Inventarisatie Leefbaarheid Provincie Groningen Ideeën en oplossingen van burgers 1
Opdrachtgever: Titel: Datum: 10 mei 2016 Auteur: Carola Simon Provincie Groningen Inventarisatie Leefbaarheid Provincie Groningen. Ideeën en oplossingen van burgers Adres: CMO STAMM Postbus 2266 9704 CG Groningen www.cmostamm.nl 2
Samenvatting De Provincie Groningen wilde beter inzicht krijgen in wat inwoners belangrijk vinden qua leefbaarheid in hun eigen woon- en leefomgeving. De provincie organiseerde in dit kader de Meldweek Leefbaarheid van 2 t/m 8 april 2016. Deze meldweek was een initiatief van Provinciale Staten. Het waren dan ook Statenleden die tijdens de meldweek gesprekken voerden met Groningers. Het ging over ideeën die er leven bij de inwoners, over mogelijk ervaren problemen, maar vooral over oplossingen en maatregelen die de inwoners zelf aandroegen. De meldweek was bedoeld om input te vergaren over de hele breedte van het Uitvoeringsprogramma Leefbaarheid. Het doel was om nog beter zicht te krijgen op: wat mensen belangrijk vinden voor de leefbaarheid in hun woonomgeving, welke ideeën ze hebben voor de verbetering daarvan en hun ondersteuningsbehoefte. Ook is aan de inwoners gevraagd naar hun tevredenheid over de leefbaarheid in hun woonomgeving. Meer dan 200 burgers hebben hun ideeën en plannen tijdens de meldweek gedeeld met de provincie. Deze zijn uiteenlopend van aard. Als belangrijk voor de leefbaarheid worden veel genoemd: het behoud van voorzieningen in de woonomgeving of de aanschaf van nieuwe voorzieningen (81 keer genoemd). Het betreft dan bijvoorbeeld speelplekken voor kinderen en jongeren, zoals een nieuwe speeltuin of een pannakooi om te voetballen. Ook de groenvoorzieningen in de wijk blijken voor veel respondenten belangrijk (34 keer genoemd). Ideeën waar de bewoners mee komen, zijn bijvoorbeeld gericht op het netjes houden van de omgeving (minder zwerfvuil) door - heel praktisch - prullenbakken te plaatsen of het ontwikkelen van een dorpstuin. Verder zijn veel plannen gericht op sociale contacten en ontmoeting (33 keer genoemd). Het gaat dan om de betrokkenheid bij elkaar, het samen ergens voor gaan en het elkaar ontmoeten. Op de vierde plaats met ideeën staat verkeersveiligheid (28 keer genoemd). Vaak worden hier praktische oplossingen aangedragen, zoals het aanbrengen van snelheidsbeperkende maatregelen. Ook zijn veel plannen gericht op de ontwikkeling van alternatieve energiebronnen - en dan niet de windmolens, en op het stimuleren van recreatie (beide 11 keer genoemd). Het betreft dan bijvoorbeeld de uitbreiding van het aanbod van fietspaden en wandelroutes, maar ook de transformatie van braakliggende terreinen naar recreatiegebieden. De plannen van de bewoners zijn in verschillende stadia van uitvoering. Sommige projecten zijn in de fase van planvorming, andere projecten zijn al volledig uitgedacht waarbij men zelfs bezig is met de daadwerkelijke opzet en uitvoering. Ook zijn er inmiddels veel contacten gelegd met gemeenten, provincie en andere mogelijke subsidieverleners, zoals het Leefbaarheidsfonds van de NAM. Van de mensen die hebben gereageerd is overigens het 3
merendeel al begonnen met de uitvoering van hun idee (56%) maar men is veelal nog op zoek naar aanvullende financiering. 4
1. Inleiding Hoe prettig een dorp of wijk is om in te leven, is van veel factoren afhankelijk. De bereikbaarheid en kwaliteit van voorzieningen spelen een rol, net als veiligheid en de aantrekkelijkheid van de woonomgeving. Maar minstens zo belangrijk zijn de sociale cohesie en de sociale contacten die mensen hebben: welke initiatieven ontplooien burgers, en in hoeverre voelen zij zich betrokken bij hun omgeving? De Provincie Groningen wilde nog beter inzicht krijgen in wat bewoners belangrijk vinden qua leefbaarheid in hun eigen woon- en leefomgeving. De provincie organiseerde in dit kader de Meldweek Leefbaarheid van 2 t/m 8 april 2016. Tijdens de meldweek werden gesprekken gevoerd met Groningers over ideeën die er leven, over mogelijk ervaren problemen, maar vooral over oplossingen en maatregelen die de bewoners zelf aandroegen. De meldweek maakt deel uit van het Uitvoeringsprogramma Leefbaarheid. Met dit programma wil de provincie de leefbaarheid in de provincie op peil houden en versterken (Provincie Groningen, 2015 1 ). De meldweek was bedoeld voor input over de hele breedte van het Uitvoeringsprogramma Leefbaarheid. Het doel was om nog beter zicht te krijgen op: wat mensen belangrijk vinden voor de leefbaarheid in hun woonomgeving, welke ideeën ze hebben voor de verbetering daarvan en hun ondersteuningsbehoefte. Ook is aan de inwoners gevraagd naar hun tevredenheid over de leefbaarheid in hun woonomgeving. Hiertoe was er een korte vragenlijst ontwikkeld die via de website www.meldweekleefbaarheid.nl ingevuld kon worden. Ook konden burgers bellen met een belpanel van Statenleden en ambtenaren dat van 4 t/m 8 april van 9:00-21:00 bereikbaar was. Het belpanel nam met iedere beller dezelfde vragenlijst door. De derde manier waarop informatie werd verzameld, was tijdens evenementen in de regio. Daar waren Statenleden en Ideeënmakelaars van CMO STAMM aanwezig om aan de hand van de vragenlijst met mensen in gesprek te gaan. Verder zijn op 7 april 2016 alle leden (3.800) van het Groninger Panel uitgenodigd voor het panelonderzoek Leefbaarheid. Dit onderzoek gaat over hoe de inwoners van Groningen de leefbaarheid in hun dorp of wijk ervaren. Zijn Groningers tevreden met hun woonomgeving? Hoe zijn de sociale contacten? Hoe belangrijk vinden ze de aanwezigheid van bepaalde voorzieningen? Maar ook, in hoeverre zijn Groningers bereid om mee te werken aan de leefbaarheid in hun woonomgeving? In dit onderzoek zijn een paar vragen opgenomen die ook voorkomen in de vragenlijst van de Meldweek Leefbaarheid. 1 Provincie Groningen (2015). Voordracht vaststelling van de kaders en uitgangspunten voor het Uitvoeringsprogramma Leefbaarheid 2016-2020. Provincie Groningen: Groningen. 5
2. De respondenten In totaal hebben 211 mensen de vragen ingevuld. Er werden 133 formulieren via internet ingevuld en 78 door Statenleden aan de hand van gesprekken die ze tijdens de Meldweek Leefbaarheid met burgers hebben gevoerd. In dit hoofdstuk geven we enkele achtergrondgegevens van de respondenten. Er is een mooie verdeling tussen het aantal mannen en vrouwen dat heeft gereageerd. In totaal was 52% van de respondenten vrouw en 48% man. Het gaat dan om 110 vrouwen en 101 mannen. Wel zien we een groot verschil tussen stad en platteland. Er hebben duidelijk meer plattelandsbewoners gereageerd dan stedelingen, respectievelijk 79% en 20%. Verder is de grootste groep in de leeftijdscategorie 35-64 jaar; in totaal 62%, ofwel 132 van de 211 respondenten. Figuur 1. Achtergrondgegevens respondenten Vrouw Man 48% 52% platteland 79% stad 20% onbekend 1% 65jr en ouder 17% 50-64jr 35-49jr 30% 32% 18-34jr onbekend 9% 12% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% In de volgende hoofdstukken gaan we in op de afzonderlijke vragen. Hoofdstuk 3 beschrijft hoe de respondenten de leefbaarheid in hun woonomgeving zelf ervaren en wat ze belangrijk vinden. In hoofdstuk 4 worden de ideeën die de respondenten hebben om hun straat, wijk, dorp of regio mooier, leuker en beter maken, nader uitgewerkt. 6
3. Leefbaarheid en het belang voor mensen Aan de mensen is gevraagd wat ze belangrijk vinden voor de leefbaarheid in hun straat, wijk, dorp of regio. Maar allereerst, hoe tevreden zijn ze eigenlijk met de leefbaarheid in hun woonomgeving? Leefbaarheid woonomgeving krijgt een 7,1 Mensen zijn over het algemeen tevreden met leefbaarheid in woonomgeving De laatste vraag van de vragenlijst was: hoe tevreden bent u met de leefbaarheid in uw woonomgeving? Gemiddeld geven de respondenten een 7,1 aan hun woonomgeving. Deze waardering is iets lager dan het landelijke en provinciale gemiddelde. In 2015 werd de leefbaarheid in de eigen woonbuurt landelijk beoordeelt met een 7,4 en in Groningen met een 7,3 (CBS 2016 2 ). De meeste mensen geven een voldoende, namelijk negen van de tien mensen. In totaal geven 19 (10%) respondenten de leefbaarheid in hun woonomgeving een onvoldoende. Figuur 2. Waardering van leefbaarheid in woonomgeving een 8 of hoger 44% tussen de 6-7 47% lager dan een 6 9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Voorzieningen en ontmoeting belangrijke aspecten voor leefbaarheid Wat vinden de mensen belangrijk voor de leefbaarheid in hun straat, wijk, dorp of regio? De woordenwolk op de volgende pagina vat alle antwoorden samen. Goede en toegankelijke voorzieningen zijn voor de mensen van groot belang. Het gaat dan vooral om de belangrijke basisvoorzieningen, zoals de school, de toegang tot snel internet en openbaar vervoer. Ook ontmoetingsplekken en sport- en recreatiegelegenheden blijken belangrijk voor de respondenten. Maar het gaat ook om een goed voorzieningenniveau voor verschillende doelgroepen, zoals een van de respondenten aangeeft: Het is belangrijk voor de leefbaarheid in mijn dorp dat naast een school voor de kinderen, het dorp ook leefbaar is en blijft voor ouderen. 2 CBS (2016). Veiligheidsmonitor 2015. Ministerie van Veiligheid en Justitie. Centraal Bureau voor de Statistiek: Den Haag/Heerlen. 7
Communicatie en betrokkenheid bij elkaar. Verenigingsleven, dingen met de buurt doen (feestweek), samen ergens voor gaan. Samenwerking en gezelligheid. Leefbaarheid doe je met elkaar. Begin bij de kinderen. Geef kansarme jongeren een doel. Vooral omdat je steeds meer op elkaar bent aangewezen is het ontmoeten van elkaar van groot belang. Dit terwijl de ontmoetingsmogelijkheden steeds meer afnemen door het verdwijnen van voorzieningen Voorkomen van leegstand en verpaupering Verkeersveiligheid Stop met die negatieve berichtgeving rond de aardbevingen. De provincie is heel erg mooi en steek daarom het geld maar eens in positieve beeldvorming over de provincie Groningen. Geen windmolens in de achtertuin. Die moeten ergens komen waar mensen geen last van hebben. Het op peil houden van voorzieningen: De plaatselijke voetbalvereniging. Een goede busverbinding voor de kinderen naar school. Snel internet in het buiten gebied! Goed openbaar vervoer op het platteland! een plek voor jeugd 12+ om samen te komen. kleinschalige verzorgingshuizen in de dorpen behouden. Een sportpark voor ontspanning, inspanning en ontmoeting bij de Wending in Delfzijl Ik vind het cruciaal voor Groningen om zoveel mogelijk van haar groen te behouden. Aandacht voor alternatieve energie. Duurzaamheid. 8
Daarnaast worden ontmoeting en sociale vitaliteit veel genoemd: de betrokkenheid bij elkaar, het samen ergens voor gaan en het elkaar ontmoeten. Ook de aandacht voor alternatieve energie - en dan niet de windmolens -, het behoud van groen, rust en stilte worden als belangrijk gezien. Anderen vinden het juist van belang dat er in totaliteit meer gedaan wordt aan de leefbaarheid in de buurt. Het gaat dan om de beschikbaarheid van werk en goede woningen. Maar ook om het voorkomen van leegstand en verpaupering. Een van de respondenten in Delfzijl gaat hier zelfs nog wat specifieker op in en geeft aan dat men zich niet alleen op groen moet richten want dat is er wel al in de directe nabijheid, maar meer in de vorm van speelvoorzieningen, voetbalveldjes e.d. Het is nu vergane glorie. Veel is wegbezuinigd en door de herstructurering staat ook de leefbaarheid onder druk. Juist een positieven beeldvorming van de provincie is belangrijk voor de leefbaarheid, aldus een van de respondenten. 9
4. Ideeën Alle respondenten hebben één of meerdere ideeën geopperd om hun straat, wijk, dorp of regio mooier, leuker en beter maken. Deze ideeën zijn heel divers en uiteenlopend van aard en hebben we daarom in verschillende thema s verdeeld. De top 5 bestaat uit: Aantal keer genoemd 1 voorzieningen (uiteenlopend van jeugdvoorzieningen, zorgvoorzieningen, sport en commerciële voorzieningen) 81 2 groen in de omgeving 34 3 sociale contacten in mijn dorp/wijk 33 4 verkeersveiligheid 28 5a alternatieve energie en de verduurzaming van de panden 11 5b ontwikkeling van recreatieve mogelijkheden, zoals wandelroutes en fietsroutes 11 Andere ideeën hebben betrekking op het bevorderen van de werkgelegenheid (9x), de organisatie van een evenement (9x), de problematiek die de aardbevingen en de gaswinning in geheel veroorzaken (5x), mobiliteit (5x), woningbouw (5x), de plaatsing van windmolens (3x) en het imago van Groningen (2x). Verder zijn er verschillende ideeën die niet onder een van deze thema s passen. Op de interactieve kaart (te bereiken via http://sociaalplanbureaugroningen.nl/meldweek-leefbaarheid/ ) zijn alle ideeën weergegeven. We gaan hier verder in op de top 5. Voorzieningen Zoals ook al uit de woordenwolk in het vorige hoofdstuk blijkt, zijn goede toegankelijke voorzieningen en het behoud daarvan belangrijk voor mensen. Veel van deze ideeën zijn gericht op speelvoorzieningen voor kinderen en jongeren. Ook worden vaak voorzieningen genoemd die gericht zijn op sporten en bewegen. Daarnaast wordt ook ingegaan op hoe bepaalde voorzieningen, zoals het zwembad of de supermarkt, in een dorp of wijk te behouden. Enkele voorbeelden die zijn genoemd: - Speeltoestellen in het dorp Hellum. Het dorp heeft helemaal geen speeltoestellen voor de jeugd. Speeltoestellen zijn zeer belangrijk voor de motorische en emotionele ontwikkeling van een kind. - Een pannakooi om te voetballen en te basketballen. Hier moet wel een stenen ondergrond zijn en geen zand want dan kun je er niet goed voetballen. - Een jeugdhonk voor 16+ jeugd. De jeugd geeft veel overlast en zou met een eigen plek voor meer rust kunnen zorgen in het dorp. - Sport4Connect samen met gemeente Delfzijl om mensen in beweging te brengen, te activeren en te laten participeren met en door sport. 10
- De leegstaande Coop supermarkt in Bellingwolde om te bouwen tot een overdekte markt waar een of twee keer per week bewoners vanuit het tegenovergelegen azc hun boodschappen kunnen doen. Omdat het dan gaat om een paar kramen, kan dit uiteraard ook voor andere inwoners van Bellingwolde interessant zijn. - De sluiting van de supermarkt in Sauwerd voorkomen, met als idee om deze, net als in Drenthe, in de vorm van een coöperatie te behouden. - Betere leefbaarheid door aanleg glasvezelkabel in de buitengebieden van de gemeente Menterwolde, zodat die bewoners op een goede manier internet kunnen gebruiken aangezien dit steeds meer verlangd wordt door de belastingdienst, alles wat online aangemeld moet worden (politie, gemeente) maar ook wat allemaal online gedaan moet worden voor school (middelbare school en opleiding) en voor werk (elektronische patiëntenagenda's en dossiervoering) Groen in de omgeving Ook de groenvoorzieningen in de wijk blijken voor veel respondenten een belangrijke toevoeging om de leefbaarheid te bevorderen. Ideeën waar de bewoners mee komen, zijn bijvoorbeeld gericht op het netjes houden van de omgeving (minder zwerfvuil) door - heel praktisch - prullenbakken te plaatsen of het ontwikkelen van een dorpstuin. Enkele voorbeelden: Een paar mooie bomen langs de Kleine Weg in Westeremden planten. Een Educatieve Ontdekkingstuin. Glijbaan of klimrek? Je komt ze niet tegen in een echte Educatieve Ontdekkingstuin. Hier kunnen de kinderen hun eigen fantasie gebruiken. Met een doordachte inrichting van natuurlijke materialen kost dat kinderen weinig moeite. Ravotten, spelen, genieten van de zon, regen en sneeuw. In de tuin valt veel te ontdekken voor jong en oud. Er is ruimte om te bewegen en te klimmen, om samen te spelen en van alles te ontdekken over de natuur. En lekker vies te worden, want vies worden mag! Een Educatieve Ontdekkingstuin bestaat uit keien om op te klimmen en op te zitten, stapstenen door de kikkerpoel en een wilgenhut. In een ontdekkingstuin is er veel aandacht voor de paden, plantvakken en heuveltjes. Het aanleggen van educatieve tuinen voor basisschoolkinderen in park Borgerswold in Veendam. Een educatief centrum dat een geheel gaat vormen met de kinderboerderij. Leerkrachten, maar vooral ook werkloze jongeren erbij betrekken, evenals de ouderen van Meander zodat zij weer een doel krijgen. Er zijn al volkstuinen bij Borgerswold, maar dit moet een opzichzelfstaand project worden. Sociale contacten We zien dat sociale contacten en ontmoeting regelmatig aan sportvoorzieningen worden gerelateerd. Bijvoorbeeld bij het volgende idee: Fris & Fitter Foxhol - een outdoor fitness park, aan te leggen op het sportpark. Doel is de bevolking van Hoogezand -Sappemeer (en straks Midden-Groningen) in beweging te krijgen en cohesie tussen bevolkingsgroepen te bewerkstelligen Maar ook aan de open ruimte van een woonplek: 11
Mijn idee (dit wordt gedeeld door vele buurtbewoners) is om in ons streekje een ontmoetingsplek/speelplek te maken waar we elkaar kunnen ontmoeten om te spelen, bij te praten, samen te eten, te tuinieren enz. Dit kan goed op een wild stukje land van de gemeente. Er is een idee van een buurtgenoot (Hortus), we hebben vorige week een eerste ontmoeting gehad. Er melden zich vrijwilligers aan en er zijn een paar coördinatoren bezig met het opzetten met een buurtnetwerk, bijvoorbeeld voor iemand die net uit het ziekenhuis komt. Ze hoeven geen geld, ze hebben al een gratis locatie. Verkeersveiligheid Op de vierde plaats met ideeën staat verkeersveiligheid. Vaak worden hier praktische oplossingen aangedragen: - Snelheidsbeperkende maatregelen aanbrengen op de N969 - Bij de driesprong Vonderpad - Rijksweg een bolle spiegel plaatsen waarmee auto's die vanaf het Vonderpad de Rijksweg op willen, kunnen zien of er fietsers van links komen. - De entrees naar het dorp zijn onvoldoende duidelijk zichtbaar, waardoor overgangen van 80 en 60 kilometer wegen naar 30 km/uur in het dorp zelf niet opgemerkt worden en er in het dorp zelf veel te hard gereden wordt. - Er moet iets gedaan worden aan de trottoirs in Sappemeer. Deze zijn oneffen, wat gevaarlijk is voor ouderen (zeker voor hen die met een rollator lopen). Zij kunnen ten val komen. De straat bestaat uit klinkers. Deze worden bij slecht weer spekglad. - Meneer woont in het centrum van de stad in een straat waar auto's hard rijden en soms tegen het verkeer in. Er wonen veel gezinnen met jonge kinderen. Hij stelt voor om de 100 meter een plantenbak te plaatsen en die dan te laten onderhouden door de wijkbewoners. Een moestuintje op stahoogte die dan door een deel van de straat bijgehouden wordt. Alternatieve energie en de verduurzaming van de panden Er is een gedeelde vijfde plaats. Allereerst gaat het om ideeën gericht op alternatieve energievoorzieningen en de verduurzaming van panden: Een windpark moet er niet komen. Er zijn genoeg alternatieve ideeën vanuit de bevolking die gedragen worden door de inwoners van dit gebied (zonnepanelen). Alternatieven die geen impact hebben op de leefbaarheid en die hetzelfde rendement leveren als de windparken. Dit wordt tegenwoordig ook steeds beter onderbouwd door deskundigen. Zorg dat de subsidieregeling voor zonne-energie verhoogd wordt, dan hoeven er ook geen windmolens te komen die het uitzicht verpesten en lawaai maken. "Het schrappen van het voorgenomen, achterhaalde en subsidie slurpende plan om een windturbinepark in Meeden te bouwen. In plaats daarvan ondersteuning van de gemeentelijke, provinciale en landelijke overheden voor het geplande zonneenergiepark binnen de gemeente Menterwolde." Meer Tiny Houses in Groningen, terug naar de echte duurzaamheid. Tiny House dan zelf door de bewoner laten bouwen. 12
De ontwikkeling van recreatieve voorzieningen Ook op de vijfde plaats staat het aanbod van recreatieve voorzieningen. Daaronder vallen onder andere het aanbod van fietspaden en wandelroutes, maar ook de transformatie van braakliggende terreinen naar recreatiegebieden: Rondje Leegkerk, de wandelroute langs de Noodweg. We willen graag de rondwandeling rond hebben en missen een stukje langs de Noodweg. 3/4 is klaar en er moet nog 1/4 gedaan worden. Dit is een weiland en we willen graag in contact komen met de grondeigenaar. De zandafgraving in Zuidbroek transformeren naar een recreatiegebied met zwem-, kampeer-, paardrijd-, mountainbike-, wandel-, hardloop- en horecavoorzieningen door de bestaande waterpartij 2-3 keer te vergroten en daaromheen een parkachtig gebied aan te leggen met midden op het water een restaurant met B&B en duikschool. Zijn mensen al begonnen met de uitvoering? Van de mensen die hebben gereageerd is het merendeel al begonnen met de uitvoering van hun idee (56%). Per idee zien we verschillende stadia in het uitvoeringsproces. Sommige projecten zijn in de fase van planvorming, andere projecten zijn al volledig uitgedacht waarbij men zelfs bezig is met de daadwerkelijke opzet en uitvoering. Ook zijn er inmiddels veel contacten gelegd met gemeenten, provincie en andere mogelijke subsidieverleners, zoals het Leefbaarheidsfonds van de NAM. Figuur 3. Bent u al begonnen met de uitvoering van uw idee? 118; 56% 93; 44% ja nee Enkele voorbeelden: Met betrekking tot het idee om speeltoestellen in Hellum te plaatsen, zijn inmiddels rond de school in Hellum grondwerkzaamheden verricht. Dit als voorbereiding voor het plaatsen van speeltoestellen. In Winsum is een groep bewoners, uit zowel Winsum als Bedum, bezig met het creëren van een plek voor thuiswerkers (ZZP'ers, starters, fotografen, muzikanten...). Er is een kerngroep en die zijn in gesprek met een makelaar en een cultureel centrum. Verder komen ze regelmatig bij elkaar om te brainstormen, te plannen en taken te verdelen. Insteek is om in september 2016 te starten. 13
Voor een evenement Colourful Bedum zijn inmiddels contacten gelegd met de organisatoren van de Kunst- en cultuurmarkt. Verder samenwerking met Stichting vluchtelingenopvang Bedum, Stichting Welzijn Bedum, Stichting Biblionet. Diverse bedrijven hebben sponsoring toegezegd en particulieren hun medewerking. 44% van de respondenten is nog niet begonnen met de uitvoering. Redenen daarvoor zijn dat mensen niet weten waar ze moeten beginnen, dat mensen het te druk hebben of dat het project nog in de brainstormfase zit. Zo geeft een respondent aan dat De plannen zitten in mijn hoofd, maar het financiële plaatje is niet rond en een andere zegt alleen nog maar gebrainstormd met een dorpsgenoot. Voor andere ideeën ligt de verantwoordelijk voor de daadwerkelijke uitvoering niet bij de respondenten, maar bij andere organisaties of overheden (bijvoorbeeld als het gaat om een idee voor meer sociale woningbouw, of een idee op het gebied van snelheidsbeperkende maatregelen op provinciale weg N969). 14