GGZ Friesland Schizotypische persoonlijkheidsstoornis
GGZ Friesland is de grootste aanbieder van geestelijke gezondheidszorg in de provincie Friesland. We bieden u hulp bij alle mogelijke psychische problemen. Met meer dan 160 locaties zijn we dicht bij u in de buurt. Ruim 2000 medewerkers bieden zorg vanuit hetzelfde motto: haal het beste uit uw leven! We kiezen bij GGZ Friesland voor die behandeling waarvan het effect wetenschappelijk is bewezen. De wet BIG (Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg) bevat regels voor zorgverlening door beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg. Onze behandelaren zijn BIG-geregistreerd. Dit is een extra garantie voor de kwaliteit van onze behandelingen. Bij de behandeling van persoonlijkheidsproblematiek houden we ons nauwkeurig aan de laatste landelijke richtlijnen op dit gebied (zie ook www.ggzrichtlijnen.nl). Het buitenbeentje Iedereen is anders en heeft een eigen karakter. Maar u bent apart. Althans, zo wordt u vaak omgeschreven. Zowel in gespreksstof, opvattingen, manier van praten als in uw kledingstijl: u steekt af bij alle anderen in uw omgeving. Vrienden heeft u niet. Eigenlijk gaat u helemaal niet met veel mensen om, alleen met directe familieleden. Anderen kunt u niet vertrouwen, aangezien u het gevoel heeft dat iedereen wel iets van u wil. Soms heeft u moeite om de dingen te zien zoals ze werkelijk zijn. Tijdens het tv-kijken denkt u af en toe dat de presentator alleen tegen u praat en u een geheime boodschap doorgeeft. Herkent u zich in de bovenstaande omschrijving? Dan kan het zijn dat u een schizotypische persoonlijkheidsstoornis heeft. Wat is een schizotypische persoonlijkheidsstoornis (STPS)? Mensen met een schizotypische persoonlijkheidsstoornis hebben ongebruikelijke gedachten, overtuigingen en ideeën. Vaak is er sprake van magisch denken, achterdocht, sterke sociale angst en ongebruikelijke zintuigelijke waarnemingen. U voelt zich vaak zo ongemakkelijk tijdens sociale contacten, dat u terugschrikt voor vriendschappen en u zich gaat afzonderen van alles en iedereen. Dit sociale isolement kiest u omdat u anderen wantrouwt. Het ligt niet aan een gebrek aan zelfvertrouwen. Buiten uw familie heeft u vaak geen andere intieme relaties, zoals met een goede vriend of een partner. U hoort ook vaak dat u kil overkomt. Veel mensen met STPS hebben hier last van, omdat zij zich moeilijk kunnen inleven in een ander.
Excentriek U wordt wel excentriek genoemd. U kleedt zich anders dan de meesten en in een gesprek bent u zeer gedetailleerd, onsamenhangend, warrig en u springt van de hak op de tak. Het laatste komt vooral omdat u moeilijk uw aandacht ergens lang bij kunt houden. U gelooft dat u helderziend bent, een zesde zintuig heeft en u zweert bij diverse bijgeloven. Vaak verliezen mensen met STPS de band met de realiteit. Zo kunt u denken dat iedereen u nastaart als u rustig over straat loopt. Diep van binnen weet u dat dat niet zo is, maar de angstige gevoelens zijn er vaak. Uw gedachten zijn daarnaast vaak bizar te noemen. U weet dat ze niet overeenkomen met de werkelijkheid, maar soms raakt u verwikkeld in uw eigen gedachtegang. Dan is het moeilijk om feit en fictie van elkaar te scheiden. Psychoses zijn ook aanwezig bij mensen met de persoonlijkheidsstoornis. Verschil met schizofrenie en de schizoïde persoonlijkheidsstoornis STPS wordt door enkele onderzoekers gezien als een lichtere vorm van schizofrenie. Bij schizofrenie is er eveneens sprake van een angst voor sociaal contact, concentratieproblemen, warrigheid en het vervagen van de grens tussen feit en fictie. Maar bij schizofrenie zijn al deze symptomen in een ergere mate aanwezig. Een schizotypische persoonlijkheidsstoornis vertoont ook veel overeenkomsten met een schizoïde persoonlijkheidsstoornis. Bij beide stoornissen vertoont iemand afwijkend gedrag en plaatst hij of zij zich in sociaal isolement. Een groot verschil is dat mensen met een schizoïde stoornis nooit hun realiteitszin kwijtraken en geen bizarre gedachtes hebben. Oorzaak Erfelijke factoren kunnen een rol spelen bij de ontwikkeling van een STPS. Als uw vader of moeder de persoonlijkheidsstoornis heeft, dan bestaat er een grotere kans dat u het ook krijgt. Ook kan een biologisch aspect een rol spelen: bij een STPS is de communicatie in het zenuwstelsel uit balans. Bepaalde stoffen geven signalen door van de ene naar de andere zenuwcel. Zij heten neurotransmitters. Er is een overschot van de neurotransmitter dopamine te constateren, waardoor u psychotische symptomen kan vertonen (een verminderde realiteitszin). Niet alleen biologische factoren hebben invloed op het ontstaan van de stoornis. Uw omgeving speelt ook een rol, hoewel deze een stuk kleiner is dan bij de meeste andere persoonlijkheidsstoornissen. Traumatische gebeurtenissen, zoals lichamelijke en seksuele mishandeling, blijken eerder voor een STPS te zorgen. De gevolgen Als u een schizotypische persoonlijkheidsstoornis heeft, dan zit u helemaal niet lekker in uw vel. U zondert zich af en heeft ontzettend veel moeite met het aangaan van een relatie. U bent daarin niet alleen. Vaak blijven mensen met een STPS alleen: iets minder dan de helft trouwt, waarvan een kwart weer gaat scheiden. Slechts 18 procent van alle mensen met de stoornis woont samen. Op het werk functioneert u niet goed. Net zoals een groot deel van de andere mensen met de stoornis. Een kwart heeft een baan, 20 procent is werkloos en bijna de helft van alle mensen met een STPS is niet in staat om te werken. Vrije tijd ervaart u als onprettig.
Oscar, 36 jaar: Laat mij maar in mijn eigen wereldje Oscar is werkloos. Hij heeft meerdere banen gehad in de ICT, maar dat beviel niet. Ik kon het gewoon niet meer aan. Ik werd op den duur gek van altijd al die mensen om me heen. En ze kwamen altijd wel een praatje maken, vertelt Oscar nerveus, terwijl hij ongemakkelijk heen en weer schuift op zijn stoel. Ze wilden vast en zeker meer van me dan alleen een praatje. Overdag speelt hij grotendeels videospelletjes. Ik ga wel het huis uit om naar mijn ouders te gaan en boodschappen te doen enzo. Maar voor de rest blijf ik thuis. Laat mij maar lekker alleen in mijn eigen wereldje. De juiste hulp Nadat u aangemeld bent door uw huisarts, wordt u doorverwezen naar het zorgprogramma Persoonlijkheidsproblematiek wanneer er gedacht wordt aan deze problematiek. U krijgt een intakegesprek en samen met de intaker wordt bekeken of u aan het juiste adres bent. Na de intake volgt een behandeladvies. Er wordt met u besproken welk soort therapie voor u het meest geschikt is. Ook krijgt u informatie over de duur en de frequentie van de behandeling. Eventuele alternatieven worden met u besproken. De behandeling is gericht op het onderzoeken, bewust worden en het veranderen van de denk-, gevoels-, en gedragswijze waarop u met zichzelf en anderen omgaat. Er wordt regelmatig geëvalueerd. Samen met uw (hoofd)behandelaar wordt nagegaan of de therapie aanslaat en het gewenste effect oplevert. Wanneer u samen tot de conclusie komt dat de behandeling bijgesteld moet worden, dan kan dat. In grote lijnen zijn er de volgende behandelingsmogelijkheden: Stabiliseren Wanneer u instabiel bent op 1 of meerdere gebieden in uw leven (zoals wonen, dagbesteding en geestelijke gezondheid), wordt met u een gerichte behandeling gestart met als doel stabieler te worden op deze gebieden. Dit kan ambulant gebeuren of in dagbehandeling. Ambulant houdt meestal in dat u 1 keer per week een groepsbijeenkomst heeft waarin u uw afspraken en vorderingen doorneemt. Daarnaast heeft u af en toe begeleidende gesprekken met een sociaal psychiatrisch verpleegkundige, eventueel aangevuld met medicatiebehandeling door een psychiater of arts en soms aangevuld met systeemtherapie. Deze vorm van therapie richt zich op u en uw naasten. Psychotherapie Wanneer u redelijk stabiel bent, komt u mogelijk in aanmerking voor psychotherapie. Deze vorm van behandeling kan bestaan uit groepspsychotherapie of individuele behandeling (meestal 1 maal per week een gesprekscontact met een psychotherapeut), of intensiever in dagbehandeling. Dagbehandeling Dagbehandeling is gericht op stabiliseren dan wel op duurzame veranderingen. Deze intensieve vorm van behandeling is bedoeld voor mensen die sterk zijn vastgelopen in werk of thuissituatie en een tijdlang aan zichzelf willen/moeten werken. De therapie vindt plaats in groepen gedurende 2, 3 of 5 dagen per week. Op de locaties Heerenveen, Sneek en Leeuwarden kunt u deelnemen aan deze programma s. Wanneer u de therapie doorlopen hebt, is er (meestal) nog een periode van consolidatie. In deze fase wordt u geholpen bij het vasthouden en toepassen van het geleerde in de praktijk van alle dag.
Wat zijn de kosten? Psychische hulpverlening valt onder de Afspraak afzeggen Om een behandeling succesvol te laten verlopen, Adressen Heeft u vragen Voor vragen of meer informatie kunt u terecht basisverzekering voor ziektekosten. De kosten worden daaruit vergoed. Wel kan een eigen risico in rekening worden gebracht. In uw verzekeringspolis vindt u hierover meer informatie. Uw belangen, rechten en klachten Voor vragen en hulp kunt u altijd terecht bij uw behandelaar. Ook kunt u de geestelijk verzorger, de patiëntenvertrouwenspersoon, de Cliëntenraad en/of de Familieraad benaderen. Contactgegevens vindt u in de folder In behandeling bij GGZ Friesland. Ook vindt u in deze folder meer informatie over rechten en plichten rondom uw behandelplan, behandeling en dossier. De folder Ontevreden? Laat het ons weten! vertelt u waar u terecht kunt met eventuele klachten. Deze brochures zijn te vinden in de wachtkamers of u kunt ze opvragen bij de afdeling Communicatie via pr@ggzfriesland.nl of via tel: 058 284 87 15. is het belangrijk dat u aanwezig bent op de geplande afspraakmomenten. Als u onverhoopt niet kunt komen, verzoeken wij u dringend uw afspraak tijdig, zo mogelijk 24 uur van te voren, af te zeggen. Leeuwarden Sixmastraat 2 8932 PA Leeuwarden Tel. 058 28 48 888 Franeker Burg. J. Dijkstraweg 6 8801 PG Franeker Tel. 0517 39 86 00 Drachten Compagnonsplein 1 9202 NN Drachten Tel. 0512 58 89 57 Heerenveen Kastanjelaan 1 8441 NC Heerenveen Tel. 0513 61 90 00 Sneek Hegedyk 2 8601 ZR Sneek Tel. 0515 43 62 24 bij een locatie van GGZ Friesland bij u in de buurt. Kijk voor meer informatie ook op www. ggzfriesland.nl Colofon Deze brochure is door de afdeling Communicatie van GGZ Friesland met de grootste zorg gemaakt. Ze zijn hierin geadviseerd door de Centrale Cliëntenraad. Mochten er onduidelijkheden in staan, neem dan contact op met de afdeling Communicatie. Tel. 058 284 87 15 of stuur een mail naar pr@ggzfriesland.nl Szhizotypische.ps.0412 Haal het beste uit uw leven Mst.o.1210