Netwerk Regionaal Risicoprofiel Uitgangspunten en kaders 1. Achtergrond 1.1 Wat is het Regionaal Risicoprofiel? Een complexe samenleving als de Nederlandse moet adequaat kunnen inspringen op vele soorten veiligheidsrisico s. Ordeverstoringen, overstromingen, treinongevallen en terrorisme, maar bijvoorbeeld ook infectieziekten en uitval van nutsvoorzieningen vormen een continue bedreiging van de vitale belangen van de samenleving. Om deze bedreigingen het hoofd te kunnen bieden, moeten overheidsinstanties, bedrijfsleven en de burger nauw samenwerken. Elke regio herbergt specifieke risico s waarvoor gericht beleid van de veiligheidsregio en haar partners nodig kan zijn. Elke regio zal dus andere accenten leggen bij het voorkomen van en voorbereiden op rampen en crises. Risico s waarvoor in de ene regio speciale plannen worden gemaakt, oefeningen worden gehouden of risicobeheersingsmaatregelen worden getroffen, kunnen in een andere regio totaal afwezig of slechts van kleine omvang zijn. Om als veiligheidsregio een adequaat beleid te kunnen voeren, moet er daarom een helder inzicht zijn in de daadwerkelijk aanwezige risico s. Op grond van de Wet veiligheidsregio s dienen de besturen van alle 25 veiligheidsregio s daartoe ten minste eens in de vier jaar een risicoprofiel vast te stellen, als basis voor het beleidsplan van de veiligheidsregio. Het regionaal risicoprofiel is een inventarisatie en analyse van de in een veiligheidsregio aanwezige risico s, inclusief relevante risico s in omliggende regio s en aangrenzende landen en nationale risico s, die gevolgen kunnen hebben voor de bevolking in de eigen regio. Rampen en crises houden zich immers niet aan gemeente, regio of landsgrenzen. De risico inventarisatie omvat een overzicht van de aanwezige risicovolle situaties en de soorten incidenten die zich daardoor kunnen voordoen. In de risicoanalyse worden de geïnventariseerde gegevens nader beoordeeld, vergeleken en geïnterpreteerd. Op basis van de conclusies kan het bestuur van de veiligheidsregio strategische beleidskeuzes maken over de ambities voor de risico en crisisbeheersing. Deze ambities worden vastgelegd in het beleidsplan van de veiligheidsregio. Voorts biedt het risicoprofiel een basis voor de risicocommunicatie naar de burgers. 1.2 Waarom een Netwerk Regionaal Risicoprofiel? Conform artikel 15 van de Wet veiligheidsregio s dienen de veiligheidsregio s een risicoprofiel te hebben, op basis waarvan het beleidsplan van de veiligheidsregio s kan worden ontwikkeld. In 2009 hebben Brandweer Nederland, GHOR Nederland, de Raad van Korpschefs en het Overleg van Coördinerend Gemeentesecretarissen, met instemming van het Veiligheidsberaad, de Handreiking Regionaal Risicoprofiel laten ontwikkelen. Eind 2009 is deze handreiking door de betreffende beraden vastgesteld. De Handreiking Regionaal Risicoprofiel biedt de veiligheidsregio s een uniforme methodiek om een risicoprofiel op te stellen. Met deze unité de doctrine is een efficiencyslag gemaakt, omdat de 25 veiligheidsregio s niet ieder voor zich een eigen methode hebben hoeven ontwikkelen. Bovendien worden de regionale profielen onderling vergelijkbaar. Dit is noodzakelijk om de profielen bovenregionaal op elkaar te kunnen afstemmen, zoals wettelijk wordt verplicht. Verder sluit het regionaal risicoprofiel nauw aan bij de Nationale Risicobeoordeling. Regio s moeten immers weten wat de gevolgen kunnen zijn van nationale crises en omgekeerd moet de rijksoverheid haar nationale veiligheidsbeleid mede kunnen baseren op regionale risico s met mogelijke nationale uitstraling. De veiligheidsregio heeft op basis van artikel 10 van de Wet veiligheidsregio s een wettelijke adviesrol gekregen. Deze adviesrol valt in twee delen uiteen. Allereerst is er een wettelijke adviestaak, deze omvat alle gevallen waarin advisering nodig is in het kader van vergunningverlening. Daarnaast kan de veiligheidsregio op grond van het beleidsplan adviezen uitbrengen over onderwerpen waarvan de veiligheidsregio het wenselijk vindt dat deze aandacht krijgen van gemeenten (in het verlengde hiervan ook andere partners zoals provincie) en waarbij een eenduidige en eenvormige aanpak wenselijk is. De koppeling van het risicoprofiel als instrument voor de rol van wettelijk adviseur is nog onvoldoende ontwikkeld. Door het regionaal risicoprofiel door te ontwikkelen tot een dynamisch instrument, om risico s te kunnen beoordelen en te verkleinen, kan beter invulling worden gegeven aan de adviesrol. Het netwerk heeft de ambitie om, gezamenlijk met andere partners, hierin een initiërende rol te spelen. Verder faciliteert het netwerk de mogelijkheid om risico s bovenregionaal uit te werken en thematisch aan te pakken. Definitieve versie 10 juli 2013 Pagina 1 van 8
2. Doelstellingen en resultaten 2.1 Wat is het doel van het Netwerk Regionaal Risicoprofiel? De algemene hoofddoelstelling van het Netwerk Regionaal Risicoprofiel is: Door middel van bovenregionaal samenwerken het structureel borgen van het lerend vermogen van de veiligheidsregio's ten aanzien van risicodenken in het algemeen en het risicoprofiel in het bijzonder. Hierbij wordt gestreefd naar een unité de doctrine, waarbij thema s worden afgestemd tussen regio s en samen worden opgepakt. Het netwerk wil door middel van best practices, het ontwikkelen van producten voor veiligheidsregio s en het geven van reacties op landelijke ontwikkelingen (gevraagd en ongevraagd advies geven) in relatie tot het regionaal risicoprofiel een bijdrage leveren. Ook wil het netwerk actief participeren, en indien nodig initiëren, in de doorontwikkeling van het regionaal risicoprofiel, als wettelijk beleidsinstrument, tot een breder bruikbare multidisciplinaire risicoanalysemethode, van denken en doen, voor de dagelijkse praktijk. Met deze algemene hoofddoelstelling stelt het netwerk zichzelf een aantal concrete doelstellingen. Deze zijn op te splitsen in twee categorieën: Beleidsmatig en inhoudelijk. Voor de uitwerking van de doelstellingen wordt jaarlijks een planning ontwikkeld. De planning voor 2013 is te vinden in bijlage 1. Bij het ontwikkelen van een jaarplanning wordt ook dit document op actualiteit herzien en besproken in het platform. Aangezien het netwerk regionaal risicoprofiel nog in een opstartfase zit, is het nog volop in ontwikkeling. Het netwerk heeft de intentie om door te ontwikkelen van een platform waar vooral werd gedeeld en informatie werd vergaard, naar een netwerk wat initieert en producten ontwikkeld, bij voorkeur in gezamenlijkheid met andere netwerken en partners, voor de veiligheidsregio s. Samenwerken Bovenregionale aanpak Het netwerk borgt en stimuleert de bovenregionale samenwerking op het gebied van risico s. Bepaalde risico s bevinden zich in bepaalde regio s nadrukkelijker dan in andere regio s, zoals overstromingen, nucleaire risico s of natuurbranden. Het netwerk draagt er zorg voor dat dergelijke risico s ten behoeve van bovenregionale doeleinden worden opgepakt en uitgewerkt. Hierbij is het doel dat risico s die voor meerdere veiligheidsregio s gelijk zijn, gemeenschappelijk worden uitgewerkt. Daar waar generieke oplossingen mogelijk zijn verdienen deze de voorkeur. Ervaringen delen Als eerste is het netwerk bedoeld om ervaringen met elkaar te delen ten aanzien van het Regionaal Risicoprofiel, in de vorm van best practices. Dit bevordert het creëren en/of behouden van een unité de doctrine zodat een efficiencyslag gemaakt kan worden, opdat niet iedere veiligheidsregio zelf alles hoeft te ontwikkelen. Voorheen was het netwerk veelal alleen halen, nu vindt er een ombuiging plaats naar initiëren en het creëren en produceren (halen én brengen). Speerpunten voor beleid Input voor regionaal beleid Het Regionaal Risicoprofiel is een dynamisch document, wat input moet leveren voor beleid. Niet altijd is duidelijk welke input vanuit het Regionaal Risicoprofiel en de capaciteitenanalyse worden verwacht. Het netwerk probeert deze vraag zo duidelijk mogelijk te krijgen en de resultaten van het Regionaal Risicoprofiel hier zo goed mogelijk op aan te laten sluiten. De koppeling tussen inventarisatie en analyse enerzijds en beleidsvorming anderzijds is een continu aandachtspunt. Het ontwikkelen van een landelijk eenduidige methode om deze capaciteitenanalyse vorm te kunnen geven, op basis van reeds uitgevoerde best practices, is hierbij een belangrijke voorwaarde. Definitieve versie 10 juli 2013 Pagina 2 van 8
Multidisciplinaire risicoadvisering Het netwerk stimuleert en helpt aan het ontwikkelen van een risicoanalyse methode om te kunnen adviseren op basis van risico s (zowel aan de voorzijde als aan de achterzijde van het vlinderdasmodel) en hiermee invulling te kunnen geven aan de rol van de veiligheidsregio als wettelijk adviseur van onder andere het bevoegd gezag. Dit heeft tot doel het verlagen van een in het risicoprofiel opgenomen risico. Hierbij wordt toegewerkt naar multidisciplinaire advisering met multidisciplinaire beheersmaatregelen, in plaats van meerdere malen een monodisciplinaire benadering. Daarbij is het streven om vanuit een omgevingsanalyse rondom de geprioriteerde risico s samen met betrokken partners tot een adequate aanpak van risico s te komen. Ook bij het inventariseren, analyseren en duiden van de risico s is de samenwerking met partners al noodzakelijk om ze in een later stadium vanuit hun zorgplicht ook te bewegen beheersmaatregelen te nemen. Productontwikkeling Capaciteitenanalyse De Wet veiligheidsregio s geeft aan dat het beleidsplan mede gebaseerd moet zijn op het risicoprofiel. De belangrijkste schakel tussen het regionaal risicoprofiel en het beleidsplan is de capaciteitenanalyse. Er is nog geen landelijk eenduidige methode om deze capaciteitenanalyse, die de gehele veiligheidsketen bestrijkt, vorm te kunnen geven. Van belang hierbij is de reikwijdte van deze capaciteitenanalyse. Deze gaat niet alleen uit van de bestaande capaciteiten van de vier traditionele kolommen, maar zou ook breder moeten kijken, bijvoorbeeld naar de capaciteiten van partners en mogelijk ook naar capaciteiten als burgerparticipatie. Het netwerk stelt zichzelf tot doel de huidige Handreiking Regionaal Risicoprofiel, zo mogelijk met derden, aan te vullen met een methode voor capaciteitenanalyse, op basis van reeds uitgevoerde best practices en onderzoek. In het verlengde hiervan wil het netwerk ook bezien op welke wijze men vanuit het regionaal risicoprofiel en het Crisisplan tot een effectieve beïnvloedingsstrategie kan komen. Dit vereist effectief netwerkmanagement in een dynamische omgeving én niet het 1 x per 4 jaar doen van een statische exercitie van het opstellen van een regionaal risicoprofiel. Hiervoor wordt een handreiking ontwikkeld voor de veiligheidsregio s waarmee ook de wettelijke adviseursrol aan bevoegd gezag beter kan worden ingevuld. Handreiking regionaal risicoprofiel beheren Het netwerk beheert de Handreiking Regionaal Risicoprofiel. De handreiking is een dynamisch instrument. Basisafspraak is dat op basis van de regionale leerervaringen de methode in de toekomst steeds verder wordt aangescherpt en de handreiking wordt verbeterd. De ervaringen en lessen uit de regionale implementatie moeten worden verwerkt tot een nieuwe versie van de handreiking. Hierbij is het creëren en/of behouden van een unité de doctrine een belangrijk aandachtspunt. Verder is het wenselijk dat de handreiking gebruiksvriendelijk wordt gemaakt. Externe afstemming Afstemming met crisispartners Het netwerk is voor partners benaderbaar voor vragen vanuit het oogpunt van risicobenadering. Indien een partner een vraag heeft of iets wil aanbieden ten aanzien van een bepaald risicothema, kan dit worden belegd bij het netwerk. Deze actie wordt ofwel plenair, ofwel in een kleine werkgroep besproken. Het netwerk fungeert hierbij als frontoffice en de werkgroep als backoffice. Een belangrijke voorwaarde hiervoor is dat de back office ingericht wordt met landelijke specialisten op de diverse risicogebieden. Verder biedt het netwerk de mogelijkheid vragen vanuit de veiligheidsregio s te bundelen voor partners die op nationaal niveau opereren. Verder kunnen partners vragen beleggen bij het netwerk, waarbij deze worden doorgegeven binnen de veiligheidsregio s. Hiermee vormt het netwerk een doorgeefluik naar de regio s, op basis van een thematische aanpak van risico s. Hiermee kan het bovenregionaal benaderen van risico s vorm worden gegeven. Definitieve versie 10 juli 2013 Pagina 3 van 8
Brugfunctie tussen nationale risicobeoordeling en regionale methodiek De aansluiting tussen de nationale risicobeoordeling (NRB) en het regionaal risicoprofiel is belangrijk om risico s adequaat aan te kunnen pakken. Het netwerk zal een belangrijke adviesrol vervullen voor de agendering van regionale scenario s in de NRB en vice versa. Bij de herziening van de handreiking speelt een directe aansluiting met de NRB een belangrijke rol. Het netwerk krijgt ruimte om mee te kunnen denken over fundamentele vraagstukken ten aanzien van de landelijke methodiek en mogelijk regionale methodiek kunnen aanscherpen op basis van deze inzichten. Het netwerk is een inhoudelijke sparringpartner voor het ministerie van VenJ en het analistennetwerk, voor de afstemming tussen de NRB en het regionale risicoprofiel. Onderzocht moet worden op welke wijze dit beter kan worden geborgd. Het netwerk wil ook onderzoeken op welke wijze landelijke instituten (bijvoorbeeld IFV, RIVM, TNO, Nationaal Cyber Security Center, etc.) een rol kunnen spelen bij het beter onderbouwen van scenario s, risicoanalyses en de effectiviteit van concrete beheermaatregelen die het risico verkleinen. Afstemming risicokaart - risicoprofiel De risicokaart is een belangrijk instrument, onder andere voor het opstellen van het regionaal risicoprofiel. De veiligheidsregio s kunnen het bevoegd gezag onvoldoende adviseren wanneer de risicokaart onvoldoende recent is. Hiervoor is het van belang dat de juiste gegevens voor de veiligheidsregio te vinden zijn op de risicokaart en bruikbaar zijn voor het regionaal risicoprofiel. Het netwerk is een inhoudelijk sparringpartner voor de Landelijke beheerorganisatie risicokaart (LBO risicokaart). Het IPO speelt als vertegenwoordiger van de provincies een belangrijke rol in het beheer van de bron data. De risicokaart geeft het bevoegd gezag en de veiligheidsregio s inzicht in de verschillende fysieke risico s, hun onderlinge verband en daaruit voortkomende mogelijke dominoeffect. Definitieve versie 10 juli 2013 Pagina 4 van 8
3 Organisatie en uitvoering 3.1 Hoe wordt het Netwerk Regionaal Risicoprofiel beheerd? Stuurgroep: Beheersorganisatie subsidie: Contactpersoon: Begeleiding: Programmaraad crisisbeheersing en rampenbestrijding In samenhang met Portefeuillehouders Overleg Crisisbeheersing (POC), Portefeuillehouders Overleg Informatiemanagement (POI) voor wat betreft de BAG en het bureau veiligheidsberaad Brandweer Nederland Marjan Heijman, programmacoördinator Crisisbeheersing & Rampenbestrijding, Brandweer Nederland Netwerk Regionaal Risicoprofiel 3.2 Hoe is het Netwerk Regionaal risicoprofiel opgebouwd? Het netwerk wordt voorgezeten door één van de veiligheidsregio s. In het netwerk kunnen alle 25 veiligheidsregio s deelnemen. Het netwerk heeft een multidisciplinair karakter en vertegenwoordigers nemen deel namens de veiligheidsregio. Het netwerk heeft vier keer per jaar een bijeenkomst voor de deelnemers uit alle veiligheidsregio s. Voorbereiding Gezien de omvang van de groep is het van belang dat de te behandelen agendapunten adequaat worden voorbereid. Een kernteam bereidt de agendapunten voor. De kernteam bestaat uit de voorzitter, secretaris en een aantal vertegenwoordigers. Deze kerngroep monitort de voortgang van projecten binnen het netwerk. Verder behandelt deze kerngroep aanvragen van buitenaf, om zo effectief en efficiënt mogelijk hiermee om te kunnen gaan. Uitwerking Om thema s met voldoende diepgang te kunnen uitwerken worden deelgroepen ingesteld. Iedere deelgroep kent een voorzitter, welke een terugkoppeling geeft tijdens de netwerkbijeenkomsten. Deelgroepen kunnen van tijdelijke aard zijn, voor specifieke opdracht, of structureel om zaken te monitoren/borgen. Indien er behoefte aan is, kan het netwerk tussentijds geraadpleegd worden. Het kernteam coördineert hierin. 3.3 Samenwerking met andere netwerken? Het risicoprofiel is een van de weinige wettelijke instrumenten die de veiligheidsregio s in handen hebben om hun rol als wettelijk adviseur aan het bevoegd gezag vorm te kunnen geven. Om dit instrument beter te borgen is het noodzakelijk dat nadrukkelijk de samenwerking wordt gezocht met andere netwerken in het bijzonder met het netwerk risicobeheersing. Hierbij gelden een aantal randvoorwaarden. Het netwerk kan alleen goed functioneren wanneer de Veiligheidsregio s en de landelijke bureaus van de verschillend kolommen (GHOR, brandweer, gemeenten, veiligheidsberaad) het netwerk faciliteren. Ook dienen de vertegenwoordigers van de veiligheidsregio s in de gelegenheid te worden gesteld om actief aan het netwerk te kunnen deelnemen. Het netwerk valt binnen Brandweer Nederland onder de Programmaraad Crisisbeheersing en rampenbestrijding, in samenwerking met het multidisciplinaire Portefeuillehouders Overleg Crisisbeheersing (POC). Het netwerk ondersteunt en adviseert, zowel gevraagd als ongevraagd, deze partijen. Deze rol zal met name door het kernteam worden uitgevoerd. Communicatie naar programmaraad of andere netwerken gaat, in eerste instantie, via de voorzitter en/of secretaris van het netwerk. 3.4 Risico s? De personele capaciteit veiligheidsregio vertegenwoordigers aan het netwerk worden besteed, worden gefinancierd door de eigen veiligheidsregio s. Ook de overige kosten, bijvoorbeeld vergaderlocaties worden bekostigd door de veiligheidsregio s zelf. Het netwerk is dus afhankelijk van de veiligheidsregio s. Binnen de veiligheidsregio s is kennis op het gebied van het regionaal risicoprofiel veelal slechts aanwezig binnen enkele personen. Dit betekent dat wanneer het risicoprofiel niet wordt doorontwikkeld, onvoldoende invulling kan worden gegeven aan de, in dit kader, genoemde wettelijke Definitieve versie 10 juli 2013 Pagina 5 van 8
taken in de wet veiligheidsregio s. Het inbrengen van inhoudelijke kennis, een actieve houding, doorzettingsvermogen en invulling geven aan de ambassadeursfunctie is een voorwaarde voor de leden van het netwerk, maar alleen dit is onvoldoende. Het is ook van belang dat het netwerk voldoende wordt gefaciliteerd door de veiligheidsregio s, Brandweer Nederland en het Veiligheidsberaad. Voor een aantal projecten, bijvoorbeeld voor het ontwikkelen van producten, kan het zijn dat extra financiering nodig is. Dit wordt zoveel mogelijk aan het begin van de jaarlijkse beleidcyclus, samen plan van aanpak voorgelegd ter besluitvorming aan de Programmaraad Crisisbeheersing en rampenbestrijding. Projecten met een langere doorlooptijd, sterke verwevenheid met andere partners of met een sterke multi- en interdisciplinair karakter worden separaat voorgelegd aan de programmaraad en andere besluitvormingsorganen. 3.5 Communicatie? Door het netwerk wordt gestreefd naar een actieve communicatie houding naar andere netwerken, veiligheidsregio s en andere partners. Dit is een aanvulling op en invulling van de ambassadeursrol in het kader van het regionaal risicoprofiel. Een overzicht van de organisatie waarbinnen het Netwerk Regionaal Risicoprofiel valt is, te vinden op: http://www.brandweernederland.nl/wie_zijn_we/organisatie. Het onderdeel communicatie wordt nader uitgewerkt, afhankelijk van de vorderingen van en ontwikkelingen rond het Netwerk Regionaal Risicoprofiel. Definitieve versie 10 juli 2013 Pagina 6 van 8
Bijlage 1 Planning 2013 Indien u meer informatie wil hebben dan contact opnemen met de voorzitter of secretaris van het netwerk. Definitieve versie 10 juli 2013 Pagina 7 van 8
Bijlage 2 Deelnemers Netwerk Regionaal Risicoprofiel Overzicht deelnemers en veiligheidsregio s De heer J. Beyer Mevrouw L. van Biene (Guus Reening vervangt voorlopig) Mevrouw F. Boudestein De heer M. Bruijnooge De heer H. Djurrema De heer S. Egbers De heer M. Emans De heer A.J. van Gils De heer B. Goddijn De heer F. van Harsselaar De heer B. van Horck Mevrouw M. Hoekstra Mevrouw I. van den Hoff De heer R.M. Houdijk De heer R.J.M. Huveneers De heer I. Kamps De heer S. Keukens (tot 1 juli 2013) De heer A. Koper ( tot okt. 2013 vervangen door M. Worp) Mevrouw M. Kroeze De heer P. Kubben De heer N. Malkoc Mevrouw J.M.W.H.H. Mesters-Ramaekers De heer E. Oosterik Guus Reening (ter vervanging van Liesbeth van Biene) De heer M. Reefhuis De heer R. Roke Mevrouw A. van Schaijk Mevrouw J. Smit Mevrouw J. Tan De heer C. Thissen De heer P. van der Torn Mevrouw S. Veerbeek De heer W. Vellekoop De heer J.W. Vermeulen Mevrouw H. Vos Mevrouw P. Weemen De heer M. Worp (ter vervanging tot okt. 2013 van A. koper) Veiligheidsregio Brabant Noord Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid Hulpverleningsdienst Drenthe Veiligheids- en gezondheidsregio Gelderland-Midden Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland Veiligheidsregio Kennemerland Veiligheidsregio Limburg-Noord Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland Veiligheidsregio Haaglanden Ministerie van Veiligheid en Justitie Provincie Flevoland en link IPO Veiligheidsregio Utrecht Houdijk Advies Veiligheidsregio Brabant Noord Veiligheidsregio Gelderland-Zuid Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond Hulpverleningsdienst Brandweer Groningen Ministerie van Veiligheid en Justitie Veiligheidsregio Noord Holland Noord Veiligheidsregio Zuid-Limburg Veiligheidsregio IJsselland Veiligheidsregio HZ Veiligheidsregio Twente Veiligheidsregio Utrecht Veiligheids- en gezondheidsregio Gelderland-Midden Veiligheidsregio Hollands Midden Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant Stichting WtTz (Werkgemeenschap tussen Techniek en Zorg) Veiligheidsregio Fryslân Brandweer Gooi en Vechtstreek Veiligheidsregio Zeeland, Middelburg Veiligheidsregio Flevoland Veiligheidsregio Limburg-Noord Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond Het kernteam bestaat uit: Bruno Goddijn (voorzitter) Josine Smit (secretaris) Jan Willem Vermeulen Hester Vos Janine Tan Contactpersoon buitenland: Marcel Reefhuis Definitieve versie 10 juli 2013 Pagina 8 van 8