RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek bij P.C. Basisschool De Zonnewijzer Plaats : Leidschendam BRIN-nummer : 08VR Onderzoeksnummer : 125645 Datum schoolbezoek : 13 maart 2012 Rapport vastgesteld te Zoetermeer op : 9 mei 2012
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 13 maart 2012 op basisschool De Zonnewijzer te Leidschendam een onderzoek uitgevoerd naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. De inspectie heeft voor basisschool De Zonnewijzer te Leidschendam een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten mogelijk onvoldoende zijn. Op 31 oktober 2011 heeft de inspectie de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bestuur besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is afgesproken dat de inspectie in het eerste kwartaal van 2012 een kwaliteitsonderzoek aflegt om te achterhalen wat de redenen zijn van de achterblijvende opbrengsten. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke voorschriften. Toezichthistorie De Zonnewijzer is voor het laatst bezocht in februari 2009. Op basis van dat onderzoek is een basisarrangement aan de school toegekend. Zowel de leerresultaten als de indicatoren van het onderwijsleerproces waren voldoende. Er werden tekorten gesignaleerd bij de leerlingenzorg en de kwaliteitszorg. Als kernpunt werd daarbij aangegeven, dat de kwaliteitszorg nog onvoldoende opbrengstgericht was. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd; behalve het schoolplan en de schoolgids waren dat toetsoverzichten en het jaarplan. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in alle 8 groepen. Gesprekken met de directie en de intern begeleider over de kwaliteit van de indicatoren. Een gesprek met leraren. Een eindgesprek met de directie, de intern begeleider en een vertegenwoordiging van het bestuur, na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: opbrengsten, aanbod, tijd, schoolklimaat, didactisch handelen, afstemming, begeleiding, zorg en (voorwaarden voor) kwaliteitszorg. pagina 5 van 13
Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2011 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2011. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2011 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) In verband met het programmatisch handhaven heeft de inspectie daarnaast enkele controles uitgevoerd op bepaalde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2 * De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 5 pagina 7 van 13
Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Kwaliteitsaspect 4 Schoolklimaat 4.7 Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. Kwaliteitsaspect 10 Voorwaarden voor kwaliteitszorg 10.1 De schoolleiding stuurt de schoolontwikkeling inclusief de kwaliteitszorg aan. 10.2 De schoolontwikkeling is verbonden met de visie op onderwijs, zoals geformuleerd in het schoolplan. 10.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. 10.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn bestuur, directie, team en andere belanghebbenden betrokken. pagina 8 van 13
Naleving wet- en regelgeving NT1a De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO) NT3a De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4a Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). NT4b Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee 2.2 Beschouwing Algemeen beeld Net als in 2009 komt de inspectie tot de conclusie dat de kwaliteit van het onderwijs op basisschool De Zonnewijzer te Leidschendam op de meeste indicatoren van voldoende kwaliteit is. Daarbij kan opgemerkt worden, dat de opbrengsten wisselvallig zijn en dat het opbrengstgericht werken nog niet systematisch van de grond gekomen is. Positief is wel, dat er een opgaande lijn in de opbrengsten zichtbaar is; zo zijn in het huidige schooljaar zowel de opbrengsten aan het eind van de schoolperiode als tussentijds voldoende. De meeste indicatoren betreffende het onderwijsleerproces zijn als voldoende beoordeeld. Dit betreft het onderwijsaanbod, de leertijd, het schoolklimaat en de uitleg en betrokkenheid van leerlingen bij de lessen. De inspectie constateert tekortkomingen waar het gaat om het omgaan met verschillen tussen leerlingen, de leerlingenzorg en de kwaliteitszorg. Een centraal verbeterpunt is het maken van analyses van de resultaten zowel op school- groeps- als individueel niveau. Door analyses van leerresultaten meer concreet en specifiek te maken, zal het onderwijs beter kunnen aansluiten bij de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Om dit alles gericht aan te sturen is verbetering nodig van de kwaliteitszorg. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting Opbrengsten De eindopbrengsten zijn kwetsbaar aangezien deze in 2009, 2010 en 2011 steeds onder de door de inspectie gestelde ondergrens lagen. De inspectie beoordeelt de eindopbrengsten wel als voldoende, aangezien de resultaten in 2012 boven de ondergrens van de inspectie liggen. Voor de waardering van de leerresultaten gedurende de schoolperiode gaat de inspectie uit van resultaten op genormeerde toetsen voor technisch lezen in de groepen 3 en 4, rekenen en wiskunde in de groepen 4 en 6 en begrijpend lezen in groep 6. Bij analyse blijkt, dat de resultaten voor drie van deze vijf toetsen op een voldoende niveau liggen, terwijl voor twee toetsen, namelijk voor technisch lezen en rekenen-wiskunde in groep 4 de resultaten onder het verwachte niveau liggen. Tijdens het bezoek werden verschillende verklaringen gegeven voor het risicovolle beeld van de opbrengsten. Zo werd genoemd dat de school te maken heeft met veel leerlingen met sociaal-emotionele problematiek die tussentijds vanuit andere scholen instromen omdat de school bekend staat om haar goede pedagogisch klimaat. Verder werd aangegeven dat er een tijdsdruk is bij directie en intern begeleider, waardoor het coördineren, aansturen en het geven van feedback aan leraren in de knel zijn gekomen. De inspectie neemt deze verklaringen niet zonder meer over maar noemt deze hier wel, omdat het team die naar voren bracht. Voor een meer systematische analyse is het van belang dat de school zelf op korte termijn een trendanalyse opstelt van in ieder geval die leerresultaten, die achter blijven bij de verwachting. pagina 9 van 13
De school werkt nog niet voor alle leerlingen uit groep 8 die dat behoeven met een ontwikkelingsperspectief. Om deze reden kan de school niet aantonen dat deze leerlingen zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen (indicator 1.4). Onderwijs en leren De school heeft voldoende methoden en hulpmiddelen in huis om het onderwijsleerproces vorm te geven. De inspectie heeft tijdens de lesbezoeken een veilig schoolklimaat met respectvolle omgangsvormen en didactisch voldoende basiskwaliteit aangetroffen. Zo is de uitleg van de leraren over het algemeen duidelijk, leerlingen weten waar ze aan toe zijn en ze zijn ook positief betrokken bij de lessen. De inspectie mist echter een duidelijke analyse van de resultaten, op basis waarvan het onderwijs wordt afgestemd op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Uit de toetsresultaten blijkt, dat er grote verschillen zijn tussen leerlingen. De instructie en de verwerking zijn echter niet aantoonbaar afgestemd op die verschillen. Verder is niet duidelijk, of alle leerlingen wel voldoende leerwinst behalen. Het niet duidelijk afstemmen van het onderwijs op de behoeften van de leerlingen ziet de inspectie als een van de belangrijkste verklaringen voor het wisselende niveau van de opbrengsten. Leerlingenzorg Voor de leerlingenzorg geldt een vergelijkbaar beeld als hierboven is geschetst. De leraren hebben voldoende instrumenten in handen om te signaleren als leerlingen uitvallen of juist beter scoren. De leraren stellen voor de meeste leerlingen met een achterstand een handelingsplan op. Echter, de kwaliteit van deze plannen voldoet niet aan de door de inspectie gestelde criteria. Zo ontbreekt een goede probleemanalyse en zijn de doelen vaak te algemeen geformuleerd. Behalve onderwijskundige doelen is het ook van belang dat opbrengstdoelen worden gesteld in de vorm van de beoogde vaardigheidsscore voor de volgende toets. De plannen worden in beperkte mate geëvalueerd. Dit alles betekent niet, dat leerkrachten meer zouden moeten gaan opschrijven, maar anders, namelijk meer analytisch. Er zijn namelijk uitgebreide logboeken, waarin veel is genoteerd over de ontwikkeling van de leerlingen. Deze logboeken zijn echter voornamelijk beschrijvend van aard en niet diagnostisch. Al met al is het de vraag of leerlingen die uitvallen wel de zorg krijgen die ze nodig hebben en of ze voldoende ondersteund worden bij het inhalen van opgelopen achterstanden. Mede omdat de afstemming op de onderwijsbehoeften van de leerlingen in de lessen ook niet transparant is, is het de vraag of de aansturing van deze processen van leerlingenzorg in voldoende mate plaatsvindt. Kwaliteitszorg De indicatoren 9.1 t/m 9.6, die de kwaliteit van de kwaliteitszorg in beeld brengen, zijn over de hele linie als onvoldoende beoordeeld. De school evalueert het leren en onderwijzen onvoldoende systematisch en ook de borging van verbetertrajecten is niet verankerd. Verder zijn de voorgenomen verbeteractiviteiten niet concreet en specifiek geformuleerd, waardoor het voor het team lastig is zich een concrete voorstelling te maken van wat nu precies de weg is naar het gestelde doel. De school beschikt wel over voldoende gegevens om analyses van de opbrengsten te kunnen maken. Het gaat er om, een systematiek te ontwikkelen, aan de hand waarvan de kwaliteit van de opbrengsten systematisch wordt geanalyseerd en streefdoelen worden gesteld voor planmatige verbeteractiviteiten. Door het ontbreken van analyses van de opbrengsten ontbreekt ook een duidelijk inzicht in de behoeften van de leerlingenpopulatie. Ook het rapporteren aan belanghebbenden over de kwaliteit van het onderwijs blijft daardoor te algemeen en voldoet daardoor niet aan de criteria die de inspectie stelt. pagina 10 van 13
De aansturing van de kwaliteitszorg behoeft versterking. De voornemens voor opbrengstgericht werken zijn er wel, maar de aansturing daarop en uitwerking daarvan is nog te vaag (indicator 10.1). De inspectie constateert wel dat de visie op de schoolontwikkeling, zoals verwoord in het schoolplan, de goede richting aangeeft. In hoofdstuk 5 van het Schoolplan 2011-2015 is opgenomen dat de school toe wil naar opbrengstgericht werken en het maximaliseren van de prestaties. Tevens is daarbij aangegeven dat de school trendanalyses wil gaan maken. Een voorbeeld van hoe de school wil gaan werken is opgenomen in het schoolplan. Dit alles betekent naar de opvatting van de inspectie, dat de school de juiste richting heeft gekozen en de juiste prioriteiten heeft gesteld. Het is nu van belang dat de schoolleiding zorgt voor een concreet vervolg hierop. De professionele schoolcultuur behoeft een duidelijke impuls op het gebied van opbrengstgericht werken. Het team gaf in het gesprek met de inspectie blijk van een goede professionele blik op de school; dat geeft perspectief voor de verdere ontwikkeling. Kortom: de kwaliteitszorg van de school laat goede voornemens zien, maar deze moeten nog in praktijk worden gebracht. pagina 11 van 13
3 Toezichtarrangement Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de basisschool De Zonnewijzer te Leidschendam het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Wel constateert de inspectie dat de opbrengsten over meerdere jaren risicovol zijn en dat de kwaliteitszorg belangrijke tekorten vertoont. Anderzijds wijzen de recente opbrengsten en de voornemens voor het versterken van het opbrengstgericht werken in de goede richting. Ook geeft het team blijk van een professionele blik op de school. Het is duidelijk, dat de aansturing van de kwaliteitszorg versterking behoeft. De inspectie ziet de realisering van de in het schoolplan gestelde doelen "opbrengstgericht werken" en "het maximaliseren van de prestaties" met belangstelling tegemoet. Naleving De inspectie concludeert tevens dat er geen tekortkomingen zijn in de naleving van de wettelijke voorschriften die zijn gecontroleerd. pagina 13 van 13