Successieplanning
Uw vermogen voordelig overdragen? Zo veel mogelijk van het vermogen behouden en een zo laag mogelijke fiscale last, dat zijn de hoofddoelstellingen van successieplanning. Maar hoe kan het best worden omgegaan met de fiscale en legale aspecten van levensverzekeringen om voor elk gezin de meest geschikte constructie te bekomen? Wat is anders een levensverzekering dan een onrechtstreekse schenking die voorziet in de toekenning van een kapitaal aan een begunstigde? Is het de bedoeling om een geliefde enkel en alleen een kapitaal na te laten? Wil men een inzagerecht behouden op het toekomstig gebruik van dat geld? Of wil men er voorwaarden aan verbinden (d.w.z. lasten)? Een goede planning varieert in functie van de grootte en de aard van het vermogen, de erfgenamen, het huwelijksstelsel, de domicilie, de nationaliteit, Vermogensplanning is een zeer persoonlijke aangelegenheid en dient dus omzichtig te worden benaderd. Vandaag de dag is dit een essentiële bekommernis met het oog op de hoge successierechten. De roerende schenking is een doeltreffend middel om een vermogen aan verminderde percentages over te dragen. De onderschrijving van een verzekerings contract is een ideale manier om dit type van schenking te concretiseren. In de praktijk stort de schenker (diegene die geeft) de som op een contract onderschreven door de begunstigde (diegene die ontvangt). 2
Hoe werkt het Belgisch wettelijk stelsel? Het huwelijksvermogenstelsel Wettelijk stelsel Het wettelijk stelsel is van toepassing indien de echtgenoten niets anders voorzien hebben bij huwelijkscontract. Dit stelsel is gebaseerd op het principe dat er drie vermogens zijn: het eigen vermogen van elk van de echtgenoten met daarin de goederen die zij hadden voor het huwelijk en het gemeenschappelijk vermogen met daarin de aanwinsten van na het huwelijk (gemeenschap van goederen). Het stelsel van scheiding van goederen Het stelsel van scheiding van goederen verdeelt de bezittingen van de echtenoten in twee afzonderlijke vermogens. Onder dit stelsel blijven de echtgenoten financieel volledig onafhankelijk van elkaar. Hun inkomen blijft hun eigen bezit. Dat wil niet zeggen dat echtgenoten niets samen kunnen bezitten als ze trouwen onder het stelsel van scheiding van goederen. De goederen die ze samen hebben, zijn niet gemeenschappelijk maar 'onverdeeld'. Het stelsel van de algehele gemeenschap In het stelsel van de algehele gemeenschap is alles gemeenschappelijk. Alle goederen behoren toe aan beide partners, ongeacht de wijze waarop de goederen zijn verkregen. Het heeft dus geen enkel belang wie iets gekocht of betaald heeft, op welke naam de bankrekening staat, op welke naam de factuur staat, of men de goederen al bezat voor het huwelijk of tijdens het huwelijk gekocht of geërfd heeft. Bij echtscheiding of overlijden zal alles verdeeld worden. 3
De wettelijke erfopvolging: de rangorde binnen de wettelijke erfopvolging: hetgeen men erft, hangt af van de plaats die men heeft in de erfopvolging. De eerste orde sluit de volgende uit, en zo verder. Eerste orde de overlevende echtgenoot de nakomelingen (wettige of gewettigde kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen) Tweede orde de overlevende echtgenoot de ouders de broers en zussen Derde orde de overlevende echtgenoot de ouders (indien geen broers of zussen) de grootouders Vierde orde de overlevende echtgenoot de ooms, tantes, neven, nichten, grootooms en groottantes Voorbeeld 1: Vader + De overledene heeft erfgenamen die behoren tot de eerste orde en heeft geen overlevende echtgenoot kind A + kleinkind X 1/3 kind B 1/3 kleinkind Y 1/6 kind C + kleinkind Z 1/6 Voorbeeld 2: De overledene heeft erfgenamen die behoren tot de eerste orde en een overlevende echtgenoot kind A Vader + kind B Recevront chacun la 1/2 de la succession en nue-propriété Moeder Reçoit l'usufruit de toute la succession 4
Kan u vrij beschikken over uw goederen via een testament? Nee, wat betreft de wettelijke reserve die van rechtswege toekomt aan de reservataire erfgenamen. Ja, wat betreft de beschikbare quotiteit. Wie zijn de reservataire erfgenamen? De kinderen van de overledene en hun nakomelingen De ascendenten in rechte lijn De overlevende echtgenoot Reserve en beschikbare quotiteit De reserve van de kinderen en kleinkinderen Aantal kinderen Reserve Beschikbare quotiteit 1 kind 1/2 1/2 2 kinderen 2/3 1/3 3 of meer 3/4 1/4 De reserve van de overlevende echtgenoot: omvat het vruchtgebruik van de helft van de successie van de overleden echtgenoot. In die reserve zit altijd de gezinswoning en de inhoud ervan. De beschikbare quotiteit zal hier gelijk zijn aan het surplus. Er dient rekening te worden gehouden met het arrest van 26 juni 2008 van het Grondwettelijk Hof dat stelt dat het discriminerend is om erfgenamen te onterven die een reserve genieten (bijvoorbeeld kinderen) via levensverzekeringen van tak 21 of 23. Dat arrest maakt dus een einde aan de populairste ontervingstechniek. De reserve van de ouders en grootouders Aantal ouders Reserve Beschikbare quotiteit 1 ouder 1/4 3/4 2 ouders 1/2 1/2 5
Hoe kan van het wettelijk stelsel van erfrecht worden afgeweken? Overdracht via huwelijkscontract ofwel in wettelijke gemeenschap van goederen ofwel scheiding van goederen Advies: raadpleeg uw notaris Overdracht via testament Advies: raadpleeg uw notaris Overdracht via roerende schenking De handgift: 3 voorwaarden Een bewijs van de schenking en de datum van de realisatie ervan aanleggen door middel van een aangetekende brief verzonden door de schenker. De ontvanger stuurt een brief ter bedanking en aanvaarding van de gift. Geen successierechten op de gift indien de schenker meer dan 3 jaar na de gift sterft. De onrechtstreekse schenking door overschrijving Overdracht van een aandelenportefeuille of van een som door eenvoudige overschrijving. De overschrijving mag in geen geval doen uitschijnen dat het gaat om een vrijgevigheid of een gift, en dus mogen geen specifieke boodschappen in de vermelding worden opgenomen. De voordelige oplossing van de levensverzekering: zie volgende bladzijdes waarin wordt uitgegaan van de volgende situatie: een grootvader wil op een fiscaal interessante manier een kapitaal overdragen aan zijn kleinzoon. 6
Een schenking uitvoeren door middel van een levensverzekeringscontract Methode Invullen van het beleggingsverzekerings voorstel van Allianz De kleinzoon (of, in het geval van een minderjarige, één of beide ouders) tekent het verzekeringsvoorstel. De grootvader stort het bedrag van de gift op het verzekeringscontract met de gestructureerde mededeling die Allianz hem heeft bezorgd. De storting mag geen enkele andere mededeling bevatten. De grootvader stuurt zo snel mogelijk een aangetekende brief naar zijn kleinzoon waarin hij de via het verzekeringscontract uitgevoerde schenking bevestigt. Die brief is het bewijs dat de gift op een gegeven datum is uitgevoerd; hij dient te worden bewaard door de ontvanger, d.w.z. de kleinzoon (model: pagina 8). De kleinzoon stuurt hierop een aangete kende brief naar zijn grootvader waarin hij bevestigt dat hij de via het verzekerings contract uitgevoerde schenking aanvaardt en zijn grootvader bedankt voor zijn vrijgevigheid (model: pagina 8). Die formele aanvaarding is noodzakelijk om de schenking geldig te bekrachtigen. Opvolging De wijze waarop de schenker dit mechanisme kan controleren, wordt verderop uitgelegd. Fiscaliteit Het betreft hier een bankgift (onrechtstreekse schenking) die is vrijgesteld van schenkings rechten. Als de grootvader sterft binnen de drie jaar volgend op de gift, dan zijn de gebruikelijke successierechten verschuldigd op het initieel geschonken bedrag. Verzekeringsvoorstel Verzekeringnemer Verzekerde Begunstigde (in geval van leven) Begunstigde (in geval van overlijden) Indien minderjarige verzekeringnemer: wettige erfgenamen Indien meerderjarige verzekeringnemer: vrije keuze van de verzekeringnemer 7
Typebrief in geval van bankgift via overschrijving van de bankrekening van de schenker op de bankrekening van Allianz. Model aan te passen indien meerdere schenkers bij de verrichting zijn betrokken. De schenkingsbrief Beste... AANGETEKENDE brief Bij deze laat ik u weten u een schenking te willen doen door een premie van... euro te storten op uw levensverzekeringscontract nr... Ik voer deze overschrijving vandaag uit op rekening nr. 310-1936000-63 van Allianz. Gedaan te..., op..., Handtekening van de schenker De aanvaardingsbrief Beste... AANGETEKENDE brief Ik bevestig de ontvangst van de som van... euro die u op de bankrekening van Allianz hebt gestort ter betaling van een premie van mijn levensverzekeringscontract nr....en dank u daarvoor. Ik ben u ten zeerste erkentelijk voor uw gulheid. Gedaan te..., op..., Handtekening van de schenker 8
Hoe controle behouden op het geschonken bedrag? Methode Invullen van het beleggingsverzekerings voorstel van Allianz, met aanvraag van een "Bijvoegsel van aanvaarding van de begunstiging". De kleinzoon (of, in het geval van een minderjarige, één of beide ouders) tekent het verzekeringsvoorstel. Het bij het verzekeringsvoorstel gevoegde "Bijvoegsel van aanvaarding van de begunstiging" door de partijen laten invullen en ondertekenen. Op die manier aanvaardt de grootvader de begunstiging van het verzekeringscontract. De grootvader voert een schenking uit via bankgift zoals hiervoor beschreven en bevestigt deze per aangetekende brief. Opvolging De clausule van "aanvaardende begunstigde" voorzien in het verzekeringscontract belet de kleinzoon van een opname uit te voeren zonder de schriftelijke toestemming van de grootvader. Fiscaliteit De voorwaarden zijn dezelfde als in het geval van een eenvoudige schenking zonder controle. Verzekeringsvoorstel Verzekeringnemer Verzekerde Begunstigde (in geval van leven) Begunstigde (in geval van overlijden) Indien minderjarige verzekeringnemer: in eerste rang: wettige erfgenamen, voor hun successiegedeelte in tweede rang: bij afwezigheid van andere wettige erfgenamen, de grootvader (schenker) Indien meerderjarige verzekeringnemer: in eerste rang: vrije keuze van de onderschrijver in tweede rang: de grootvader (schenker) 9
Voorbeeld van bijvoegsel van aanvaarding van de begunstiging Contract nr. BCBL-xxxxxxx-yy Bij onderhavig bijvoegsel aanvaardt de heer/mevrouw..., begunstigde van levensverzekeringscontract nr.... onderschreven door de heer mevrouw.... de begunstiging van dit contract. De aanwijzing van voornoemde begunstigde wordt onherroepelijk door de ondertekening van onderhavig bijvoegsel door de verzekeringnemer, de begunstigde en Allianz Belgium n.v. zonder afbreuk aan de herroeping van de schenkingen voorzien in art. 953 tot 958 en 1096 van het Burgerlijk Wetboek. De uitoefening van de rechten van afkoop, voorschot op de in de overeenkomst verzekerde prestaties, inpandgeving van de rechten uit de overeenkomst, is afhankelijk van de toestemming van de aanvaardende begunstigde. Opgemaakt in drie exemplaren te..., op... De verzekeringnemer De aanvaardende begunstigde Allianz Belgium n.v. (eventueel vertegenwoordigd door zijn wettelijke vertegenwoordiger en mits toelating van de bevoegde Vrederechter (art. 410 1-6 van het Burgerlijk Wetboek) in geval van voogdij) 10
Hoe het geschonken bedrag teruggeven aan de grootvader als de kleinzoon vóór hem sterft? Methode Invullen van het beleggingsverzekerings voorstel van Allianz conform de onderstaande tabel. De kleinzoon (of, in het geval van een minderjarige, één of beide ouders) tekent het verzekeringsvoorstel. Het door de partijen ingevulde en ondertekende "Bijvoegsel van aanvaarding van de begunstiging" wordt trouwens bij het verzekeringsvoorstel gevoegd. In dat document aanvaardt de grootvader de begunstiging van het verzekeringscontract. De grootvader voert een schenking uit door middel van een bankgift en bevestigt dit met een aangetekende brief. Aanvullend op de schenking door bankgift wordt een "Aansluitende Overeenkomst" opgesteld tussen de grootvader en de kleinzoon (en door beiden ondertekend). Deze aansluitende overeenkomst voorziet in een "clausule van conventionele terugkeer" waardoor de grootvader het geschonken bedrag kan recupereren wanneer de kleinzoon vroegtijdig sterft. De clausule van conventionele terugkeer voorziet in de annulering van de schenking wanneer de ontvanger sterft vóór de schenker. De geschonken goederen keren terug in het patrimonium van de schenker: er is geen enkel schenkingsrecht verschuldigd aangezien de schenking wordt verondersteld niet te hebben plaats gehad. In geval van overlijden van de ontvanger vóór de schenker In dat geval moet de grootvader (schenker) verzaken aan zijn begunstiging in het verzekeringscontract. Daardoor valt het kapitaal in de successie. De grootvader (schenker) kan het equivalent van wat hij heeft geschonken echter recupereren door de "clausule van conventionele terugkeer" in de aansluitende overeenkomst in te roepen. Fiscaliteit Door de clausule van conventionele terugkeer in te roepen, is de grootvader vrijgesteld van successierechten op het bedrag van de schenking in geval van vooroverlijden van de kleinzoon. De successierechten op de intresten en winstdelingen blijven echter verschuldigd. Verzekeringsvoorstel Verzekeringnemer Verzekerde Begunstigde (in geval van leven) Begunstigde (in geval van overlijden) de schenker ten belope van het geschonken bedrag in uitvoering van de clausule van conventionele terugkeer de successie van de ontvanger voor het bedrag dat het geschonken bedrag overschrijdt 11
Voorbeeld van bijvoegsel van aansluitende overeenkomst De voorgestelde schenkingsvoorwaarden zijn facultatief en kunnen elk afzonderlijk in de overeenkomst worden opgenomen. Voorwaarde 1 wordt vaak verbonden aan voorwaarde 4. Tussen De heer/mevrouw... (schenker) en de heer/mevrouw... (ontvanger) werd overeengekomen wat volgt: 1. De schenker en ontvanger erkennen dat de schenking werd gedaan op voorwaarde dat de ontvanger tijdens het volledige leven van de schenker een bedrag stort van... euro, en dit telkens op... Het bedrag dient te worden betaald op rekeningnummer... van de schenker. 2. De schenker verklaart dat de schenking die hij heeft gedaan te persoonlijken titel van de ontvanger was. 3. In geval van vooroverlijden van de ontvanger behoudt de schenker het recht de conventionele terugkeer te vragen zoals beoogd in artikel 951 van het Burgerlijk Wetboek, en dit voor het bedrag dat hij heeft geschonken. 4. Indien de ontvanger deze voorwaarden en de daarin voorziene verplichting niet naleeft, kan de schenker voor de rechtbank de vernietiging van de schenking aanvragen. Deze aanvraag tot vernietiging dient te worden voorafgegaan door het opsturen van een ingebrekestelling via aangetekende brief. Gedaan te..., op..., in zoveel exemplaren als er partijen zijn in de schenking. Naam + handtekening van de schenker Naam + handtekening van de ontvanger 12
Hoe kan de schenker een rente genieten? Methode Invullen van het beleggingsverzekerings voorstel van Allianz conform de tabel op pagina 9 met aanvraag van een "Bijvoegsel van aanvaarding van de begunstiging" en een "Bijvoegsel van gedeeltelijke overdracht van de rechten". Het "Bijvoegsel van aanvaar ding van de begunstiging", alsook het "Bijvoegsel van gedeeltelijke overdracht van de rechten" laten invullen en ondertekenen door de partijen en bij het verzekeringsvoorstel voegen. Op die manier aanvaardt de grootvader de begunstiging van het verzekeringscontract. De grootvader voert een schenking uit via bankgift zoals hiervoor beschreven en bevestigt dit via aangetekend schrijven. Samen met de schenking door bankgift wordt een aansluitende overeenkomst opgesteld tussen de grootvader en de kleinzoon (en door beiden ondertekend). Deze aansluitende overeenkomst (model: zie pagina 12) bepaalt dat enerzijds de ontvanger periodiek een bepaalde som ten gunste van de schenker(s) zal storten, en anderzijds de grootvader het recht heeft de schenking via de rechtbank teniet te doen wanneer de kleinzoon die verplichting niet nakomt. De kleinzoon kan de betaling van de rente eenvoudig laten uitvoeren door de opdracht tot periodieke opnames door middel van een verzekeringscontract te geven. Allianz zal dan op regelmatige basis een vast bedrag aan de grootvader storten. Fiscaliteit De voorwaarden zijn dezelfde als bij een schenking zonder controle. Teneinde het onherroepelijke karakter van de schenking niet te beïnvloeden, moet de rente redelijk zijn en coherent met de intrestvoeten op de markt. 13
Hou in geval van een schenking rekening met de volgende punten 1 Zolang de schenker in leven is, kan de schenking worden geregistreerd. Dat kan van belang zijn wanneer de gezond heids toestand van de schenker in de drie jaar volgend op de bankgift snel achteruitgaat. 2 In geval van overlijden van de schenker zal de ontvanger schenkingsrechten moeten betalen die lager zijn dan de successierechten. Het reservatair gedeelte dat niet door schenking mag worden overgedragen. Het is gemakkelijk om in alle eenvoud af te wijken van de orde van wettelijke erfopvolging door het in acht nemen van het reservatair gedeelte van de erfgenamen. Aangezien de nakomelingen en de echtgenoot wettelijk recht hebben op een minimumdeel van de erfenis (genaamd de reserve), kan enkel de beschikbare quotiteit worden geschonken. Elke schenking voor een bedrag hoger dan die beschikbare quotiteit zal moeten terugkeren in de successie indien de schenker overlijdt. 3 Het kan nuttig zijn te verduidelijken in het schenkingsbewijs (of in de schenkingsakte) dat het niet gaat om een voorschot op erfenis. 4 Als wettelijke vertegenwoordigers van hun minderjarige kinderen mogen de ouders niet vrijelijk beschikken over het vermogen van hun kinderen. Als dus in het kader van een successieplanning een dossier betrekking heeft op een minderjarige schenker, dan moet de vrederechter zijn akkoord geven alvorens een contract kan worden gesloten inzake de gehele schenking en de onderschrijving van het levensverzekeringscontract. 5 Het invoeren van lasten (aansluitende overeenkomst) in de vorm van een rente ten gunste van de schenker moet binnen normen blijven die het onherroepelijke karakter van de schenkingen niet beïnvloeden (redelijk en coherent met de intrestvoeten op de markt). 14
U wil een klant helpen bij zijn of haar successieplanning maar hebt meer informatie nodig? Neem dan contact op met het Life Center Beleggingen op 0800/48586 of met uw sectormanager Leven. 15
Allianz is een wereldleider in verzekeringen en financiële dienstverlening, met een aanwezigheid in meer dan 70 landen en meer dan 142.000 medewerkers in dienst van 78 miljoen klanten. In België is Allianz een belangrijke marktspeler in verzekeringen BOAR en Leven (Voorzorg en Beleggingen). Via de makelaars biedt Allianz er een brede waaier diensten voor particulieren, zelfstandigen, KMO s en grote ondernemingen. Allianz Belgium n.v. Lakensestraat 35 1000 Brussel Tel.: +32 2 214.61.11 www.allianz.be BTW: BE 0403.258.197 RPR Brussel Verzekeringsmaatschappij toegelaten door de controleoverheden onder codenummer 0097 om alle takken «Leven» en «niet-leven» te beoefenen 12SEP237 Verantwoordelijke uitgever : M. Roels Lakensestraat 35 1000 Brussel Tel. : +32 2 214 61 11