I N F O R M A T I E V O O R Z I E N I N G A A N M I G R A N T E N

I N F O R M A T I E V O O R Z I E N I N G A A N M I G R A N T E N Onderzoek uitgevoerd door: Sociale Verzekeringsbank Afdeling Business Controlling November 2007

I N T R O D U C T I E Wie in een ander land wil gaan wonen of werken heeft legio mogelijkheden om zich te laten informeren over de gevolgen hiervan voor de sociale zekerheid. Buiten de officiële instanties om zullen familie, vrienden en kennissen, maar ook boeken en tijdschriften belangrijk bronnen van informatie zijn en biedt ook internet de mogelijkheid tot het uitwisselen van informatie tussen enerzijds overheid en burgers en anderzijds burgers onderling. Wie betrouwbare informatie wil hebben, zal zich moeten beroepen op officiële instanties. Steeds vaker bieden deze de informatie aan op internet, naast de traditionele vorm van brochures of telefonisch contact. Hoe toegankelijk alle informatie voor (potentiële) migranten is, hangt af van de kwaliteit van de voorlichting in de landen van herkomst en bestemming en of zij wel of geen toegang tot internet hebben. Dit hoofdstuk beoogt een overzicht te geven van welke informatie officiële instanties in Nederland die taken op het vlak van sociale zekerheid of migratie hebben, aanbieden. Daarnaast zullen een aantal bronnen van de EU worden belicht waar burgers terecht kunnen met hun vragen over sociale zekerheid in geval van grensoverschrijdend verkeer. Informatie die bijvoorbeeld werkgevers, studentendecanen of gemeentes aanbieden, blijft hierbij buiten beschouwing, omdat dit geen voor iedereen toegankelijke informatie betreft. Ook wat er buiten Nederland en EU-verband aan informatie wordt aangeboden blijft buiten beschouwing. Het overzicht in dit hoofdstuk is niet uitputtend, maar geeft wel een beeld van het aanbod. De beschrijving richt zich op de informatie die op internet te vinden is en is daar voor een deel ook van overgenomen. De paragrafen 1.1 tot en met 1.3 geven een overzicht van de informatie over sociale zekerheid die migranten bij Nederlandse instanties kunnen vinden. Deze informatie is voor een belangrijk deel gericht op Nederlanders die naar het buitenland willen vertrekken, maar een deel is ook gericht op degenen die zich in Nederland willen vestigen. De laatste van deze drie paragrafen gaat over samenwerkingsverbanden van Nederlandse instanties die hun informatievoorziening bundelen, om zo de zoektocht van migrerende burgers hiernaar te vergemakkelijken. Paragraaf 1.4 beschrijft een aantal Europese initiatieven, die het vrije verkeer van personen binnen de EU ondersteunen. Hoewel deze initiatieven primair gericht zijn op Europeanen die zich binnen de EU willen verplaatsen, bieden ze ook een schat aan informatie aan migranten van buiten de EU. Tot slot bespreekt paragraaf 1.5 een aantal organisaties waar migranten mee te maken (kunnen) krijgen als ze zich in Nederland willen vestigen of al dan niet vrijwillig Nederland weer verlaten. 1. 1 D E R I J K S O V E R H E I D 1.1.1 Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) is verantwoordelijk voor de wet- en regelgeving op het terrein van de sociale zekerheid in Nederland. De internetsite van SZW (www.szw.nl) bevat een Engelstalig onderdeel, www.employment.gov.nl, waarop informatie over de verschillende beleidsterreinen, waaronder de sociale zekerheid, van het ministerie is terug te vinden. Voor wie zich

in Nederland wil vestigen, biedt deze site onder de optie All topics (sitemap) een uitgebreid overzicht van hoe de sociale zekerheid in Nederland georganiseerd is. 1.1.2 Postbus 51 Wie vragen aan de rijksoverheid heeft die over wonen of werken in het buitenland gaan, kan daarvoor, net als voor andere vragen, terecht bij Postbus 51. De naam Postbus 51 is ontstaan toen de rijksoverheid in de jaren 50 één centrale postbus instelde voor vragen: Postbus 51 in Den Haag. Naast het merk Postbus 51 bestaat sinds 1995 ook de Postbus 51 Informatiedienst. Deze dienst vormt hét informatieloket van de rijksoverheid voor burgers. De Postbus 51 informatiedienst geeft alleen algemene informatie over de wet- en regelgeving van de rijksoverheid. Sinds 2000 is alle publieksinformatie van de websites van de ministeries ook te vinden via de website van Postbus 51 (www.postbus51.nl) in zowel het Nederlands als het Engels. Wie geen antwoord op zijn vragen kan vinden op deze website, kan telefonisch of per e-mail contact opnemen. In het Engelstalige deel van de site wordt bovendien het postadres gegeven.

1.1.3 VWS Onderdelen van de sociale zekerheid die onder het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) vallen zijn de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Informatie over de AWBZ staat op de site van het ministerie (www.minvws.nl) in het Nederlands en Engels. Informatie over de nieuwe Zorgverzekeringswet is daar, naast deze twee talen, ook te vinden in het Frans en het Duits. 1.1.4 Kennisring 2ZW 2ZW (www.kennisring.nl) is het landelijk informatiecentrum voor zorg, sociale zekerheid, wet- en regelgeving en welzijn. 2ZW is ontstaan uit het Voorlichtingscentrum Sociale Verzekering (VSV) en het centrum voor Maatschappelijke Informatie van het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn (NIZW). NIZW was een van de acht organisaties op het terrein van zorg, jeugd en

maatschappelijke inzet. Deze vielen onder het ministerie van VWS, die de organisaties per 1 januari 2007 heeft gebundeld tot drie nieuwe kennisinstituten. 2ZW Informatiecentrum maakt sinds 1 november 2006 deel uit van stichting StimulanSZ, een onafhankelijke, niet-commerciële organisatie die professionals en burgers ondersteunt op het gebied van werk en inkomen, wonen, zorg en welzijn. Aan migranten biedt de site van 2ZW op het terrein van sociale zekerheid informatie over: sociale verzekeringen bij grensarbeid, internationaal vervoer, detachering, exporteerbaarheid van uitkeringen, en remigratie vanuit Nederland en terugkeer naar Nederland vanuit het buitenland; wie er baat bij heeft om een vrijwillige verzekeringen af te sluiten voor onder andere de AOW, Anw, AWBZ, WW en de ziektewet (ZW). Deze informatie is te vinden door op de site van kennisring 2ZW onder sociale zekerheid de keuze Buitenland te maken. 1. 2 U I T V O E R I N G S O R G A N I S A T I E S 1.2.1 SVB De Sociale Verzekeringsbank (SVB) is de oudste uitvoerder op het gebied van de sociale zekerheid in Nederland. Zij is in 1901 opgericht als Rijksverzekeringsbank om de eerste socialeverzekeringswet uit te voeren: de Ongevallenwet 1901. In de loop der jaren heeft de SVB de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van een groot aantal wetten en regelingen gekregen, waaronder de AOW (sinds 1957), de kinderbijslag (sinds 1941) en de Anw (sinds 1996). Als zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) valt de SVB onder verantwoordelijkheid van het ministerie van SZW. Migranten kunnen bij de SVB (www.svb.nl) in het Nederland, Engels, Duits, Frans, Spaans en Turks terecht voor vragen over: de wetgeving die van toepassing is als iemand buiten Nederland gaat werken;

de gevolgen van vertrek naar het buitenland voor een AOW-, Anw- of kinderbijslaguitkering; de mogelijkheid voor het vrijwillig afsluiten van een verzekering voor de AOW of Anw bij vertrek uit Nederland en de mogelijkheid om AOW in te kopen voor wie zich vanuit het buitenland in Nederland vestigt; De voorwaarden waaronder vrijstelling bestaat voor de volksverzekeringen (AOW, Anw, kinderbijslag en AWBZ); Al deze informatie is gerangschikt onder de keuze internationaal. Voor grensarbeiders, mensen die in Nederland wonen maar in België of Duitsland werken en omgekeerd, heeft de SVB twee speciale bureaus, Bureau Belgische Zaken (BBZ, www.svb.nl/internet/nl/internationaal/bbz/index.jsp) en Bureau Duitse Zaken (BDZ, www.svb.nl/internet/nl/internationaal/bdz/index.jsp). Deze bureaus geven als onderdeel van de SVB, voorlichting over de Nederlandse en Belgische\Duitse pensioenen en kinderbijslag. Maar in opdracht van het UWV en het College voor zorgverzekeringen geven zij ook informatie over werkloosheiduitkeringen, arbeidsongeschiktheiduitkeringen en ziektekostenregelingen van zowel Nederland als België\Duitsland. Bureaus voor Sociale Zaken De SVB heeft bureaus voor Sociale Zaken in Turkije, Marokko, Suriname en Spanje. Deze maken deel uit van de Nederlandse Ambassade aldaar. Aan het hoofd van elk van deze bureaus staat een attaché sociale zaken. De bureaus vertegenwoordigen de

SVB en het uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (UWV) en in Turkije, Marokko en Spanje ook het College voor Zorgverzekeringen (CVZ). Dit doen zij door informatie en advies te geven over Nederlandse socialezekerheidsuitkeringen aan zowel huidige als toekomstige gerechtigden. Daarnaast rapporteren de bureaus over ontwikkelingen in de sociale zekerheid in het land waar zij gevestigd zijn en onderhouden zij contacten met de instellingen voor de sociale zekerheid aldaar. 1.2.2 CVZ Het CVZ is een ZBO op het terrein van de sociale ziektekostenverzekeringen: de Zvw en de AWBZ en valt onder verantwoordelijkheid van het ministerie van VWS. Het CVZ neemt een onafhankelijke positie in tussen de beleidsbepalende partijen (politiek en ministeries) en de uitvoerende partijen (zorgverzekeraars en zorgaanbieders). Voor informatie over ziektekosten en de zorgverzekering met een internationaal tintje, heeft CVZ een aparte, Nederlandstalige, internetsite www.buitenland.cvz.nl. Deze site is niet te bereiken vanuit de standaard website van het CVZ, www.cvz.nl. 1.2.3 UWV Het UWV verzorgt werknemersverzekeringen, zoals de wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA), de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO), de Werkloosheidswet (WW) en de Ziektewet (ZW). Samen met het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) en gemeenten vormt UWV de keten voor werk en inkomen. Als ZBO valt het UWV onder verantwoordelijkheid van het ministerie van SZW. Wie in het buitenland gaat werken, is meestal niet langer verplicht verzekerd voor ziekte, arbeidsongeschiktheid of werkloosheid en kan dan een vrijwillige verzekering afsluiten voor de Ziektewet, de WIA en de WW. Informatie hierover is op de Nederlandstalige site van het UWV (www.uwv.nl) onder het deel voor particulieren ondergebracht bij de menukeuze Verzekerd zijn.

1.2.4 Belastingdienst De Belastingdienst int belastingen en de socialezekerheidspremies en weet in welk land deze verschuldigd zijn. Bovendien heeft de Belastingdienst sinds 1 januari 2006, toen de nieuwe Zorgverzekeringswet in werking trad, als taak om de zorgtoeslag voor de nominale premie uit te keren. Daarnaast heft en int de Belastingdienst de inkomensafhankelijke bijdrage voor de zorgverzekeringswet. Potentiële migranten die over dit deel van de sociale zekerheid informatie zoeken, kunnen terecht op de site van de Belastingdienst (www.belastingdienst.nl), waar in het menu voor particulieren de keuze Buitenland is opgenomen. Deze informatie is beschikbaar in het Nederlands, Engels en Duits. 1.2.5 Informatiebeheergroep De Informatiebeheergroep (IB-groep) verzorgt onder andere de studiefinanciering. Onder voorwaarden kunnen Nederlandse studenten ook studiefinanciering (wat ook een vorm van sociale zekerheid is) krijgen voor opleidingen die zij in het buitenland

volgen en kunnen buitenlandse studenten in aanmerking komen voor een Nederlandse studietoelage als zij in Nederland studeren. Informatie hierover is te vinden op de site van de IB-groep (www.ib-groep.nl) onder Studiefinanciering in het buitenland in zowel het Nederlands als het Engels. Hier staat ook informatie op over de erkenning van Nederland diploma s in het buitenland en vice versa. 1. 3 S A M E N W E R K I N G S V E R B A N D E N I N N E D E R L A N D 1.3.1 Grensinfopunt Uit de voorgaande twee paragrafen blijkt dat zowel de rijksoverheid als uitvoeringsorganisaties ieder op hun eigen terrein informatie bieden aan burgers die naar een ander land willen verhuizen. Waar nodig, verwijzen zij op hun sites naar elkaar. Maar het is niet verwonderlijk dat er ook samenwerkingsverbanden tussen de verschillende instanties zijn ontstaan. Hiermee willen zij hun informatievoorziening bundelen, om het voor migrerende burgers makkelijker te maken de benodigde informatie te vinden. Een van deze samenwerkingsverbanden is het Grensinfopunt (GIP) dat op 30 november 2001 van start is gegaan. Dit is de virtuele wegwijzer van de overheid voor vragen over wonen, werken studeren en ondernemen in het buitenland. In dit GIP werken het Ministerie van Binnenlandse Zaken, het Ministerie van Financiën, het Ministerie van SZW, de Belastingdienst, de bureaus Belgische Zaken en Duitse Zaken van de SVB en de Provincie Limburg samen. Het GIP heeft een eigen website: www.grensinfopunt.nl en is in beheer bij de SVB. Het GIP biedt burgers die in een ander land willen gaan wonen, werken, ondernemen of studeren een algemene handleiding waarin zowel formele als praktische zaken zijn beschreven die van belang zijn bij een verhuizing naar het buitenland. Daarnaast verwijst het GIP door naar de internetsites van die instanties of organisaties, waarop burgers vervolgens zelf kunnen zoeken naar antwoorden op hun vragen. De organisatie beantwoordt zelf geen vragen over wonen, werken, ondernemen of studeren in het buitenland, omdat de materie daarvoor te complex is. Hoewel de ambitie is om wereldwijd informatie te verstrekken, is dit voorlopig nog beperkt tot

België en Duitsland. Wel geeft het GIP algemene, niet-landspecifieke informatie over zaken die burgers bij een emigratie moeten regelen en de gevolgen van een emigratie. 1.3.2 Manifestgroep Een ander samenwerkingsverband is de Manifestgroep, die bestaat uit de Belastingdienst, het CVZ, het CWI, de IB-groep, de SVB, het UWV, de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW), GovUnited (een organisatie voor digitale dienstverlening voor en door gemeenten), het CBS, de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND), het Kadaster en de Kamers van Koophandel Nederland. De eerste acht van de hiervoor genoemde leden van de Manifestgroep, hebben in juli 2007 een website gelanceerd (www.vertreknaarhetbuitenland.overheid.nl), die informatie geeft over wat burgers moeten regelen als zij voor kortere of langere tijd naar het buitenland vertrekken. Hun persoonlijke situatie vormt daarbij het uitgangspunt. Anders dan het GIP dat een praktische handleiding biedt aan burgers die willen migreren, is www.vertreknaarhetbuitenland.overheid.nl vooral ingericht als doorverwijsfunctie naar de sites van relevante organisaties.

Na het invullen van een persoonlijk profiel, levert de website een checklist van alle punten waaraan de betrokkene moet denken bij vertrek naar het buitenland. Over elk onderdeel uit deze lijst kan vervolgens naar keuze meer informatie worden opgevraagd.

Voor meer informatie vanuit dit scherm, verwijst de site door naar de websites van de betrokken organisaties. Om ervoor te zorgen dat burgers de site ook kunnen vinden, verwijzen de betrokken organisaties op hun websites naar de site www.vertreknaarhetbuitenland.overheid.nl, zoals te zien in de afbeeldingen uit paragraaf 1.2. 1.3.3 Migratieforum Samen met de overheidsorganisaties die betrokken zijn bij www.vertreknaarhetbuitenland.overheid.nl, heeft het GIP het initiatief voor het Migratieforum genomen (www.migratieforum.nl). Dit forum biedt burgers een plek waar zij terecht kunnen met hun vragen over wonen, werken, ondernemen en studeren in het buitenland. Maar het is ook een plek waar burgers hun eigen ervaringen en kennis met anderen kunnen delen en daarmee een digitaal platform voor burgers, door burgers.

1. 4 E U R O P E S E I N I T I A T I E V E N 1.4.1 Uw Europa De portaalsite Uw Europa (ec.europa.eu/youreurope) biedt particulieren en bedrijven praktische informatie over hun rechten en mogelijkheden in de EU. Er is vooral aandacht voor situaties die vaak voorkomen en die een grensoverschrijdend karakter hebben, bijvoorbeeld wanneer Europese burgers in een ander EU-land willen gaan werken of studeren of wanneer Europese bedrijven naar een ander EU-land willen verhuizen of daar een filiaal willen openen. Wie de optie Informatie voor BURGERS aanklikt en vervolgens onder Werken in Europa of Wonen in Europa naar sociale zekerheid gaat, krijgt, voor een te selecteren land, toegang tot uitgebreide informatie over de sociale zekerheid in dat land.

1.4.2 EURES Het aan het eind van hoofdstuk Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. genoemde EURES (europa.eu.int/eures) is in 1993 opgericht en is een samenwerkingsnetwerk van de Europese Commissie en de openbare arbeidsbemiddelingsdiensten van de lidstaten van de EER, Zwitserland en andere partnerorganisaties. EURES heeft tot doel informatie, advies en diensten te verlenen op het gebied van werving en arbeidsbemiddeling aan werkzoekenden en werkgevers, alsmede aan iedere burger die wil profiteren van het beginsel van vrij verkeer van personen. EURES heeft een netwerk van meer dan 700 consulenten in heel Europa. In Europese grensregio s vervult EURES een belangrijke rol door informatie te verstrekken en te helpen zoeken naar oplossingen voor allerlei problemen van grensoverschrijdend woon-werkverkeer waarmee werknemers en werkgevers te maken kunnen krijgen. EURES is beschikbaar in alle officiële talen van de EU. Hoewel EURES op het eerste gezicht een digitaal arbeidsbureau voor de Europese markt lijkt, biedt het meer dan dat, namelijk ook alle informatie die van belang is voor een verhuizing naar een ander land. Belangstellenden kunnen op de site aangeven naar welk land zij willen verhuizen en krijgen vervolgens toegang tot landspecifieke informatie, inclusief verwijzingen naar de sites van relevante instanties in dat land. Op het gebied van sociale zekerheid biedt EURES voor Nederland bijvoorbeeld toegang tot de internetsites van de SVB, het CVZ en het UWV.

1.4.3 EUlisses Een ander Europees initiatief is de website EUlisses (ec.europa.eu/eulisses), die eind 2006 is gelanceerd. EUlisses staat voor EU Links and Information on Social Security en geeft informatie over de socialezekerheidsrechten en -plichten van burgers die zich binnen de EER en Zwitserland verplaatsen. De informatie die EUlisses biedt, was in eerste instantie beperkt tot pensioenen, omdat is gebleken dat Europese burgers hier de meeste vragen over hebben. In de loop van 2007 is dit uitgebreid met beschrijvingen voor de andere socialezekerheidsdomeinen zoals invaliditeit, kinderbijslag, etcetera. EUlisses geeft betrouwbare antwoorden op algemene vragen op het terrein van sociale zekerheid en voorziet ruimschoots in verwijzingen naar nationale websites voor verdere informatie. Daarnaast zijn er behalve een link naar de algemene portaalsite van de EU, links naar de sites van Uw Europa en EURES en naar de homepage van het Directoraat-generaal Werkgelegenheid en Sociale zaken van de EU. Op deze laatste site staat onder arbeidsvoorwaarden een link naar een pagina over de coördinatie van

socialezekerheidsstelsels, van waaruit twee gidsen zijn te downloaden die gaan over socialezekerheidsrechten bij verhuizing van de ene naar de andere EU-lidstaat. 1.4.4 SOLVIT Als laatste Europees initiatief is SOLVIT het vermelden waard. SOLVIT (ec.europa.eu/solvit) is een on-line netwerk waarin EU-lidstaten samen naar een pragmatische oplossing zoeken voor problemen die het gevolg zijn van een verkeerde toepassing van de interne marktregels door overheidsinstanties. In alle lidstaten van de EER is er een SOLVIT centrum dat helpt bij klachten van burgers en bedrijven. Deze centra maken deel uit van de nationale overheid en proberen gratis en snel, dat wil zeggen binnen tien weken, concrete problemen tot een praktische oplossing te brengen. SOLVIT is in juli 2002 van start gegaan. Het wordt door de lidstaten gerund, maar de Europese Commissie verschaft de faciliteiten voor de databank en biedt zonodig hulp om problemen sneller op te lossen. Ook stuurt zij soms door haar ontvangen formele klachten naar SOLVIT door, als er goede kans is dat het probleem zonder tussenkomst van de rechter kan worden opgelost. Uit de statistieken van SOLVIT blijkt dat het voor 78 procent van de voorgelegde problemen een oplossing vindt. Van al deze problemen ligt 14 procent op het terrein van de sociale zekerheid. 1.4.5 Europees Verbond van Vakverenigingen Vakbonden zijn een belangrijke speler op het terrein van onder andere de sociale zekerheid van werknemers. In Europees verband bestaat het Europees Verbond van Vakverenigingen (EVV, www.etuc.org) dat in 1973 is opgericht en 60 miljoen leden telt van 77 vakcentrales uit 35 landen. Naast vakcentrales zijn ook 11 Europese industriefederaties aangesloten. Het EVV zetelt in Brussel en houdt zich vooral bezig met het beleid van de Europese Unie.

Vanuit Nederland zijn het Christelijk Nationaal Vakverbond (CNV), de Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV) en de Vakcentrale voor middengroepen en hoger personeel (MHP) bij de EVV aangesloten. De EVV heeft in 2004 met financiële steun van de Europese Commissie voor een gids voor de mobiele Europese werknemer uitgegeven, waarvan in maart 2007 een herziene versie is verschenen. Deze gids gaat onder andere uitgebreid in op de gevolgen voor de socialezekerheidsrechten bij verhuizing naar een ander land. Naast een Nederlandstalige versie, is de gids beschikbaar in het Frans, Duits, Engels, Italiaans en Spaans en te vinden op de website van het EVV door daar te zoeken met zoekterm Mobility. 1. 5 I N T E R M E D I A I R E O R G A N I S A T I E S I N N E D E R L A N D B I J M I G R A T I E 1.5.1 Immigratie- en Naturalisatiedienst Wie zich in Nederland wil vestigen, kan niet om de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) heen. Hoewel de IND geen uitvoeringsorganisatie is op het gebied van sociale zekerheid, is het in zekere zin wel de toegangspoort tot de Nederlandse sociale zekerheid, omdat de organisatie de voorwaarden voor verblijf toetst. De IND is verantwoordelijk voor de uitvoering van het vreemdelingenbeleid in Nederland. Dat houdt in dat de IND alle aanvragen beoordeelt van vreemdelingen die in Nederland willen verblijven of Nederlander willen worden. Het kan gaan om vluchtelingen die zich niet veilig voelen in eigen land, maar bijvoorbeeld ook om au pairs, die tijdelijk in Nederland willen werken en wonen. Vreemdelingenbeleid heeft tot doel om de instroom van vreemdelingen in Nederland goed te laten verlopen. Niet iedereen kan zo maar in Nederland verblijven of Nederlander worden. Daar zijn bepaalde voorwaarden aan verbonden die worden bepaald door onder andere het land van herkomst, de verblijfsduur in Nederland, de reden van het verblijf, inkomen of leeftijd. Alleen wie rechtmatig in Nederland verblijft, heeft toegang tot de Nederlandse sociale zekerheid. De voorwaarden voor het rechtmatig verblijf zijn vastgelegd in de Vreemdelingenwet 2000. De Koppelingswet legt een relatie tussen

het verblijfsrecht van vreemdelingen en de voorzieningen die door de overheid worden verstrekt. Op de website van de IND (www.ind.nl), staat een zogenaamde verblijfswijzer die zowel in het Nederlands als het Engels te gebruiken is en die de voorwaarden voor verblijf in Nederland aangeeft, afhankelijk van iemands persoonlijk situatie. 1.5.2 Nederlands Migratieinstituut Voor wie Nederland wil verlaten, waren er tot 1991 vier emigratiecentrales, een informatiepunt voor buitenlandse werknemers en een informatiepunt voor Surinamers/Antillianen. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken (BUZA) wilde dat deze zouden opgaan in één organisatie, wat het Nederlands Migratieinstituut (NMI) is geworden (www.nmigratie.nl). In twee jaar tijd heeft het NMI in opdracht van het Ministerie van BUZA de voorlichting over emigratie afgebouwd. Deze taak van het NMI is met ingang van 1993 komen te vervallen.

De voornaamste taak die het NMI tegenwoordig heeft, is het geven van voorlichting\ondersteuning aan immigranten die legaal in Nederland verblijven en met behoud van uitkering willen terugkeren naar hun land van herkomst. Dit kan via de Remigratiewet, die op 1 april 2000 van kracht is geworden, als opvolger van de Remigratieregeling, die in 1985 van kracht werd. De Remigratiewet biedt personen die naar het land van herkomst willen remigreren en tot de doelgroep behoren, hier de mogelijkheden toe. Het land van herkomst is het land waar de remigrant of één van zijn ouders is geboren alsook het land waarvan de remigrant of één van zijn ouders de nationaliteit bezit of bezat. Tot de doelgroep behoren in de eerste plaats personen die zelf (of waarvan hun ouders) afkomstig zijn uit Turkije, Marokko, Suriname, Tunesië, Kaapverdië, de staten van het voormalig Joegoslavië, de Molukken, Griekenland, Italië, Portugal of Spanje en naar deze landen willen terugkeren. In de tweede plaats behoren tot de doelgroep erkende vluchtelingen en asielgerechtigden (en hun kinderen), die willen vertrekken naar hun land van herkomst of naar een ander land naar keuze dat bereid is hen toe te laten. Het NMI geeft informatie over de combinatie van een remigratie-uitkering met andere (exporteerbare) uitkeringen, zoals bijvoorbeeld de WAO en AOW. Verder informeert het NMI burgers over ontwikkelingen in het socialezekerheidsstelsel. Het NMI heeft dertien informatiepunten verspreid over het land. Hier geven consulenten voorlichting aan potentiële remigranten. Deze consulenten, komen ieder uit een van de doelgroepen van de Remigratiewet en spreken de taal van de remigranten. Remigranten kunnen bij het NMI terecht voor ondersteuning, tot een jaar na hun remigratie. 1.5.3 International Organisation for Migration Voor migranten die niet aan de voorwaarden voor verblijf in Nederland voldoen en zelfstandig hun vertrek uit Nederland regelen, bemiddelt IOM. IOM heeft in Nederland een vestiging in Den Haag (www.iom-nederland.nl). IOM is in 1951 opgericht. De organisatie had toen als taak om zorg te dragen voor ontheemde vluchtelingen en migranten uit Europa. Inmiddels is IOM uitgegroeid tot een wereldwijde organisatie met meer dan 100 lidstaten en enkele waarnemende landen en organisaties. In 1991 is IOM met haar activiteiten in Nederland gestart. Ook

in Nederland richt de organisatie zich op velerlei migratievraagstukken, waaronder het vervoer van personen naar of uit Nederland, (her)integratie, bestrijding van mensenhandel, arbeidsmigratie, migratie en ontwikkeling en migratie en gezondheid. IOM voert de REAN-regeling (Return and Emigration of Aliens from the Netherlands) uit voor personen die definitief willen vertrekken uit Nederland. Om een aanvraag voor ondersteuning bij vertrek in te kunnen dienen, moet iemand naar Nederland zijn gekomen met de bedoeling zich daar te vestigen, niet over een verblijfsvergunning beschikken, onvoldoende financiële middelen hebben, geen onderdaan van een EU-lidstaat of een lidstaat van de EER zijn, niet eerder ondersteuning voor vertrek van IOM ontvangen hebben en geen juridische procedures hebben lopen die vertrek uit Nederland kunnen belemmeren.