Gelderse Bestuursscan Gemeente Buren
Inhoudsopgave Voorwoord 2 Deskresearch 3 Kansen- en ontwikkelanalyse 7 Bijlage: Zelfanalyse 10 1
Voorwoord De gemeenten in Gelderland staan voor grote opgaven. Economische, demografische en andere ontwikkelingen vragen om een krachtige gemeenschappelijke aanpak van kansen en problemen. Nieuwe taken op het gebied van zorg, jeugd en arbeidsparticipatie stellen hogere eisen, waardoor gemeenten meer moeten samenwerken. Om deze redenen is in opdracht van de provincie Gelderland en de VNG afdeling Gelderland de adviescommissie gestart met het project Sterk bestuur in Gelderland. Het project gaat na of de Gelderse gemeenten en hun samenwerkingsverbanden voldoende zijn toegerust om ook in de toekomst de kwaliteit te bieden waar inwoners recht op hebben. Om dit te onderzoeken heeft de Adviescommissie de volgende onderzoeksmethoden gehanteerd. Er is gestart met een deskresearch om inzicht te krijgen over de feitelijke situatie van de gemeente. Vervolgens heeft de gemeente een zelfanalyse ingevuld, waarbij zij een beeld heeft geschetst van huidige en toekomstige ontwikkelingen en haar visie daar op. De deskresearch en de zelfanalyse vormden de onderleggers voor het gesprek met het MT, het college en (een delegatie van) de gemeenteraad. Na afloop van dit gesprek is door de Adviescommissie een kansen- en ontwikkelanalyse opgesteld, die de basis vormt voor het regionale rapport en handvatten geeft voor antwoorden op de toekomstbestendigheid van de gemeente, haar positie in de regio en bijbehorende samenwerkingsverbanden. Tot slot danken wij de gemeente voor haar medewerking en de constructieve gesprekken. Namens de adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, mr. G.J. de Graaf, voorzitter 2
Deskresearch De deskresearch op de volgende pagina s is opgesteld op basis van gemeentelijke documenten. 3
Gemeente Buren Buren is een gemeente in de provincie Gelderland. De gemeente telt 25.995 inwoners (per 1 januari 2014) en heeft een oppervlakte van 142,93 km² (waarvan 8,27 km² water). In 1999 is de gemeente in de huidige vorm ontstaan door de samenvoeging van de vroegere gemeente Buren met de gemeenten Maurik en Lienden. Het gemeentehuis is sindsdien gevestigd te Maurik. De gemeente is gelegen in het zuidwestelijke deel van de provincie Gelderland, in de streek de Neder-Betuwe, vlak ten noorden van de stad Tiel. De gemeente grenst aan de gemeenten Neder-Betuwe, Tiel, Culemborg en Geldermalsen (Gelderland) en Wijk bij Duurstede, Utrechtse Heuvelrug en Rhenen (Utrecht). De gemeente Buren bestaat uit 15 kernen en een groot aantal buurtschappen. Bevolking: De bevolkingsomvang is in de periode 2001-2013 toegenomen met 3%. Over de periode 2008-2013 is er sprake van een groei van 1%. De groene druk -de verhouding tussen het aantal 0- tot 19- jarigen en het aantal 20- tot 65-jarigen bedraagt in de gemeente Buren 40,8%. De grijze druk -de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder tot het aantal personen van 20 tot 65 jaar- is met 27,5% lager dan de groene druk. De grijze druk is in de gemeente Buren kleiner dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare grootte. De grijze druk is in de periode 2001-2013 toegenomen met 53%. In de gemeente Buren wonen relatief minder allochtonen (6,5%) dan gemiddeld in de groep gemeenten met een vergelijkbare bevolkingsomvang (13,4%) en de het gemiddelde van de provincie Gelderland (14,5%). 50,0% van de inwoners is vrouw. Werkgelegenheid: Sinds 2001 is het aantal banen in de gemeente Buren toegenomen met 5%. Momenteel zijn er 8.275 banen. De omvang van de beroepsbevolking is in totaal 12.200. In vergelijking met de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang bevinden zich in de gemeente Buren relatief meer vestigingen van bedrijven. In de gemeente bevinden zich 157 vestigingen van bedrijven per 1.000 inwoners tegen 116 in de referentiegroep. Het aantal banen per 1.000 inwoners bedraagt 342 en ligt daarmee fors lager dan in de referentiegroep (610). Conclusie: Buren kent veel kleine bedrijven. Woningen: In 2012 bedroeg het aantal woningen in de gemeente Buren 10.071. 77,9% van de woningvoorraad maakt onderdeel uit van de koopsector. Dit aandeel is groter dan de gemeenten uit dezelfde gemeentegrootteklasse. 20,3% van de woningen in de gemeente Buren bevindt zich in de sociale huursector, en 1,8% in de particuliere huursector. In 2011 zijn er in de gemeente 28 woningen gebouwd. Sinds 2000 is de woningvoorraad van deze gemeente gewijzigd met 1.230 (14%) woningen. De gemiddelde WOZ-waarde is met 326.000, hoger dan het gemiddelde in Gelderland ( 256.000, ) en gemeenten met vergelijkbare omvang ( 256.000, ). De functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen, en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen werken). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen. In de gemeente Buren bedraagt de functiemengingsindex: 53,7. Daarmee is de gemeente iets meer een werk- dan woongemeente. Inkomen: Het gemiddeld besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens (incl. studenten) in de gemeente Buren bedraagt 39.100, en is hoger dan het gemiddelde besteedbaar inkomen in de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang ( 35.700, ). Dit ligt ook boven het provinciaal gemiddelde van 34.300, in Gelderland. In de gemeente Buren vallen 1.400 personen terug op een uitkering. In relatief opzicht handelt het hier om 81 op 1.000 personen in de leeftijd 15-65 jaar. Het aandeel personen dat gebruik maakt van een uitkering is kleiner dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare omvang. Gemeenteraad (totaal 21 zetels) VVD 5 zetels PvdA 4 zetels Gemeentebelangen 4 zetels Prot. Chr. Groepering 3 zetels CDA 2 zetels D66 2 zetels Partij v.d. Dieren 1 zetel College van Burgemeester en Wethouders Burgemeester Jan de Boer (D66) Wethouder Sietske Klein-De Jong (VVD) Wethouder Sander van Alfen (Gemeentebelangen) Wethouder Henk de Ronde (PCG) Wethouder Idzerd Lautenbach (CDA) Gemeentesecretaris Roland van der Starre Organisatiemodel De gemeentelijke organisatie is tot nu toe opgebouwd via het klassieke directiemodel. De directie (gemeentesecretaris) met daaronder vijf afdelingshoofden (tevens MT-lid): Inwonerszaken, Advies & Ondersteuning, Ruimtelijke Ordening, Ruimtelijk Beheer en Facilitaire Zaken & Bedrijfsadministratie. De huidige reorganisatie gaat niet meer uit van harkjes, maar van buiten naar binnen werken (van vijf naar drie afdelingshoofden): Inwonerszaken (IZ), Ruimte en Bedrijfsvoering. Bestuurlijke stabiliteit: Na de verkiezingen van maart 2014 is er een coalitie van VVD, Gemeentebelangen, PCG en CDA gevormd. De coalitiepartijen hebben samen 14 van de 21 zetels en gaan werken op basis van het coalitieakkoord Buren een krachtige plattelandsgemeente. De huidige burgemeester is in 2013 benoemd. Hij volgde Klaas Tammes op, die van 1999 tot 2013 burgemeester was. Ten opzichte van de vorige coalitie is D66 vervangen door het CDA, de overige drie partijen zijn gelijk gebleven. Organisatie op orde: De organisatie bestaat uit circa 118 fte (incl. Omgevingsdienst). Een meerjarenprognose duidt op een forse afname (naar 77 fte in 2015 en 2016). Dit mede in het licht van de samenwerking met Neder-Betuwe en West Maas en Waal en de Omgevingsdienst Rivierenland. Vanaf 2016 ligt er een taakstelling van 200.000, op de organisatie. Het ziekteverzuim lag in 2012 op 5,7%. Financiële positie: De gemeente Buren staat onder repressief toezicht van de provincie. Het totale risicoprofiel van de gemeente Buren komt in 2014 uit op 4.665.000, (incl. 1,9 mln. aan grondexploitatierisico s). Bij de jaarlijkse vaststelling van de nota reserves en voorzieningen wordt de geblokkeerde algemene reserve uit de vrije algemene reserve aangevuld tot het niveau van het risicoprofiel. Hierdoor is de geblokkeerde algemene reserve met 4.665.000, voldoende toereikend om de risico s af te dekken. De weerstandsratio komt daardoor steeds op 1,0 uit. De vrije algemene reserve van 6.662.000, heeft Buren daarnaast nog voor niet verwachte tegenvallers achter de hand. Voor de jaren 2014-2017 zijn er sluitende begrotingen. Buren heeft in 2013 de risico s opnieuw geïnventariseerd met behulp van LIAS Enterprise. Samenwerking: In het recent gesloten coalitieakkoord staat dat het uitwerken van de businesscase van samenwerking van BNW (Buren, Neder-Betuwe en West Maas en Waal) een belangrijke opgave is. Besluitvorming vindt uiteindelijk plaats op basis van kwetsbaarheid, kwaliteit en kosten. Buren gaat er vooralsnog vanuit dat de PIJOFACH-taken ondergebracht worden in de BNWsamenwerking bedrijfsvoering. In het recente verleden is er een aantal vertragingen ontstaan door de verschillende uitgangsposities van de drie gemeenten. In die samenwerking is door de medewerkers al wel fors geïnvesteerd. Het streven is dat de nieuwe organisatie er begin 2015 staat. In het coalitieakkoord staat dat het uitgangspunt is dat Buren een zelfstandige gemeente blijft en provinciegrenzen geen belemmering vormen. Op het gebied van de decentralisaties (sociale domein) wordt deels samengewerkt op het regionale niveau, bijvoorbeeld via de Regionale Infrastructuur voor Werk en inkomen (RIW). Dit gaat om meer dan uitsluitend de voormalige Lander-activiteiten. Buren participeert in de Omgevingsdienst Rivierenland (ODR) en de AVRI (afvalverwerking en grondstoffeninzameling en handhaving). In regioverband wordt bijvoorbeeld ook gewerkt aan een afsprakenkader voor het huisvesten van bedrijven. Het doel is al gevestigde bedrijven zoveel mogelijk voor Rivierenland te behouden en nieuwe bedrijven aan te trekken die meerwaarde hebben. Dit door nauwere regionale samenwerking in Rivierenland op het gebied van bedrijventerreinen, om te komen tot een marktconform regionaal aanbod van bedrijventerreinen met een duidelijke segmentering en typering. Verder werkt Buren in regioverband aan Logistieke Hotspot Rivierenland. Dit is een samenwerkingsverband tussen overheden, bedrijfsleven en onderwijs. Dit samenwerkingsverband werkt onder andere aan innovatie en accountmanagement van vestigende bedrijven. Voor een volledig overzicht van samenwerkingsverbanden wordt verwezen naar pagina/slide 3 (verbonden partijen).
Operationele samenwerking: De Omgevingsdienst Rivierenland (ODR) verzorgt VTH-taken op het gebied van milieu voor de deelnemende gemeenten en heeft een efficiencytaakstelling van 5%, te realiseren binnen vijf jaar. De AVRI verzorgt de afvalverzameling en het groenbeheer. Het Regionaal Archief Rivierenland (RAR) is een samenwerkingsverband dat de archiefbewaarplaats beheert voor de gemeenten Tiel, Culemborg, Geldermalsen, Neerijnen, Neder-Betuwe en Buren. LANDER verzorgt de uitvoeringstaken van (per 1-1-2015) de Participatiewet. Daarnaast wordt samengewerkt met de Regio Rivierenland, GGD Gelderland-Zuid, Veiligheidsregio Gelderland-Zuid. Belangrijk voor de komende tijd is of en hoe de PIJOFACH-taken met Neder-Betuwe en West Maas en Waal verder worden opgepakt. Het streven is dat de nieuwe organisatie er begin 2015 staat. In de tussentijd worden diverse taken al gefaseerd samen opgepakt. Strategie en Leiderschap: Uit de Toekomstvisie Buren 2030 (opgesteld in 2010) blijkt dat Buren inzet op de wisselwerking en de combinaties tussen de 15 kernen als buren binnen de gemeente. Met onderling respect voor de verschillen per kern, om steeds weer te komen tot het aanbieden van de juiste maatschappelijke voorzieningen vanuit de gemeente. Het is daarbij aan de gemeente Buren om op basis van de ervaringen die zijn opgedaan, invulling te geven aan de regie, in relatie tot de participatie van instellingen en inwoners. In het traject is voor iedere kern gekozen voor een profiel: bestaand, economie, wonen of natuur. Voor de organisatie geldt dat, met de ingezette reorganisatie, het profiel van medewerkers als taakvolwassen met operationele of uitvoeringsverantwoordelijkheid omschreven kan worden. Teamleiders sturen daarbij op tactisch niveau, afdelingshoofden op strategisch niveau. Uit het MTO (2013) blijkt dat het onderdeel Leiderschap met een 7,4 wordt beoordeeld. De doorontwikkeling van de gemeente als regisseur is ook voor het nieuwe college een kernthema. Interactie met de samenleving: De programmabegroting spreekt bij het eerste hoofdstuk, Bestuur en Burger, over een gemeentelijke organisatie, die dienstverlenend en vraaggericht is. Die de klant centraal stelt en er voor de burger is. Interactief samenwerkt met de burgers en maatschappelijke organisaties. Doelstelling: 70% van de burgers vindt dat ze goed geïnformeerd zijn over beleid van de gemeente. In 2009 is er een raadsvoorstel aangenomen waarin staat dat bijv. in ieder college- of raadsvoorstel een paragraaf Burgerparticipatie staat. De meest recente Burgerpeiling dateert uit 2010 (zie tabel hiernaast). Het totaal oordeel bezoekers over de tevredenheid dienstverlening aan de balie was een 7,5 (provincie: 7,7; vergelijkbare gemeente:7,6). De totaalscore dienstverlening is begin 2014 gestegen naar een 7,6. Bezuinigingen: In 2014 is de begroting van Buren sluitend, met een positief resultaat (circa 500.000, ). De komende jaren (2015, 2016, 2017) loopt dat resultaat fors terug. Het totale risicoprofiel van de gemeente Buren komt in 2014 uit op 4.665.000, (inclusief 1,9 mln. aan grondexploitatierisico s). Bij de jaarlijkse vaststelling van de nota reserves en voorzieningen wordt de geblokkeerde algemene reserve uit de vrije algemene reserve aangevuld tot het niveau van het risicoprofiel. Hierdoor is de geblokkeerde algemene reserve met 4.665.000, voldoende toereikend om de risico s af te dekken. De weerstandsratio komt door die aanvulling steeds op 1,0 uit. De vrije algemene reserve van 6.662.000, heeft Buren daarnaast nog voor niet verwachte tegenvallers achter de hand. De totale algemene reserve is toereikend om de becijferde risico s op te vangen. Daarnaast is er nog een onbenutte OZB-capaciteit van 1,6 mln. De lokale lastendruk ligt in Buren hoger dan in gemeenten van vergelijkbare omvang en de rest van de provincie. De nettoschuld per inwoner bedraagt 702,. Krimp: Er is in de gemeente Buren sprake van een negatief migratiesaldo. De gemeente heeft wel te maken met een natuurlijke bevolkingsaanwas, waardoor de gemeente per saldo niet krimpt. In 2013 zijn er 230 woningen bijgekomen (meeste van heel Rivierenland). Grondproblematiek: Buren hanteert een combinatie van actief en passief (faciliterend) grondbeleid. Tot 2014 werd de raad twee keer per jaar een herziening van de grondexploitaties aangeboden. Op basis van een raadswerkgroep Grip op grex worden de grondexploitaties m.i.v. 2014 nog maar één keer per jaar herzien. Bij de jaarrekening 2012 zijn de verliesvoorzieningen aangevuld van ruim 3 mln. tot 8,3 mln. De risico s van de grondexploitatie zijn opgenomen in het totale risicoprofiel van de gemeente. Vanwege de getroffen voorzieningen zijn de grondexploitatierisico s afgenomen tot 1,9 mln. De grootste risico s doen zich voor in de complexen Maurik-Oost en bedrijventerrein Doejenburg II. Samenwerking 4 O s: In Buren zijn 2.659 bedrijven gevestigd. Zakelijke dienstverlening is daarbij het sterkst vertegenwoordigd. De gemeente werkt samen met het Ondernemers Platform Buren (OPB), een samenwerking tussen de verschillende ondernemersverenigingen in de gemeente Buren. Op provinciaal niveau bestaat het RCT (Regionaal Centrum voor Technologie Rivierenland), dat helpt ondernemers om te innoveren. Het Fruitpact is een bijzonder samenwerkingsverband tussen overheid en bedrijfsleven in het Rivierenland: de Betuwe, het Land van Maas en Waal en de Bommelerwaard. Uit de MKB-monitor voor ondernemersvriendelijke gemeenten 2012-2013 blijkt dat Buren als 54 e van de 56 Gelderse gemeenten scoort. In de gemeente Buren bevonden zich in 2009 16 scholen voor het basisonderwijs, en geen scholen voor het voortgezet onderwijs. 75% van de scholen in het basisonderwijs behoort tot het openbaar onderwijs. Er zijn geen scholen ten behoeve van het speciaal basisonderwijs aanwezig binnen de gemeentegrenzen. Op het niveau van de regio rivierenland is Buren gesprekspartner voor de onderwijsorganisaties (via het samenwerkingsverband Betuws Primair Passend Onderwijs). Er werd door Buren jaarlijks, samen met instellingen en adviesorganen, een Wmo-conferentie gehouden. Deze is inmiddels vervangen door overlegmomenten met adviesorganen, instellingen, klankbordgroepen en (ongeorganiseerde) burgers. Decentralisaties sociale domein: Er is de afgelopen jaren door de deelnemende gemeenten in Rivierenland gewerkt aan de decentralisaties. Er is samengewerkt om te komen tot een Regionale Infrastructuur voor Werk en inkomen (RIW). Er is tevens een impactanalyse voor de regio Rivierenland en afzonderlijke gemeenten opgesteld. Er komt één portaal voor ondersteuning op alle levensgebieden waarin de toekomstige Wmo, Jeugdzorg en Participatiewet worden geïntegreerd. Jeugdzorg: De jeugdzorg wordt vanaf 1 januari 2015 overgeheveld naar de gemeenten. Voor de uitvoering en het transitiearrangement wordt gekeken naar de regio Rivierenland. In dit samenwerkingsverband worden ook de afspraken gemaakt met Bureau Jeugdzorg Gelderland. De Groeinota Jeugdzorg is een voorbereidend beleidskader voor de Jeugdzorg. Een regionaal document met een lokale paragraaf (maatwerk in de uitvoering). Eind 2014 wordt het definitieve beleid 2015-2016 ter vaststelling aan de raden aangeboden. AWBZ/Wmo: Door de gemeenten, verbonden in de Regio Rivierenland, is een plan van aanpak opgesteld. Begin maart is een planning vastgesteld met de route op het gebied van beleid, uitvoering en inkoop. Er moet van een regionale visie een vertaalslag worden gemaakt naar een lokale uitwerking. Participatiewet: Regionaal worden een aantal onderdelen gezamenlijk opgepakt (Werkbedrijf, Werkplein, werkgeversbenadering, re-integratie) in de RIW. Gemeenten inde regio zijn van plan voor de uitvoering van Werk en Inkomen een nieuwe GR op te richten. Waarschijnlijk participeert Buren hier gedeeltelijk in (Werkbedrijf en werkgeversbenadering) en werkt ze samen met de RIW in het kader van re-integratie, met de uitvoering in eigen beheer. Passend Onderwijs: Op 1 augustus wordt de wet Passend Onderwijs van kracht. Binnen de gemeente Buren en regio zijn er diverse samenwerkingsverbanden, waaronder Berséba. Dit Reformatorische samenwerkingsverband is landelijk georganiseerd. De regionale samenwerkingsverbanden beslaan zes gemeenten: Buren, Culemborg, Geldermalsen, Neder-Betuwe, Neerijnen en Tiel. Het gaat hier onder andere om het Betuws Primair Passend Onderwijs.
Bestaande samenwerkingsverbanden: In de gemeentebegroting 2014 zijn de verbonden partijen (rechtspersonen waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft) opgenomen. Het betreft onder andere de volgende samenwerkingen: - LANDER Werk en integratie (GR) - Hulpverlening & Veiligheid Gelderland-Zuid (GR) - Regio Rivierenland (GR) - GGD Gelderland Zuid (GR) - Omgevingsdienst Rivierenland (GR) - Regionaal Archief Rivierenland (GR) - Recreatiemaatschappij Uit waarde (BV) Overzichtskaart regionale samenwerkingsverbanden Sociaal Veiligheid Bestuurlijk Fysiek Toelichting: rechtsboven vindt u het aantal samenwerkingsverbanden (per domein) met andere gemeenten. In het sociale domein werkt Buren bijvoorbeeld samen met 80 andere gemeenten in 16 samenwerkingsverbanden (het gaat hier bijvoorbeeld om GGD s, Jeugdzorg, Passend Onderwijs, RMC s). Op de vier kaartafbeeldingen is per domein (sociaal, bestuurlijk, veiligheid en fysiek) te zien met welke gemeenten het meest wordt samengewerkt: hoe donkerder het groen, des te meer samenwerkingsverbanden. Ook kan afgelezen worden in welke richting deze samenwerkingen zich oriënteren, bijvoorbeeld richting het westen of oosten, of juist verspreid per domein (congruentie). De totale congruentiescore van Buren: 17% (gemiddelde Nederland bedraagt 18%)
Kansen- en ontwikkelanalyse Op 3 juni jl. heeft de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland achtereenvolgens gesproken met het college van Burgemeester en Wethouders, het managementteam en een afvaardiging van de gemeenteraad. Wij danken de vertegenwoordigers van de gemeente voor de openhartigheid en de constructieve wijze waarop de gesprekken hebben plaatsgevonden. Wij stellen daarbij vast, dat we een openhartig, ambitieus en plezierig management hebben aangetroffen, een college dat openhartig over de gezamenlijke agenda sprak, stevig en ambitieus in haar opvattingen was en een duidelijke visie heeft, alsmede een raad die eveneens in kritisch gesprek in alle openheid met elkaar van gedachten wisselt en waarin de sfeer goed is. Onderstaand geven wij naar aanleiding van deze gesprekken aan waarin naar onze mening kansen liggen voor de gemeente, alsmede punten die in onze ogen verder ontwikkeld kunnen/moeten worden. Kansen Organisatie Buren heeft de afgelopen 10 jaar fors geïnvesteerd na de herindeling in voorzieningen, in bouwen voor de eigen inwoners en in het aantrekkelijk maken en houden van de diverse kernen. Hiervoor verdient de gemeente veel waardering. De organisatie van de gemeente is goed op orde en blijkens het medewerkerstevredenheidsonderzoek wordt dit duidelijk herkend door de medewerkers. Er liggen daarmee kansen om de ingezette ontwikkeling naar een Regiegemeente daadwerkelijk vorm te geven, mits continu geïnvesteerd blijft worden in kwaliteit en Goed Werkgeverschap. Tegelijkertijd is men kwetsbaar bij het invullen van de regierol met een kleine organisatie, zodat op dit punt niet aan samenwerking valt te ontkomen. Mede in het licht van bijvoorbeeld de samenwerking van Buren met Neder- Betuwe, wordt gesteld dat Buren vanwege de kwaliteit op veel plekken een voortrekkersrol kan vervullen, waarbij men voorzichtig dient te zijn in de uitstraling van te veel het gevoel geven van wij weten wel hoe het moet. Gelijkwaardigheid is de basis, hetgeen niet impliceert dat alle partners gelijk zijn. De gemeente kiest op alle niveaus bewust voor zelfstandigheid. Dit vereist continu investeren in kwaliteit, mensen en in samenwerking. Financieel gezien zijn, ondanks forse bezuinigingen en ingrepen na de herindeling, de risico s goed in beeld en is de meerjarenbegroting op goede wijze sluitend te krijgen en ligt er ruimte in de inkomsten. Decentralisaties De gemeente richt zich op een zachte landing van de decentralisaties en continuering van de huidige dienstverlening. Gekozen is voor samenwerking waar nodig en lokale uitvoering waar dit kan. Het lokale maatwerk vereist een interactieve houding richting instellingen en burgers, waar in de gemeente Buren nadrukkelijk een cultuur voor aanwezig is. Door middel van het afschaffen van het voormalige subsidiebeleid en experimenten rondom renovatie van sportaccommodaties, slaagt de gemeente er goed in om de bevolking bewuster te maken van haar eigen verantwoordelijkheden. Hier liggen nadrukkelijk kansen voor een verdergaande actieve rol van de bevolking. 7
Samenwerking De samenwerking met Neder-Betuwe en West Maas en Waal kan kansen bieden voor de PIOFACH-taken mits alle geledingen en gemeenten dezelfde doelen voor ogen hebben, hetzij kwaliteit en kwetsbaarheid hetzij kosten, maar indien dit wisselt per gemeente en/of geleding binnen een gemeente kunnen risico s ontstaan bij de beleving van resultaten (in het kader van verwachtingsmanagement over wat de samenwerking op moet leveren). Inmiddels is de conclusie getrokken dat het onderzoek naar samenwerking op de bedrijfsvoeringstaken met Neder-Betuwe en West Maas en Waal onvoldoende meerwaarde opleverde voor Buren. Onderzoek naar samenwerking met Neder-Betuwe op het vlak van de WWBtaken heeft recent geleid tot de beslissing van beide gemeenteraden dat deze taken door Buren zullen worden uitgevoerd. Vanwege de beleefde urgentie binnen de drie decentralisaties wordt er momenteel rondom die taken goed samengewerkt. Intensivering hiervan biedt kansen voor kwaliteit en kwetsbaarheid. Ontwikkelpunten Organisatie De gemeente kan haar positie in de regio versterken door vanuit de terechte trots meer te koersen op bescheidenheid en gelijkwaardigheid in de samenwerking, waardoor het gevoel van gezamenlijkheid versterkt wordt. Kramp rondom onderwerpen als een ambtelijke/bestuurlijke fusie kan daarbij vermeden worden alsmede het uitgangspunt hanteren dat alle partijen van samenwerking en/of herindeling beter moeten worden. Een blijvende investering in Goed Werkgeverschap bij een veranderende arbeidsmarkt en andere eisen aan de gemeente is continu vereist. De dalende tendens van fte s van 200 naar 120 naar 77 is logisch, maar leidt mogelijk ook tot een vergroting van de kwetsbaarheid. De afname van fte s past in de rolverandering naar regiegemeente, maar die verandering is geen product dat binnen een jaar staat. Dat is een proces waarin de gehele organisatie meegenomen moet worden. De gemeente geeft in een reactie aan dat de daling in fte juist het antwoord is op het risico van kwetsbaarheid. Financieel gezien zal er nog een slag gemaakt moeten worden in het verwerken van de kortingen op de drie decentralisaties, die budgettair neutraal ingeboekt zijn. Het is geen sinecure om kortingen van gemiddeld 30% op te vangen. Voor de Wmo is dat inmiddels wel gedaan. De samenwerking met Neder-Betuwe en West Maas en Waal leidt tot gedeeltelijke leegstand in het gemeentehuis. De ambtenaren zullen op de diverse locaties binnen de gemeenten gaan werken. De leegstand in het gemeentehuis gaat de gemeente opvangen door een deel van het gemeentehuis te verhuren. Voor wat betreft de financiën blijft de grondexploitatie, ondanks de risicoreserve, kwetsbaar, tenzij er vanuit de provincie ruimte komt om ruimhartiger plannen te ontwikkelen. Gebeurt dit niet, dan zal verder afgeboekt moeten worden. Decentralisaties De komende periode zal hard gewerkt moeten worden aan plannen om vanuit continuering van de dienstverlening naar vernieuwende modellen van dienstverlening te komen. De vergelijking met de invoering van de Wmo is logisch om te maken, maar het gaat hier om taken met grote risico s en naar alle waarschijnlijkheid ingrijpende maatregelen. Lokale implementatie (denk aan verordeningen en organisatie) vormt hierbij een kernpunt. De gemeenteraad zal meer ruimte moeten krijgen om kaders te stellen voor de verdere implementatie van de decentralisaties en zal moeten aangeven waarop ze willen sturen en controleren. De ontwikkeling van dashboards kan hierbij behulpzaam zijn. 8
Voor wat betreft de Jeugdzorg is een blijvende zoektocht naar de juiste schaal een vereiste. Dan gaat het met name om wat er op lokaal, regionaal (en misschien zelfs bovenregionaal) niveau beleidsmatig en uitvoerend moet gaan gebeuren, Intergemeentelijke samenwerking De versnipperde samenwerking in de regio kan leiden tot een afbrokkeling c.q. afbouw van de regio Rivierenland. Deze tendens zou voor iedere gemeente een zorg moeten zijn. De noodzakelijke strategische, economische en ruimtelijke visies kunnen daardoor in het gedrang komen. Investeren in een gemeenschappelijke sterke regio kan de gemeenten helpen. Buren kan daarbij een belangrijke rol spelen als de gemeente er in zou slagen om een visie op regionaal beleid en samenwerking op belangrijke thema s zoals ruimte, economie en recreatie op te stellen (rol van aanjager). De provincie en andere gemeenten (de koplopers) zouden hierbij als partner kunnen optreden. De samenwerking met West Maas en Waal en Neder-Betuwe vereist een gezamenlijke visie op het te bereiken resultaat en op datgene wat de nieuwe organisatie moet bereiken. De gevolgen voor de overhead van de drie gemeenten moeten continu onder de aandacht blijven evenals de kwaliteit van opdrachtgeverschap en controle. Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, Namens deze, Roel Wever 9
Bijlage: Zelfanalyse 10
Sterk Bestuur in Gelderland 3 juli, 2014 Ter voorbereiding op het gesprek met de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland heeft de gemeente een vragenlijst ingevuld. Dit in het kader van het project Sterk Bestuur in Gelderland. Het onderzoek voor het project is opgebouwd uit: deskresearch (inventarisatie feiten); vragenlijst (inventarisatie meningen); gesprek Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland met regio en gemeenten. De antwoorden op deze vragenlijst staan daarom niet op zichzelf maar dienen in de context van het totale onderzoek gezien te worden. Onderwerpen vragenlijst Voorliggende rapportage omvat de resultaten van de vragenlijst die door de gemeente is ingevuld. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod: Kenmerken van de gemeente Realisatie van de opgaven door de gemeente Samenwerken op strategisch, tactisch en operationeel niveau Belang bij en bijdrage aan samenwerken Decentralisaties Invullen vragenlijst De vragenlijst is toegestuurd aan het college van Burgemeesters en Wethouders. Zij zijn aanbevolen om de vragenlijst ter consultatie voor te leggen aan de fractievoorzitters. Ook kon men maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven betrekken bij het invullen van de vragenlijst. Drie niveaus van samenwerken In de vragenlijst is onderscheid gemaakt tussen drie niveaus in samenwerken: Strategische samenwerking: economische, ruimtelijke ordenings- en infrastructurele keuzes en maatregelen die bijdragen aan het versterken van de (internationale) concurrentiepositie van de regio; Beleidsvorming en -uitvoering: het maken van beleidskeuzes en de beleidsuitvoering van gemeentelijke taken in het fysieke en sociale domein; Bedrijfsvoering en dienstverlening: het beheer van de ambtelijke organisatie en de uitvoering van gemeentelijke diensten die zich richten op buurten, wijken en dorpskernen ( schoon, heel en veilig ). 11
1. Karaktereigenschappen van uw gemeente 1.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord Het College van B en W beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De gemeenteraad beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De ambtelijke organisatie beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwaliteit). De ambtelijke organisatie heeft voldoende capaciteit om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwantiteit). De gemeente is in staat om voldoende kwalitatief goed personeel aan te trekken. De financiële positie van de gemeente is een belemmering voor het adequaat functioneren van het lokaal bestuur. De nieuwe strategische opgaven zijn voor de gemeente aanleiding om de omvang van het totale takenpakket te heroverwegen (kerntakendiscussie). Onderlinge verhoudingen tussen College en Raad zijn goed. Helemaal mee eens Helemaal mee eens Helemaal mee eens Helemaal mee eens Helemaal mee eens Mee oneens Niet eens en niet oneens Helemaal mee eens 1.2 Op welke twee punten vindt u dat de organisatie van uw gemeente positief scoort ten opzichte van de organisaties van andere gemeenten? Vraag Antwoord 1. dienstverlening 2. medewerkertevredenheid 1.3 Wat zijn twee verbeterpunten binnen uw organisatie? Vraag Antwoord 1. regievoering 2. zakelijke cultuur 12
1.4 Welke drie kenmerken kenschetsen het politiek/bestuurlijke klimaat van uw gemeente het best? Gericht op de burger Stabiel Goede onderlinge verhoudingen 13
2. Realisatie van de opgaven door uw gemeente 2.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente is in staat om lokale doelen te stellen. De gemeente is in staat om lokale doelen te bereiken. Inwoners hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Ondernemers hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Maatschappelijke organisaties hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Helemaal mee eens Helemaal mee eens Mee eens Mee eens Mee eens 2.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De (financiële) positie van de gemeente maakt regionale samenwerking noodzakelijk. De (financiele) positie van de gemeente maakt ambtelijke samenwerking met andere gemeente(n) noodzakelijk. De gemeente verkent een ambtelijke fusie. De gemeente verkent een bestuurlijke fusie (herindeling). Niet eens en niet oneens Mee eens Helemaal mee oneens Helemaal mee oneens 14
3. Samenwerken op strategisch, beleidsmatig en operationeel niveau Op strategisch niveau werkt de gemeente Buren samen met 2 andere gemeenten. De grootte van het vierkant bij elke gemeente geeft de gemeentegrootte op basis van het inwoneraantal weer. De kleur van ieder vierkant geeft weer in welke regio de gemeente ligt. Alle roze gemeenten maken deel uit van de regio Rivierenland. Sinds 2010 maakt de gemeente West Maas en Waal hier ook onderdeel van uit. In de toekomst verwacht men ook met andere gemeenten samen te werken (zie o.a. 3.4). 15
3.2 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u belangrijke partners zijn voor de strategische opgaven? Nee. 3.3 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. De ambtelijke inzet van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. Mee eens Mee eens 3.3 Hoe waardeert u de samenwerking voor de strategische opgaven? Neutraal. 3.4 Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw belangrijkste beleidsmatige (dus niet: PIOFA) samenwerkingspartners op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? 16
In de toekomst verwacht de gemeente Buren ook nog te gaan samenwerken met Druten. 3.5 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u belangrijke beleidsmatige samenwerkingspartners zijn op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? Nee. 3.6 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. Niet eens en niet oneens Niet eens en niet oneens 3.7 Hoe waardeert u de beleidsmatige samenwerking tussen de partners? Neutraal. 3.8 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u in de toekomst belangrijke beleidsmatige samenwerkingspartners op dit vlak zouden kunnen zijn? Nee. 3.9 Met welke gemeenten werkt u op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen? Het toekomstig perspectief ziet er hetzelfde uit. 17
3.11 Zijn er gemeenten buiten Gelderland met wie u op operationeel niveau samenwerkt? Nee. 3.12 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. Mee eens Vraag is niet beantwoord. 3.13 Hoe waardeert u de operationele samenwerking? Goed. 3.14 Met welke gemeenten zou u in de toekomst (dus potentieel) op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen kunnen werken? Dit zijn exact dezelfde gemeenten als de huidige samenwerking op operationeel niveau (Neder betuwe en West Maas en Waal). 3.15 Zijn er gemeenten buiten Gelderland met wie u in de toekomst op operationeel niveau samen zou kunnen werken? Nee. 18
4. Bijdrage aan samenwerken - Strategische opgaven in de regio Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang voor uw gemeente? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. De thema s zijn als volgt gecategoriseerd: - Speler: De gemeente geeft aan zowel veel belang te hebben als veel middelen aan het thema bij te dragen in het regionale samenwerkingsverband. - Contextbepaler: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben, maar wel veel middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. - Omstander: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben en ook weinig middelen bij te dragen voor dit thema in het regionale samenwerkingsverband. - Afhankelijke speler: de gemeente geeft aan veel belang te hebben bij het thema, maar weinig middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. 19
4. Bijdrage aan samenwerken - Beleidsvorming en -uitvoering in de (sub)regio Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang voor uw gemeente? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. 20
4. Bijdrage aan samenwerken - Bedrijfsvoering en Dienstverlening Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang dat uw gemeente heeft in de samenwerking op de volgende domeinen? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. Hierin is het volgende uitgevraagd: Planning en control, Communicatie, Shared Service Center, ICT, Personeel (uitwisseling), Sociale Dienst, Belastinginning, Afvalverwerking, Juridische dienstverlening, Cultuur(historie). In de vragenlijst was het ook mogelijk om niet van toepassing aan te klikken. Deze antwoorden zijn niet zichtbaar in het kwadrant. 21
5. Drie decentralisaties in het verschiet 5.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de Participatiewet De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisaties van de Jeugdzorg Mee oneens Mee eens Mee eens 5.2 Met welke gemeenten bereidt u de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz voor? Voor de decentralisaties werkt men op het gebied van Jeugd en AWBZ/WMO met dezelfde partners samen. Let op: voor de participatiewet werkt men momenteel nog niet samen! 22
Sterk Bestuur in Gelderland is een samenwerkingsproject van de provincie Gelderland en VNG Gelderland