RAPPORT VAN BEVINDINGEN Kwaliteitsonderzoek bij s.s.b.o. Reestoeverschool Plaats : Meppel BRIN-nummer : 19QE Onderzoeksnummer : 123767 Datum schoolbezoek : 6 oktober 2011 Rapport vastgesteld te Zwolle op 25 november 2011
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Toezichtarrangement 13 pagina 3 van 13
1 Inleiding De Inspectie van het Onderwijs heeft op 6 oktober 2011 een onderzoek uitgevoerd op de Reestoeverschool in Meppel naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. Scholen waarvoor de inspectie geen risicoanalyse kan opstellen omdat geschikte opbrengstgegevens ontbreken, worden in principe om de twee jaar bezocht. Het doel van dit onderzoek is eventuele tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs op de school vast te stellen. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven onderzoekt de inspectie tevens standaard of wordt voldaan aan bepaalde wettelijke voorschriften. Toezichthistorie De inspectie constateerde in 2005 risico's in de onderwijskwaliteit op de Reestoeverschool. Deze risico's speelden met name in het onderwijsleerproces. Bovendien was volgens de inspectie weinig progressie ten opzichte van het inspectiebezoek in 2004 geboekt. In 2006 concludeerde de inspectie weer dat er weinig progressie was geboekt, wat mede verklaard werd door contextfactoren. In 2007 werd het onderwijs op de Reestoeverschool als zeer zwak beoordeeld op basis van tekortkomingen in onder meer de (voorwaarden voor) kwaliteitszorg, het leerstofaanbod, de onderwijstijd, het didactisch handelen, de afstemming en de zorg en begeleiding. Bovendien waren er voor de leerlingen geen ontwikkelingsperspectieven opgesteld. De school werd in een geïntensiveerd traject geplaatst. De inspectie heeft in de twee daarop volgende jaren driemaal een voortgangsgesprek gevoerd, waarbij een door het bevoegd gezag opgesteld plan van aanpak en daaraan gerelateerde voortgangsverslagen centraal stonden. In september 2009 voerde de inspectie een onderzoek naar kwaliteitsverbetering uit. De belangrijkste conclusie van dat onderzoek was dat er een positieve ontwikkeling had plaatsgevonden en dat het geïntensiveerde traject afgesloten kon worden. Wel werd een aantal verbeterpunten geconstateerd. Deze hadden betrekking op onderdelen van de kwaliteitszorg, de afstemming en de zorg en begeleiding. Voor alle leerlingen waren ontwikkelingsperspectieven aanwezig, maar deze waren naar het oordeel van de inspectie te weinig ambitieus. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie; een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan; een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland; onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn; analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school tijdens het schoolbezoek heeft aangereikt, te weten het schooljaarplan, het schooljaarverslag, enkele documenten met betrekking tot de evaluatie van het onderwijsleerproces en de analyse van de resultaten en het zorgdocument. Ook aanvullende vragenlijsten zijn bij de analyse betrokken; pagina 5 van 13
schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenenwiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1-2, 3, 3-4, 6a en 8b; gesprekken met de directie en de intern begeleiders en de orthopedagoog over de kwaliteit van de indicatoren; een gesprek met leerlingen en leraren; een eindgesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag, na afloop van het schoolbezoek. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie indicatoren van de volgende aspecten: opbrengsten, leerstofaanbod, leertijd, didactisch handelen, afstemming, zorg en begeleiding en kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2011 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. pagina 6 van 13
2 Bevindingen 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2011. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2011 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) In verband met het programmatisch handhaven heeft de inspectie daarnaast enkele controles uitgevoerd op bepaalde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * (SBO) De resultaten van de leerlingen aan het eind van de speciale basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. Kwaliteitsaspect 2 Leerstofaanbod 2.1 * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2 * De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 2.3 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4 * De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 5 pagina 7 van 13
Kwaliteitsaspect 3 Tijd 3.1 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 3.2 De school heeft voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde de onderwijstijd afgestemd op de behoeften van de leerlingenpopulatie. Kwaliteitsaspect 4 Schoolklimaat Kwaliteitsaspect 5 Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 6 Afstemming 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7 Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. 7.3 * (SBO) De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast. 7.4 * (SBO) De school volgt of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzen. Kwaliteitsaspect 8 Zorg 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. pagina 8 van 13
Naleving wet- en regelgeving NT1A De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2A De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO). NT3A De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4A Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). NT4B Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De school heeft de in 2007 geconstateerde kwaliteitsverbetering weten vast te houden en op een aantal onderdelen verbeterd. De school heeft de vakgroepen een sterkere plek gegeven in het werken aan kwaliteitsverbetering en de evaluatie van het onderwijsleerproces daadwerkelijk opgepakt. Daarnaast heeft de school een digitaal leerlingvolgsysteem in gebruik genomen, methoden en toetsen vervangen en de zorg en begeleiding verder ontwikkeld. Aandachtspunten betreffen de verdere implementatie van de ontwikkelingsperspectieven door de planning van de leerstof hier sterker op te baseren, de afstemming die op basis hiervan dient plaats te vinden en enkele onderdelen van de kwaliteitszorg. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting Opbrengsten De Inspectie van het Onderwijs is op dit moment nog niet in staat om op basis van de uitstroom of de ontwikkelingsperspectieven te beoordelen of de leeropbrengsten in lijn zijn met de mogelijkheden van de leerlingen. Zij geeft dan ook nog geen oordeel over de resultaten van de school. Toch lijkt met betrekking tot de opbrengsten de uitspraak gerechtvaardigd dat de school in onvoldoende mate uit de leerlingen haalt wat erin zit. De leeropbrengsten voor technisch lezen en rekenen-wiskunde lijken lager te liggen dan wat van deze groep schoolverlaters verwacht mag worden. Voor begrijpend lezen en spelling lijken de resultaten naar verwachting. De uitstroom naar het vervolgonderwijs lijkt redelijk in overeenstemming met wat verwacht mag worden. De inspectie baseert deze uitspraak op een grofmazige analyse van de uitstroomgegevens over het schooljaar 2010-2011. De inspectie maakt hierbij echter een voorbehoud, omdat eerdere schooljaren niet zijn geanalyseerd. Gezien de beperktheid van de analyse kunnen geen stevige uitspraken worden gedaan. De school volgt de sociaal-emotionele ontwikkeling van haar leerlingen. Omdat de inspectie geen normen heeft om uitspraken over het behaalde niveau van de sociale competenties te kunnen doen, beoordeelt zij de betreffende indicator (1.5) niet. Leerstofaanbod en leertijd De school heeft de laatste jaren een aantal wijzigingen in het leerstofaanbod aangebracht, waarbij duidelijk is ingespeeld op de kenmerken van de leerlingenpopulatie. Het leerstofaanbod is dekkend voor de kerndoelen, wordt aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van groep 8 en er is in voldoende mate sprake van een doorgaande lijn. Wat betreft de leertijd constateert de inspectie dat de leraren deze efficiënt benutten. pagina 9 van 13
Didactisch handelen, ontwikkelingsperspectieven en afstemming De inspectie herkent de positieve bevindingen van het onderzoek naar kwaliteitsverbetering in 2009. De leraren hanteren een heldere structuur in het klassenmanagement en de leerlingen zijn actief gericht op leren. De school heeft inmiddels voor alle leerlingen een ontwikkelingsperspectief opgesteld voor de verschillende vakgebieden. De ontwikkeling van de leerlingen aan de hand van deze perspectieven wordt regelmatig nagegaan. Een aandachtspunt betreft de verdere implementatie van het werken met ontwikkelingsperspectieven. De leerstofplanning wordt momenteel per halfjaar verwerkt in groepsplannen voor de verschillende vakgebieden. Hierbij wordt echter nog geen rekening gehouden met de verschillen in te verwachten ontwikkeling tussen de leerlingen binnen deze periode. Beredeneerde keuzes op basis van de ontwikkelingsperspectieven vinden nog onvoldoende plaats. Een verdere uitwerking op dit punt, met toevoeging van een evaluatiemoment halverwege de periode, zal een stevige basis zijn voor de differentiatie, die nog onvoldoende onderbouwd plaatsvindt. Bij zowel de instructie als verwerking wordt nog onvoldoende ingespeeld op de aanwezige verschillen. Zorg en begeleiding Afspraken en procedures rond de zorg en begeleiding zijn vastgelegd in een zorgdocument. De gehanteerde instrumenten en procedures zijn van voldoende niveau om de ontwikkeling van de leerlingen te volgen. Hoewel de ontwikkelingsperspectieven nog beter geïntegreerd moeten worden bij de procedures rond zorg en begeleiding, worden zorgleerlingen worden tijdig gesignaleerd. Vervolgens wordt een analyse uitgevoerd van de aard van de problematiek. De begeleiding wordt vastgelegd in het digitale leerlingvolgsysteem. Deze bevat handelingsplannen en ook logboeken ten aanzien van de voortgang van de begeleiding. Het logboek wordt nog wel in verschillende mate bijgehouden. De handelingsplannen bevatten een heldere analyse, hieraan gerelateerde concrete doelen, een aanpak en de momenten van begeleiding. Omdat de handelingsplannen alleen in digitale vorm beschikbaar zijn, verdient het aanbeveling dat de vastlegging van de momenten van begeleiding ook in de weekplanning worden opgenomen. De begeleiding wordt na afloop van de vastgestelde periode consequent geëvalueerd. Kwaliteitszorg De school heeft voldoende zicht op de kenmerken van de leerlingenpopulatie. De jaarlijkse evaluatie van de resultaten van de leerlingen beoordeelt de inspectie als onvoldoende. De opbrengsten worden wel jaarlijks geanalyseerd, maar de rol van de tussentijdse instroom staat volgens de school nog heldere conclusies in de weg. De school zal de analyses aanpassen om een helder beeld te krijgen van de ontwikkeling van de opbrengsten voor de verschillende vakgebieden op schoolniveau. Het zelfevaluatie-instrument, dat de school gedurende het geïntensiveerde traject heeft aangeschaft, is in de afgelopen jaren aangepast. De te evalueren onderdelen zijn schoolspecifiek gemaakt, de kaarten zijn in een meerjarenplanning verwerkt en de evaluaties vinden structureel plaats, waarbij de belangrijkste conclusies worden vastgelegd. pagina 10 van 13
Op basis van de hierboven beschreven analyses bepaalt de school haar verbeteractiviteiten, die ze verwerkt in een meerjarenplanning. Jaarlijks worden de belangrijkste verbeteractiviteiten in een schooljaarplan uitgewerkt, maar de uitwerking is te globaal om te kunnen spreken van planmatig werken aan verbeteractiviteiten. Indicator 9.4 wordt daarom als onvoldoende beoordeeld. De school geeft aan dat zij de uitwerking in het schooljaarplan en de uitwerking van de plannen die in de vakgroepen worden gemaakt de komende tijd zal concretiseren, waardoor doelen helder worden en de evaluatie aan het einde van het schooljaar zal worden versterkt. Afspraken en procedures worden vastgelegd in daarvoor bestemde documenten. Bovendien worden deze regelmatig besproken en vinden gerichte observaties in alle groepen structureel plaats. Hiermee zorgt de school voor voldoende borging van de kwaliteit van het onderwijsleerproces. De school legt zowel schriftelijk als mondeling meerdere malen per jaar verantwoording af aan het bevoegd gezag. Ouders worden via de schoolgids, de nieuwsbrief en informatieavonden op de hoogte gehouden van ontwikkelingen op school. Bovendien kunnen ze de ontwikkeling van hun kind(eren) inzien via het ouderportal van het digitale leerlingvolgsysteem. pagina 11 van 13
3 Toezichtarrangement Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de Reestoeverschool het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Naleving De inspectie concludeert tevens dat er geen tekortkomingen zijn in de naleving van de wettelijke voorschriften die zijn gecontroleerd. pagina 13 van 13