempor sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim ide est laborum et dolor fugai. Et harumd dereud fazcillis est er experdit. FOTO TEAM VOLGT 6 Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipscing elit, sed diam monnumy eiusmod tempor incidunt ut labore et dolore magna aliquam erat volupat. Ut enim ad mininmin veniami quis nostud exercitation ullamzcorpor suscipit laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis autem vel eum irue dolor in reprehendrit in voluptate velit esse molestaie son consequat, vel illum dolore eu figuat nulla pariatur. At vero eos et accusam et justo odio dignissim qui blandit preaesent lupatum dlenit aigue duos dolor en molesteaits exceptur sint occaecat cupidat non provident, simil tempor sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim ide est laborum et dolor fugai. Et harumd dereud fazcillis est er experdit. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipscing elit, sed diam monnumy eiusmod tempor incidunt ut labore et dolore magna aliquam erat volupat. Ut enim ad mininmin veniami quis nostud exercitation ullamzcorpor suscipit laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis autem vel eum irue dolor in reprehendrit in voluptate velit esse molestaie son consequat, vel illum dolore eu figuat nulla pariatur. At vero eos et accusam et justo odio dignissim qui blandit preaesent lupatum dlenit aigue duos dolor en molesteaits exceptur sint occaecat cupidat non provident, simil tempor sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim ide est laborum et dolor fugai. Et harumd dereud fazcillis est er experdit. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipscing elit, sed diam monnumy eiusmod tempor incidunt ut labore et dolore magna aliquam erat volupat. Ut enim ad mininmin veniami quis nostud exercitation ullamzcorpor suscipit laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis autem vel eum irue dolor in reprehendrit in voluptate velit

WOORD VOORAF esse molestaie son consequat, vel illum dolore eu figuat nulla pariatur. At vero eos et accusam et justo odio dignissim qui blandit preaesent lupatum dlenit aigue duos dolor en molesteaits exceptur sint occaecat cupidat non provident, simil tempor sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim ide est laborum et dolor fugai. Et harumd dereud fazcillis est er experdit. FOTO TEAM VOLGT aliquam erat volupat. Ut enim ad mininmin veniami quis nostud exe Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipscing elit, sed diam monnumy eiusmod tempor incidunt ut labore et dolore magna aliquam erat volupat. Ut enim ad mininmin veniami quis nostud exercitation ullamzcorpor suscipit laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis autem vel eum irue dolor in reprehendrit in voluptate velit Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipscing elit, sed diam monnumy eiusmod tempor incidunt ut labore et dolore magna aliquam erat volupat. Ut enim ad mininmin veniami quis nostud exercitation ullamzcorpor suscipit laboris nisi ut aliquip ex ea commodo conseesse molestaie son consequat, vel illum dolore eu figuat nulla pariatur. 7 At vero eos et accusam et justo odio dignissim qui blandit preaesent lupatum dlenit aigue duos dolor en molesteaits exceptur sint occaecat cupidat non provident, simil tempor sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim ide est laborum et dolor fugai. Et harumd dereud fazcillis est er experdit. Team PMV/z FINANCIËLE OPLOSSINGEN VOOR DE ZELFSTANDIGE ONDERNEMER

WINWINLENING De ondergrens van de eeuwige sneeuw ligt in de Alpen op een hoogte van ongeveer 3000 meter boven de zeespiegel. In Wilrijk is dat 16 meter, althans vanaf november 2017. Als alles volgens plan verloopt, zou dan zou de volledig nieuwe sneeuwbaan Aspen de deuren moeten openen. Medebezieler van het eerste uur Yves Champagne is in blijde verwachting. 8 Het beste skigevoel aanbieden aan zijn bezoekers is altijd al de betrachting geweest van Yves toen hij 10 jaar geleden Aspen overnam. Op dat moment bestond de skipiste al 20 jaar en was echt een begrip in de streek. Ooit was de Wilrijkse site zelfs de grootste in Europa. Yves Champagne: Ik heb altijd de hoogste kwaliteitsnormen gehanteerd. De matten bijvoorbeeld die we op onze outdoorpiste hadden liggen waren echt top notch, maar op een bepaald moment stel je vast dat je mee moet met de eisen van je publiek en een versnelling hoger schakelen. Die extra versnelling resulteerde in de radicale keuze om een volledig nieuwe piste uit de grond te stampen van 240 meter lang en 50 meter breed, met echte sneeuw deze keer. Bezoekerspotentieel genoeg, gezien de vele gezinnen die elk jaar de latten aanbinden om op wintersport te gaan. Elk jaar zoeken meer dan 650.000 Belgen de sneeuw op in het buitenland. En een deel van dat publiek heeft de microbe genoeg te pakken om ook buiten de wintervakantieperiode een verlenging te breien aan hun skibeleving. Bovendien is er in een wijde omtrek rond Wilrijk niet direct concurrentie te vinden die de vergelijking met Aspen zal kunnen doorstaan. Yves Champagne: Natuurlijk mikken we ook op de fervente skiër, maar we zien het veel ruimer dan dat. We willen Aspen nadrukkelijk laagdrempelig houden, zodat iedereen er zich naar zijn eigen tempo en ervaring kan uitleven. We willen zoveel mogelijk mensen de kans geven om te genieten van de sneeuwsport. Met de vroegere skipiste stonden we bekend om onze gezinsvriendelijke sportcultuur en dat willen we alleszins zo houden.

EEUWIGE SNEEUW IN WILRIJK Naast gezinsvriendelijk wordt de nieuwe piste ook heel milieuvriendelijk. De nieuwste technieken worden ingezet om 365 dagen per jaar de beste sneeuw te verzekeren. De nieuwe piste krijgt bijvoorbeeld een isolatiejas van maar liefst 35.000 m². Daarnaast wordt volop gebruik gemaakt van warmtepompen en zonne-energie, en wordt de restwarmte gerecupereerd. Meer dan enkel financiering Ambitieuze plannen vragen ambitieuze financiering. Aan de nieuwe skipiste hangt een prijskaartje van 16 miljoen euro, waarvan de bank twee derde financiert. Het overige bedrag werd onder andere via een Winwinlening gerealiseerd. Verschillende investeerders brachten in totaal 200.000 euro in via de investeringsvennootschap. Daarnaast is ook de exploitatievennootschap Aspen Indoor cvba gestart met een andere Winwinlening. Voor Yves was niet enkele het financiële concept van de Winwinlening interessant, maar evenzeer de betrokkenheid van de co-investeerders: We moeten daar niet flauw over doen, natuurlijk is het rendement van de Winwinlening een belangrijke troef om mee in Aspen te investeren. Maar het communitygevoel dat we zo creëren bracht toch ook wat te weeg. Het gaat stuk voor stuk om mensen die dicht bij ons verhaal staan, en er deel willen van uitmaken. In de toekomst willen we dat gemeenschapsgevoel nog verder uitbouwen door jaarlijks een event te creëren voor de investeerders en hen zo te bevestigen in hun rol van Aspen-ambassadeur. Naast Yves Champagne bestaat het managementteam van Aspen nog uit drie initiatiefnemers: Bram Hendrickx, Frank Olyslager en Guido De Vos. Aspen Elektronicalaan 11 2610 Wilrijk info@aspen.be www.aspen.be AMBITIEUZE PLANNEN VRAGEN AMBITIEUZE FINANCIERING. 9

WINWIN- 10 LENING

1. KENMERKEN 1.1. Voorwaarden van de Winwinlening Een Winwinlening kan toegestaan worden aan elke Vlaamse onderneming die, op datum van het sluiten van de Winwinlening, voldoet aan de kmo-definitie. Een kmo is een onderneming u die minder dan 250 werknemers heeft; u waarvan de jaaromzet niet hoger is dan 50 miljoen of het balanstotaal niet hoger ligt dan 43 miljoen; u die voldoet aan het zelfstandigheidscriterium. De Winwinlening is een achtergestelde lening, zowel ten aanzien van de bestaande als van de toekomstige schulden van de kredietnemer, met een vaste looptijd van acht jaar. Het totale bedrag, in hoofdsom, dat een kredietgever in het kader van één of meerdere Winwinleningen aan één of meerdere kredietnemers kan uitlenen, kan ten hoogste 50.000 bedragen. Het totale bedrag, in hoofdsom, dat één kredietnemer in het kader van meerdere Winwinleningen kan ontlenen van verschillende kredietgevers bedraagt sinds 9 augustus 2013 ten hoogste 200.000. Vóór deze datum bedroeg het maximumbedrag 100.000. De hoofdsom en de intresten moeten worden betaald op de voorziene vervaldagen. Er zijn verschillende aflossingsmogelijkheden: u maandelijks; u driemaandelijks; u zesmaandelijks; u jaarlijks; u éénmalig. De intresten worden berekend door het saldo van de Winwinlening te vermenigvuldigen met de rentevoet die is vastgelegd in de akte. De rentevoet mag niet hoger zijn dan de wettelijke rentevoet die van kracht is op de datum waarop de Winwinlening wordt gesloten. De rentevoet mag ook niet lager zijn dan de helft van diezelfde wettelijke rentevoet. In 2016 bedroeg de wettelijke rentevoet 2,25 %. 1.2. Fiscale voordelen Via een belastingkrediet worden particulieren fiscaal aangemoedigd om financieringsmiddelen ter beschikking te stellen aan een kmo. Om in aanmerking te komen voor een belastingkrediet moet de kredietgever onderworpen zijn aan de personenbelasting. 1.2.1. Jaarlijks belastingkrediet Het jaarlijkse belastingkrediet wordt berekend op basis van de bedragen die de kredietgever heeft uitgeleend in het kader van één of meer Winwinleningen. Het rekenkundige gemiddelde van alle uitgeleende, openstaande saldi van de Winwinlening op 1 januari en 31 december van het belastbare tijdperk wordt gebruikt als berekeningsgrondslag van het belastingkrediet. Die berekeningsgrondslag bedraagt ten hoogste 50.000 per belastingplichtige. Het jaarlijkse belastingkrediet bedraagt 2,5 % van de berekeningsgrondslag. 11

1. KENMERKEN Het belastingkrediet wordt jaarlijks toegestaan voor de hele looptijd van de Winwinlening (8 jaar) en wordt toegekend vanaf het aanslagjaar dat verbonden is aan het belastbare tijdperk waarin de Winwinlening wordt gesloten. Het fiscale voordeel vervalt vanaf het aanslagjaar dat is verbonden aan het belastbare tijdperk waarin de kredietgever de Winwinlening vervroegd opeisbaar stelt, waarin de kredietgever overlijdt of waarin de Winwinlening (ambtshalve) wordt geschrapt. 1.2.2. Eénmaling belastingkrediet De kredietgever krijgt een éénmalig belastingkrediet als de kredietnemer tijdens of binnen maximaal zes maanden na de looptijd van de Winwinlening failliet gaat of als hij zich bevindt in staat van kennelijk onvermogen of vrijwillige of gedwongen vereffening en als de kredietnemer ten gevolge daarvan een deel of het geheel van het openstaande saldo van de Winwinlening niet kan terugbetalen. Om het éénmalige belastingkrediet te verkrijgen dient de kredietgever de Winwinlening opeisbaar te stellen. 12 De berekeningsgrondslag van het éénmalige belastingkrediet is het openstaande saldo van de hoofdsom, dat tijdens het belastbare tijdperk definitief is verloren gegaan. Die berekeningsgrondslag bedraagt ten hoogste 50.000. Het éénmalige belastingkrediet bedraagt 30 % van de berekeningsgrondslag. Bij overlijden van de kredietgever wordt het recht op het éénmalige belastingkrediet overgedragen aan zijn of haar rechtverkrijgenden. Anelca Startlening+

2. KORT OVERZICHT 2016 2.1. Kerncijfers 2016 2015 1 Aangevraagde Winwinleningen 2.307 2.064 Bedrag aangevraagde Winwinleningen (in ) 55.300.075 51.681.110 Aantal geregistreerde Winwinleningen 2.128 2.908 Bedrag geregistreerde Winwinleningen (in ) 50.534.353 48.196.971 Gemiddeld bedrag geregistreerde Winwinleningen (in ) 23.747 25.260 Aandeel starters (aantal) 54,75% 54,87% 2.2. Conclusies 13 Na een beperkte daling in 2015 noteren we in 2016 opnieuw een stijging in het aantal en in het bedrag van de aangevraagde en van de geregistreerde Winwinleningen. In aantallen is 2016 zelfs een recordjaar. Nog nooit werden er zoveel Winwinleningen aangevraagd en geregistreerd. Voornamelijk de eenvoud en de groeiende bekendheid dragen bij tot het succes van de Winwinlening. Aangezien de stijging in aantallen relatief veel groter is dan in de stijging van het bedrag, heeft dit tot gevolg dat het gemiddeld bedrag per geregistreerde Winwinlening gevoelig gedaald is. De goede communicatie m.b.t. de voorwaarden en de modaliteiten van de Winwinlening, samen met het grondige nazicht van de aanvragen, zorgen ervoor dat er relatief weinig geweigerde Winwinleningen zijn. Zowel op het vlak van regionale en sectoriële spreiding, als op het vlak van spreiding op basis van type en rechtsvorm van de onderneming, worden dezelfde tendensen waargenomen als in de voorgaande jaren en zijn er geen betekenisvolle evoluties merkbaar. 1 De kerncijfers m.b.t. 2015 wijken licht af van de kerncijfers voor dat jaar weergegeven in het werkingsverslag van 2015. Dit komt door rechtzettingen naar aanleiding van interne controles en/of rechtzettingen die gemeld werden door kredietnemers/kredietgevers

3. REALISATIES 3.1. Geregistreerde Winwinleningen 60 50 1669 1944 1908 2128 2500 2000 In miljoenen Bedrag Aantal 40 1314 1500 14 30 20 10 123 337 308 370 331 851 1000 500 0 3,12 8,96 8,13 9,65 8,23 24,24 36,07 46,57 53,48 48,20 50,53 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 In 2016 werden er 2.128 Winwinleningen geregistreerd voor een bedrag van 50.534.352,80. Dit is een stijging van bijna 5 % in bedrag en meer dan 11,5 % in aantal ten opzichte van het jaar 2015. In aantal verbintenissen noteren we in 2016 een absoluut record sinds de start van de Winwinlening in 2006. Het aantal geregistreerde Winwinleningen ligt iets lager dan het aantal aangevraagde Winwinleningen in 2016. De reden hiervoor is dat de aanvragen onmiddellijk bij het invullen van de webapplicatie ontvangen worden bij Waarborgbeheer nv, maar de kredietgever hierna nog over een termijn van drie maanden beschikt om de getekende akte en delgingstabel over te maken aan Waarborgbeheer nv. Zolang deze documenten niet zijn overgemaakt, kan een Winwinlening niet worden geregistreerd en behoudt deze de status ontvangen. Voor ontvangen aanvragen op het einde van elk jaar kan hierdoor dus een verschuiving ontstaan m.b.t. de registratie naar het volgende jaar. In 2016 werd de registratie van 17 Winwinleningen geweigerd en dit voor een totaalbedrag van 318.000.

3.2. Gemiddeld bedrag in hoofdsom 29.000 28.500 28.000 27.500 27.000 26.500 26.000 25.500 25.000 24.500 24.000 23.500 23.000 22.500 22.000 21.500 21.000 25.325 26.575 26.404 26.076 24.859 28.484 27.447 27.900 27.509 25.260 23.747 Bedrag in Gemiddeld bedrag 15 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Het gemiddelde bedrag in hoofdsom van de geregistreerde Winwinleningen bedroeg in 2016 23.747,35. Dit bedrag is 6 % lager dan het gemiddelde bedrag in hoofdsom van de geregistreerde Winwinleningen in 2015. Een reden voor het beperktere gemiddelde bedrag per Winwinlening zou kunnen zijn dat een aantal kredietgevers risico-averser zijn geworden en dus minder geneigd zijn om grotere leningen te verstrekken en desgevallend hun risico willen spreiden. Waarborgbeheer nv beschikt echter over geen macro-economische indicatoren om deze redenering te staven. Wel kan op basis van de gegevens m.b.t. het gemiddelde bedrag in hoofdsom de voorbije jaren gesproken worden van een dalende trend.

16 Biogazelle Lorem ipsum dolor sit amet.

3. REALISATIES 3.4. Aandeel starters 70 % Bedrag in 60 % 50 % 58 % 61 % 52 % 54 % 48 % 51 % 51 % 55 % 55 % 55 % 52 % 51 % Aantal 40 % 30 % 20 % 17 10 % 0 % 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Tot en met 31 december 2010 kwamen enkel startende kmo s in aanmerking voor een Winwinlening. Sinds 1 januari 2011 komen alle Vlaamse kmo s in aanmerking. In 2016 bedroeg het aandeel van startende ondernemingen 51,03 % in bedrag en 54,75 % in aantal van de geregistreerde Winwinleningen. Ten opzichte van 2015 merken we een beperkte stijging van 2,64 % in bedrag en 11,27 % in aantal van de Winwinleningen geregistreerd voor startende ondernemingen. De stijging in bedrag van de geregistreerde Winwinleningen voor starters is evenwel minder uitgesproken dan de opgetekende stijging in bedrag voor alle Winwinleningen samen. Het aandeel van de starters ten opzichte van de totale productie daalt dan ook licht naar 51,03 % voor wat betreft het bedrag van de geregistreerde Winwinleningen. Het aandeel van de starters voor wat betreft het aantal geregistreerde Winwinleningen blijft ten opzichte van 2015 ongeveer gelijk en bedroeg 54,75 % in 2016. Op basis van de markteconomische gegevens zijn er signalen dat er in Vlaanderen in 2016 opnieuw meer startende ondernemingen zijn, wat het belang van het aandeel van het aantal Winwinleningen (en hiermee samenhangend het bedrag) toegekend aan starters gedeeltelijk kan verklaren.

3. REALISATIES 3.5. Spreiding op basis van ondernemingsvorm 11% 31% u Eenmanszaak u Rechtspersoon u Zaakvoerder 3.6. Spreiding op basis van rechtsvorm 4% 2% 8% 5% 5% 2016 2016 u Andere u BVBA u Comm. V. u CVBA u NV u VOF 18 58% 76% In 2016 werd het grootste aantal van de geregistreerde Winwinleningen toegestaan aan rechtspersonen. In bedrag vertegenwoordigen de Winwinleningen die toegestaan werden aan rechtspersonen eveneens het grootste aandeel. Dit is een trend die ook in de vorige jaren merkbaar was. In 2016 werden er 1.244 Winwinleningen geregistreerd voor rechtspersonen, 658 voor eenmanszaken en 226 voor zaakvoerders. Deze geregistreerde Winwinleningen vertegenwoordigen een bedrag van respectievelijk 32.294.803, 13.271.401,8 en 4.968.148 euro. Van de Winwinleningen die in 2016 geregistreerd werden voor rechtspersonen, werd het grootste aantal toegestaan aan bvba s. Die rechtsvorm vertegenwoordigt 75,4 % in aantal en 79,38 % in bedrag van de geregistreerde Winwinleningen. Deze percentages komen overeen met een totaal van 938 geregistreerde Winwinleningen voor bvba s in 2016 voor een totaalbedrag in hoofdsom van 25.636.753. De Winwinleningen toegestaan aan andere vennootschapsvormen vormen slechts een beperkt deel van het totale toegestane bedrag en totaal aantal geregistreerde Winwinleningen. Op basis van historische gegevens is de bvba als juridische entiteit (naast de eenmanszaak) de meest populaire vennootschapsvorm bij startende ondernemingen 2. Er zijn geen betekenisvolle verschillen m.b.t. voorgaande jaren. 2 Bron: Coface Services Belgium - Unizo

3.7. Spreiding op basis van sector 3.8. Regionale spreiding 16% 19% 4% 6% 6% 7% 2016 12% 7% 11% 12% u Groot- en detailhandel; reparatie van auto s en motorfietsen u Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten u Bouwnijverheid u Verschaffen van accomodatie en maaltijden u Overige diensten u Informatie en communicatie u Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening u Holdings; financiële activiteiten en verzekeringen u Administratieve en ondersteunenede diensten u Andere 23% 28% 2016 12% 10% 27% u Antwerpen u Limburg u Oost-Vlaanderen u Vlaams Brabant u West-Vlaanderen 19 In 2016 is de sector Groot- en detailhandel; reparatie van auto s en motorfietsen de sterkst vertegenwoordigde sector met 18,75 % in aantal en 20,02 % in bedrag van de geregistreerde Winwinleningen. Op de tweede plaats volgt de sector Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten met 11,8 % in aantal en 13,13 % in bedrag van de geregistreerde Winwinleningen. De sector Bouwnijverheid, traditioneel ook één van de goed vertegenwoordigde sectoren, was in 2016 goed voor 11,47 % in aantal en 11,13 % in bedrag van de geregistreerde Winwinleningen. In vergelijking met de voorgaande jaren kunnen we besluiten dat de sectoren die in het verleden het sterkst vertegenwoordigd waren, dit nu ook nog steeds zijn. Er zijn geen betekenisvolle wijzigingen t.o.v. de sectoriële spreiding in de voorgaande jaren. De provincie Antwerpen is in 2016 in aantal de sterkst vertegenwoordigde provincie met 588 geregistreerde Winwinleningen. Voor wat betreft het bedrag van de geregistreerde Winwinleningen in 2016 wordt de provincie Antwerpen net voorafgegaan door de provincie Oost-Vlaanderen (respectievelijk 14.130.767 en 13.686.625,55). Voor de provincie Oost-Vlaanderen werden 582 Winwinleningen geregistreerd. Ook de provincie West-Vlaanderen kent een belangrijke productie met 489 geregistreerde Winwinleningen voor een bedrag van 12.564.526,50. De provincie Limburg is net zoals in de voorgaande jaren de minst vertegenwoordigde provincie

STARTLENING+ Slurp de dag. De slogan op de website van Ritchie verraadt de hand van marketeer en oprichter Jan Verlinden. Het geluk zit in een klein rietje, zoals hij zelf zegt, en met dat rietje blaast hij de limonade van de ouderlijke brouwerij nieuw leven in. Het is soms gemakkelijker te weten wat je niet dan wat je wel wil in het leven zegt de oprichter van Ritchie. Tekenen van een midlifecrisis zijn er bij hem niet direct te ontwaren, maar toch wist hij van zijn goedbetaalde directeursjob bij Pepsico: dit kan ik niet nog twintig jaar doen. De confrontatie met de foto uit zijn jeugd in de sponsbroek naast de bakken limonade die in de ouderlijke brouwerij werden gebotteld en de huidige trend naar craftproducten leverde een welgekomen aha-erlebnis op. Het startschot voor de revival van de familielimonade was ermee gegeven. 20 In tegenstelling tot het moment waarop Jan met zijn vader het klassieke vader-zoon-gesprek had over de overname van de brouwerij, en toen besliste om een andere weg in te slaan, waren nu wel alle ingrediënten aanwezig voor het nieuwe Ritchie: het momentum, de goesting en vooral een fantastisch product. Ritchie zat al in het assortiment van mijn vader, en als marketeer kan ik zeggen dat het een naam is die werkt in alle talen. Bovendien had het een mooi logo en een mooi flesje om van te vertrekken. Het enige wat ik moest doen was met mijn ervaring er nog een extra laag aan toevoegen om aan te passen aan de tijdsgeest, aldus Jan Verlinden. Die tijdsgeest speelt alleszins in zijn voordeel. Niet alleen de consument smeekt om meer authenticiteit, ook de retail zelf biedt meer kansen voor kwaliteitsproducten van eigen bodem. Die nieuwe niche wil Jan maar al te graag invullen, maar hij beseft ook dat het zelfs voor iemand met zijn achtergrond geen walk in the park wordt: Ik ben erin gestapt met het besef dat het kan verkeerd gaan. Niettemin heb ik al mijn afgewerkt product, mijn eerste klanten, de eerste maand heb ik al kunnen factureren en ik genereer cash flow. Maar ik maak mij geen illusies, de kans dat dit flopt is nog altijd groter dan de kans dat dit een succes is.

BELGISCHE LIMONADE TERUG OP DE KAART Ankerpunten Raymond Van Het Groenewoud zong in één van zijn bekendste hits Ik heb succes gekend, k heb ellende gekend. Maar artiesten hebben meestal maar één verzoeknummer. Je veux de l amour. Ongetwijfeld vat dit de voorbereidings- en opstartperiode van veel zelfstandigen zo n beetje samen, weliswaar met een ander verzoeknummer: je veux que ça marche. Maar hoe weet je dat iets zal werken? Jan Verlinden noemt vier ankerpunten in zijn voorbereiding waaraan hij kon aftoetsen of zijn concept ging aanslaan. Naast zijn pitch bij KBC Start-it en het begeleidingstraject bij Unizo, beschouwt hij de aanvraag van de Startlening+ bij PMV/z als één van die aftoetsmomenten: Jullie kijken op een heel rationele manier naar dat dossier en confronteren je met pertinente vragen. Want je mag dan al die ervaring hebben bij Pepsico, BAT en Mars, heel veel dingen blijven nog altijd een blinde vlek. Door het wegvallen van een Chinese leverancier van glazen flessen die vervangen werd door een Nederlandse, maar waarbij de minimum bestelvolumes ineens veel groter waren, moest er ineens extra financiering op tafel komen. De Startlening+ was op dat moment het meeste geschikt. Het vierde en misschien wel belangrijkste ankerpunt was het binnenhalen van zijn eerste klant, Délitraiteur, nota bene als winnaar van hun wedstrijd voor de meest innovatieve en duragréable (durable en agréable) voedingsstart-up. Naast de hoofprijs van 25.000 euro, werd Ritchie ook opgenomen in het assortiment van de 36 Belgische Délitraiteur-winkels. Toen heb ik een week op een wolk geleefd aldus Jan. Export Onder meer dankzij Délitraiteur en de gestage uitbouw van zijn klantenbestand heeft Ritchie zijn start niet gemist. Op 2 maanden tijd werden al meer dan 1000 bakken van de twee Ritchie smaken verkocht. Op lange termijn heeft Jan een dubbele ambitie. De eerste is om binnen afzienbare tijd tot het Belgische culinaire erfgoed te behoren: Ik hoop dat als je binnen dit en 5 jaar vraagt aan de klant, noem mij een Belgische limonade, dat de naam Ritchie er automatisch uitrolt. Met bekendheid wil hij zijn tweede ambitie waarmaken: het inzetten op export. We hebben een traditie in Belgische bieren, chocolade, Ik zou graag meesurfen op die traditie en er ook een Belgische limonade naast zetten, met de bedoeling om hopelijk ooit in het buitenland te geraken. Ritchie, Belgische limonade met uitsluitend natuurlijke ingrediënten, beschikbaar in twee smaken: Orange met een hint van Vanille en Pompelmoes met een hint van Ananas. Zonder bewaarmiddelen. www.drinkritchie.com jan@drinkritchie.com https://www.facebook.com/drinkritchie/ 21

22 START- LENING+ KMO- COFINAN- CIERING

1. KENMERKEN De Startlening+ en de Kmo-cofinanciering zijn achtergestelde leningen, elk met een ander doelpubliek. u De Startlening+ richt zich tot starters of ondernemers die minder dan vier jaar actief zijn in hoofdberoep. u Kmo-cofinanciering zijn leningen in cofinanciering met een bank, investeringsfonds, crowdfunder of business angel en dit voor het opstarten of uitbreiden van een zaak. 1.1. Voorwaarden Starlening+ u Maximum 100.000. Voor elke euro die de aanvrager zelf of via een andere bron inbrengt, kan er 4 geleend worden. u Terugbetaling op minimum drie en maximum tien jaar, afhankelijk van de aard van het project. u Een of twee jaar vrijstelling van kapitaalsaflossing. u Een aantrekkelijke vaste intrestvoet van 3 %. u Als de Startlening+ niet voldoende is, dan kan deze gecombineerd worden met de Kmo-cofinanciering. In dat geval mag het totaalbedrag van de twee leningen samen niet meer bedragen dan 350.000. PMV/Z LORE IPSUM DOLOR SIT AMET TEMPOR EST CONSECTUR. 1.2. Voorwaarden Kmo-cofinanciering u Maximum 350.000 u Lening is beperkt tot 4 maal de eigen inbreng, die minstens 10% van de totale financieringsbehoefte moet bedragen. u De lening is ook beperkt tot maximum 50 % van de investeringsbehoefte. u De cofinanciering van de bank, investeringsfonds, crowdfunder of business angels, bedraagt minimum 20 %. u Terugbetaling op minimum drie en maximum tien jaar, afhankelijk van de aard van uw project. u Een of twee jaar vrijstelling van kapitaalsaflossing is mogelijk. u Een aantrekkelijke vaste intrestvoet van 3 %. De financiering via een Kmo-cofinanciering en een Startlening+ wordt mogelijk gemaakt dankzij de waarborg van COSME en het Europees Fonds voor Strategische Investeringen ( EFSI ) dat werd opgericht binnen het Investeringsplan voor Europa. EFSI wil het financieren en realiseren van productieve investeringen binnen de Europese Unie ondersteunen en een betere toegang tot financiering verzekeren. De Kmo-cofinanciering en de Startlening+ genieten de steun van de Europese Unie onder de leninggarantiefaciliteit. 23

2. KORT OVERZICHT 2016 Startlening+ 2016 2015 2014 Aanvragen 370 311 75 2014 beslaat slechts 6 maanden. Goedkeuringen 209 183 31 Gemiddeld goedgekeurd bedrag (in ) 44.019 35.519 22.581 Goedkeuringspercentage 56% 59% 41% 24 400 350 Startlening+ 311 35.519 370 44.019 50.000 40.000 Aanvragen Goedkeuringen Gemiddeld goedgekeurd bedrag 300 250 200 22.581 183 209 30.000 20.000 100 50 75 31 10.000 0 2014 2015 2016 0

Kmo-cofinanciering 2016 2015 2014 Aanvragen 159 149 61 2014 beslaat slechts 6 maanden. Goedkeuringen 111 97 44 Gemiddeld goedgekeurd bedrag (in ) 217.117 139.175 115.909 Goedkeuringspercentage 72% 65% 72% Kmo-cofinanciering Aanvragen Goedkeuringen 180 160 140 149 159 217.117 250.000 200.000 Gemiddeld goedgekeurd bedrag 25 120 100 80 60 40 61 115.909 44 139.175 97 111 150.000 100.000 50.000 20 2014 2015 2016 0

KORT OVERZICHT 2016 In mei 2016 werd er ook gekozen voor een nieuwe communicatiestrategie binnen PMV om de doelgroep van de zelfstandigen en kleinere kmo s beter te bereiken. Dit resulteerde in het nieuwe submerk PMV/z, dat een overkoepeling is voor de Startlening+, de Kmo-cofinanciering, de Winwinlening en de Waarborgen tot anderhalf miljoen. Naast een aantal nieuwe communicatiedragers en nieuw beursmateriaal werd ook een nieuwe website ontwikkeld www.pmvz.eu en wordt er meer ingezet op digitale campagnes om de potentieel geïnteresseerde rechtstreeks te bereiken. De nieuwe website legt bovendien ook meer het accent op de ondernemers die via verschillende getuigenissen aan bod komen. 26 De Startlening+ laat de sterkste stijging optekenen in aantal vragen. Dat nam toe met bijna 19 %. Het gemiddeld toegekende bedrag klom met bijna 24 %. Die stijging hangt vermoedelijk samen met de verruiming van het doelpubliek en de verhoging van het maximumbedrag die midden 2015 werden doorgevoerd. Bij de Kmo-cofinanciering is de verhoging van het toegekende bedrag nog meer uitgesproken: van 139.175 naar 217.117, of een toename met 56 %. Corridor Startlening+.

3. REALISATIES 3.1. Aangevraagd versus toegestaan bedrag en mogelijk gemaakte investering 140 120 100 128,7 In miljoenen Aangevraagd bedrag Toegestaan bedrag Bedrag mogelijk gemaakte investering 80 62,4 60 40 20 8,4 5,7 23,7 34,7 20,0 50,3 33,3 27 0 2014 2015 2016 Sinds de start binnen PMV van Participatiefonds Vlaanderen op 1 juli 2014, werd voor 59 miljoen aan Startleningen en Kmocofinancieringen toegekend. In 2016 kwam het toegekende bedrag uit op 33,3 miljoen of een stijging met 67% ten opzichte van 2015. Het gerealiseerde bedrag aan investeringen dat samen gaat met de toegestane leningen kende zelfs meer dan een verdubbeling ten opzichte van het voorgaande jaar. Hierdoor wordt een hefboomeffect gecreëerd van bijna 3,9. Met elke euro die wordt uitgeleend, gaat een investering van 3,9 gepaard. Uit deze cijfers en ook uit de aard van de ingediende dossiers blijkt hoezeer de Startlening+ en de Kmo-cofinanciering hun complentaire rol invullen ten opzichte van de private markt. Veelal bedienen ze immers een segment aan (aspirant-) zelfstandigen dat moeilijker toegang heeft tot financiering, en dat dankzij de Startlening+ of de Kmo-cofinanciering toch start- of groeikapitaal kan vinden. Door de combinatie van de spreiding van het risico en het achtergestelde karakter van de leningen, zijn andere financiers sneller bereid om mee te stappen in het financieringsproces. De productie 2016 ligt in lijn met de doelstellingen die vooropgesteld werden. De kredietproductie werd in overeenstemming gebracht met de beschikbare middelen en de impact van het EIF, dat de verleende kredieten gedeeltelijk waarborgt.

ers 3. REALISATIES 3.2 Aandeel starters versus niet-starters 28 Aandeel starters versus niet-starters 350 300 250 200 150 100 50 0 22,4 48 32 15,3 11 3,1 2,6 4,7 16 59 243 272 2014 (6 m) 2015 2016 25 20 15 10 5 0 Gemiddelde leningbedrag starters versus niet-starters In miljoenen Aantal starters Aantal niet-starters Leningbedrag starters Leningbedrag niet-starters Het is van 2007 geleden, van voor het uitbreken van de economische crisis, dat er nog zoveel starters bijkwamen in ons land. Het is het vierde jaar op rij dat het aantal starters toeneemt, maar de sterkste groei noteerden we in 2016. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat het merendeel van de leningen in 2016 werden toegekend aan startende bedrijven. Ten opzichte van 2015 blijft het relatieve aandeel van de starters min of meer stabiel en komt in 2016 uit op 85 % van de kredietportefeuille. Voor het goede begrip, PMV/z rekent een zelfstandige of een kmo tot de groep van de starters, zolang hij of zij nog niet langer dan 4 jaar actief is in hoofdberoep. Bovendien is het aantal starters jonger dan 25 jaar dat start in hoofdberoep gestegen met 20 % ten opzichte van 5 jaar geleden 2. Dit is bij uitstek een publiek dat minder vlot toegang heeft tot de klassieke bancaire markt en waarvoor met de Startlening+ en de kmo-cofinanciering een interessant alternatief wordt aangeboden. Tenslotte zit het ondernemerschap de laatste jaren meer en meer in de lift, en zijn er verschillende initiatieven onstaan naast die van de usual suspects zoals de middenstandsorganisaties- die het ondernemerschap aanprijzen en ondersteunen. De media hebben meer aandacht voor nieuwe initiatieven en universiteiten en hogescholen zien een toeloop van studenten die dromen van een eigen start-up. 2 Bron: Rijksinstituut voor de Sociale Verzekering der Zelfstandigen.

3.3. Toegestane leningen per investeringsplaats 12 10 8 6 4 2 0 8,4 5,6 9,9 0,2 0,2 In aantal 8,6 5,1 4,6 3,4 3,3 2,5 1,3 1,0 0,5 Bedragen in miljoen euro 0,4 1,5 3,6 5,9 Net als in 2015 is de provincie Antwerpen de sterkst vertegenwoordigde provincie op basis van het aantal leningen. Oost-Vlaanderen komt op de tweede plaats, terwijl de provincie West-Vlaanderen voorbij wordt gestoken door Limburg en Vlaams Brabant. De cijfers van de Startlening+ en Kmo-cofinanciering volgen netjes de Vlaamse trend, waar we dezelfde verhoudingen terugvinden. De verklaring voor de vier investeringsplaatsen in Wallonië en Brussel ligt in het feit dat de maatschappelijke zetel zich in Vlaanderen bevindt, terwijl de investeringen doorgevoerd worden in Wallonië en Brussel, zoals bijvoorbeeld het openen van een tweede vestiging over de taalgrens. 29 120 100 80 60 40 20 0 24 107 112 3 2 13 38 43 18 67 79 5 33 36 1 2 15 31 46 In absolute termen slorpt Antwerpen het grootste deel van de bedragen op, opnieuw gevolgd door Oost- en West-Vlaanderen. Van de Vlaamse provincies is het echter Vlaams Brabant waar het gemiddeld toegekende bedrag per krediet het hoogste is: 141.667. Het jaar ervoor viel die eer nog te beurt aan West-Vlaanderen, met een bedrag van 116.129. De gemiddelde bedragen stijgen in elke provincie, maar procentueel het sterkst in Antwerpen. Terwijl hier de gemiddelde lening in 2015 uitkwam op 52.336, gaat dit naar 88.393 in 2016, een stijging met maar liefst 69%. Antwerpen Brussel Limburg Oost- Vlaanderen Vlaams Brabant Wallonië West- Vlaanderen In miljoenen 2014 (6 maanden) 2015 2016

ers 3. REALISATIES 3.4. Indeling per sector 30 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 In aantal Bedragen in miljoen euro In miljoenen 2014 (6 maanden) 2015 2016 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Groot- en detailhandel Verschaffen van accomodatie en maaltijden Informatie en communicatie Industrie Overige diensten Bouwnijverheid Vrije beroepen Administratieve en ondersteunende diensten Gezondheidszorg/ maatschappelijke diensteverlening Kunst, amusement en recreatie Andere

Indien we een sector statistisch relevant genoeg beschouwen vanaf 10 dossiers, dan kunnen we stellen dat informatie en communicatie de snelst groeiende tak is binnen de Startlening+ en de Kmocofinanciering, zowel in aantallen als in toegekend bedrag. Voor dat laatste gaan we naar bijna een verviervoudiging. Ook in absolute bedragen steekt deze sector er met 8,6 miloen aan toegekende bedragen bovenuit. Deze evolutie kadert in de snel vorderende digitalisering, waardoor de druk om te innoveren alsmaar verder toeneemt, en ook meer al dan niet disruptieve IT-projecten het levenslicht zien. PMV/Z LORE IPSUM DOLOR SIT AMET TEMPOR EST CONSECTUR. Tweede en derde in de ranglijst zijn respectievelijk de groot- en detailhandel en de sector van het verschaffen van accommodatie en maaltijden. 31 Urban Crops Lorem ipsum dolor sit amet.

ers 3. REALISATIES 3.5. Indeling volgens grootte lening 32 300.001-350.000 200.001-300.000 100.001-200.000 50.001-100.000 25.001-50.000 0-25.000 12 9 10 9 13 19 17 26 29 29 37 In aantal 48 0 20 40 60 80 100 120 73 74 78 88 104 In 2016 werden 50,6 % van de leningen aangegaan voor een leningbedrag lager dan 50.000. In 2015 kwam dit nog uit op 65 %. In bedragen vertegenwoordigt dit 14 % in 2016 tegenover 25,5 % in 2015. Het aandeel van de microkredieten, verbintenissen met een kredietbedrag lager dan 25.000, bedraagt 28 % in 2016 tegenover 23 % in 2015. Voor de microkredieten gaat het gemiddeld toegekend bedrag van 18.830 in 2015 naar 17.731, of een daling met 8 %. In de hoogste schijf lag het gemiddeld toegekende bedrag op 346.129, bijna een status quo ten opzichte van de 350.000 van 2015. 300.001-350.000 200.001-300.000 100.001-200.000 50.001-100.000 25.001-50.000 0-25.000 0,5 0,5 0,7 1,3 1,7 1,5 2,3 2,4 3,3 Bedragen in miljoen euro 3,9 3,7 4,2 5,1 4,7 4,6 6,1 12,8 Als we kijken naar de evolutie qua bedragen voor de schijf 300.001 tot 350.000, is er een verdrievoudiging van het volume. Met andere woorden, er is een sterke groei in het aantal dossiers dat (bijna) het maximumbedrag van de Kmo-cofinanciering werd toegekend. De schijf net eronder kent eveneens de sterkste relatieve stijging, met meer dan een verdubbeling van het aantal goedgekeurde leningen. In miljoenen 2014 (6 maanden) 2015 0 2 4 6 8 10 12 14 2016

3.6. Looptijden Looptijd leningen In miljoenen 2014 (6 maanden) 9-10 jaar 14 43 80 2015 2016 7-8 jaar 22 117 119 5-6 jaar 39 113 117 3-4 jaar 0 3 8 0 20 40 60 80 100 120 140 33 Toegekende bedragen versus looptijd van de lening In miljoenen 2014 (6 maanden) 9-10 jaar 2,6 5,3 12,0 2015 2016 7-8 jaar 2,0 8,9 12,1 5-6 jaar 1,2 5,7 8,1 3-4 jaar 0,2 0 1,1 0 2 4 6 8 10 12 14 Het overgrote deel van de leningen wordt toegekend met een looptijd tussen 5 en 8 jaar. Niettemin is er een sterke stijging in het aantal leningen dat op 9-10 jaar wordt toegekend. Het gaat om bijna een verdubbeling ten opzichte van 2015. Wanneer we de gemiddelde bedragen afzetten tegen de looptijd van de leningen, is er een multiple van 2,5 voor de kortste looptijd. Het gemiddelde bedrag hier gaat van 53.397 naar 132.765.

ers 3. REALISATIES 3.7. Financiering - Spreiding volgens geslacht 450 400 350 394 2014 (6 maanden) 2015 2016 300 280 250 200 185 150 147 34 100 50 63 42 0 Mannelijk Vrouwelijk 32 % van de begunstigden van een lening / actieve vennoten zijn vrouwen. Hiermee ziten we onder het nationale gemiddelde van vrouwelijk ondernemers. In 1995 was 28 % van de zelfstandigen een vrouw, een cijfer dat in 2005 opliep tot 35 %. Sindsdien is de groeimarge gestopt, en is enkel het aantal vrouwen met het statuut van zelfstandige in bijberoep gestegen. Voor het goede begrip, zelfstandigen in bijberoep komen niet in aanmerking voor een Startlening+ of een Kmo-cofinanciering. In België zijn er voor elke zelfstandige vrouw 2 zelfstandige mannen die starten. Binnen de totale portefeuille kredietaanvragers is die verhouding nog iets meer uitgesproken: terwijl dit in 2015 uitkwam op 1,9 mannen voor elke vrouw, is dit in 2016 gestegen naar 2,12 mannen per vrouw die opstart.

3.8. Tewerkstelling - Aantal werknemers 500 Aantal gefinancierde tewerkstellingsplaatsen vs grootte van de ondernememing 476 Tussen 0-5 Tussen 6-10 Tussen 11-15 Meer dan 16 450 400 350 300 391 389 250 200 195 35 150 100 50 0 107 70 58 32 12 16 0 2014 (6 maanden) 2015 2016 66 Bovenstaande grafiek geeft een indicatie van het aantal werknemers. Aangezien de Startlening+ proportioneel nog altijd de belangrijkste lening is, is het logisch dat het aantal eenmanszaken een belangrijke plaats inneemt. Globaal gesproken stellen 95 % van de KMO s die een Startlening+ of een Kmo-cofinanciering kregen, minder dan 5 werknemers te werk. 98 % van de begunstigden behoren tot de groep van de zogenaamde micro-ondernemingen. In absolute termen is er meer dan een verdubbeling van het aantal arbeidsplaatsen die door de Startlening+ of Kmo-cofinanciering mee gefinancierd worden. Dat gaat van 519 in 2015 naar 1.126 in 2016, of 5 gefinancierde jobs per werkdag. We zien ook een verschuiving van het belang tewerkstelling binnen grotere ondernemingen in de portefeuille. In 2015 bedroeg het aandeel gefinancierde tewerkstellingsplaatsen binnen bedrijven met meer dan 16 werknemers 13%, terwijl dit aandeel in 2016 oploopt tot 35 %. Het gemiddelde bedrag van de toegekende financiering per werknemer daalt van 38.573 in 2015 naar 29.609 in 2016.

ers 3. REALISATIES 3.9. Spreiding op basis van ondernemingsvorm 36 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Aantal gefinancierde tewerkstellingsplaatsen vs grootte van de ondernememing 36 120 121 34 130 143 4 21 Eénmanszaak BVBA NV GCV CVBA Vennootschap onder firma 44 1 1 4 5 3 8 2014 (6 maanden) 2015 2016 Gezien het belangrijke aandeel van starters, is dit ook merkbaar in de verdeling van de verschillende juridische vormen. De eenmanszaak, samen met de BVBA, blijven de belangrijkste juridische vormen. Ook op basis van historische gegevens is de bvba als juridische entiteit (naast de eenmanszaak) de meest populaire vennootschapsvorm bij startende ondernemingen. Sinds de hervorming van de producten, kan de Startlening+ ook aangevraagd worden door een vennootschap (voordien enkel toegekend aan natuurlijke personen). Vandaar dat het aandeel van BVBA s in 2016 hoger uitvalt dan in 2015. Ook het aandeel van de NV s is verdubbeld ten opzichte van 2015.

37 Brandtfood Lorem ipsum dolor sit amet.

KMO-CO-FINANCIERING Op de vraag bij welke internationale personaliteiten hij al een butler heeft geplaatst moet Vincent Vermeulen, zaakvoerder van The School for Butlers and Hospitality, het antwoord schuldig blijven. Het zou een belangrijke marketingtroef zijn, maar we kunnen hem jammer genoeg niet uitspelen. Onze klanten zouden dat maar matig appreciëren. Wat hij wel kan verklappen is dat zijn discipelen ondertussen verspreid zitten over de verschillende continenten. Welkom in de boeiende wereld van de butler. 38 650 uren training gedurende 8 weken en meer dan 300 onderwerpen die de revue passeren. Zo lang duurt het vooraleer de studenten van Vincent zich volleerd butler mogen noemen. Volleerd is dan nog misschien de verkeerde woordkeuze, want butler zijn is duidelijk een way of life veeleer dan een eenmalige opleiding. En dat blijkt ook de rode draad bij de keuze van veel van zijn studenten: We selecteren niet volgens een bepaald profiel of een bepaalde branche zoals mensen uit de horeca bijvoorbeeld. Onze studenten hebben allemaal verschillende achtergronden, maar ze zijn er allemaal op uit om met deze opleiding hun leven te veranderen. Wie bij de butlers van tegenwoordig zich nog Anthony Hopkins uit Remains of the Day voor de geest haalt, is eraan voor de moeite volgens Vincent: Net als andere sectoren moeten wij ons ook aanpassen aan een snel veranderende wereld. Het beroep is niet meer te vergelijken met pakweg 30 jaar geleden. Dat vertaalt zich ook in het opleidingsaanbod. Aan de ene kant zitten daar de tijdloze zaken in die voor elke butler essentieel zijn om zijn beroep op een goede manier uit te oefenen. Het beheer van de wijnkelder, de kunst van het tafeldekken of nog het beheer van het landgoed blijven wezenlijke onderdelen van het butler-dna. Vandaar dat er besloten werd om de hotelkamer in de Brusselse Louizalaan in te ruilen voor een landgoed in Hertsberge dat zich kan meten met grandeur van de klanteneigendommen. Het echte butlerleven wordt er tijdens de 8 weken zo goed mogelijk nagebootst en biedt de studenten een duidelijke meerwaarde. Dit vormt een duidelijke meerwaarde ten opzichte van butlerscholen die een dergelijke omgeving niet kunnen aanbieden. Aan de andere kant wordt volop ingezet op technologie en digitalisering om bijvoorbeeld op de hoogte

SCHOOL FOR BUTLERS te blijven van de nieuwste technieken en het gebruik van apps voor het beheer van het huis(houden). Door de globalisering is de butler opnieuw meer op het voorplan getreden: Het aantal miljardairs groeit veel sneller dan vroeger en dat segment nieuwe rijken is duidelijk op zoek naar een persoon die het klassieke niveau van butler overstijgt. Iemand die hen een aantal zaken uit handen kan nemen. Daarom is het nodig dat wij verschillende componenten in de opleiding integreren, en dat maakt ons ook uniek. Als de butlers constant het beste uit zichzelf moeten halen, dan is dat adagium zeker van toepassing op de docent: Mijn werk is voor een stuk ook mijn persoonlijk leven geworden. Het hotel dat we boeken bij een bezoek aan Londen bijvoorbeeld en dat altijd van een hoog niveau moet zijn, kan mij nog altijd zaken bijbrengen over een bepaald niveau van hospitality. Die hospitality probeert hij op zijn beurt door te geven aan verschillende bedrijven die bij hem trainingen komen volgen. Het besef dat een dergelijke vorm van differentiatie mogelijk was groeide ook maar geleidelijk, maar ondertussen hebben verschillende sectoren al kennis gemaakt met de butlerwereld. Het verwondert me nog altijd hoe toepasselijk onze materie wel is, ook binnen een bedrijfsomgeving aldus Vincent. Dikwijls gaat het om de basics, zoals de manier waarop mensen praten of het aanpassen van de lichaamstaal aan een specifieke context. Ondertussen heeft hij er zelfs een boek over geschreven met de toepasselijke naam Wat we kunnen leren van butlers. De Kmo-cofinanciering was een belangrijke factor voor de groei van zijn butlerschool. Dankzij die bijkomende financiering kon hij de overstap maken naar het domein Canteclaer en zo de realiteit dichter bij de butler brengen. Naast het financiële gedeelte zorgde de financieringsformule ook voor de bijkomende expertise dankzij de inbreng van een business angel die zijn visie en zijn netwerk inschakelt bij de verdere uitbouw van de school. En wat dat laatste betreft heeft Vincent heel ambitieuze plannen. Onder andere een school in India staat op de agenda, die dan zal dienen als uitvalsbasis voor Qatar en Dubai, en een uitbreiding naar Groot-Brittannië, nog altijd dé bakermat van de butlers. Kruisstraat 9 8020 Oostkamp België +32 50 35 64 43 info@schoolforbutlers.com www.schoolforbutlers.com https://www.facebook.com/ SchoolForButlersAndHospitality Wat we kunnen leren van butlers Vincent Vermeulen ISBN: 9789089315984 Borgerghoff & Lamberigts EEN LEVENS- VERANDERENDE OPLEIDING 39

40 WAAR- BORGEN TOT 1,5 MILJOEN

1. KORT OVERZICHT 2016 1.1. Kerncijfers 2016 2015 3 Aantal waarborghouders 34 34 Aantal oproepen 3 2 Toegestane waarborgen 232.514.029 193.503.484 Totaal mogelijk gemaakte kredieten 380.552.975 304.635.541 Totaal mogelijk gemaakte investeringen 552.767.499 452.626.815 Aantal verbintenissen 1.769 1.571 Gemiddeld waarborgpercentage 61,10 % 63,52 % Gemiddeld hefboomeffect 2,38 2,34 Gemiddelde duur van de waarborg (in jaren) 4,20 4,19 41 Premieopbrengst 4.958.596 4.225.357 Betaalde tussenkomsten 14.169.725 18.960.867 Ontvangen recuperaties 8.983.227 8.807.831 3 De kerncijfers van het jaar 2015 kunnen licht afwijken van de cijfers van dat jaar opgenomen in het activiteitenverslag 2015. Dit komt door rechtzettingen die gebeurd zijn naar aanleiding van interne en externe controles van de aanmeldingsgegevens die oorspronkelijk gerapporteerd werden door de waarborghouders.

1. KORT OVERZICHT 2016 1.2. Kerngrafieken Toegestane waarborgbedrag, kredietbedrag en investeringsbedrag 553 600 500 504 42 400 300 200 100 59 129 101 78 162 128 100 180 249 203 334 457 214 352 204 319 453 169 271 420 165 259 385 162 244 389 194 305 453 233 381 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 In miljoenen Waarborgbedrag Kredietbedrag Investeringsbedrag

Jaarlijks uitbetaalde tussenkomsten, aantal afgeroepen verbintenissen en recuperaties 140 Jaarlijkse productie starters versus niet-starters 1.200 In miljoenen Waarborgbedrag starters Waarborgbedrag niet-starters 120 1.000 Aantal verbintenissen starters Aantal verbintenissen niet-starters 100 800 80 60 600 40 400 20 200 0 23 36 31 46 34 66 80 124 96 118 82 122 82 88 58 107 62 100 83 111 106 126 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 0 43 40 20 30 25 20 15 10 5 0 Jaarlijks uitbetaalde tussenkomsten, aantal afgeroepen verbintenissen en recuperaties 331 282 253 202 231 222 190 139 98 36 8 4 7 27 4 20 8 23 6 35 10 21 9 19 9 14 9 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 350 300 250 200 150 100 50 0 In miljoenen Uitbetaalde tussenkomsten Ontvangen recuperaties Aantal afgeroepen verbintenissen

1. KORT OVERZICHT 2016 44 1.3. Belangrijkste conclusies In 2016 werd een belangrijke stijging van zowel het waarborgbedrag (20 %) als van het aantal onder de waarborg gebrachte verbintenissen (12,6 %) opgetekend. In totaal werden 1.769 verbintenissen onder de waarborg gebracht die een totaal waarborgbedrag van 232.514.028,51 vertegenwoordigen. Aangezien de stijging m.b.t. het aantal onder de waarborg gebrachte verbintenissen lager is dan de stijging m.b.t. het waarborgbedrag, steeg het gemiddelde waarborgbedrag in 2016 naar ongeveer 131.500, een stijging met 6,7 % t.o.v. het jaar 2015. Het aantal waarborgen en het waarborgbedrag dat in 2016 werd toegestaan aan startende ondernemingen steeg eveneens aanzienlijk, met respectievelijk meer dan 28 % en bijna 23 %. Het aandeel van de startende ondernemingen vertegenwoordigde bijna 46 % van het totaal gerealiseerde waarborgbedrag en bijna 56 % van het totale aantal onder de waarborg gebrachte verbintenissen in 2016. De Waarborgregeling blijft m.a.w. een belangrijk product voor startende ondernemingen die in vele gevallen kampen met een tekort aan zekerheden. In 2016 werd een bedrag van iets meer dan 14 miljoen aan tussenkomsten uitbetaald. Dit is een daling van meer dan 25 % t.o.v. 2015 toen bijna 19 miljoen aan tussenkomsten werd uitbetaald. In vergelijking met de voorgaande jaren (2010-2015) lag het uitbetaalde bedrag aan tussenkomsten uitzonderlijk laag. In vergelijking met de voorgaande jaren (2010 2015) werd eveneens een relatief beperkt bedrag van ongeveer 550.000 uitbetaald in de sector van de binnenscheepvaart. In 2016 lagen de ontvangen recuperaties op een gelijkaardig niveau als in 2015 en 2014 en bedroegen ze bijna 9 miljoen. Gezien de belangrijke stijging in het toegestane waarborgbedrag in 2016 en het gelijk blijven van de gemiddelde duur van de waarborg, stegen de ontvangen premies met ongeveer 17,5 % t.o.v. 2015. Bizobike Waarborgen tot 1,5 miljoen

2. GEDETAILLEERDE WEERGAVE VAN DE PRESTATIES IN 2016 Het hoofdstuk 2.1 behandelt de cijfers van de huidige Waarborgregeling, die van start is gegaan op 29 juni 2005. Het daaropvolgende hoofdstuk 2.2 geeft de cijfergegevens weer van de vroegere Waarborgregelingen. 2.1. De huidige waarborgregeling 2.1.1. Analyse van de productiecijfers 4 250 200 150 100 780 684 Jaarlijkse waarborgbedragen versus aantal verbintenissen In 2016 werden er in totaal 1.769 706 1.497 1.668 1.576 1.261 1.136 1.286 1.571 1.769 2.000 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 verbintenissen onder de waarborg gebracht voor een waarborgbedrag van ongeveer 232,5 miljoen. Het waarborgbedrag steeg in 2016 met meer dan 20 % t.o.v. 2015. In 2016 lag het aantal verbintenissen 12,6 % hoger dan in 2015. Het gemiddeld waarborgbedrag steeg bijgevolg in 2016 dan ook met 6,7 % naar ongeveer 131.500 t.o.v. 2015. 45 50 0 59 78 100 203 214 204 169 165 162 194 233 200 100 0 In miljoenen Waarborgbedrag Aantal verbintenissen 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 4 De productiecijfers van de voorgaande jaren wijken licht af van de productiecijfers weergegeven in de vorige activiteitenverslagen. Dit komt door rechtzettingen die zijn gebeurd naar aanleiding van interne en externe controles van aanmeldingsgegevens die oorspronkelijk gerapporteerd werden door de waarborghouders. Er wordt enkel rekening gehouden met verbintenissen waarvoor een premie werd betaald en die bijgevolg onder de waarborg werden gebracht. Het is mogelijk dat in sommige tabellen afrondingsverschillen voorkomen.

2. GEDETAILLEERDE WEERGAVE VAN DE PRESTATIES IN 2016 600 Jaarlijkse krediet- en investeringsbedragen 46 500 400 300 200 100 59 129 101 78 162 128 100 180 249 203 334 457 214 352 504 204 453 319 169 271 420 165 259 385 162 244 389 194 305 453 233 381 553 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 In 2016 werden door de financiële instellingen ongeveer 381,5 miljoen aan kredieten toegestaan met een tussenkomst van de Waarborgregeling van het Vlaams Gewest ten belope van 232,5 miljoen. Hierdoor werd voor bijna 553 miljoen aan investeringen gerealiseerd. Het gemiddelde waarborgpercentage (waarborgbedrag/kredietbedrag) bedroeg 61 % in 2016. In 2015 bedroeg dit gemiddelde waarborgpercentage nog 63 %. In 2016 bedroeg het hefboomeffect (investeringsbedrag/waarborgbedrag) 2,38. Dat is een beperkte stijging van 1,6 % t.o.v. 2015. Sinds de start van de Waarborgregeling (huidige vorm), in 2005, bedraagt het gemiddelde hefboomeffect 2,33. Dat betekent dat met 100.000 aan waarborgen ongeveer 233.000 aan investeringen gerealiseerd wordt. In miljoenen Waarborgbedrag Kredietbedrag Investeringsbedrag In 2016 bedroeg de gemiddelde duur van de waarborg 4,2 jaar en blijft hiermee op hetzelfde niveau als in 2015. In 2014 lag de gemiddelde duur van de waarborg nog op 4,27 jaar en in 2013 zelfs op 4,65 jaar. De daling van de gemiddelde duur van de waarborg in de voorgaande jaren en de stagnering ervan op dit ogenblik kan gedeeltelijk verklaard worden door de beperkingen die opgenomen zijn in de nieuwe de-minimisverordening. Voor waarborgbedragen van meer dan 750.000 is sinds 1 juli 2014 de maximale waarborgduur beperkt tot 5 jaar en voor waarborgbedragen t.e.m. 750.000 is de waarborgduur nog maximum 10 jaar.

2014 2015 2016 Gemiddeld waarborgpercentage 66,31 % 63,52 % 61,10 % Gemiddeld hefboomeffect 2,41 2,34 2,38 Gemiddelde duur van de waarborg 4,27 4,19 4,20 140 Jaarlijkse productie starters versus niet-starters 5 1.200 In miljoenen Waarborgbedrag starters Waarborgbedrag niet-starters 120 1.000 Aantal verbintenissen starters Aantal verbintenissen niet-starters 100 80 60 40 800 600 400 47 20 200 0 23 36 31 46 34 66 80 124 96 118 82 122 82 88 58 107 62 100 83 111 106 126 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 0 5 De productiecijfers van de voorgaande jaren wijken licht af van de productiecijfers weergegeven in de vorige activiteitenverslagen. Dit komt door rechtzettingen die zijn gebeurd naar aanleiding van interne en externe controles van aanmeldingsgegevens die oorspronkelijk gerapporteerd werden door de waarborghouders. Er wordt enkel rekening gehouden met verbintenissen waarvoor een premie werd betaald en die bijgevolg onder de waarborg werden gebracht. Het is mogelijk dat in sommige tabellen afrondingsverschillen voorkomen.

2. GEDETAILLEERDE WEERGAVE VAN DE PRESTATIES IN 2016 Zowel het waarborgbedrag toegekend aan starters in 2016, als het aantal onder de waarborg gebrachte verbintenissen voor startende ondernemingen, lag ruim hoger dan in 2015. Het toegestane waarborgbedrag aan starters bedroeg ongeveer 106,5 miljoen in 2016 en werd gerealiseerd via 980 verbintenissen. De opgetekende stijging bij de starters, zowel voor wat betreft het waarborgbedrag als het aantal verbintenissen, is meer uitgesproken dan de globale stijging van de productie. Op basis van markteconomische gegevens zijn er signalen dat er in Vlaanderen in 2016 opnieuw meer startende ondernemingen waren, wat de evolutie gedeeltelijk kan verklaren. Er mag aangenomen worden dat de Waarborgregeling een belangrijk product is, en blijft, voor startende ondernemingen, aangezien zij in vele gevallen kampen met een tekort aan zekerheden. Gemiddeld waarborgbedrag per verbintenis 2014 2015 2016 Starters 106.525,26 103.818,59 108.621,10 48 Niet-starters 141.457,32 143.202,63 159.778,64 Gemiddeld waarborgpercentage 2014 2015 2016 Starters 65,37% 65,02% 63,73% Niet-starters 66,90% 62,44% 59,04% Gemiddelde duur van de waarborg (in jaren) 2014 2015 2016 Starters 4,41 4,34 4,33 Niet-starters 4,15 4,04 4,05 Het gemiddeld waarborgbedrag per verbintenis voor startende ondernemingen ligt in 2016 iets hoger dan in 2015 en bedraagt ongeveer 108.500. In 2016 steeg het waarborgbedrag van de niet-starters met 14 % t.o.v. 2015 en bedroeg 126 miljoen. Het aantal onder de waarborg gebrachte verbintenissen voor niet-starters steeg licht met 2,2 % t.o.v. 2015. Het gemiddelde waarborgbedrag voor de niet-startende onderneming bedroeg in 2016 bijna 160.000 en lag daarmee aanzienlijk hoger een stijging van 11,6 % - dan het gemiddelde waarborgbedrag voor deze groep van ondernemingen in 2015. Het gemiddelde waarborgpercentage voor starters lag in 2016, met 63,7 %, iets hoger dan in 2015. Het gemiddelde waarborgpercentage voor niet-starters bedroeg 59 % in 2016. De gemiddelde duur van de waarborgen aangegaan door starters lag in 2016 iets lager dan voor de niet-starters. In vergelijking met 2015 blijft de gemiddelde duur echter constant. In 2016 bedroeg het aandeel van de startende ondernemingen in het totale waarborgbedrag bijna 46 %. Het aantal onder de waarborg gebrachte verbintenissen voor starters vertegenwoordigt ongeveer 55,5 % van de totale gerealiseerde productie in 2016.

Indeling per sector - 2016 Bouwnijverheid Informatie en communicatie Horeca Industrie Groothandel Detailhandel Vrije beroepen 49 Holdings 0 % 2 % 4 % 6 % 8 % 10 % 12 % 14 % 15 % In de voorgaande grafiek worden de sectoren weergegeven die in 2016 ongeveer 81 % van het totale gerealiseerde waarborgbedrag vertegenwoordigden. In 2016 werden hoofdzakelijk financieringen van de sectoren banken verzekeringswezen (voornamelijk holdingvennootschappen, opgericht met het oog op overnames van ondernemingen), vrije beroepen, detailhandel en groothandel onder de waarborg gebracht. Die sectoren realiseerden elk tussen de 11 % en 14,5 % van het totale waarborgbedrag in 2016. Alle sectoren die opgenomen werden in de grafiek kenden een stijging van het gerealiseerde waarborgbedrag in 2016 t.o.v. 2015. De belangrijkste stijging, met meer dan 600 %, werd opgetekend door de sector detailhandel. Hoewel de sector vervoer en opslag sinds het begin van de Waarborgregeling in 2005 sterk vertegenwoordigd is in de totale waarborgportefeuille, was die sector in 2016 verantwoordelijk voor slechts 2,4 % van het totale toegestane waarborgbedrag. Dit kan enerzijds verklaard worden doordat de sector, waartoe ook de binnenscheepvaart behoort, de voorbije jaren sterk heeft geleden onder de economische omstandigheden. Anderzijds wordt door de de-minimisverordening, waaronder de Waarborgregeling sinds 1 januari 2008 ressorteert, het maximale steunplafond voor goederenvervoer over de weg gehalveerd t.o.v. andere sectoren en is de aanschaf van vervoermiddelen voor goederenvervoer over de weg uitgesloten.

2. GEDETAILLEERDE WEERGAVE VAN DE PRESTATIES IN 2016 Regionale spreiding volgens investeringsplaats Aantal microkredieten 2 % 16 % u Andere u Antwerpen u Limburg u Oost-Vlaanderen u Vlaams Brabant u West-Vlaanderen 16,1 % u Microkredieten u Niet microkredieten 50 14 % 2016 22 % 12 % 33 % Van alle verbintenissen die in 2016 onder de waarborg werden gebracht, werd het grootste waarborgbedrag gerealiseerd in de provincie Antwerpen (33,42 %), gevolgd door de provincie Oost-Vlaanderen (22,23 %). Het aandeel van de historisch minder scorende provincies, Vlaams-Brabant en Limburg, lag in 2016 op respectievelijk op 13,6 % en 12,4 %. Slechts 1,8% van de onder de waarborg gebrachte verbintenissen vond plaats buiten het Vlaams Gewest 12. 83,9 % 2016 In 2016 had meer dan 52 % van het aantal gewaarborgde verbintenisen een kredietbedrag lager dan of gelijk aan 100.000. Het aandeel van de microkredieten, zijnde de verbintenissen met een kredietbedrag lager of gelijk aan 25.000, bedroeg 16 % in 2016. In vergelijking met de voorgaande jaren hebben zich geen grote verschuivingen qua grootte van de kredieten voorgedaan. > 750.000 > 500.000 en 750.000 > 400.000 en 500.000 > 300.000 en 400.000 > 200.000 en 300.000 > 100.000 en 200.000 100.000 Indeling volgens grootte krediet 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 2014 2015 2016

2.1.2. Analyse van de afroepcijfers 40 20 30 25 20 15 10 5 0 Jaarlijkse uitbetaalde tussenkomsten 6 331 282 253 202 231 222 190 139 98 36 8 4 7 27 4 20 8 23 6 35 10 21 9 19 9 14 9 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 350 300 250 200 150 100 50 0 In miljoenen Uitbetaalde tussenkomsten Ontvangen recuperaties Aantal afgeroepen verbintenissen 51 In 2016 werd een bedrag van 14 miljoen aan tussenkomsten uitbetaald. Dit is een daling van meer dan 25 % t.o.v. 2015 ( 19 miljoen). Het aantal afgeroepen verbintenissen daalde in 2016 met bijna 14,5 % t.o.v. 2015. De daling in uitbetaalde tussenkomsten van 2016 t.o.v. 2015 kan gedeeltelijk verklaard worden door het lagere gerealiseerde waarborgbedrag in de periode 2012 2014 t.o.v. de periode 2009 2011 en het gegeven dat de meeste afroepen gebeuren binnen de vijf jaar na het toestaan van een verbintenis. Aangezien de daling van de uitbetaalde tussenkomsten groter was dan de daling van het aantal afgeroepen verbintenissen, daalde ook het gemiddeld uitbetaalde bedrag in kapitaal en intresten per afgeroepen verbintenis in 2016 t.o.v. 2015 en bedroeg dit bijna 74.600. 6 Onder uitbetaalde tussenkomsten wordt een tussenkomst in kapitaal, een tussenkomst in achterstallige intresten en/of een achterstand in kapitaal en een tussenkomst voor kosten en erelonen begrepen. Het betreft afgeroepen verbintenissen die tot en met 31 december 2016 werden ontvangen, maar die niet noodzakelijk werden uitbetaald in 2016. Het is mogelijk dat de uitbetaling van de tussenkomst pas na het jaareinde plaatsvindt.

2. GEDETAILLEERDE WEERGAVE VAN DE PRESTATIES IN 2016 Bruto uitbetalings% op basis van initieel toegekend waarborgbedrag 2012 2013 2014 2015 2016 Toegekend waarborgbedrag (cumul) 1.038.240.580 1.203.007.085 1.364.590.739 1.558.094.223 1.790.608.251 Bruto uitbetalingen (cumul) 82.265.695 117.541.634 138.546.769 157.507.636 171.677.361 Uitbetalings% (cumul uitbetalingen) 7,92 % 9,77 % 10,15 % 10,11 % 9,59 % 52 Per 31 december 2016 bedroeg het gemiddelde bruto-uitbetalingspercentage 9,6 % (uitbetaalde tussenkomst t.e.m. 31 december 2016/het totaal toegestaan waarborgbedrag t.e.m. 31 december 2016). Dit betekent dat Waarborgbeheer nv per 31 december 2016 voor iedere 100 aan waarborgen die zij heeft toegekend 9,6 heeft uitbetaald. T.o.v. 31 december 2015 is het gemiddelde bruto-uitbetalingspercentage gedaald met 0,5 %. Deze daling kan verklaard worden door de verbetering van het economische klimaat, maar ook toegeschreven worden aan de belangrijke stijging van de productie in 2016 waardoor de noemer van de breuk een grotere stijging vertoont dan de teller. Naar alle waarschijnlijkheid heeft nu ook de dalende trend in de gerealiseerde productie gedurende de periode 2011 t.e.m. 2014 een positieve invloed op het uitbetaalde bedrag in tussenkomsten en dus ook op het lagere gemiddelde bruto-uitbetalingspercentage. Het gemiddelde bruto-uitbetalingspercentage is een momentopname en zal in de toekomst mee evolueren met de schommelingen in de gerealiseerde productie 7. Indien de productie op een gelijkaardig niveau blijft en behoudens negatieve macro-economische invloeden verwachten we dat het gemiddelde bruto-uitbetalingspercentage in de komende jaren zal fluctueren rond het huidige percentage. 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 Jaarlijks ontvangen recuperaties 10.002 8.125 8.871 8.808 8.983 5.908 4.205 1.138 1.037 0 49 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 In 1.000 7 Op deze gekoppelde evolutie zit wel een zeker vertragingseffect aangezien de meeste afroepen en uitbetalingen gebeuren binnen de vijf jaar na het toestaan van een verbintenis.

Netto uitbetalings% op basis van initieel toegekend waarborgbedrag 2012 2013 2014 2015 2016 Toegekend waarborgbedrag (cumul) 1.038.240.580 1.203.007.085 1.364.590.739 1.558.094.223 1.790.608.251 Bruto uitbetalingen (cumul) 82.265.695 117.541.634 138.546.769 157.507.636 171.677.361 Recuperaties (cumul) 20.462.734 30.464.525 39.335.187 48.143.018 57.126.245 Het netto-uitbetalingspercentage van de Waarborgregeling (huidige reglementering) sinds de start in 2005 wordt berekend door het verschil te maken tussen alle uitbetaalde tussenkomsten enerzijds, en alle ontvangen recuperaties en premies anderzijds, en dit netto uitbetaalde bedrag vervolgens te delen door het totaal toegekende waarborgbedrag sinds 2005. De bovenstaande tabel toont aan dat per 31 december 2016 het netto-uitbetalingspercentage van de Waarborgregeling 4 % bedroeg t.o.v. 4,11 % eind 2015. Dit betekent dat het Vlaams Gewest per 31 december 2016 voor iedere 100 euro aan waarborgen die het heeft toegestaan, netto 4 heeft uitbetaald. T.o.v. 31 december 2015 is het gemiddelde netto-uitbetalingspercentage licht gedaald. De beperkte daling kan voornamelijk toegeschreven worden aan het relatief lage bedrag aan uitbetalingen in 2016 t.o.v. de voorgaande jaren en de belangrijke stijging in de productie in 2016 t.o.v. de voorgaande jaren. Dit percentage is een momentopname en zal in de toekomst mee evolueren met de schommelingen in de gerealiseerde productie, de uitbetalingen en de ontvangen recuperaties. Verwacht wordt dat, indien de productie en de ontvangen recuperaties op een gelijkaardig niveau blijven en behoudens negatieve macro-economische invloeden, het gemiddelde netto-uitbetalingspercentage in de komende jaren zal fluctueren rond het huidige percentage. 53 Nettoresultaat van het boekjaar 2014 2015 2016 Ontvangen premies 3.571.050,65 4.225.356,93 4.958.595,71 Uitbetaalde tussenkomsten 21.005.135,55 18.960.866,50 14.169.725,12 Ontvangen recuperaties 8.870.661,64 8.807.831,33 8.983.227,38 Nettoresultaat - 8.563.423,26-5.927.678,24-227.902,03 Het nettoresultaat van de huidige Waarborgregeling in 2016 is licht negatief maar ligt meer dan 96 % lager dan in 2015. Dit is voornamelijk te wijten aan een stijging van de ontvangen premies van bijna 17,5 % en een sterke daling van de uitbetaalde tussenkomsten t.b.v. meer dan 25 % in vergelijking met het voorgaande jaar.

WAARBORGEN TOT 1,5 MILJOEN Vooruitkijken door terug te kijken, en dat integreren in een helder foodconcept waarmee je de wereld wil veroveren? Het klinkt ambitieus, maar uit de mond van Wim Ballieu is het bijna een vanzelfsprekendheid. Maar zoals dat gaat met de meeste dingen die op het eerste gezicht vanzelfsprekend lijken, is ook Balls & Glory het resultaat van vallen en terug rechtkrabbelen. En vooral teruggaan naar de roots. Een gesprek. 54 In 2012 startte Balls & Glory als pop-uplunchrestaurant in Gent met handgerolde gehaktballen met de beste seizoensgebonden ingrediënten. Ondertussen staat de teller al op 6 restaurants, onder andere in Antwerpen, Leuven, Eindhoven en twee in Brussel. In 2025 zouden er dat 50 moeten zijn, waarvan één in de Big Apple. Binnen het Balls & Glory-concept van slow food, fast served wordt ook alles gelinkt aan dit visiepunt, zoals Wim Ballieu het noemt: Als er iemand van mijn partners afkomt met een voorstel of een nieuw idee, dan stel ik mij altijd de vraag: gaat ons dit helpen om tegen 2025 ons doel te bereiken? Het is een uitspraak die hem typeert: recht op zijn doel af, maar niet ondoordacht. En ook iemand die publiekelijk stelling durft in te nemen, zelfs al gaat bijvoorbeeld om een voor de horeca gevoelig onderwerp als de halfslachtige invoering van de witte kassa. Het zaadje van wat ondertussen al een serieuze plant is, kiemde al vrij vroeg in de zaak van zijn ouders. Zij vormen ook de rode draad door zijn carrière, hetzij dan niet altijd even bewust: Toen ik een jaar of 19 was, vond ik hen heel ouderwets, maar als ik er nu op terugkijk, moet ik toegeven dat ze net heel vooruitstrevend waren. Mijn pa ging onder andere in Zwitserland charcuterie-opleidingen volgen. Toch een unicum in die tijd. B.A. Baracus I love it when a plan comes together. De associatie met de lijfspreuk van een van de bekendste series van de jaren 80 is snel gemaakt als je B.A. op de site van Balls & Glory ziet pronken. Toeval of niet, het vat het glory-verhaal ook zo n beetje samen. Of het nu gaat om de periode in de slagerij van zijn ouders, de harde leerschool in de Golfclub in Latem, de eigen weg die hij insloeg met zijn cateringbedrijf Alfin of zijn latere periode bij cateraars als Horeto en Gourmet Invent, allemaal vormden ze de laagjes die uiteindelijk uitmondden in dit concept.

BALLS & GLORY Anders gezegd, uit elke periode haalde hij wel iets nuttigs voor Balls & Glory: nadenken over cijfers -want een kok is een gevaarlijke ondernemer als hij altijd voor het beste gaat- en leren denken in concepten en uitwerken van succesvolle formats (met felicitaties van Peter Goossens), maar altijd met zijn roots als brede onderlaag. Wat er thuis werd en wordt gedaan, wat voor een schat aan kennis en vakmanschap is dat eigenlijk niet? En waarom zouden we dat niet kunnen scalen? Waarom kan ik geen combinatie maken van de Alfin-lifestyle, de operationele omvang van Gourmet Invent en de authenticiteit van mijn ouders? Daar gaat het mij vooral om. Of zoals hij zelf schrijft op zijn blog: een format dooraderd met het erfgoed van de Belgische slow-food, de wilskracht van het West-Vlaamse ondernemen en de schoonheid van de hedendaagse life-style. Duidelijke format Het advies dat hij op een bepaald moment kreeg om een Vlerick-cursus te volgen leerde hem ook om contractueel alles in een duidelijke format te gieten om de groei verder uit te rollen: We gaan eigenlijk lokale joint ventures aan in een fifty-fifty-overeenkomst die we gaan binden aan één servicecenter. Een beetje als een franchisingovereenkomst, maar dan net iets transparanter, want het is daar dat het in veel van die modellen hapert, de transparantie. Uiteindelijk moet de klant zich thuis voelen. De hospitality moet er zijn en dat gevoel wordt nog altijd het beste gecreëerd door iemand die werkt alsof het zijn eigen zaak is. Vandaar dat wij tegen onze partners zeggen, We have the Balls, you make the Glory. Voor de uitbreiding in Brussel en Leuven kon Balls & Glory rekenen op bankfinanciering én op de waarborgen van PMV/z. Internationalisering Voor 2017 staat voorlopig één nieuw restaurant gepland in Amsterdam. Over wat daarna het beste pad is naar 2025, is Wim op dit moment hard aan het nadenken: Als ik een voorspelling mag doen, maar dat is altijd gevaarlijk, dan denk ik dat de brand Balls & Glory in de toekomst nog altijd 100% mijn eigendom zal zijn. Ik zou dat ook graag zo houden omdat mijn concept mij heel dierbaar is. Dat is bijna mijn kind. Door de snelle groei heeft hij ook wel zijn pere gezien, en besefte hij hoe belangrijk het is om de inspirator te zijn en zijn roots te delen met zijn medewerkers. Want daar ging het ook over bij onze groei, hoe komt het dat niemand mijn roots begrijpt? Wel, misschien omdat niemand die ooit gezien heeft. Sindsdien vormt de boerderij van zijn grootouders het jaarlijkse decor om iedereen van het team onder te dompelen in de Balls & Glory-spirit. Ongetwijfeld wordt het nog een hobbelig parcours voordat de Belgische handgedraaide bal in de New Yorkse magen belandt. Het enthousiasme en het vertrouwen in de toekomst is er echter niet minder om, of zoals Wim een vriend van hem citeert: If you can make it in Belgium, you can make it anywhere. www.ballsnglory.com info@ballsnglory.com @ballsnglory https://www.facebook.com/ballsnglory WE HAVE THE BALLS, YOU MAKE THE GLORY 55

FOTO RECEPTIE VOLGT COMMU- 56 NICATIE

COMMUNICATIE In 2016 werd beslist om de financieringsinstrumenten van twee filialen van PMV Participatiefonds Vlaanderen en Waarborgbeheer NV- te groeperen onder de gezamenlijke merkpositionering PMV/z. Het moedermerk PMV wordt immers in de eerste plaats geassocieerd met grote investeringen en grote of heel technische ondernemingen. PMV/Z maakt duidelijk dat ook starters bij PMV terechtkunnen voor standaard financieringsoplossingen: de Startlening+, Kmo-cofinanciering, de Winwinlening en de Waarborgregeling. De subbrand krijgt daarom een onderscheidende identiteit en een eigen tone of voice, maar bouwt wel mee aan de groei en verdere ontwikkeling van het moedermerk PMV. Naar aanleiding van de lancering van het nieuwe merk op 13 mei 2016 werd een specifieke communicatiecampagne gelanceerd met nieuwe communicatiedragers zoals folders, (digitale) banners en een nieuwe website www.pmvz.eu. Sinds de lancering van PMV/z bezochten meer dan 55.000 bezoekers de site. Naast de klassieke advertenties in gespecialiseerde magazines heeft PMV/z het afgelopen jaar ook sterk ingezet op digitale campagnes. Zo werden er specifieke campagnes gevoerd via Google Adwords en via display-advertenties om de zichtbaarheid van het merk PMV/z te verhogen en de bezoekersaantallen naar www. pmvz.eu op te drijven. Door de verschuiving van het analoge adverteren naar het digitale, is er ook het toenemende belang van video als communicatiekanaal. Consumenten worden steeds mobieler, waardoor ze overal en altijd toegang tot informatie hebben. Die informatie wordt het liefst in videovorm geconsumeerd. Het afgelopen jaar is de online videoconsumptie sterk toegenomen. Voor bedrijven is het daarom belangrijk om hun klanten daarin te volgen. In 2016 heeft PMV/z in samenwerking met Kanaal Z van elk van de vier producten een film opgenomen waarbij telkens een klant werd betrokken. Elke film is een combinatie van storytelling en expertise, waarbij ingezoomd werd op het verhaal van de klant, en ook de technische kant van de financiering wordt toegelicht. Zolang de PMV/z-producten niet wijzigen, blijven de video s universeel van toepassing en kunnen ze via verschillende kanalen worden ingezet zoals het PMV Youtube-kanaal, presentaties, nieuwsbrieven, heruitzendingen op Kanaal Z of LinkedIn-pagina s van de medewerkers. Aanwezigheid op het terrein en het verspreiden en herhalen van de boodschap is een wezenlijk onderdeel van de communicatiemix van PMV/z. Dat gebeurt door het geven van presentaties, zowel op het niveau van de eindklant, als op het niveau van de PMV/z-partners. Die partners zijn onder andere banken, investeringsfondsen en business angels die optreden als cofinancier. Daarnaast wordt ook intensief samengewerkt met en aangesloten bij initiatieven van ondernemersorganisaties zoals Unizo en Voka. Ten slotte zijn er op regelmatige basis contacten met Agentschap Innoveren en Ondernemen en de Innovatiecentra. 57

COMMUNICATIE PowerPoint templates, flyers, rollup banners zorgen zijn belangrijke communicatietools. Sinds de lancering van PMV/z bezochten meer dan 55.000 bezoekers de ebsite: www.pmvz.eu PMV/z organiseert regelmatig events waar veelvuldig contacten worden gelegd. 58

59

COMMUNICATIE Naast de weergegeven presentaties in onderstaand overzicht, hebben in 2016 ook een zestigtal presentaties plaatsgevonden bij de waarborghouders en werden er, zoals in de voorgaande jaren, eveneens strategische meetings en overlegmomenten met deze waarborghouders georganiseerd. JANUARI u Informatiesessie op Startit@KBC u Gastspreker op de Hogeschool Kortrijk u Deelname aan het overleg met Horeca Vlaanderen op het kabinet Muyters FEBRUARI u Informatiesessie bij KPMG u Informatiesessie voor medewerkers van VLAIO 60 MAART u AECM-EIF workshop on EU Financial Instruments u Open scheepvaartdagen u Presentatie Winwinlening in de Economische Commissie van het Brussels Parlement u Partner bij roadshow Business@lunch (Unizo - PMV) u Beurs ondernemen - Tour & Taxis u Opleidingsdag voor medewerkers van VLAIO APRIL u Deelname aan het Unizo Partnerevent u Gastspreker op het seminarie Financieringsmogelijkheden van PMV voor de boekhoudersfederatie u Informatiesessie voor ondernemers - Unizo West-Vlaanderen MEI u Lunchcauserie u Lancering PMV/Z u Informatiesessie op Startit@KBC u Opleidingsdag voor medewerkers M&A KBC Retail u Deelname en gastspreker op Forum for the Future - beurs voor cijferberoepen u Deelname provinciale roadshow + gastspreker in het panel Ik wordt mijn eigen baas in 2016 - Unizo u Crowdfunding Day - Amsterdam

2016 JUNI u Seminarie AECM: Bridges for the future: The transfer of family businesses. u Informatiesessies bij Febelfin Academy u Deelname provinciale roadshow + gastspreker in het panel Ik word mijn eigen baas in 2016 - Unizo u Informatiesessie op Startit@KBC SEPTEMBER u Deelname aan het congres Crowdfunding en gastspreker in het panel - Voka Antwerpen u Partner van het seminarie Financieringen voor bedrijven - SIM Belgium u Informatiesessie voor cijferberoepen u Informatiefilm Waarborgregeling - kanaal Z OKTOBER u Deelname aan de beurs Week van de bedrijfsoverdracht u Deelname aan de ondernemersbeurs Gent u Seminarie Bedrijfsovernames: hoe te waarderen en te financieren? - i.s.m. KPMG en KBC u Deelname Business@lunch - KMO Insider 61 NOVEMBER u Informatiesessie over de Winwinlening voor (kandidaat)-investeerders u Gastspreker op het seminarie voor boekhouders en accountants u Deelname beurs: KMO Connect Days u Deelname aan het Bryo-seminarie - Voka Antwerpen u Gastspreker op Wegwijs in financiering voor jouw onderneming - VLAIO u Informatiesessie voor medewerkers van Voka Antwerpen DECEMBER u Partnerovereenkomst met Overnamemarkt u Deelname aan het netwerkmoment bij Zakelijk Netwerk u Deelname aan het Bryo-seminarie - Voka Limburg

62 OVERIGE ACTIVI- TEITEN

OVERIGE ACTIVITEITEN Op het niveau van de vennootschappen Waarborgbeheer NV en Participatiefonds Vlaanderen NV werd in 2016 bijgedragen aan de volgende activiteiten. 1. Actieve deelname aan het Crowdfunding-overleg Door het Agentschap Innoveren en Ondernemen (AIO) werd in 2013 een studieproject opgestart m.b.t. de toepasbaarheid van crowdfunding voor initiatieven van de Vlaamse Overheid, waaronder de Winwinlening. Eind 2015 werd door AIO een vervolgvergadering georganiseerd met de bedoeling een diepgaandere studie uit te voeren naar de mogelijkheden van crowdfunding. Hieraan levert Waarborgbeheer nv een constructieve bijdrage. Om haar kennis van crowdfunding uit te diepen heeft Waarborgbeheer nv in mei 2016 deelgenomen aan de Crowdfunding Day te Amsterdam. Crowdfunding is als financieringsvorm in Nederland namelijk veel verder gevorderd dan in België. Daarnaast heeft Waarborgbeheer nv in september 2016 als gastspreker en standhouder deelgenomen aan het crowdfundingcongres georganiseerd door VOKA te Antwerpen. Hierbij werden ook verdere contacten gelegd met diverse platformen om mogelijke samenwerking op te starten. 2. Samenwerking Crowfun 7 en Winwinner 8 In 2015 werd er met twee externe partijen een samenwerkingsovereenkomst gesloten m.b.t. de Winwinlening. De effectieve samenwerking met deze partijen werd in 2016 opgestart, geëvalueerd en bijgestuurd waar nodig. CroFun is een onderneming met een crowdfundingplatform dat gericht is op zowel creatieve, sociale, innovatieve als zakelijke projecten. Het crowdfundingplatform biedt verschillende vormen van crowdfunding aan die met elkaar kunnen gecombineerd worden. Door de samenwerking met CroFun is het niet meer noodzakelijk dat kredietgevers en kredietnemers elkaar kennen om een Winwinlening tot stand te kunnen brengen. Ondernemers kunnen hun kredietbehoeften kenbaar maken op het crowdfundingplatform waarop kredietgevers nadien kunnen intekenen om een Winwinlening af te sluiten. Op die manier hoopt Waarborgbeheer nv samen met CroFun een grotere groep van kredietnemers en kredietgevers te bereiken. De effectieve samenwerking werd gestart begin 2016. WinWinner is eveneens een online platform dat ondernemingen de mogelijkheid biedt om hun kredietbehoeften kenbaar te maken. Potentiële kredietgevers kunnen de projecten van deze ondernemers bekijken en evalueren en kunnen indien gewenst in contact gebracht worden met de ondernemers. Kredietgever en kredietnemer kunnen daarna beslissen of zij al dan niet, via Waarborgbeheer nv, een Winwinlening afsluiten. In tegenstelling tot het CroFun-platform, waar het mogelijk is om rechtstreeks een Winwinlening af te sluiten, fungeert het platform WinWinner eerder als een tussenpersoon. Ook dit platform draagt bij tot een grotere bekendheid van de Winwinlening. 63 7 https://www.crofun.be 8 http://winwinner.be

OVERIGE ACTIVITEITEN 64 3. Bijdrage aan de ontwikkeling van Coup de Pouce In 2015 werd Waarborgbeheer nv uitgenodigd door de commissie van het Waalse Parlement voor een bespreking rond le prêt citoyen, de Waalse tegenhanger van de Vlaamse Winwinlening. De expertise van Waarborgbeheer nv m.b.t. de ontwikkeling, het beheer en de evolutie van de Winwinlening droeg bij tot de ontwikkeling en verfijning van le prêt citoyen. De invoering van deze Waalse Winwinlening gebeurde in april 2016 onder de naam Coup de Pouce en het operationele beheer werd toevertrouwd aan Sowalfin. Inzake het beheer van de Winwinlening heeft Waarborgbeheer nv haar expertise (m.b.t. de behandeling van de Winwinleningen, de webapplicatie en het databasebeheer) dan ook met Sowalfin gedeeld. 4. AECM Sinds 2007 is Waarborgbeheer nv lid van AECM (European Association of Guarantee Institutions). AECM is de Europese vereniging voor waarborginstellingen. Momenteel vertegenwoordigt de organisatie 41 leden uit 21 EU-lidstaten, Bosnië-Herzegovina, Servië, Rusland en Turkije. AECM onderhoudt eveneens zeer goede contacten met andere waarborginstellingen buiten Europa. De organisatie vormt in eerste instantie een uitwisselingsplatform voor de leden, waarbij hun technische informatie op het gebied van garantieregelingen wordt aangeboden. Zij verdedigt de belangen van haar leden bij de Europese instellingen en bij samenwerkingsverbanden zoals de OESO en de Wereldbank. Verder beschikt AECM ook over uitstekende contacten bij deze instellingen, welke ook voor de individuele leden het contact kan vereenvoudigen. In 2015 hadden de leden van AECM meer dan 80,5 miljard aan waarborgen in portefeuille, een beperkte stijging tegenover 2014. Deze stijgende tendens heeft zich in 2016 verdergezet. Het jaarlijkse seminarie, waaraan Waarborgbeheer nv ook dit jaar heeft deelgenomen, had als thema Bridges to the Future: The Transfer of Family Businesses. AECM bouwt verder aan haar rol als kenniscentrum voor waarborgsystemen, via werkgroepen, de organisatie van operationele trainingssessies en workshops. Waarborgbeheer nv is actief lid van de werkgroepen statistiek, staatssteun en publieke en private garantie-instellingen. Het lidmaatschap bij AECM biedt Waarborgbeheer nv de mogelijkheid zich te situeren tegenover andere waarborginstellingen binnen en buiten Europa en geeft haar toegang tot een uitgebreid en relevant netwerk. Naast het verdedigen van gemeenschappelijke belangen, vormt het lidmaatschap een bron van informatie over de garantiesystemen, het beleid binnen de sector, Europese regelgeving en financiële en politieke aangelegenheden. Sinds eind 2014 heeft Waarborgbeheer nv een vertegenwoordiger in de raad van bestuur van AECM. 5. Overleg met de binnenscheepvaart Vanuit Kenniscentrum Binnenvaart Vlaanderen 10 worden op regelmatige basis overlegmomenten georganiseerd met de financiële instellingen om de kredietverlening binnen de sector te bespreken en te evalueren. Waarborgbeheer nv neemt actief en constructief deel aan deze overlegmomenten en biedt ondersteuning waar mogelijk. Op algemene aanvraag werden de digitale folders van de producten van PMV/Z die kunnen bijdragen tot een meer toegankelijke financiering binnen deze sector (i.e. de Startlening+, de Kmo-financiering, de Winwinlening en de Waarborgregeling) bezorgd aan de deelnemers van het overleg. Verder gaf Waarborgbeheer nv tijdens de Open Scheepvaartdagen in maart 2016, de vakbeurs voor de binnenscheepvaart, een toelichting over al deze steunmaatregelen.

6. Dienstverlening Via dienstverlening aan derden valideert Participatiefonds Vlaanderen zijn knowhow op financieel, administratief, informatica- en technisch vlak. Het gaat hier om opdrachten die door openbare of semi-openbare instellingen aan Participatiefonds Vlaanderen werden toevertrouwd: u Uitkering van een inkomenscompensatievergoeding aan zelfstandigen die het slachtoffer zijn van hinder ten gevolge van werken op het openbaar domein voor Agentschap Innovatie en Ondernemen. u Beheer van het Impulsfonds voor de huisartsengeneeskunde voor het Agentschap Zorg en Gezondheid u Operationele prestaties op financieel en informaticavlak voor het Vlaams Energie Agentschap u Opvolging en beheer van het Sociaal Investeringsfonds 6.1. Uitkering van een inkomenscompensatie vergoeding aan zelfstandigen die het slachtoffer zijn van hinder ten gevolge van werken op het openbaar domein Dit systeem van vergoedingen is ingevoerd door de wet van 3 december 2005 en gewijzigd door de programmawet van 22/12/2008. Sinds het begin van de toepassing van de wet heeft het Participatiefonds als beheerder van de maatregel de sluitingsdagen vergoed. Sinds 1 december 2015 heeft Participatiefonds Vlaanderen dit beheer voor Vlaanderen overgenomen. 6.2. Impulsfonds voor de huisartsengeneeskunde Het Impulsfonds voor de huisartsengeneeskunde werd opgericht op initiatief van de federale regering vanuit de doelstelling om nieuwe vestigingen van huisartsen te financieren en om de oprichting van netwerken, van de duopraktijk en de vestiging van groepspraktijken te ondersteunen. De lancering van het Impulsfonds is gebaseerd op de vaststelling dat het aantal jonge artsen dat er voor kiest om huisarts te worden in dalende lijn gaat. Diegenen die de sprong wagen naar een eigen praktijk zijn zelfs nog minder talrijk. De geografische spreiding van de huisartsen vormt eveneens een steeds groter probleem. Sommige buurten in stedelijk gebied, en soms ook landelijke gebieden, hebben af te rekenen met een tekort aan huisartsen. Om de vestiging en de werking van huisartsenpraktijken te ondersteunen, heeft de regering extra financiële middelen vrijgemaakt via het Impulsfonds voor de huisartsgeneeskunde. Het Agentschap Zorg en Gezondheid heeft het beheer van het financieringspakket Impulseo toevertrouwd aan Participatiefonds Vlaanderen. In 2016 werden er in dit kader 131 leningen en 159 premies toegekend. In 2008 werd er met Impulseo II een bijkomende financiële maatregel ter ondersteuning van de huisarts in het leven geroepen. Impulseo II komt onder bepaalde voorwaarden tegemoet aan een deel van de loonkosten van de werknemer die de huisartsengroepering bijstaat in het onthaal en praktijkbeheer. 65 10 Het Kenniscentrum Binnenvaart Vlaanderen is een overkoepelende organisatie die de belangen van de binnenvaart behartigt, zowel bij de financiële instellingen als op politiek niveau.

OVERIGE ACTIVITEITEN 66 Sinds 1 april 2012 biedt impulseo III ook financiële ondersteuning voor de gedeeltelijke dekking van de loonkost van de bediende die een individuele huisarts bijstaat in het onthaal en pratkijkbeheer. Impulseo III komt ook tussen in de kosten voor de dienstverlening van een medisch telesecretariaat dat het praktijkbeheer ondersteunt van zowel een huisarts als een huisartsengroepering. In 2016 werden er 1350 aanvragen ingediend met een vraag naar deze financiële ondersteuning. 6.3. Vlaams Energieagentschap: de energielening Het Vlaams Energieagentschap verstrekt goedkope leningen aan particulieren, bestemd voor structurele energiebesparende maatregelen. Dat gebeurt via lokale entiteiten die zijn aangeduid door steden en gemeenten in overleg met het OCMW. De sociaal zwaksten vormen een bijzondere doelgroep. Participatiefonds Vlaanderen stelt een kredietbeheerssysteem ter beschikking voor de opvolging van de leningen. Die toepassing is een afgeleide van het informaticasysteem dat Participatiefonds Vlaanderen gebruikt voor het beheer van zijn eigen kredieten. Naast de installatie, onderhoud en opvolging van het systeem, staat Participatiefonds Vlaanderen ook in voor de opleiding van de verantwoordelijke gebruikers van de verschillende entiteiten. Eind 2016 waren er 20 lokale entiteiten actief die goedkope leningen konden verstrekken. Die entiteiten waren in 2016 goed voor 4278 leningsaanvragen die toegekend werden, goed voor een bedrag van 31,4 miljoen.

COLOFON Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipscing elit, sed diam monnumy eiusmod tempor incidunt ut labore et dolore magna aliquam erat volupat. Ut enim ad mininmin veniami quis nostud exercitation ullamzcorpor suscipit laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis autem vel eum irue dolor in reprehendrit in voluptate velit esse molestaie son consequat, 67 www.pmvz.eu