Het geluid van jongvolwassenen op Terschelling Leven op Terschelling nu en in de toekomst Vanuit de Streekagenda Waddeneilanden werken inwoners en verschillende partijen samen aan een uitvoeringsprogramma van projecten van en voor de streek, om de Wadden vitaal en leefbaar te houden. Eén van de belangrijkste vraagstukken op de Friese Waddeneilanden is de veranderende bevolkingssamenstelling. Het aantal ouderen neemt toe, terwijl het aantal jongeren krimpt. Om voldoende personen in de productieve leeftijd op de eilanden te behouden, is het van belang dat de leefbaarheid voor jongeren op de eilanden op peil blijft en waar mogelijk vergroot wordt. Partoer onderzocht hoe jongeren hun leven op Terschelling ervaren, en wat zij als kansen voor de toekomst van het eiland zien. Deze publicatie laat de stem van de jongere Terschellingers horen.
92 RESPONDENTEN 86% woont op TERSCHELLING 36% 64% 26 JAAR gemiddelde LEEFTIJD 28% volgt een OPLEIDING 5% heeft geen WERK 67% WERKT 54% werkt in LOONDIENST Wat is het eerste woord dat in je opkomt als je aan Terschelling denkt? De wordcloud hieronder geeft een eerste indruk van wat Terschelling voor de respondenten betekent. In de cloud staan de woorden die het eerst bij de jongeren opkomen als ze aan Terschelling denken. Hoe groter het woord, hoe vaker genoemd. Te zien is dat Terschelling voor veel respondenten een thuis is. Ook associëren veel jongeren het eiland met vrijheid en rust. Verder zijn de natuur ( strand ) en sociale contacten ( gezellig, familie ) belangrijke associaties. De eerste associaties met Terschelling zijn overwegend positief. Enkele respondenten zeggen bekrompen als ze aan Terschelling denken. Enquête en focusgroep De deelnemers aan het onderzoek zijn 18- tot en met 35-jarigen. Zowel jongeren die nu op Terschelling wonen als zij die er gewoond hebben, behoren tot de doelgroep. Om het geluid van de jongeren te verzamelen, zijn een focusgroep en een enquête gehouden. Deze publicatie brengt vooral de resultaten van de enquête in beeld. Uitkomsten van de focusgroepen zijn beschreven in een aanvullend verslag. De respondenten voor de enquête zijn via Facebook geworven. De kenmerken van deze respondenten ziet u hierboven. 46% woont en werkt op TERSCHELLING 13% heeft een EIGEN BEDRIJF thuis feest rust uniek strand heerlijk brandaris familie vertrouwd vrijheid eiland natuur ruimte bekrompen natuur gezellig toerisme
Verbondenheid met Terschelling is groot Aan de jongeren is gevraagd een cijfer van 1 tot en met 10 te geven voor de mate waarin verschillende aspecten van het leven op Terschelling aan hun wensen en behoeften voldoen. De sociale contacten en de natuurlijke omgeving scoren hierin hoog (cijfers 7,9 en 8,9). Aan de andere kant zijn er, ondanks de grote tevredenheid met het leven op Terschelling, enkele aspecten van het SOCIALE OMGEVING wonen en leven op Terschelling die de jongeren wat minder hoog waarderen. Het gaat hier vooral om de woningmarkt (cijfer 4,0), de arbeidsmarkt (cijfer NATUURLIJKE OMGEVING 6,1) van Terschelling en de verbinding met de vaste wal (cijfer 6,2). Naast deze vooraf opgestelde aspecten waarvoor jongeren een cijfer konden geven WONINGMARKT en waar expliciet naar is gevraagd, komt naar voren dat jongeren zich zorgen ARBEIDSMARKT maken over het veranderende karakter van het eiland en het toerisme. Ook deze twee thema s komen aan bod in deze publicatie. VERBINDING MET DE WAL VOORZIENINGEN 7,9 8,9 4,0 6,1 6,2 6,6 Sociale omgeving Sociale omgeving zorgt voor binding met eiland cijfer 7,9 De sociale contacten blijken zeer belangrijk te zijn voor de binding met Terschelling. Het hebben van een sterke band met verschillende mensen (familie, vrienden) en het kennen van veel mensen, maken het eiland vertrouwd en veilig. Wel noemen enkele respondenten de keerzijde van de hechte sociale gemeenschap: sociale controle en een roddelcultuur. Ook respondenten die voor studie of werk doordeweeks op de vaste wal wonen (26%) keren in het weekend vaak terug naar het eiland, om bij familie en vrienden te zijn of in een bijbaan te werken. 82% Ziet Terschelling als zijn / haar thuis 90% Voelt zich verbonden met Terschelling Je kunt altijd bij iemand terecht als er wat is. Iedereen helpt elkaar en wil elkaar helpen. Als er iets gebeurt, weet iedereen op het eiland dat de volgende dag. Omdat iedereen elkaar kent ga je snel roddelen. En dan worden dingen wel eens wat aangedikt, verdraaid.
Natuurlijke omgeving cijfer 8,9 Woningmarkt cijfer 4,0 Jongeren waarderen de natuur Rust, ruimte en natuur op het eiland worden vaak als positief genoemd door de respondenten. Terschelling wordt gezien als unieke plaats waar men dicht bij de vrije natuur kan leven. De beleving van de natuurlijke omgeving, staat duidelijk in verband met de mogelijkheid van vrijetijdsactiviteiten op Terschelling. Bijvoorbeeld surfen, fietsen, paardrijden. Ook veiligheid is een belangrijk aspect. Zo geven enkele jongeren aan dat zij later graag hun kinderen willen laten opgroeien op het eiland. Geschikte woonruimte is lastig te vinden op Terschelling 83% van de jongeren op Terschelling vindt dat er te weinig aanbod is van goedkope woningen (zowel huur als koop). Niet alleen de prijs van de woningen is een struikelblok voor de jongeren, ze vinden ook dat er te weinig huurwoningen zijn. Er is volgens 58% van de Terschellinger jongeren wel voldoende aanbod van koophuizen, maar de prijzen zijn veel te hoog. Verder vindt bijna 40% van de respondenten dat er te weinig nieuwbouwwoningen zijn. Ook uit het groepsgesprek blijkt dat veel jongeren door de huidige woningmarkt momenteel niet de mogelijkheid hebben om zelf een woning te betrekken. De jongeren kunnen niet genoeg lenen van de bank om een huis te kopen en trekken daardoor soms naar de vaste wal. Terwijl ze wel op het eiland zouden willen wonen. Het is hier zo relaxt en gemoedelijk. Daarbij zijn het strand, de zee, duinen en het bos op loopafstand. Wat wil je nog meer?! Er zijn de afgelopen jaren wel enkele goedkopere huizen en huurhuizen gebouwd op het eiland. Dat lost dan even iets op, maar een paar jaar later is de nood er gewoon weer. Ik denk dat als het voor jongeren gemakkelijker wordt gemaakt om hier woonruimte te vinden, er meer jongeren zullen blijven. Daar wordt nu niets aan gedaan.
Wat vind je van het huidige woningaanbod op Terschelling? KOOPHUIZEN LAGERE PRIJSKLASSE koop & huur HOGERE PRIJSKLASSE koop & huur 22% HUURHUIZEN Woningmarkt Ontwikkeling woningmarkt zorgelijk 83% 15% 2% 3% 21% 76% 58% 20% 79% 20% 1% Jongeren maken zich zorgen over de ontwikkeling van de woningmarkt. Op het gebied van sociale huurwoningen, zien zij een faciliterende rol voor de gemeente. Er zijn nu lange wachttijden voor een sociale huurwoning. En ook particulier huren is prijzig. Het is volgens de jongvolwassenen een zorgelijke ontwikkeling dat huurwoningen worden verkocht aan de huidige bewoners. Zo krijgen zij geen kans om een huurwoning te betrekken. Ook vinden ze dat er te weinig voor starters wordt gebouwd. Zelf een woning kopen is voor de meeste jongeren lastig vanwege de hoge huizenprijzen. Dit is vaak alleen mogelijk als ze hulp van familieleden krijgen in de vorm van leningen. Als je hier wilt komen wonen, moet je een fikse portemonnee hebben. Helaas kun je met een gewone baan geen koopwoning op Terschelling financieren. De huizenprijzen zijn te hoog.
cijfer 6,1 Werk Werk Weinig werk voor hoger opgeleiden Veel van de respondenten zijn, na het volgen van een studie op het vaste land, weer teruggekeerd naar het eiland. Driekwart van de werkenden heeft een baan gevonden op het eiland. Slechts 1% van de respondenten is op zoek naar werk. Er is voldoende werk op het eiland, vooral in de horeca. Buiten de horeca is het lastig een baan te vinden, vooral voor hogeropgeleiden. Bijna driekwart van de respondenten vindt dat er te weinig banen op hbo- en wo-niveau op Terschelling zijn. Driekwart vindt het aantal banen op mbo-niveau goed en genoeg. Bijna een vierde deel vindt dat er te weinig mbo-banen op het eiland zijn. Tegelijkertijd geeft driekwart van de respondenten aan, wel het werk te doen waar hij/zij voor is opgeleid of dat hij/zij graag wil doen. Daarbij werd een ruime meerderheid van de respondenten (64%) door ouders/familie/vrienden gestimuleerd om voor studie, carrière of persoonlijke groei verder te kijken dan Terschelling. De respondenten die niet werken op Terschelling, geven aan dat er geen geschikt werk is of dat zij gewoonweg niet op Terschelling willen werken. Enkele respondenten geven aan op zee te werken. Mijn ouders/familie/vrienden stimule(e)r(d)en mij om voor studie, carrière of persoonlijke groei verder te kijken dan Terschelling 64% 25% 11% 26%... van de werkenden op Terschelling doet niet het werk waarvoor zij zijn opgeleid of dat zij het liefst willen doen
Wat vind je van het banenaanbod op Terschelling? Werk WO NIVEAU HBO NIVEAU MBO NIVEAU 71% 29% 70% 29% 24% 67% Bij de keuze van mijn studie heb ik er nooit over nagedacht of ik er op Terschelling wel iets mee kon. Daar heb ik nu wel eens spijt van, nu wil ik hier toch graag blijven wonen. 0% 1% 9%
Verbinding met de vaste wal cijfer 6,2 Voorzieningen cijfer 6,6 Dure en lange overtocht Winkelaanbod beperkt en duur De hoge prijs van een bootticket en lengte van de overtocht zijn veelgenoemde nadelen van het wonen op Terschelling. Daarnaast worden de dienstregeling en de heersende concurrentiestrijd tussen twee rederijen als zwakte gezien. De afhankelijkheid van de veerboot maakt het soms lastig om voor werk, studie, bezoek van familie en vrienden of voor andere vrijetijdsactiviteiten zoals winkelen, naar de vaste wal te gaan. Zomers gaan er genoeg boten, maar voor de eilandbewoners is de dienstregeling in de winter net zo goed van belang. We kunnen wel goedkoper met de snelboot. Maar als je elke week gaat, tikt het wel aan. De frequentie wordt misschien wel minder. Iedereen die dagelijks heen en weer gaat, krijgt dan echt een probleem... De laatste boot gaat er misschien in de winter uit. Vooral werkenden op de vaste wal nemen deze boot. Dan is het toch raar dat deze eruit gaat? Jongeren zien het winkelaanbod op Terschelling als een zwakte. De kledingwinkels op het eiland hebben een duur en luxe aanbod. Er is wel een Hema op het eiland, maar deze winkel heeft niet hetzelfde aanbod als op de wal. Tegelijkertijd begrijpen de jongvolwassenen dat bepaalde moderne winkelketens zich niet op het eiland vestigen. Toch zouden zij graag wat goedkopere kleding op het eiland kunnen kopen. De winkels zijn ingesteld op toeristen en niet op de eilanders. De jongeren zijn wel beter te spreken over het aanbod van de supermarkten en de openingstijden. Kleding is duur en er is weinig keuze. Schoenen zijn hier lastig te krijgen. Voldoende vrijetijdsvoorzieningen De meeste jongeren vinden dat er voldoende vrijetijdsvoorzieningen op het eiland zijn. Vooral de laatste jaren is dit toegenomen. Je hebt hier vier supermarkten, dus dat zit wel goed. Aan de openingstijden pas je je aan. Bijna alles kun je hier nu doen. Er is hier nu een dansschool en ook yoga.
Verbinding met de vaste wal Zorg over veranderend karakter van Terschelling De respondenten zijn bang dat, door een beperkt banenaanbod en te dure woningen, steeds meer jongeren naar de vaste wal trekken. Dit heeft gevolgen voor het aantal kinderen en het in stand houden van tradities. Daarnaast denken veel jongeren dat, door de hoge huizenprijzen, vooral oudere mensen zich op Terschelling zullen vestigen, waardoor Terschelling sterker vergrijst en Terschelling een echt oudereneiland wordt. Dat zal er volgens deze respondenten toe leiden dat er in de toekomst nog meer jongeren wegtrekken naar de vaste wal. Zorg over veranderend toerisme Respondenten maken zich ook zorgen over de ontwikkeling van het toerisme. Het toerisme is een stabiele factor op Terschelling. Het seizoen wordt steeds langer. Volgens de respondenten is het de vraag of het eiland, met het instellen van de nieuwe alcoholwet, nog grote aantallen jongeren zal trekken. Deze wet verbiedt ook jongeren van 16-18 jaar om te drinken. Het imago van Terschelling als vakantie-eiland voor jongeren, zal hierdoor veranderen. Naast de vergrijzing van de inwoners van het eiland, zien de respondenten ook vergrijzing in het toerisme plaatsvinden. Er moet, volgens sommige jongeren, meer ingespeeld worden op jongeren en jonge gezinnen als doelgroep voor het toerisme. Er komen steeds meer pensionado s naar het eiland. Het eiland wordt overgenomen door rijke ouderen die een huis opkopen en daar drie weken per jaar zitten, maar verder niks bijdragen aan de leefbaarheid. 38% Als de nieuwe alcoholwet ingaat, is er volgend jaar weinig meer op de Appelhof te doen. Meer inzetten op accommodaties waar jonge gezinnen terecht kunnen voor een schappelijke prijs....van de respondenten geeft aan zich wel eens zorgen te maken over de toekomst van het eiland.
Waar woon je over 10 jaar? Terschelling is voor mij een geschikte plek om een groot deel van mijn leven te wonen NEDERLAND TERSCHELLING BUITENLAND 39% 60% 1% 66% 11% 23% Waarom denk je dat je ooit wel weer op Terschelling wilt wonen? Wat is je motivatie? Eigen toekomst op Terschelling Aan de respondenten is gevraagd waar zij denken te wonen over tien jaar: PENSIOEN 57% 33% 19% WERK FAMILIE 19% KINDEREN Wat zijn voor jou de belangrijkste redenen om over 10 jaar op Terschelling of elders te wonen? TERSCHELLING ELDERS op Terschelling of aan de vaste wal. Daarna is gevraagd wat de reden is voor deze keuze. De meerderheid van de respondenten (60%) denkt over tien jaar op Terschelling te wonen. De belangrijkste redenen hiervoor zijn: werk, partner, de natuurlijke omgeving en het laten opgroeien van kinderen. De overige 40% geeft aan de vaste wal te verkiezen boven het wonen op het eiland, vanwege werk, voorzieningen of partner. Werk is, voor zowel het op de wal wonen als op Terschelling wonen, in de toekomst de belangrijkste reden voor deze keuze. Van de personen die aangeven over tien jaar niet op Terschelling te wonen, geeft 57% aan ooit wel weer op Terschelling te willen wonen. Zij gaan terug naar Terschelling na hun pensioen, voor werk of om hun kinderen te laten opgroeien. Als je denkt over tien jaar aan vaste wal te wonen: Denk je dat je ooit weer op Terschelling wilt wonen? 57% 43% 1. Werk 2. Partner 3. Natuurlijke omgeving 4. Kinderen laten opgroeien 5. Sociale contacten 6. Voorzieningen 7. Type en/of prijs huizen 8. Bereikbaarheid 1. Werk 2. Voorzieningen 3. Partner 4. Bereikbaarheid 5. Sociale contacten 6. Type en/of prijs huizen 7. Kinderen laten opgroeien 8. Opleiding 9. Opleiding 9. Natuurlijke omgeving
De kracht van Terschelling De vraag wat de kracht van Terschelling is, wordt enthousiast beantwoord. Slechts vijf respondenten weten de kracht van Terschelling niet te benoemen. Terschelling betekent veel voor de jongeren. Dit blijkt ook uit het feit dat de meeste jongeren op het eiland willen blijven wonen. Hiernaast staan enkele citaten over de kracht van Terschelling. Het gevoel van vakantie als je het eiland ziet, de vrijheid en de natuur, het brede strand en prima uitgaansleven. De Oerolsfeer en de vele activiteiten. De mooie natuur, het ons kent ons gevoel en de authentieke gewoonten en tradities van het eiland en de eilandbewoners. Colofon Het geluid van jongvolwassenen op Terschelling is een uitgave van Partoer, januari 2014. Deze publicatie is financieel mogelijk gemaakt door de provincie Fryslân. Auteurs Sanne Wiegersma, Partoer Inge de Vries, Partoer Wilma de Vries, Partoer Met dank aan Marijn Oud, provincie Fryslân Maeike Lok, Partoer Eindredactie Sonja Toonstra, Partoer Opmaak Jongens van de Jong Partoer Westersingel 4 8913 CK Leeuwarden T (058) 234 85 00 www.partoer.nl