GROENTEN Groenten kunnen worden onderverdeeld in verschillende grote families: wortelgroenten, komkommerachtigen, peulvruchten Handig om daar iets van af te weten, want gewoonlijk hebben groenten van dezelfde familie gelijkaardige behoeften, teeltwijzen en oogstmomenten, en een vergelijkbare voedingswaarde. 44
Groenten UW EIGEN MOESTUIN De groenten op de hierna volgende fiches verdienen zeker hun plaats in elke moestuin. Ze zijn relatief gegemakkelijk te telen, zelfs voor beginners. Veel groenten kunnen overigens op een terras worden gekweekt, in potten of in een vierkantemetertuin. Maak uw moestuin zo groot of zo klein als u wil, in functie van de tijd die u ervoor kunt uittrekken. Ga niet overhaast te werk: het is beter jaar na jaar aan te vullen naarmate uw zelfvertrouwen groeit. VRUCHTGROENTEN Tomaat, paprika, aubergine, Spaanse peper Eigenlijk zijn dit vruchten die als groente worden gegeten. Ze groeien op planten die moeten worden afgetopt om hun groei in te perken. Ze hebben veel zon en warmte nodig, een kaliumrijke bodem en, indien mogelijk, bescherming tegen regen om meeldauw te vermijden. Ze zijn gewoonlijk heel vol van smaak, kleurig en rijk aan vitaminen, vezels, kankerwerende pigmenten PEULVRUCHTEN Erwten, bonen Aan deze gewassen groeien bloemen en peulen die doorlopend kunnen worden geplukt. Ze blijven de hele zomer lang overvloedig vruchten dragen. Er bestaan dwergvariëteiten en klimsoorten die ondersteuning vereisen. Ze waarderen een rijke en vruchtbare bodem, en hun wortels staan graag koel en vochtig. Hun voedingswaarde is groot. Ze bevatten mineralen, vezels, proteïnen, ijzer en magnesium. WORTELGROENTEN Wortel, pastinaak, raap, radijs, rode biet, aardappel Deze gewassen worden gewoonlijk uitgezaaid (behalve de aardappel, die kan worden geplant). Ze vormen de ruggengraat van elke keuken, en groeien doorgaans heel snel. Bijna allemaal worden ze met tussenpozen van twee weken gezaaid in korte rijen van maximum 2 meter, Zo kunt u de oogst spreiden en er zo lang mogelijk van genieten. Dun uit naarmate de plantjes groeien. Ze hebben allemaal dezelfde vijanden, met name de aardvlo en de wortelvlieg, en beschouwen onkruid als een vervelende rivaal. Wied dus regelmatig of breng een mulchlaag aan. De oogstrijpe groenten kunnen meestal goed worden bewaard in de winter, in bakken zand. Ze houden over het algemeen van een koele, diepe en goed gedraineerde grond. BLADGROENTEN Sla, jonge scheuten, mesclun, veldsla, spinazie, snijbiet, krulsla, andijvie, witloof Van deze zeer diverse groep groenten worden de zachte blaadjes gegeten. Door met tussenpozen te zaaien en verschillende soorten te zetten, kunt u vrijwel het hele jaar door oogsten. Al deze gewassen vrezen naaktslakken en huisjesslakken. Bescherm ze met natuurlijke barrières, lavendelplanten bijvoorbeeld. Ze houden van gewone grond die vocht vasthoudt en hebben liefst niet te veel zon. Bij warm weer moeten ze worden gegoten. Bladgroenten zitten boordevol mineralen en spoorelementen. Ze zijn bovendien bijzonder arm aan calorieën en rijk aan water. 45
46
Groenten UW EIGEN MOESTUIN LELIEACHTIGEN Knoflook, ui, sjalot, prei De groenten uit deze familie hebben een uitgesproken geur. Gewoonlijk worden ze met vrij grote tussenpozen uitgeplant, hoewel ervaren tuiniers ze meestal zaaien om meer variëteiten te hebben. Ze zijn niet echt veeleisend wat de grond betreft, maar hij moet wel licht zijn, gedraineerd en niet zanderig. De eerste drie kunnen heel goed bewaard worden in de winter, opgehangen in vlechten. Ze zijn rijk aan antioxidanten, vitaminen en mineralen, en helpen kankers en hart- en vaatziekten voorkomen. DE KRUISBLOEMIGEN OF BRASSICACEAE DE KOMKOMMERACHTIGEN Pompoen, reuzenpompoen, courgette, komkommer, augurk De planten uit deze familie hebben allemaal soortgelijke bladeren en grote gele bloemen Ze dragen volop vruchten tot laat in het najaar. Ze hebben gemeen dat ze heel sterk zijn en al snel enkele vierkante meter grond kunnen innemen. Snoei ze om hun groei in te perken, zodat ze hun krachten niet verspillen. Zeer gegemakkelijk te telen in een rijke bodem (een min of meer ontbonden composthoop is perfect), en als hun vruchten regelmatig worden geoogst. Als de vruchten op de grond liggen (wat bij reuzenpompoenen vaak het geval is), leg er dan een stuk leisteen, hout of ander materiaal onder om verrotting te vermijden. Groene, rode of witte kool, spruiten, bloemkool, broccoli, krulkool, Chinese kool Gemeenschappelijke eigenschappen zijn hun zeer herkenbare smaak en hun voorkeur voor een koele, diepe, vochtige en rijke bodem. Giet ze bij droog weer en zorg voor een vruchtbare grond. Koolwitjes en duiven zijn hun grootste vijanden. Een net is dus geen overbodige luxe. Ze zijn rijk aan vitaminen, antioxidanten, serotonine, vezels en calcium, en vooral broccoli zou kankerwerende eigenschappen hebben. 47
Aardappel TROEVEN Aardappelen stellen geen hoge eisen. Indien u geen tuin hebt, volstaat een vuilnisbak of een plastic zak met gaatjes, of zelfs 3 op elkaar gestapelde autobanden gevuld met teelaarde. Er zijn vroege en halfvroege soorten, aardappelen van het volle seizoen en bewaaraardappelen, en rassen met vastkokend of bloemig vruchtvlees. Met aardappelen kunt u het hele jaar door alle kanten uit. Huisgeteelde aardappelen smaken heel anders dan hun industrieel geproduceerde soortgenoten. De voedingswaarde van aardappelen wordt vaak onderschat: ze zijn rijk aan zetmeel, vezels in de schil, vitamine B en C en mineralen. TEELT Aardappelen worden niet gezaaid, maar geplant. Ze houden van een rijke, vochtige en goed rulle grond. Haal in februari al kiemvrije knollen in huis en bewaar ze op een vorstvrije, lichte plek, met de ogen naar boven (bijvoorbeeld in een eierdoosje). U kunt natuurlijk ook ontkiemde pootaardappelen kopen. Zodra de ijsheiligen voorbij zijn, kunt u de ontkiemde poters planten op 15 cm diepte, op 25 cm van elkaar. Tijdens de groei moet u ze aanaarden, d.w.z. de aarde ophopen rond de voet van de plant, zodat er nooit meer dan 10 cm loof uitsteekt. Bescherm aardappelen tegen meeldauw door de planten twee keer te behandelen met bordeauxse pap. Primeuraardappelen kunt u rooien 2 tot 3 aanden na het planten. Voor de andere moet u wachten tot het loof volledig is vergeeld, maar nog niet helemaal droog. Een mulchlaag aan de voet van de aardappelplanten is aan te raden. Gieten bij warm weer. Verrijk de grond met compost of mest vooraleer u de pootaardappelen plant. Door de pootaardappelen aan te aarden voorkomt u ook dat ze groen worden door blootstelling aan licht, want zo worden ze giftig. Om diezelfde reden worden aardappelen in het donker bewaard. ұ zon J F M A M J J A S O N D ϣ knoflook, kool, selder, bonen, tomaat, erwten, pompoen, koriander, Oost-Indische kers, goudsbloem Ϥ aubergine, komkommer, ui, zonnebloem, maïs DZ meeldauw 48
Andijvie TROEVEN Andijvie is een slasoort van het najaar. U kunt hem oogsten van de late zomer tot hartje winter. Er zijn twee soorten andijvie: de krulandijvie en de heelbladige andijvie die gekookt, als groente of in soep wordt gegeten. Andijvie is goed bestand tegen de vorst en gaat er zelfs nog lekkerder door smaken. Krulandijvie is minder vorstbestendig dan de heelbladige variant. Andijvie groeit vlot overal, maar ontwikkelt zich iets minder snel dan de klassieke sla. Andijvie is een bron van vezels, minerale zouten en vitaminen A, C en E. Tips voor lichter gekleurde en minder bittere bladeren: zet twee weken voor de oogst een ondoorschijnende stolp (bijvoorbeeld een aarden pot) over de andijvie. Stop het gat in de pot dicht en zet er een wig onder zodat er nog lucht kan circuleren. TEELT Andijvie gedijt op alle bodems, maar doet het vooral goed op een rijke, rulle grond, en minder op een koele en zware grond. Zaai luchtig in een geultje van 1 cm, dek af met aarde en begiet. Voorzie verschillende zaaibeurten, één perceel om de 2 weken bijvoorbeeld, zodat u langer kunt oogsten. Hou de grond vochtig en hou onkruid weg met een dikke mulchlaag. Giet regelmatig en overvloedig bij droog weer om de grond vochtig te houden, maar zorg dat de blaadjes niet nat worden. Zo vermijdt u dat de andijvie doorschiet. Als u de andijvie tussen bloemkolen zet, die dezelfde behoeften hebben op hetzelfde moment, wint u plaats en moet u minder gieten. Andijvie houdt van een rijke bodem. Breng compost of kunstmest aan in de herfst. ұ zon J F M A M J J A S O N D ϣ goudsbloem, spinazie, rucola Ϥ asperge, raap, kool DZ bladluis, naaktslak, huisjesslak 49
Aubergine TROEVEN Aubergine is gemakkelijk te telen en is dé zomergroente bij uitstek. Aubergine gedijt goed op balkons en terrassen en in de moestuin, en brengt smaak en zon op tafel. De plant tooit zich in de mooiste kleuren: violet, dieppaars, wit, roomwit met paarse streepjes Ook de dwergvariëteiten zijn zeer mooi. Aubergine is rijk aan antioxidanten, kalium en vitamine B. De groente heeft urineafdrijvende eigenschappene. De aubergine is geliefd om zijn delicate textuur, zowel gebakken als gevuld, in beignets, in gratins, in ratatouille, in moussaka TEELT Net als de tomaat, de paprika en de courgette heeft de aubergine een plek in de zon nodig, met veel licht en beschut tegen de wind. Kies een stukje humusrijke, diepe, verse en goed gedraineerde grond. Plant de aubergine pas uit wanneer de grond goed opgewarmd is. Zet de plantjes niet dieper dan de wortelhals en verwijder eerst de uitlopers die zich aan de voet vormen. Snoei de plant voor een mooie oogst. Top de hoofdtak af zodra de tweede bloem verschijnt, 2 cm erboven. Er zullen zich zijtakken ontwikkelen. Snij deze ook af boven de tweede bloem. Een mulchlaag voorkomt dat onkruid gaat woekeren en concurreren met de wortels van de aubergineplant die niet zo diep zitten. Hou de grond vochtig door om de 3 tot 4 dagen te gieten rond de voet, zonder de bladeren nat te maken. Breng om de twee weken een kaliumrijke meststof aan Aubergines zijn plukrijp wanneer ze niet meer groeien en hun schil lichtjes glanst. Pluk ze jong, wanneer de schil nog dun is. ұ zon J F M A M J J A S O N D ϣ bonen, dragon, peterselie, paprika, erwten, tomaat, tijm Ϥ aardappel, ui DZ coloradokever, meeldauw, witziekte 50
Aziatische bladgroenten TROEVEN Tatsoi, mizuna, paksoi, bladmosterd zijn exotische gewassen die verrassend gemakkelijk te telen zijn en die onze moestuinen en keukens veroveren. Ze zijn geliefd om hun knapperige beet en hun originele, vaak pittige smaak, die wat aanleunt bij kool. Ze zijn dan ook familie van de kool, maar vormen geen krop. Ze groeien heel snel. U kunt ze laat zaaien, van juli tot september, zodat ze geleidelijk de plaatsen kunnen innemen die vrijkomen. Ze zijn vrij goed bestand tegen de kou. Zoals alle groenten van de familie van de kruisbloemigen zijn de Aziatische bladgroenten rijk aan vitaminen A, B, C en K, kalium, calcium, ijzer, antioxidanten De jonge blaadjes zijn heerlijk in salades, maar u kunt ze ook koken, stomen of wokken. TEELT Zaai ze in een koele, diepe grond die u eerst onkruidvrij maakt. Sommige soorten nemen veel plaats in. Zet ze voldoende ver uit elkaar. Zaai zeker niet te vroeg, want de lentekou doet deze gewassen doorschieten. Wacht liever tot juli. Aangezien ze zo snel groeien, kunt u om de twee weken een deel zaaien. Deze groenten hebben een voorkeur voor halfschaduw, maar verdragen de zon als ze dieper worden gezaaid en de grond vochtig wordt gehouden. Een mulchlaag is niet nodig, maar wied onkruid met de hand. Bladgroenten dulden geen concurrentie. Giet vaak om de groei te bevorderen en te vermijden dat de planten doorschieten. Vermeng voor het planten een organische stikstofrijke mest met de grond. Deze bladgroenten worden gewoonlijk geplukt als de blaadjes jong en mals zijn. Als u de planten de kans geeft zich te ontwikkelen, kunt u ook de knol eten die er dan uitziet als een venkel. ұ zon, halfschaduw J F M A M J J A S O N D DZ koolvlieg, aardvlo 51