Beleggen is een noodzaak voor elke ondernemer

. panel Beleggen.... Beleggen is een noodzaak voor elke ondernemer Een belegging is een vorm van investering in je eigen toekomst of in de toekomst van je bedrijf, vereniging of organisatie. Een investering waarbij geld wordt vastgelegd voor langere of kortere termijn met als doel: financieel voordeel halen op termijn. Sommigen formuleren het ook zo: "Beleggen is het opgeven van bepaalde zekere bedragen in ruil voor onzekere inkomsten in de toekomst." Juridisch wordt het beleggen geregeld door het effectenrecht en in mindere mate door het vennootschapsrecht. In principe is in de praktijk iedereen direct of indirect belegger. Af en toe bestaat de grens tussen sparen en beleggen maar uit een dunne koord zoals de perikelen rond Dexia en sommige van haar aandeelhouders aangetoond hebben. Mensen die jarenlang als "beste belegger" aangeschreven werden, werden door handige kronkels in de wetgeving plot s "spaarders" genoemd, waardoor zij van een beschermingsstatuut konden genieten. Het is een voorbeeld dat in vele middens nog herhaaldelijk op tafel zal gegooid worden. Sparen en beleggen hebben beide de bedoeling om geld uit te zetten tegen een vergoeding en waarbij risico gelopen wordt. We kennen in de regel drie soorten beleggers: - Particuliere beleggers, dat zijn privépersonen, die hun reserves beleggen in individuele aandelen of obligaties en participeren aan beleggingsfondsen; - Institutionele beleggers zijn instellingen die het vermogen van o.a. pensioenfondsen of verzekeringsmaatschappijen beheren. Dit zijn professionele beleggers; - Ondernemingen -Zij kunnen actief zijn op de geld- of kapitaalmarkt, o.a. door het tijdelijk uitzetten van hun reserves. Vooral sedert het duidelijk is dat het pensioenstelsel in onze maatschappij op lemen bouwstenen gebaseerd is, is ook het bewustzijn van de burgers en de bedrijven om te beleggen gegroeid. Beleggen houdt evenwel risico's in zoals we de voorbije jaren gemerkt hebben. De bankencrisis heeft een ernstige bres geslagen in het vertrouwen van zowel de burger als de bedrijfsleider. En dit vertrouwen is nog niet helemaal hersteld met wat er zich de jongste maanden heeft afgespeeld als een gevolg van het avontuurlijk beleid van sommige Europese lidstaten. Toch is beleggen een noodzaak voor wie zijn toekomst - en die van zijn onderneming - wil veilig stellen. De banken zijn ondertussen verplicht van elke belegger die zij als klant hebben, een "beleggerprofiel" samen te stellen zodat zij niet langer tegen de initiële belangen van de klant kunnen adviseren. Beleggers zijn voorzichtig ge- BAN VLAANDEREN BNP PARIBAS FORTIS BANK OEGROOF Rik Goessens Geert Ruysschaert Stephen Meeus r.goossens@ban.be geert.ruysschaert@ Stephan.meeus@degroof.be www.ban.be bnpparibasfortis.com www.degroof.be www.bnpparibasfortis.com OE WITIE-VISELE ASSOCIATES DELTA LLOYD BANK DELTA LLOYD LIFE Rolf Oederck Rik Ohoest BrunoMoors rdederck@dwva.be rik.dhoest@dlbank.be bruno.moors@deltalloydlife.be www.dwva.be www.deltalloydbank.be www.deltalloydlife.be 40 Januilri 2012

worden, moeten vaak ook beschermd worden tegen zichzelf. Naar jaarlijkse gewoonte hebben we weer enkele experts uit de sector van de beleggingen aan de ontbijttafel uitgenodigd. Van hen wilden we graag vernemen welke de vuistregels zijn die zij ons kunnen aanraden om veilig of risicovol - afhankelijk van wat de klant wil- te beleggen. Gaven gevolg aan onze uitnodiging: - Kobe Brankaer (lmmpact) - Rolf Declerck (De Witte- Viselé Associates) - Rik Ohoest (Delta IIoyd Bank) - Jan De Punt (Fortuna Financial Planning) - Frédéric de Ridder (Kanakna) - Herman Ou Bois (Quares) - Rik Goessens (BAN Vlaanderen) - Philippe Janssens (Stadim) - Eric Jonkers (Life Plan) - Stephen Meeus (Bank Degroof) - Bruno Moors (Delta Lloyd Life) - Geert Ruysschaert (BNP Paribas Fortis) - Werner Wuyts (Dierickx Leys Effectenbank) Het werd zowel voor ons als voor de lezers een boeiende confrontatie. Panellid Geert Ruysschaert zorgde meteen voor de perfecte definitie van het begrip: "Beleggen is een bestemming geven aan je spaargelden:' Het panelgesprek had plaats op 13 december 2011 en werd vanzelfsprekend voor een deel gedomineerd door de toekomstperspectieven van de zopas geïnstalleerde federale regering. Daarmee gingen we ook van start. De regering moet zorgen dat de economische groei sterk blijft Verwachten de panelleden dat de besparingsmaatregelen van de nieuwe regering een grote invloed zullen hebben op het beleggingsgedrag van de bevolking, particulieren zowel als bedrijven? Zijn beleggers niet veel voorzichtiger en minder avontuurlijk geworden door wat er zich de voorbije drie jaar heeft voorgedaan in onze maatschappij? Bruno Moors: De besparing hebben in feite geen impact op het gedrag van de beleggers. De bevolking is er niet zo ingrijpend mee bezig. De belastingen, die hebben wel een impact op het beleggingsgedrag. Het beleggingsgedrag wordt niet door de regering beïnvloed. Mensen leggen zichzelf richtlijnen en regels op die hen toelaten van hun beleggingen te plaatsen vanuit de positie van een goede huisvader. Werner Wuyts: Het beleggersentiment is al gewijzigd door de internationale context: tot voor enkele jaren zochten beleggers rendement; nu vragen particuliere beleggers zich af hoe ze hun kapitaal kunnen veiligstellen. De verhoging van de roerende voorheffing door de nieuwe regering zal de beleggers meer naar ka pita liserende beleggingsfondsen leiden. Rik Dhoest: De kans bestaat toch dat het vertrouwen licht aangetast wordt en dat we zullen moet terugblikken op tien verloren jaren vanuit beleggingsperspectief bekeken. Het vertrouwen in de banken is zeker nog niet hersteld. Geert Ruysschaert: De economie is onzeker en dat heeft als gevolg dat meer op korte dan op lange termijn gedacht wordt. Zeker bij volatiele beleggingen blijft het zaak de juiste beleggingshorizon te hanteren. Vele beleggers nemen momenteel een afwachtende houding aan. Bruno Moors: De liquide middelen leveren minder rendement op en sommige beleggers hebben in het recente verleden wel een paar"accidenten" gehad. Van een aandeel mag verwacht worden dat het meer opbrengt dan louter spaargeld, maar daar staat een risico tegenover en risico's worden hoe langer hoe minder impulsief genomen. Werner Wuyts: Onder druk van MiFID (*) is er toch een en ander veranderd. Stephan Meeus: Er heerst gewoon heel veel onzekerheid en in onzekere situaties stijgt de spaarquota van de mensen. Tijdens de beurscrisis van 2008 gingen heel wat activa tegelijk zwaar onderuit: aandelen van traditionele landen, aandelen van opkomende landen, bedrijfsobligaties, hedgefunds & grondstoffen (posities op krediet), CDO's... Enkel goud, overheidsobligaties en de $ hielden stand. Nu in 2011 gaan ook heel wat overheidsobligaties onderuit. Ik wil daarmee enkel maar aangeven dat de verkoopdruk bijna geen enkele activaklasse gespaard heeft, m.a.w. ook traditioneel goed gespreide portefeuilles hebben heel wat klappen gekregen. Wij merken zowel klanten die thans minder risico nemen, maar zien ook klanten die nu heel wat opportuniteiten in de markten zien. Veel hangt ook af van de ervaring en van de beleggingshorizon van de klant. Rik Dhoest: De klant moet wel alle gegevens op een correcte wijze delen zodat de bankier op de juiste manier kan helpen. Een goede bankier kan een meerwaarde bezorgen aan de belegger die alle kaarten transparant op tafel legt. Zo kan maar naar goede beleggingen worden gezocht binnen zijn risicoprofiel Jan De Punt : Beleggers zijn inderdaad voorzichtiger geworden. 2008 ligt nog vers in het geheugen. Het profiel van vele beleggers is dan ook gewijzigd. Beleggers die vroeger een zeer dynamisch profiel hadden, bouwen nu toch ook meer veiligheid in. Het is wel duidelijk dat het voor de klant moeilijker geworden is om het overzicht te bewaren. Een eerlijke en duidelijke infoverstrekking is dus van groot belang. Werner Wuyts: De overheid heeft teveel schulden en moet dus noodgedwongen besparen. Daar is iedereen het mee eens. Maar de overheid moet op een doortastende manier besparen, om het impact op de groei te beperken. Eric Jonkers: Mensen beseffen nog te weinig wat de gevolgen zullen zijn van de beslissingen van de nieuwe regering. Wij hebben uitgerekend dat iemand die moet leven van de rente op zijn vermogen ofwel 22% meer vermogen zal moeten opbouwen, ofwel 22% minder zal kunnen consumeren om zijn levensstandaard te behouden. Gelukkig blijven een aantal alternatieven mogelijk. Kobe Brankaer: Vastgoed gaat niet achteruit. (*) MiFID is een Europese beveiliging MiFID is een Europese beleggingsrichtlljn. Het stoor voor Morkets in Finonciol Directive. Deze rtchtlijn is in de Europese Ume op I november ZOOl in werking getreden en heeft drfedoekstellingen: Her beschermen van beleggers en de integriteit van de linondele markten Het bevorderen van eerl1jke, transparante, efficiënte en geïntegreerde financiele markten Het verder harmoniseren van de Europese beurshandel en beleggingsmarkt. MiFID is van kracht in de Zl EU Ionden plus Noorwegen, Liechtenstein en llsland. Inlichtingen over MiFID van de Europese Commissie vindt men op: hnpj/ec.europo.eu/interno/_morket/sewrities/isdlindex_ en.htm#isd kmo~nsidef januari 2012 41

Bruno Moors: De liquiditeit van de banken wel. Rik Goossens: We worden helaas geconfronteerd met een reeks maatregelen die haast onmiddellijk van toepassing komen. Naast de economische onzekerheid is er nu ook de fiscale onzekerheid en een gebrek aan stabiel en transparant fiscaal beleid op lange termijn. Je zal het bv. maar meemaken als kleine kmo, in het kader van de "war for talent" en na zorgvuldige ca lculatie van de financiele impact, dat je binnen een globaal verloningspakket juist hebt beslist om je medewerkers een bedrijfswagen toe te kennen, die nu plots aanzienlijk duurder wordt. Dat is een flinke streep door de rekening van kleine kmo's en quasi onmogelijk terug te draaien. Dit is toch een gebrek aan visie. We moeten er, samen met de overheid, voor zorgen dat we de onvoorziene omstandigheden zoals dezen, verkleinen. Kobe Brankaer: We spreken natuurlijk over luxeproblemen. In de grond heeft iedereen het goed Rolf Declerck: Bedrijven hebben wel visie over de bedrijfsvoering, maar het is veel minder evident om op de effecten te anticiperen van een steeds wijzigende fisca le regelgeving. Er zou best wat meer zekerheid mogen bestaan omtrent de fi scale context waarin bedrijven moeten opereren. Stephen Meeus: Bedrijven hebben meer zuurstof nodig, ze trekken niet meer naar de markt. Eric Jonkers: Wie wil er vandaag nog geld steken in eigen bedrijf? Mensen voelen zich bedrogen door de overheid. We gaan een zware recessie tegemoet als we niet veranderen. Eric Jonkers: Ondernemers stellen zich meer en meer de vraag of het nog zin heeft om te investeren in het eigen bedrijf. Heel wat voordelen smelten weg: de opbouw van de groepsverzekering wordt beperkt, het voordeel van de bedrijfswagen wordt drastisch verminderd en de mogelijkheden van de notionele intrest worden ingeperkt. Bovendien vermindert de fiscale stabiliteit. De risico's voor de ondernemers nemen dus toe, en de voordelen verminderen. Wie gaat er dan nog in die omstandigheden willen ondernemen? Gezien ondernemers de motor zijn van de groei en dus ook voor de groei van de inkomsten voor de overheid, vrezen we dat deze ontmoediging zalleiden tot een negatieve economische spiraa l en een zware recessie. Philippe Janssens: Het is de taak van de overheid om ervoor te zorgen dat de onzekerheid wegvalt. Stephen Meeus: We zien reeds enige tijd dat steeds minder bedrijven beroep doen op de markt van beursintroducties en dit omwille van de schuldencrisis. Zowel bij de ondernemingen als bij de investeerders is er een manifest gebrek aan vertrouwen. Wereldwijd verliest de beurs zijn functie als financieringsinstrument en dat is op zijn minst gezegd zorgwekkend. De overheid, de bedrijven, beursautoriteiten,... moeten hier toch de nodige aandacht aan besteden om het tij te laten keren. De engagementen van België op de banken wegen zwaar door De rente op de klassieke beleggingen zijn bijzonder laag. Dat zal ook mee verklaard hebben waarom de jongste staatsbon (tot 4,25%) zo'n gigantisch succes is geworden in vergelijking met de vorige kwartalen. Verwachten de panelleden dat de volgende uitgifte van een staatsbon, in maart 2012, deze trend zal blijven volgen? België is een arm land met rijke burgers. Gaat de overheid in de nabije toekomst opnieuw inspanningen doen om het geld van de burgers op te vragen? Rik Dhoest: De jongste staatsbon had inderdaad een recordopbrengst. Op korte termijn was die aantrekkelijk, ook mede dankzij het fiscaal voordeel (minder roerende voorheffing) en door de snel veranderende omstandigheden in die week op de financiële markten, fluctuatie van de rente, lees: daling van de rente in de markt die week. In maart wordt er wellicht weer geld opgehaald door de respectievelijke staten. Bij interessa nte voorwaarden mag weer succes verwacht worden. Veel hangt evenwel af van de evolutie van en oplossingen al dan niet van de Eurocrisis. Stephan Meeus: De lancering van de Staatsbon gebeurde feitelijk in de pers en kreeg ook veel aandacht bij onze regeringsleiders van lopende zaken en dit door een samenloop van omstandigheden: de aandacht voor de stijgende obligatierente door de aanslepende begrotingsbesprekingen, de ratingverlaging,... Er werd a.h.w. een beroep gedaan op het collectieve verantwoordelijkheidsgevoel van de beleggende Belg. Als we even teruggaan in de tijd stellen we vast dat de Belgische overheid pas sinds de invoering van de euro meer en meer een beroep is gaan doen op institutionele investeerders, veelal in het buitenland. Volgens het Agentschap van de Schuld wordt momenteel zo'n 56% door het buitenland aangehouden. Het succes is mede te verklaren door de hoge nominale coupon. De overheid heeft ook reeds aangegeven om terug meer beroep te doen op de Belgische spaarder, daar wil zij zo'n 6 miljard euro ophalen. Potentiële investeerders zullen het rendement zeker vergelijken met de rente op hun spaartegoeden en met de evolutie van de inflatie. Bruno Moors: De rente wordt beïnvloed door de Belgische situatie, maar is toch ook afhankelijk van wat er gebeurt in de andere Europese landen. ledereen lijdt eronder. Eric Jonkers: Ik denk niet dat het uitblijven van een regering zo'n belangrijke rol gespeeld heeft. De historische overheidsschuld en de nieuwe engagementen van België op de banken wegen zwaarder door. De vraag is ook of de Belgische overheid haar burgers voldoende zal kunnen overtuigen om haar schulden mee te helpen financieren. En ook welke de voorwaarden zullen zijn die zij daarvoor zal moeten hanteren. OIERICKX LEVS EFFECTENBANK FORTUNA FINANClAL PLANNING IMMPACT WernerWuyts Jan Oe Punt Kobe Brankaer Werner.wuyts@dierickx.be Jan.de.punt kobe@immpact.be www.dierickx.be fortunafinancialplanning.com www.immpact.be www.fortunafinandalplanning.com KANAKNA LIFE PLAN QUARES Frédéric de Ridder Eric Jonkers Herman Ou Bois fredericderidder@kanakna.com Eric.jonkers@lifeplan.be Herman.Ou.Bois@quares.be www.kanakna.com www.lifeplan.be www.quares.be 42 n lnlldtr januarl2012

Jan De Punt: Succes van de volgende staatsbon zal voor een stuk afhangen van de uitgiftevoorwaarden en het algemeen klimaat op dat ogenblik. Indien de regeringsvorming sneller afgerond zou geweest zijn, zouden we in ieder geval minder in de kijker van de financiële markten gelopen hebben en zouden de besparingen misschien minder drastisch geweest zijn. Rik Goossens: Duitsland heeft een gouden zaak gedaan op korte termijn. Beleggingen in vastgoed en tax shelter doen het goed Speelt de huidige situatie in de kaart van Tax Shelter(**) bijvoorbeeld? Tax Shelter is een fiscale maatregel die ertoe moet bijdragen het investeringsklimaat in de Belgische audiovisuele sector te verbeteren en te stimuleren. Frédéric de Ridder: Wellicht wel. Wij hebben daar minder zicht op want wij komen voornamelijk in contact met bedrijven die winst maken. Rolt Declerck: Het voordeel van tax shelter is natuurlijk dat terugbetaling veelal gewaarborgd is. Een investering van 100% heeft 51o/o fiscaal voordeel, waardoor de netto-investering maar 49o/o bedraagt. Het minimaal rendement van tax shelter is vandaag gegarandeerd op een niveau van 4,52 procent op jaarbasis, na belastingen. Wie kan gebruik maken van tax shelter? En over welke kapitalen gaat het dan? Frédéric de Ridder: Alle Belgische vennootschappen die winst maken komen hiervoor in aanmerking, uitgezonderd financiële instellingen en TV-zenders. De wetgever staat toe dat per boekjaar maximaal voor 500.000 euro geïnvesteerd wordt in de audiovisuele sector via tax shelter. Het gaat om speelfilms en tv-series, dus fictie en ook om documentaires. De markt haalt vandaag zo'n 300 à 400 miljoen euro op voor tax shelter, gespreid over alle producenten. Het systeem startte oorspronkelijk met een inbreng van de grote bedrijven, maar geleidelijk aan zijn ook de kmo's gewonnen om gebruik te maken van deze mogelijkheid en momenteel merken we een stijgende interesse bij de managementvennootschappen en vrije beroepen. Er kan gekozen worden tussen verschillende looptijden van de raamovereenkomsten, waarbij de voorkeur bij de investeerders uitgaat naar 12 maanden, dus alles mooi afgerond op één jaar tijd. Een studie van Geert Noels heeft aangetoond dat er momenteel in ons land meer mensen tewerk gesteld zijn in de entertainmentindustrie dan in de auto-industrie. Een duidelijk teken dat tax shelter voor iedereen rendeert, niet alleen voor de investeerders zelf, maar bovendien ook voor de overheid door de creatie van werkgelegenheid in een fragiele sector. Onze sector kent dan ook een beduidende heropleving met prachtige bioscoopfilms en TV-series als resultaat. Ook internationaal worden onze producties gewaardeerd. Men spreekt op de internationale beurzen zelfs over 'The Belgian Wave in Film'. Daarom wil het merendeel van de huidige investeerders ook weten in welke film ze investeren: wie is de regisseur, wie speelt erin mee en wat is het verhaal. Ook zijn onze investeerders welkom op onze sets en premières. De betrokkenheid gaat vaak verder dan enkel de fiscale optimalisatie. Philippe Janssens: Kan je ook investeren om ervoor te zorgen dat sommige series zouden stoppen? Frédéric de Ridder: Neen, dat kan niet. Gewoon niet kijken is dan de beste oplossing (lacht). Jan De Punt: Verschillende van onze klanten hebben met succes gebruik gemaakt van de fiscale voordelen die Tax Shelter kan opleveren. Is beleggen in vastgoed nog altijd een constant waardevol gegeven? Wordt het vastgoed nog altijd als een begeerde belegging beschouwd? Philippe Janssens: De residentiële markt stagneert op het niveau van einde 2010. De intrestvoeten van de hypothecaire leningen stijgen nog niet spectaculair. Het aantal verkopingen van appartementen en bouwgronden daalt met 10%. De beleggersmarkt is lang buiten beeld gebleven. Het is een aantrekkelijke belegging wegens de zeer lage inflatie en zeker wanneer je koper bent voor een eigen bewoning, want dan is ze 1 /3d meer waard dan voor een belegger. In ons land is 75% van de volwassen bevolking eigenaar van een woonst. Van alle gepensioneerden is 80o/o eigenaar van een woonst. Door de evolutie in de maatschappij is het beleggen in vastgoed ook veranderd. Zo is de wens ontstaan om appartementen compacter te maken en probeert men de kosten te reduceren om het rendement op te krikken. Herman Ou Bois: De retail zit vandaag goed in de beleggersmarkt Voor kantoren is er momenteel een overaanbod. Commercieel vastgoed is uitermate geldintensief Wij promoten niet-beursgenoteerde fondsen. Het risicorendement profiel is gunstig. Rik Oho est: Diversificatie is zeker aangewezen, je kan je beter niet uitsluitend op één beleggingsonderwerp focussen. Spreiding is de boodschap. Investeren moetje ook doen vanuit een bepaalde kennis. Kobe Brankaer: De vastgoedsector heeft ook specifieke problemen. Wij moeten vergunningen krijgen. Het kan soms tot drie jaar duren vooraleer wij een grondvergunning krijgen. De sector van het vastgoed wordt enorm beregeld! Philippe Janssens: Het is een rare sector. Soms ben je op termijn beter met een laag rendement dan met een hoog. De zorgsector staat natuurlijk wel sterk in the picture. STADIM Philippe lanssens philippe.janssens@stadim.be www.stadim.be (*") Wat is Tax Shelter? Tox Shelter is een fiscale mootregel die ertoe moet bijdrogen het investeringsklimaat in de Belgische audiovisuele sector te verbeteren en te stimuleren. Sinds januari 2003 kunnen investeerders van een be/astingsvnjstelling genieten van 1 SO% voor het bedrag dat door hen werd besteed aan Belgisch audiovisueel werk. Dit bedrag kon gedeeltelijk bestoon uit leningen. Aan deze be/astingsvnjstellmg ZIJn evenwel een aantol voorwaarden verbonden, a.m. De financiering moet bestemd zijn voor audiovisuele producties waarbij een Belgisch productiehuis is betrokken; De belostmgoftrek mag moximoa/50% van de belastbare gereserveerde winst bedrogen; Productie-en explottotie-uitgoven moeten m België gebeuren voor een bedrog van minstens 75096 van het tox shelter nsicokopitoo/ (bmnen de 18 maanden na het afsluiten van de roomovereenkomst en door het Belgisch productiehws) Verplichte a trestering door de betrokken Gemeenschop Voor meer inlichtingen: http://www.cjsm. vloonderen.be/wltuur/beleidsthemos/film/vloanderpnl deportement/taxshe/ter/xx 44 1111der januari 2012

Herman Du Bois: Inzake rendement is het jammer dat er geen correcte, bruikbare statistieken zijn voor residentieel vastgoed. De rendementen van commercieel vastgoed daarentegen worden nauw opgevolgd door de internationale makelaarskantoren en de taxateurs. Hierover publiceren zij op regelmatige tijdstippen. Eric Jonkers: Door de herhaalde ratingverlagingen van obligaties beseffen onze klanten meer en meer dat de risico's in hun portefeu illes gestegen zijn. Om een gelijkaardige opbrengst op te leveren met minder risico, is vastgoed dan een mogelijke oplossing. En meer bepaald de zorgsector biedt zeer veel mogelijkheden. Maar ook hier is goed advies enorm belangrijk om het verwachte resultaat op te leveren zonder zich te vergalopperen met, op het eerste zicht, aantrekkelijke offertes. Jan De Punt: Interesse naar vastgoed is inderdaad wat gestegen. Toch blijft ook hier de boodschap dat vastgoed slechts een deel mag uitmaken van een goed gediversifieerde portefeuille. Vlaanderen heeft ook een aanbod van investeerders via een "business angels netwerk'~ Het gaat dan om personen die bereid zijn om in een bedrijf of organisatie te investeren. Wat is het verwachtingspatroon van dergelijke investeerders/beleggers? Rik Goossens: BAN Vlaanderen groepeert zo'n 180 business angels die interesse hebben om te beleggen in bedrijven of organisaties. Jaarlijks worden zo'n 500 trajecten gescreend. Hiervan houden wij er uiteindelijk 1 op 5 over welke wij voorstellen aan onze leden. Onze leden hebben interesse om geld in een bedrijvigheid te investeren maar veelal willen ze ook op een of andere manier hun knowhow ter beschikking stellen. Als ze affiniteit hebben met een sector of bedrijvigheid, dan stimuleert dit de belegging en vermindert dit het risico natuurlijk. Dan passen zij een soort van mentorship toe en stellen zij hun eigen ervaring en netwerk ter beschikking. Maar ook bij BAN Vlaanderen is spreiding van risico over verschillende projecten zinvol.. Is het bekend tegen welk rendement deze business angels werken? Rik Goossen s: In België zij n er geen betrouwbare statistieken. Wij zijn in de regel ook niet betrokken bij de resultaten. Wij leveren eerstelijnsadvies, met andere woorden: w ij zorgen dat de twee partijen samenkomen, maar worden zelden geïnformeerd over de resultat en die de samenwerking meebrengt. In de Verenigde Staten zijn er wel studies geweest rond deze vorm van investering en daar lag het gemiddeld rendement dan op 11 à 17 procent afhankelijk van sector, steekproef,... Wat zou het beste zijn dat ons inzake beleggingen kan overkomen? Wat zou de professionelen uit de sector (nog) gelukkiger maken? Wat zou de beleggers gelukkiger maken? Stephen Meeus: Het belangrijkste is dat de onzekerheid verdwijnt, dat we in stabieler vaarwater terechtkomen. Dan volgt het vertrouwen in beleggen automatisch en zullen wij stijgende beurzen zien, of nog beter: krijgen we correctere waarderi ngen van deze beurzen. Herman Du Bois: Het beste dat ons kan overkomen is dat 20 12 beter is dan het voorspeld wordt. De voorspellingen plaatst ons in de hoek waar de klappen vallen. Er is ook een stijgende behoefte aan transparantie. Bruno M oors: We moeten een leerproces doorstaan. Groei is ook niet eindeloos. Wat voor de ene w inst is, is voor de andere verlies. Als de overheid de moed heeft om krachtdadig op te treden en economische groei te stimuleren, dan komt het vertrouwen automatisch terug. in de ban van ondernemen antwerpen - gent - hasselt - kartrijk - Ieuven - geel Het platform waar kapitaalzoekende ondernemers en privé-investeerders elkaar vinden business angels netwerk vla anderen smart money ark angels fund ark angels activator fund BA+ lening (ism participatiefonds) dealmaking Deloitte. ifij!is tij ING iàà) BAN Vlaanderen vzw I 'Officenter' Hendrik Van Veldekesingel 150/7 I 3500 Hasselt I t +32 11 870 910 I f +32 11 870 921 I info@ban.be 46 kmo in~der januari 2012

Eric Jonkers: Overal in Europa is er een tekort aan financiële middelen: bij de overheid, bij de bedrijven, bij de banken en bij de particulieren. Een massale geldcreatie zal voor gevolg hebben dat de overheden hun schulden kunnen afbouwen, de banken zullen zich kunnen herfinancieren en weer vlotter kredieten kunnen verschaffen aan het bedrijfsleven, particulieren gaan opnieuw kunnen consumeren en door de verhoogde stabiliteit zullen beleggers weer investeren op de beurs. Zolang dit niet gebeurt, is de huidige onderwaardering van de aandelenmarkten door de onstabiele perspectieven, misschien wel verantwoord. Voor 2012 wensen we dan ook dat onze politieke leiders dus snel tot dergelijke inzichten komen. Kobe Brankaer: Stabiliteit zorgt automatisch voor vertrouwen. Er wordt vandaag vergeleken, men gaat shoppen. Rik Dhoest: Normaal dat er geshopt wordt. Banken passen hun tarieven aan naargelang hun ratio deposito's t.o.v. hun uitstaande leningen. De banken moeten veiliger worden en deze ratio nauwgezet in de gaten houden. Jan De Punt: De huidige financieel/economische omgevingsfactoren kunnen snel wijzigen. Men heeft hiervoor nood aan krachtige en duidelijke maatregelen. En die zullen er ook komen. De politiekers zullen er zich zeker en vast van bewust zijn dat dergelijke ingrepen absoluut nodig zijn. Bedankt heren, voor deze inspirerende tips. Interview: Freddy Michiels Foto's: Wilfried Deferme Mangrove Belgium bvba Kromstraat 64c - 2520 Ranst T 03 727 29 70 - F 03 727 29 80 info@mangrovebelgium.be www.mangrovebelgium.be Mangrove Belgium staat voor: Een persoonlijke en professionele aanpak Kennis en expertise Flexibiliteit en beschikbaarheid Proactieve medewerking Netwerken Actief in België en Luxemburg Peter GEYLEN, erkend boekhouder BtBF lid nr. 206029 Mag een zwangere werkneemster een extra pauze nemen? De wetgeving voorziet verschillende beschermingsmaatrege/en voor een zwangere werkneemster. Deze maatregelen beschermen de werkneemstertijdens de zwangerschap en de bevalling, en tijdens de periode van lactatie. De maatregelen gaan van bescherming tegen ontslag tot onderbreking van de arbeid wanneer bepaalde risico's worden vastgesteld. Maar mag de zwangere werkneemster ook wat meer pauzes nemen omwille van haar zwangerschap? De pauze, algemeen Volgens de arbeidswet mogen de werknemers niet langer dan 6 uur aan één stuk werken. Dit betekent dat de werkgever een pauze moet voorzien indien men langer dan 6 uur wordt tewerkgesteld. De duur en de nadere regels voor de toekenning van deze pauzes zijn terug t e vinden in een col lectieve arbeidsovereenkomst of in het arbeidsreglement van een onderneming. Info: www.hdp-arista.be. Johan van Middel Legal Expert AristA Bij het ontbreken van een dergelijke collectieve arbeidsovereenkomst geldt de regel dat de werknemer minstens een kwartier pauze moet worden toegekend, ten laatste op het ogenblik waarop de duur der prestaties 6 uren heeft bereikt. Voor de zwangere werkneemster bestaan hier geen afwijkingen. Zij heeft dus geen recht om een extra pauze te vragen aan de werkgever. Deze laatste kan hierin wel vrijwillig toestemmen. Borstvoedingspauzes Sinds 2002 hebben werkneemsters het recht om gedurende 7 maanden na de geboorte tijdens de werku ren een pauze te nemen om bijvoorbeeld af te kolven. In uitzonderlijke geval len (die te maken hebben met de gezondheidstoestand van het kind) kan deze periode verlengd worden tot 9 maanden. Concreet betekent dit dat men recht heeft op 1 uur (of 2 x V2 uu r) borstvoedingspauze per dag indien men minstens 7,5 uur per dag effectief werkt (werkneemsters die minimum 4 uu r per dag werken, hebben recht op een pauze van een half uur). De duur van de pauzes is inbegrepen in de totale arbeidsduur van die dag. De pauze wordt niet betaald door de werkgever. De werkneemster heeft wel recht op een vergoeding t en laste van de ziekteen invaliditeitsverzekering. De werkneemster die gebruik wenst te maken van het recht op borstvoedingspauzes za l een akkoord moeten krijgen van de werkgever over de tijdstippen waarop de pauzes kunnen worden genomen. 48 kmo-msider januari 2012