Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding

Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding

Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding Uitgave GGD Amsterdam, oktober 2013 Tekst P. Kouw, A. Reusken, W. Meijer Statistische bewerking P. Kouw

Inhoud 1) Inleiding 3 2) Gegevens betreffende het werkgebied van GGD Amsterdam/De Meerlanden 3 3) Medische gegevens 7 Actieve tuberculose 7 Latente tuberculose infectie 13 4) Medisch-technische verrichtingen 15 5) Medewerkers afdeling tuberculosebestrijding in 2012 18 Verklarende woordenlijst 19

1) Inleiding De frontoffice Amsterdam verzorgt de tuberculosebestrijding voor het gehele werkgebied van de GGD Amsterdam/De Meerlanden. 2) Gegevens betreffende het werkgebied van GGD Amsterdam/De Meerlanden In 2012 is bij 139 patiënten tuberculose (tbc) vastgesteld onder inwoners van de gemeenten in het verzorgingsgebied van de GGD Amsterdam/de Meerlanden met een prevalentie van 16 per 100.000 in de gemeente Amsterdam. Deze prevalentie is stabiel over de laatste jaren en hoger dan in de rest van Nederland. In de overige gemeenten is de prevalentie lager met 5 per 100.000 in 2012. Tabel 1: Nieuwe gevallen van actieve tuberculose per gemeente Gemeenten Aantal inwoners per 2012 2011 2010 2009 2008 1-1-2012 Amsterdam 790.044 130 135 109 143 114 Diemen 24.935 2 0 3 3 1 Amstelveen 83.336 6 14 11 7 9 Aalsmeer 30.371 0 2 0 1 3 Uithoorn 28.307 1 0 1 0 2 Ouder Amstel 13.232 0 0 0 0 0 Totaal 970.225 139 151 124 154 129 Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 3

Figuur 1: De prevalenties van tuberculose in Amsterdam en de overige gemeenten vanaf 2008 in ziektegevallen per 100.000 inwoners 20 18 16 14 12 10 8 Amsterdam Overige gemeenten 6 4 2 0 2008 2009 2010 2011 2012 Tabel 2: Land van herkomst van de allochtone ziektegevallen Land Aantal Marokko 26 India 9 Somalië 9 Suriname 11 Indonesië 8 Pakistan 3 Egypte 3 Turkije 3 Overige landen 26 Met elk 1 of 2 patiënten per land Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 4

Figuur 2: Tuberculose naar etniciteit over de periode 1994 t/m 2012 in Amsterdam 1e generatie allochtoon 2e generatie allochtoon Autochtoon 250 200 150 100 50 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 5

Figuur 3: De verdeling van de tuberculosegevallen over de leeftijdsgroepen en etniciteit in de periode 2002-2012 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 1e generatie allochtoon 0-14 15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65+ 2e generatie allochtoon Autochtoon Tuberculose blijkt steeds vaker een ziekte te zijn van de 1e generatie allochtonen. Onder autochtonen wordt de ziekte steeds zeldzamer. Vooral bij 1e generatie allochtonen in de leeftijdsgroep tussen 25 en 34 jaar wordt tuberculose regelmatig vastgesteld. Bij de tweede generatie allochtonen komt tuberculose bij de jongere leeftijdsgroepen het meest voor. Deze groep loopt de ziekte op door besmetting door de 1e generatie. Onder autochtonen komt tuberculose onder de 65-plussers relatief frequent voor. Veelal is deze groep in hun jeugd met tuberculose besmet geraakt en openbaart de ziekte zich vele jaren later. Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 6

3) Medische gegevens Actieve tuberculose In de afgelopen 10 jaar heeft er een verschuiving plaatsgevonden in de verhouding tussen het aantal pulmonale en extrapulmonale vormen van tuberculose. In 2001 was nog 2/3 deel van de tuberculosegevallen in het werkgebied in de long gelokaliseerd, in 2012 nog maar de helft. Dit komt overeen met de landelijke trend. De GGD stelt in 17% van de gevallen de diagnose middels actieve (met name vanuit contactonderzoek) en passieve opsporing (klachten), de overige patiënten worden gediagnosticeerd middels passieve opsporing (klachten) door klinisch werkzame specialisten (vooral longartsen en infectiologen). Bij 3 patiënten is in 2012 MDR-tuberculose vastgesteld. Twee gevallen behoorden tot één cluster gerelateerd aan een casus uit 2011. Het secundaire geval werd door contactonderzoek opgespoord. Tabel 3: Het aantal pulmonale (PTB), extra pulmonale (ETB) tuberculose en gevallen waarbij er zowel van extra pulmonale als pulmonale tuberculose (PTB + ETB) sprake was in de jaren 2008-2012 2012 2011 2010 2009 2008 Aantal gevallen 139 151 132 153 130 PTB 58 58 66 71 68 PTB + ETB 13 26 15 18 7 ETB 68 67 51 64 55 Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 7

Figuur 4: Aantallen pulmonale en extrapulmonale tuberculose, 2002-2011 140 120 100 80 60 ETB PTB (incl. P+E) 40 20 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 PTB (incl. P+E) ETB Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 8

Tabel 4: De bacteriologische parameters van de gevallen van pulmonale tuberculose (PTB) en zowel pulmonale als extra pulmonale (PTB + ETB) tuberculosegevallen 2012 2011 2010 2009 2008 PTB en (PTB + ETB) 71 84 81 89 75 ZN positief 44 41 40 43 37 Alleen Kweekpositief 16 31 25 30 27 Bacteriologisch bevestigd 85% 86% 80% 82% 85% Tabel 5: De bacteriologische parameters van de gevallen van extra-pulmonale tuberculose (ETB) 2012 2011 2010 2009 2008 ETB 68 67 51 64 55 Kweekpositief 46 39 26 27 32 Bacteriologisch bevestigd 68% 58% 51% 42% 58% Tabel 6: De percentages HIV-getesten en HIV-positiviteit onder de tuberculose gevallen 2012 2011 2010 2009 2008 Aantal gevallen 139 151 132 153 130 Percentage bekende HIV-test 70 78 52 25 23 Percentage-HIVpositief 6,3 3,3 6,8 6,5 5,5 Wederom werd in een hoog percentage van de pulmonale vormen van tuberculose de diagnose bacteriologisch bevestigd. Bij de gevallen van extra-pulmonale tuberculose ligt dit percentage lager omdat bij deze vorm de bacterie moeilijker aan te tonen is. Het percentage patiënten waarbij een HIV test wordt gedaan na het stellen van de diagnose tbc neemt de laatste jaren duidelijk toe en is in het verzorgingsgebied van de GGD Amsterdam beter dan landelijk is vastgesteld. Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 9

Tabel 7: De behandelresultaten van de tuberculosepatiënten, Amsterdam 2008-2012 2012 2011 2010 2009 2008 Totaal begeleid 139 124 154 129 129 Voltooide behandeling 108 (78%) 111 (89,5%) 134 (87%) 120 (94%) 121 (94%) Dreigend therapieontrouw 45 (32%) 32 (26%) 58 (38%) 48 (37%) 53 (40%) DOT 31 (22%) 21 (17%) 36 (23%) 30 (23%) 38 (29%) Onverzekerde TBC patiënten* 16* (12%) 15 (12%) 25 (16%) 16 (13%) 16 (12,2%) * Opmerking: Administratief onverzekerd: 5 (31%) Illegaal: 11 (69%) RVA in gang gezet: 7 (64%) Tabel 8: De percentages van het aantal patiënten dat de behandeling niet voltooide en de redenen daarvan, Amsterdam 2008-2012 2012 2011 2010 2009 2008 Totaal begeleid 139 151 129 154 129 Niet voltooid 33 (24%) 18 (12%) 124 (10.5%) 20 (13%) 9 (6%) Overleden 6 (4%) 3 (2%) 13 (2.4%) 8 (5%) 2 (2%) Elders voortgezet 1 (1%) 6 (4%) 3 (4.4%) 7 (5%) 3 (2%) Afgebroken/ niet gestart 12* (9%) 4 (2%) 6 (1.6%) 3 (2%) 1 (2%) Onbekend 0 0 2 (0.8%) 2 (1%) 3 (2%) Nog onder behandeling 12** (9%) 5 (3.3%) 1 * 3 personen staakten de behandeling wegens ernstige bijwerkingen. Bij 8 personen is sprake van meervoudige psychosociale problematiek. 1 persoon was al vertrokken naar het buitenland voordat de diagnose werd gesteld. ** 7 personen worden langdurig behandeld i.v.m. onderliggend lijden en 4 personen i.v.m. een (multi) drugsresistente Mycobacterium Tuberculosis. Bij één persoon is de diagnose pas in december 2012 gesteld. Hierdoor is het behandelresultaat bij het schrijven van het jaarverslag nog niet bekend. Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 10

Tabel 9: Tuberculose naar wijze van opsporing en diagnosticerende instelling over 2008-2012 2012 2011 2010 2009 2008 Totaal 139 151 131 149 125 Actief Screening 16 24 18 23 18 Contactonderzoek 14 11 4 11 8 Dak- en thuisloze 0 2 0 1 1 Harddrugsverslaafde 0 3 2 0 1 Gedetineerde 1 2 3 4 3 Immigranten 1 6 5 7 5 Asielzoeker 0 0 2 0 0 Gezondheidswerker 0 0 1 0 0 Periodiek onderzoek bij LTBI 0 0 1 0 1 Passief Klachten 123 124 113 126 107 Diagnostiserende instelling GGD 24 33 23 28 21 Ziekenhuis AMC 18 19 17 18 VUMC 14 12 7 13 LucasAndreas 21 27 18 28 BovenIJ 7 6 8 8 OLVG 38 39 30 35 Amstelland 2 7 8 3 Slotervaart 9 6 12 12 Elders 6 0 4 5 Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 11

Figuur 5: De incidentie van tuberculose in gevallen per 100.000 in de gescreende risicogroepen, 2008-2012 700 600 500 400 300 200 100 Harddrugsgebruikers Immigranten en Asielzoekers Contactpersonen Dak- en thuislozen Gedetineerden 0 2008 2009 2010 2011 2012 Tabel 10: Resistent tegen Resistentiebepalingen bij de gevallen van actieve tuberculose in Amsterdam, 2012 Aantal patiënten Isoniazide+rifampicine (MDR) 3 Isoniazide 8 Pyrazinamide 4 Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 12

Latente tuberculose infectie Latente tuberculose infectie (LTBI) is in 2012 136 keer vastgesteld, waarbij bij 110 personen een profylactische behandeling is gestart. LTBI wordt met name vastgesteld bij bron- en contactonderzoek rondom een patiënt met actieve tuberculose. Vaker wordt ook bij BCGgevaccineerden in contactonderzoek LTBI opgespoord waardoor het aantal vastgestelde diagnoses en profylactische behandelingen toeneemt. Behandeling van een latente tuberculosebehandeling vindt steeds meer plaats middels een regime van 3 maanden isoniazide in combinatie met rifampicine in plaats van monotherapie van 6 maanden isoniazide. Deze therapieën zijn gelijkwaardig aan elkaar. Aan de korte behandeling wordt steeds vaker de voorkeur gegeven omdat vermoed wordt dat deze kuur vaker wordt voltooid. Tabel 11: Vastgestelde latente tuberculose-infecties (LTBI) in Amsterdam, 2008-2012 2012 2011 2010 2009 2008 LTBI 136 124 91 104 87* profylaxe 123 110 83 102 87 Röntgencontrole 10 8 7 2 0 Onbekend 5 6 1 0 0 * Tot en met 2008 werd LTBI niet geregistreerd indien geen profylactische behandeling werd gestart Tabel 12: De groepen waarbij latente tuberculose-infecties (LTBI) in Amsterdam zijn vastgesteld, 2008-2012 2012 2011 2010 2009 2008 Bron- en contactonderzoek 88 89 55 69 55 Reizigers 3 3 0 2 4 Screening gezondheidszorg 0 1 1 3 3 Immuunsuppressie 14 7 7 11 9 Overige 31 24 28 17 16 Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 13

Figuur 6: De aantallen van de behandelregimes voor latente tuberculose-infecties (LTBI) in Amsterdam, 2008-2012 140 120 100 80 60 2HRZE 3RH 4R 4RH 6H 9H 40 20 9H 6H 4RH 4R 0 2008 2009 2010 2011 2012 3RH 2HRZE Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 14

4) Medisch-technische verrichtingen Tabel 14: Overzicht van de bezoekers op de afdeling tuberculosebestrijding 2010-2012 2012 2011 2010 Verwezen of op eigen verzoek, wegens lichamelijke klachten 337 215 216 Controle tijdens of na behandeling wegens tuberculose en personen, opgeroepen voor nader onderzoek wegens afwijkingen 499 439 535 op de thoraxfoto Contactonderzoek 2.283 1.873 1.653 Onderzoek bij immigranten (op verzoek vreemdelingendienst) 4.759 4.911 4.574 Onderzoek drugsgebruikers 1.550 1.708 1.567 Onderzoek overige verslaafden 643 1.004 1.041 Onderzoek wegens beroepsrisico voor tuberculose 638 705 670 Keuringen zeevarenden 376 466 293 Keuringen emigratie 2 3 1 Reizigers naar hoog prevalente gebieden 933** 983* 930 BCG-vaccinatie < 12 JAAR 2.673 2.163 2.399 Onderzoek dak- en thuislozen 361 441 678 Onderzoek asielzoekers ( OC, AZC) op de GGD 876 1.109 28 Onderzoek penitentiaire inrichting op de GGD 6.841 7.871 3 Totaal 22.771 23.929 14.588 * 709 voor de reis en 274 na de reis ** 656 voor de reis en 277 na de reis Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 15

Tabel 15: Verrichtingen vanwege onderzoek op tuberculose 2010-2012 Ziehl-Neelsen onderzoek 2012 2011 2010 Sputum Ziehl-Neelsen 163 205 204 Sputa t.b.v Streeklab Auramine 71 126 Ziehl-Neelsen 9 22 204* Kweek 215 273 226 Röntgenfoto s 18.357 20.525 21.716 Venapuncties 58 59 Reflotron 229 268 Mantoux 3.472 3.372 3.456 IGRA 333 240 185 * onderzoek herhaald op streeklab Tabel 16: Consulten arts en verpleegkundige in 2012 Verrichtingen Aantal Consult arts 1.310 Consult verpleegkundige op GGD Bezoek aan patiënten Lessen en voorlichting aan groepen 2.984 507 14 Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 16

Tabel 17: Thoraxfoto s in het kader van screening en behandeling in 2011 Categorie Aantal foto s Patiënten 369 Verwezen door huisartsen, of op eigen initiatief, wegens klachten 181 Contactonderzoek 1364 Risicogroepen Asielzoekers 1118 Dak- en thuislozen 483 Drugsgebruikers 2234 Overige verslaafden 1001 Immigranten 4867 Gedetineerden 8150 Keuringen Emigratie 1 Reizigers 83 Zeevarenden 469 Overige 31 Periodiek onderzoek wegens beroepsrisico 8150 Totaal 20525 Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 17

5) Medewerkers afdeling tuberculosebestrijding in 2012 Hoofd afdeling: Wieneke Meijer-Veldman Coördinator: Annet Reusken Tuberculoseartsen: Sytze Keizer Peter Kouw Marlies Mensen (longarts) Wieneke Meijer-Veldman Sociaal-verpleegkundigen: Hetty Blaauw Emma Buurman Alice Horsman tot 1-7-2012 Roos Lopez Diaz Maria Knapen per 1-6-2012 Dennis van Kraaijenoord Annet Reusken Trudy Verhoek Medisch technisch medewerkers: Brigitte van Bruggen Brigitte de Rouw Jolanda Buikhuizen Inge Janssen-Berents Asha van Kerkwijk-Mildenberg Fadmouch Kichou Trudy Roodenburg-de Nijs Najia Tessoudali-Khouchlaa Inge Zweerman Applicatiebeheerder: Trudy Roodenburg-de Nijs Rob Woudstra Kwaliteitsfunctionaris: Angelita Casanovas Gordello Secretariële ondersteuning: Nora Verbauwen Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 18

Verklarende woordenlijst BCG BO DOT ETB FO GGD H HR HRZE IGRA LTBI MDR P PTB R Bacil Calmette Guervin vaccinatie backoffice, centrale locatie in de regio Direct Observed Treatment extrapulmonale tuberculose frontoffice, afdeling van de GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst isoniazide combinatietherapie isoniazide en rifampicine behandeling met isoniazide, rifampicine, pyrazinamide en ethambutol Interferon Gamma Release Assay latente tuberculose-infectie multidrug resistence pulmonale tuberculose pulmonale tuberculose rifampicine Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 19

Jaarverslag 2012 Tuberculosebestrijding GGD Amsterdam 20

www.gezond.amsterdam.nl