Gebiedsbeschrijving Princenhage/ Heuvel woongebied 9 1. Inleiding De gebiedsbeschrijving Princenhage/Heuvel is opgesteld met als doel om betrokkenen in de woongebieden eenduidige informatie te bieden over de diverse woonvormen, woninggeschiktheid, voorzieningen in het woongebied, de beleving van de woonomgeving en over welzijns- en zorgaspecten. De opgaven voor geschikte woningen (behoefte minus aanbod) zijn gebaseerd op de normatieve behoefte(n) van ouderen op basis van prevalentiecijfers (vitaliteit naar leeftijd) van CBS, behoeftecijfers uit het WoOn 1 en inzicht in de geschiktheid van de woningvoorraad. De behoefte van ouderen zelf kan anders zijn omdat ze, ondanks een mindere vitaliteit, veelal nog geen aanpassingen nodig vinden. Daarnaast is een inventarisatie gemaakt voor de sector wonen met zorg voor gehandicapten en mensen uit de GGZ. De cijfers van de opgaven geven een beeld van de stand van zaken die in de loop van de tijd zal toe- of afnemen. De cijfers geven niet aan dat nieuwbouw de oplossing is voor de gebieden. Per woonservicegebied zal naar gelang de samenstelling van de woningvoorraad, de mogelijkheden en kansen worden bekeken. Zo kunnen de oplossingen bestaan uit een mix van het opplussen van particuliere- en corporatiewoningen, toewijzing huurwoningen, doorstroming huurwoningen, nieuwbouw intramurale en zelfstandige woonvormen, transformatie van intramurale woonzorgvoorzieningen en/of ander vastgoed. De intramurale voorzieningen zullen deels op stedelijk niveau worden bekeken. Dit komt door de ontwikkelingen in de zorg op het gebied van extramuralisering 2 en het scheiden van wonen en zorg, plus de schaalgrootte van de functie van de instelling. De opgaven zijn een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor inwoners, marktpartijen en gemeente. Met het nieuwe toetsingskader Actualisering GWI Breda 2015 is het mogelijk om op het ruimtelijk vlak, tegen een stedelijke afweging, kansen en mogelijkheden voor de woongebieden te duiden. Het kan daarmee onderdeel uitmaken van Breda Doet. De vijftien GWI-woongebieden zijn samen te voegen tot de elf Wmo-gebieden, die door wijkteams en sociale teams worden gehanteerd. In de rapportage Stedelijk Beeld GWI Breda 2015 zijn figuren, kaarten en tabellen opgenomen met resultaten van alle woongebieden Breda. De gegevens voor het woongebied zijn in onderstaande hoofdstukken als volgt uitgewerkt : 2. Kerngegevens, 3. Wonen, 4. Woonomgeving en voorzieningen en 5. Welzijn en Zorg. Elk onderdeel wordt afgesloten met constateringen. In enkele figuren worden afwijkende scores ten opzichte van het Bredaas gemiddelde in kleur, als volgt weergegeven. 2. Kerngegevens Princenhage/Heuvel heeft bijna net zoveel corporatiewoningen als koopwoningen, veelal eengezinswoningen. De gemiddelde woonduur ligt iets lager dan gemiddeld in Breda. Het aantal ouderen dat binnen het eigen woongebied verhuist, ligt op het Bredaas gemiddelde. Ouderen uit de andere woongebieden verhuizen relatief vaak (2 e plaats) naar dit gebied. De groep 55+ maakt 28% uit van de bevolking, 65+ers 16% en 75+ers 7%. Het totaal aantal bewoners neemt tot 2020 toe en stijgt ook daarna nog. Het aantal en aandeel 55+ers blijft tot 2020 gelijk, met name de groep 55-64 jaar. Daarna groeit de groep 75+ naar een aandeel van bijna 10% in 2040. 1) 3 jaarlijks onderzoek naar hoe mensen wonen en willen wonen. Daarbij wordt gekeken naar onder meer samenstelling huishoudens, woning, woonlasten, woonwensen en woonomgeving. 2) Verschuiving van lichtere vormen van intramurale zorg en ondersteuning naar buiten de muren van de instelling. 1
Heuvel Princenhage Woongebied 9 Figuur 1. Kerncijfers Breda AANTAL WONINGEN 2014 4074 3664 7738 80630 EIGENDOM 2014 koop 1228 2262 3490 45076 huur corporaties 2539 922 3461 24349 overig huur 330 472 802 10999 BOUWVORM 2014 eengezins 1793 2696 4489 50257 meergezins 2281 968 3249 30373 WOONDUUR EN VERHUIZEN Gemiddelde woonduur huishoudens (in jaren) 8,9 12,4 11,1 12,2 % 55+ers in 2013 verhuist binnen de buurt 36% 36% Populariteit woongebied onder 55+ers 1) 2e LEEFTIJDSOPBOUW 2015 Totaal 8045 8425 16470 180968 0-54 6337 5569 11906 128741 55-64 716 1137 1853 21329 65-74 575 1018 1593 17095 75+ 417 701 1118 13803 totaal 55+ 1708 2856 4564 52227 GEM. PROGNOSE LEEFTIJDSOPBOUW 2020 Totaal 8083 8557 16640 182395 0-54 6399 5598 11997 126168 55-64 710 1099 1809 22422 65-74 544 1099 1643 18472 75+ 430 761 1191 15333 totaal 55+ 1684 2959 4643 56227 1) positie in ranglijst 15 woongebieden waar 55+ers in 2013 naar verhuizen Figuur 2. Bevolkingsprognose 2015, 2020, 2030, 2040 ABF Constateringen kerngegevens Princenhage/Heuvel is een gevarieerd woongebied qua woningen en qua leeftijdsgroepen. Het woongebied is populair bij ouderen uit andere woongebieden om naartoe te verhuizen. De bevolkingsomvang neemt na 2020 langzaam af, maar vooral de groep 75+ers, neemt juist toe. 2
3. Wonen 3a. Woonzorgvormen Met behulp van het Fortunamodel 3 van ABF Research is op basis van vraag en aanbod onderzocht wat de opgaven zijn voor de drie woonzorgvormen. 1. Intramuraal (Beschermd, Beschut, Overig): voor mensen met indicatie ZZP 1 t/m 10, 24-uurszorg 2. Verzorgd wonen; bewoners kunnen terugvallen op voorzieningen van een nabij gelegen zorg- of verpleegvoorziening 3. Overig geschikt wonen: de zelfstandige woning is specifiek geschikt voor de doelgroep De cijfers voor de drie woonzorgvormen zijn in figuur 3 uitgewerkt. In paragraaf 3b (figuur 4) worden de intramurale woonzorgvoorzieningen verder uitgewerkt. Het aanbod aan woonzorgvormen is in het woongebied redelijk groot. Bij Verzorgd wonen is 84% en bij Overig geschikt wonen 30% in bezit van corporaties. Figuur 3. Vraag, aanbod en opgave in woongebied Intramuraal Verzorgd wonen Overig geschikt wonen vraag 2015 147 216 1.817 aanbod 2014 366 326 1.747 In bezit van corporaties 84% 30% Bewoond door 55+ 84% 38% opgave (+ is te kort, - is overschot) 2015-219 -110 70 2020-240 -93 106 % opgave 2015 Woongebied Breda -60% -10% -34% -3% De woonzorgvorm Intramuraal heeft nu en in de nabije toekomst een overschot. Dit komt onder andere doordat Lucia als intramurale experticecentrum voor jong dementerenden een regionale functie heeft. Ook Verzorgd wonen heeft nu en in de nabije toekomst een overschot. Ondanks dat 52 woningen niet worden bewoond door 55+ers blijft er een overschot. Het overschot neemt tot 2020 wat af, maar door de geplande 186 nieuwe woningen blijft het aanbod ruim voldoende. Overig geschikt wonen heeft in 2015 een tekort, wat in de toekomst verder oploopt.. 62% (bijna 1.100 woningen) wordt niet door de doelgroep bewoond. Daardoor wordt het werkelijke tekort nog groter. De nieuwbouw aan het Dr. Struijckenplein en de Liesboslaan lossen het tekort bij alle drie woonzorgvormen grotendeels op. 4% -7% Woningbouwplannen 2014 t/m 2020 1) 32 3) 186 3) 581 1) nieuw bouw w oonzorg- en overige w oningen hardheid 1-5 2) w aarvan 3 LG/VG/GGZ verzorgd 3) Een deel van capaciteit Lucia 184 en Haga 58 komt te vervallen bij nieuw bouw 3 Prognoses van de vraag naar voor ouderen geschikte huisvesting, rekening houdend met de bevolkingsontwikkeling en het huidige extramuraliseringsbeleid 3
Kaart 1. Ligging intramurale woonzorgvormen en opgaven drie woonzorgvormen in woongebied 96 VG/LG/GGZ Staven boven streep = te kort Staven onder streep = overschot Woonvoorziening V&V Constateringen woonzorgvormen Het aanbod aan Verzorgd wonen is met de geplande nieuwbouw voldoende om de vraag op te kunnen vangen. Er is een groot tekort aan Overig geschikt wonen. De geplande nieuwbouw lost dat niet helemaal op. 3b. Intramurale woonzorgvormen ouderen Met behulp van het Fortunamodel van ABF-research is op basis van vraag en aanbod onderzocht wat de opgave is voor de drie intramurale woonzorgvormen. 1. Beschut wonen (verzorging): voor mensen met een afbouw voor indicatie voor ZZP 1 t/m 4 2. Beschermd wonen (verpleging): voor mensen met een indicatie ZZP 5 t/m 8 en 24-uurs zorg 3. Overig intramuraal voor mensen met een tijdelijke verblijf met indicatie ZZP 9 t/m 10 Alle drie de intramurale woonzorgvormen hebben een overschot. Bij Beschut wonen neemt dit overschot tot 2020 verder toe. Lucia heeft echter als experticecentrum een regionale betekenis. Het aanbod lijkt daardoor groter dan de vraag van Breda. Bij Beschermd wonen en Beschut wonen nemen de overschotten in 2020 ietwat af. 4
Figuur 4. Vraag, aanbod en opgave intramurale instellingen Beschut Beschermd Overig Extramuralisering Bezetting 2014 +/- intramuraal 1) aanbod 2012 vraag 2015 48 75 24 aanbod 2012 74 263 29 +29 opgave (+ is te kort, - is overschot) 2015-26 -188-5 18 2020-54 -182-4 45 opgave Breda 2015-123 -9-65 223 nieuwbouw en programmering 2012 t/m 2020 2) 32 186 1) Is een opgave voor Verzorgd w onen of Overig geschikt w onen 2) nieuw bouw w oonzorg- en overige w oningen hardheid 1-5 3) Een deel van capaciteit Lucia 184 en Haga 58 komt te vervallen bij nieuw bouw In 2014 hebben de Bredase zorginstellingen een inventarisatie uitgevoerd naar Beschutte en Beschermd wonen. Dit cijfers kunnen afwijken van het aanbod dat in 2012 bekend is bij ABF. De capaciteit betreft in 2014 395 plaatsen. Bij ABF was in 2012 366 bekend. De capaciteit van 2014 is inclusief Huize Liesbos 64 Intramurale plaatsen (29 verzorging, 35 verpleging). Ten opzichte van het gemiddelde van Breda (zonder rekening te houden met de omvang van de doelgroep) is het aantal plaatsen voor Beschermd beneden en Beschut bovengemiddeld. De verwachte afbouw van het aantal Beschutte plaatsen (ZZP1 t/m 4) is gemiddeld. Figuur 5. Capaciteiten woonvoorzieningen Intramuraal Beschut en Beschermd 2014 Beschut ZZP 1 t/m 4 Beschermd ZZP 5 t/m 10 Totaal Intramuraal 9. Princenhage/Heuvel 120 275 395-50 Totaal Breda 880 1271 2151-642 Gemiddeld 58,7 84,7 143,4-42,8 Bron: Inventarisatie capaciteit intramurale woonzorgvoorzieningen 2014 O&I/W&S Constateringen intramuraal Er is een overschot aan intramurale plaatsen. Lucia heeft echter een regionale betekenis. Verwachte afbouw ZZP 1 t/m 4 3c. Intramurale woonvoorzieningen gehandicapten en GGZ ABF research heeft een inventarisatie gedaan voor de sector wonen met zorg voor gehandicapten en mensen uit de GGZ. Er is behoefte aan 81 plaatsen bij een woonvoorziening. De vraag loopt in 2020 iets af. Figuur 6. Vraag 2015 en globaal aanbod 2014 Gehandicapten en GGZ 2015 2020 Per 1000 inw. Aant pers. Per 1000 inw. Vraag Gehandicapten Princenhage/Heuvel 3,8% 60 56 Breda 3,8% 683 656 Vraag GGZ Princenhage/Heuvel 1,5% 21 19 Breda 1,4% 234 227 Globaal aanbod 2014 1) Aantal personen 111 Score + of - tov Breda + 1) begeleid w onen gehandicapten en GGZ (exclusief inw onenden of zelfstandig w onenden) Er wonen in totaal 111 mensen met beperkingen ) in 14 woonvoorzieningen. De bezetting in de geïnventariseerde woonvoorzieningen en het aantal locaties per 1.000 inwoners is hoger dan gemiddeld in Breda (figuur 11). De locaties liggen goed verspreid over het woongebied (kaart 1). 5
Figuur 7. Bezetting woonvoorzieningen VG 4, LG 5 en GGZ 2014 Bezetting 2014 VG, LG en GGZ per 1000 inw. Aantal locaties per 1000 inw. 09. Princenhage/Heuvel 6,7 0,91 Totaal Breda 2,9 0,44 ) Verstandelijk- en Geestelijk Gehandicapten en mensen die Geestelijke Gezondheid Zorg nodig hebben Constateringen gehandicapten en GGZ Er zijn in het woongebied meer dan voldoende locaties om aan de vraag vanuit het woongebied te voldoen. 3d. Geschiktheid woningen Het aanbod aan zelfstandige woningen moet niet alleen in aantallen, maar ook wat betreft geschiktheid voor minder mobiele mensen voldoende zijn. De hele woningvoorraad is met het Piramidemodel 6 van ABF-research op geschiktheid doorgelicht voor 1. minder vitale ouderen (één ster), 2. rollatorgebruikers (twee sterren) en 3. rolstoelgebruikers (drie sterren). De cijfers over de geschiktheid van de woningen kunnen die van het aanbod aan woon(zorg)vormen overlappen. Deze cijfers kunnen niet bij elkaar worden opgeteld. Figuur 8.Vraag naar en geschiktheid van woningvoorraad een ster (mob A) twee sterren (Mob B-) drie sterren (mob B+C) Totaal vraag 2015 mensen met beperking 729 302 250 1.281 huur 524 230 207 961 koop 205 72 43 320 55-197 52 18 267 55+ 532 250 232 1.014 aanbod 2014 Verzorgd + Overig geschikt 1012 907 154 2073 In bezit van corporaties 24% 74% 76% Bewoond door 55+ 44% 63% 66% Verzorgd wonen 326 326 Overig geschikt 1012 581 154 1747 opgave 2015 1) Verzorgd + Overig geschikt 2015-283 -605 96-792 % van woningen woongebied -4% -9% 1% Opgave Breda % van woningen -3% -1% 0% opgave 2020 1) Verzorgd + Overig geschikt 2020-283 -595 134-744 Woningbouwplannen 2014 t/m 2020 2) 34 3) 739 3) 760 1) + is te kort, - is overschot 2) nieuw bouw w oonzorg- en overige w oningen hardheid 1-5 3) Een deel van capaciteit Lucia 184 en Haga 58 komt te vervallen bij nieuw bouw Het aanbod aan één sterren woningen lijkt met een overschot van 283 woningen in 2015 voldoende. Door het scheefwonen 7 wordt 56% (567 woningen) niet bewoond door de doelgroep 55+. Hierdoor is er feitelijk een tekort. Er zijn beperkte nieuwbouwplannen aan de Dreef. Bij de twee sterren woningen woont 63% van de doelgroep in deze woningen. Ondanks het scheefwonen in 336 twee sterren woningen blijft er een overschot van 605 woningen Door de nieuwbouw in Heuvel voor dit soort woningen wordt het overschot nog groter. 4 Verstandelijk gehandicapten 5 Lichamelijk gehandicapten 6 Het Piramidemodel geeft op lokaal niveau vraag naar en aanbod van woningen geschikt voor mensen met mobiliteitsbeperkingen weer. 7 Met scheefwonen wordt in deze context bedoeld: scheefwonen op basis van woninggeschiktheid. 6
De opgave voor drie sterren woningen is met 96 woningen behoorlijk. De opgave wordt in de nabije toekomst nog groter. Er zijn geen nieuwbouwplannen. Constateringen geschiktheid woningen Er is een tekort aan één sterren woningen en drie sterren woningen. Er is overschot aan twee sterren woningen, die verder toeneemt door de nieuwbouwplannen. 4. Woonomgeving en voorzieningen Voor het maatschappelijk vastgoed is nagegaan waar en hoeveel voorzieningen met een ontmoetings- of dagbestedingsfunctie er zijn en hoe deze zich verhouden tot het gemiddelde in Breda. Er is daarbij geen rekening gehouden met het aantal inwoners in het woongebied. Het aantal wijkvoorzieningen met een ontmoetings- of dagbestedingsfunctie is boven gemiddeld aan Breda. Er is sprake van een redelijke spreiding over het woongebied (kaart 2). Figuur 9. Wijkvoorziening ontmoeting- en dagbesteding bij welzijns- en zorgorganisaties 2014 Ontmoeten en Ontmoeten bij Dagbesteding dagbesteding welzijnsvoorziening voorziening zorgvoorziening VG of LG 9. Princenhage/Heuvel 2 3 8 Totaal 25 25 33 Gemiddeld 1,6 1,6 2,1 Kaart 2. Ligging maatschappelijk voorzieningen met wijkfunctie ontmoeting- en dagbesteding bij welzijns- en zorgorganisaties De aanwezigheid van een aantal basisvoorzieningen (huisarts, fysiotherapie, tandarts, wijkgebouw en een zorgkruispunt) is voor de doelgroep van vitaal belang. In het woongebied is geen zorgkruispunt. De aanwezigheid van de basisvoorzieningen per 1.000 inwoners is iets lager dan gemiddeld in Breda. 7
Rapportcijfer woonomgeving 2013 Indicator verloedering 2013 Score publieke ruimte Ned=0 2012 Leefbarometer Score niveau voorzieningen Ned=0 2012 Leefbarometer Figuur Figuur 10 6. Aanwezigheid medische basisvoorzieningen per 1000 inwoners 2014 (bron Akse Media) Medisch 1) score op 5 Woongebied Huisarts Fysiotherapeut Tandarts Wijkgebouw Zorgkruispunt 2) medisch 9 Princenhage/Heuvel 0,36 0,61 0,24 0,12 0,00 Gemiddeld Breda Totaal aantal Breda 0,6 0,8 0,3 0,1 0,04 104 142 56 19 8 1) Indien er een gezondheidscentrum is tellen meerdere huisartsen voor één, bij GWI is afstand ook belangrijk 2) Wijkgericht multifunctioneel voorzieningencentrum in centrale zone van het w oongebied De beleving van de woonomgeving (figuur 11) is iets lager dan gemiddeld. De verloedering scoort gelijk aan het Bredaas gemiddelde. Uit de Leefbarometer is op te maken dat de score voor publieke ruimte en voorzieningen iets minder scoren dan in Breda. In het algemeen scoort Heuvel iets minder dan Princenhage. Figuur 11. Beleving inwoners (rapportcijfer en indicator) en feiten over publieke ruimte en voorzieningen (scores) Woongebied en buurten 9 Princenhage/Heuvel 7,2 3,4-16 -11 Heuvel (0501) 6,7 3,7-24 -15 Princenhage (0503) 7,6 3,1-8 -6 Breda 7,4 3,5-11 0 Score publieke ruimte (waarde verkochte huurwoningen, aandeel sloop, geluidsbelasting, railverkeer geluidsbelasting totaal, nabijheid groot water, groene ruimte tussen vroeg naoorlogse bouw, water in de wijk, uitzicht op binnenwater) Score voorzieningenniveau (nabijheid supermarkt, nabijheid bankfiliaal, nabijheid groot winkelcentrum) Constateringen woonomgeving en voorzieningen De aanwezigheid van verschillende voorzieningen iets lager dan gemiddeld. Een zorgkruispunt ontbreekt. De beleving van de woonomgeving is gemiddeld. Princenhage scoort iets beter dan Heuvel. 5. Zorg en welzijn Er is onderzoek gedaan naar de beleving van de welzijnsaspecten door bewoners in het gebied (figuur 12) Daarnaast is onderzoek gedaan naar enkele zorgaspecten en de beleving van de eigen gezondheid (figuur 13). De cijfers zijn gerelateerd aan het Bredaas gemiddelde. 8
% WMO (naar vervoer, woning of huishoudelijke hulp) 2014 Woonvoorziening WMO 2014 Mantelzorg ontvangen 2014 Mantelzorg geven 2014 (Potentieel) aanbod vrijwilligers 2014 % kwetsbare Bredanaars 2014 Actieve culturere participatie 2014 % inwoners dat eigen gezondheid goed vind 2012 Beleving van onveiligheid in de buurt 2013 Indicator sociale cohesie (omgang in buurt, thuis voelen) 2013 Rapportcijfer leefbaarheid 2013 Overlast van groepen jongeren komt vaak voor 2013 Score eenzaamheid 2012 Figuur 12. Belevingsaspecten inwoners over welzijn Woongebied en buurten 9 Princenhage/Heuvel 27% 5,9 7,1 10% 2,7 Heuvel (0501) 35% 5,1 6,5 17% 2,9 Princenhage (0503) 18% 6,6 7,6 2% 2,5 Breda 26% 6 7,3 12% 2,6 Bij de beleving van de welzijnsaspecten scoort het gebied iets boven gemiddeld. Leefbaarheid en veiligheid scoren in Heuvel een stuk lager. Overlast van groepen jongeren komt weinig voor in Princenhage. De eenzaamheid is in vrijwel alle buurten hoger dan gemiddeld in Breda, met name in Heuvel. Figuur 13. Belevingsaspecten inwoners en scores over zorg Woongebied en buurten 9 Princenhage/Heuvel 8,3% 1,2% 9,3% 29,9% 27,8% 43% 27,8% 71% Heuvel (0501) 8,7% 49% 69% Princenhage (0503) 8,0% 36% 73% Breda 7,3% 1,1% 6,7% 26,1% 41,9% 37% 40,6% 71% Wat betreft de zorgaspecten blijkt dat veel mensen mantelzorg ontvangen. Het aantal mantelzorggevers is bovengemiddeld, het aantal vrijwilligers daarentegen beneden gemiddeld. Het gebruik van Wmo-voorzieningen ligt iets hoger. Het aandeel kwetsbare Bredanaars is hoog in Heuvel. De afgelopen jaren zijn er 197 (1,2%) Wmo- woonvoorzieningen verstrekt. Dit is boven gemiddeld. Het aandeel mensen dat de eigen gezondheid als goed beoordeeld ligt op het Bredaas gemiddelde. De culturele participatie is laag. Constateringen beleving welzijn en zorg Het woongebied wijkt niet veel af van het gemiddelde in Breda. Er zijn veel mensen die mantelzorg ontvangen. Het aandeel mantelzorggevers is ook groot. Het aantal vrijwilligers is laag. Het aandeel mensen dat de eigen gezondheid als goed beoordeeld ligt op het Bredaas gemiddelde. 9