Overijsselse aanpak voor slim openbaar laden (2017) Marktconsultatiedocument Zwolle, 11 januari 2017 Status: definitief Versie: 1.0 170111 Marktconsultatie Overijsselse aanpak openbaar laden DEF.docx blz. 1/7
1. Inleiding Het aantal elektrische auto s groeit en daarmee ook de behoefte aan laadpalen. De provincie Overijssel en de Overijsselse gemeenten en netwerkbedrijven zijn van plan een Europese Aanbesteding uit te voeren voor het plaatsen, beheren en exploiteren van publiek toegankelijke laadpalen in de openbare ruimte. De provincie Overijssel, de Overijsselse gemeenten en netwerkbedrijven zien laadpalen als belangrijke schakel in de energietransitie. Laadpalen zijn niet alleen een stimulans en noodzaak voor een toename van elektrische auto s, maar ook om lokaal opgewekte duurzame energie in te zetten voor schone mobiliteit. De provincie Overijssel en haar partners willen op korte termijn maximaal 1.400 nieuwe slimme innovatieve laadpalen voor elektrische auto s laten realiseren. Hiervoor wordt een professionele en innovatieve uitvoeringspartner gezocht. Op dit moment wordt gewerkt aan de uitwerking van de aanbesteding en de invulling van de samenwerking tussen gemeenten, provincie en netwerkbedrijven. Bij de uitwerking is behoefte aan input van potentiele uitvoeringspartners om een aanbesteding vorm te geven die aansluit bij de ambities en mogelijkheden in Overijssel en van potentiële marktpartijen. Om deze reden wordt deze marktconsultatie uitgevoerd. 2. Doel marktconsultatie Het doel van deze marktconsultatie is inzicht krijgen in: - de voorwaarden waaronder de uitrol van laadpalen met hoog tempo kan plaatsvinden en waar rekening gehouden wordt met de Overijsselse context (een provinciebreed dekkend openbaar laadnetwerk); - innovatieve oplossingen die in de aanbesteding kunnen worden opgenomen om de koppeling met duurzame opwek van energie mogelijk te maken; - innovatieve oplossingen die geschikt zijn voor vehicle-to-grid (teruglevering) toepassingen; - de voorwaarden waaronder een optimale business case voor de chargepoint operator gerealiseerd kan worden; - kansrijke verbeteringen van het aanvraag- en realisatieproces, waarbij specifiek de toegevoegde waarde van het gebruik van strategische plankaarten wordt betrokken; - de mogelijkheden voor het uitschrijven van een prijsvraag voor de vormgeving van een Overijsselse laadpaal. 3. Aanpak marktconsultatie Chargepoint operators dienen uiterlijk 30 januari 2017 om 9.00 uur schriftelijk te antwoorden op de vragen in dit document. De antwoorden dienen per e-mail inclusief uw contactgegevens te worden verzonden aan: inkoop@zwolle.nl. Deze antwoorden worden vertrouwelijk behandeld en niet openbaar gemaakt. Wel wordt een kort verslag opgesteld met een weergave van de resultaten. Hierin wordt voorkomen dat bevindingen te herleiden zijn naar specifieke chargepoint operators. Concurrentiegevoelige informatie wordt hier niet in opgenomen. Dit verslag wordt gedeeld in de aanbesteding. Afhankelijk van de antwoorden wordt de mogelijkheid opengehouden voor een gesprek. Deze gesprekken zijn één-op-één; dat wil zeggen dat de gesprekken plaatsvinden met één marktpartij tegelijkertijd. Aan het einde van dit vragenformulier kunt u aangeven of u hiertoe bereid bent. NB. Deze marktconsultatie bevat 23 vragen. De vragen zijn in paragraaf 5 opgenomen. Het kan een behoorlijke inspanning zijn om deze vragen allemaal te beantwoorden. Vijf vragen zijn daarom optioneel. 4. Voorlopige uitgangspunten van aanbesteding Voor wat betreft de uitgangspunten van de aanbesteding leven de volgende ideeën: 170111 Marktconsultatie Overijsselse aanpak openbaar laden DEF.docx blz. 2/7
4a Samenwerking tussen partijen - De provincie treedt op als aanbestedende dienst en contractpartner van de chargepoint operator. - De provincie sluit een samenwerkingsovereenkomst met de Overijsselse gemeenten, waarin de provincie gemachtigd wordt de aanbesteding uit te voeren. Streven is deelname van zoveel mogelijk Overijsselse gemeenten. 4b Contractduur en -vorm - Overwogen wordt de chargepoint operator zekerheid te bieden door het verlenen van exclusiviteit voor het plaatsen van nieuwe publiek toegankelijke laadpalen in de openbare ruimte. Een alternatief dat wordt overwogen is het geven van een afnamegarantie. - In een plaatsingsperiode van 2 jaar, met 2 maal een optionele verlenging van 1 jaar willen de partijen tot maximaal 1.400 laadpalen laten plaatsen. De plaatsingsperiode gaat in op moment van ondertekening van de overeenkomst met de chargepoint operator. - Een exploitatieperiode van 10 jaar. De exploitatieperiode gaat ook in op moment van ondertekening van de overeenkomst met de chargepoint operator. 4c Te realiseren laadinfrastructuur - Voor het plaatsen van de laadpalen worden de volgende categorieën voorzien: o Paal volgt auto : bij de aanvraag van een e-rijder. o Basis op orde : om te komen tot een gedegen basisinfrastructuur van laadpalen kan ook in gemeentekernen (waarbij gedacht wordt aan minimaal 2.000 inwoners) waar nog geen publieke laadpaal aanwezig, per kern maximaal één basis op orde laadpaal geplaatst worden. Deze laadpalen worden door de chargepoint operator tegen dezelfde voorwaarden en tarieven gerealiseerd en geëxploiteerd als bij paal volgt auto. o Strategische locaties : plaatsing van een laadpaal zonder aanvraag van een e- rijder. Deze paal wordt bijvoorbeeld geplaatst naar aanleiding van een wens van een gemeente, een (groep) ondernemer(s) of een buurtinitiatief. Voorwaarde hierbij is dat er op deze locatie aantoonbaar behoefte aan een laadpaal is. Uitgangspunt is dat deze laadpalen tegen dezelfde voorwaarden en tarieven gerealiseerd en geëxploiteerd worden als bij paal volgt auto. Indien de chargepoint operator in alle redelijkheid en billijkheid kan aantonen dat hier minder of geen transacties te verwachten zijn, of de kosten voor het realiseren van deze locatie onredelijk hoog zijn, dan kan de chargepoint operator de betreffende initiatiefnemer een voorstel doen voor eventuele meerkosten. - De chargepoint operator zorgt voor de inrichting van de parkeerplek, door het plaatsen van een verkeersbord. 4d Energieinfrastructuur: verbinden van mobiliteit en duurzame energie - Laadpalen worden onderdeel van een nieuwe energieinfrastructuur, die belangrijk is in de transitie naar duurzamere energievoorziening en duurzamere mobiliteit. Concreet bedoelen we hiermee het volgende: o door de laadpalen wordt elektrische mobiliteit beter gefaciliteerd. o de laadpalen zijn geschikt om zo efficiënt mogelijk gebruik te maken van lokaal duurzaam opgewekte energie, waarbij ook rekening gehouden wordt met de belasting van het bestaande elektriciteitsnetwerk en de laadbehoeften van de e- rijders. Dit betekent onder meer dat de laadpalen technisch in staat moeten zijn om de laadtransactie met variabele vermogens te kunnen sturen, bijvoorbeeld afhankelijk van de vraag en het aanbod van (duurzame) elektriciteit. Ook bestaat de wens en ambitie dat de nieuwe laadpalen geschikt zijn of te maken zijn voor vehicle-to-grid. Daarnaast moeten diensten van derden op de laadpalen mogelijk zijn. 170111 Marktconsultatie Overijsselse aanpak openbaar laden DEF.docx blz. 3/7
5. Vragen 5a Duurzaamheidsambities en spoedige uitrol Gemeenten, provincie en netwerkbedrijven in Overijssel hebben individueel en gezamenlijk duurzaamheidsambities. Momenteel wordt door de provincie bijvoorbeeld gewerkt aan het programma Nieuwe Energie Overijssel (2017 2023). Hierin staat onder meer dat de provincie Overijssel tempo wil maken met de verduurzaming van mobiliteit en de energievoorziening. Spoedige realisatie van laadpalen kan een belangrijke bijdrage leveren aan het realiseren van deze ambitie. Het doel is om een dekkend laadpaalnetwerk in de provincie te laten realiseren, waar tegen concurrerende prijzen ten opzichte van fossiele brandstoffen kan worden geladen. Met dit laadnetwerk wordt beoogd meer laadmogelijkheden in de provincie te realiseren. Realisatie van laadpalen verleidt bewoners en bedrijven om elektrisch te gaan rijden. Dit door personen die overwegen om elektrisch te gaan rijden de zekerheid te geven van de realisatie van een laadpaal bij de aanschaf van een elektrische auto. 1. Welke mogelijkheden ziet u voor het stimuleren van elektrische mobiliteit via publieke laadinfrastructuur? Welk rol zou u kunnen spelen bij het verleiden van bewoners en bedrijven om elektrisch te gaan rijden in de beoogde aanbesteding? In een groeiende markt zal uitlevering van elektrische auto s steeds sneller gaan. In het bijzonder geldt dit voor de tweedehandsmarkt voor elektrische auto s die de komende jaren ook gaat groeien. De kopers van deze auto s zullen een aanvraag indienen voor het plaatsen van een laadpaal, die naar verwachting pas na 2 a 3 maanden 1 geplaatst kan worden. Omdat de levertijd van tweedehands auto s kort is, zullen zij niet meteen gebruik kunnen maken van een laadpaal. 2. Wat is voor u belangrijk in de aanbesteding om te zorgen dat laadinfrastructuur gelijktijdig of voor de levering van een elektrische auto plaatsvindt? Wat is voor u belangrijk om het aanvraag- en realisatieproces te versnellen? 5b Innovatieve oplossingen voor een koppeling met duurzame energie Zoals toegelicht bij de uitgangspunten dienen laadpalen in deze aanbesteding als energieinfrastructuur die gaat helpen bij een transitie naar duurzame mobiliteit en een duurzame energievoorziening. Hiervoor moet een directe link worden gelegd tussen de productie van duurzame energie en het laden van elektrische auto s. Hiervoor zijn uiteraard ook partijen nodig die deze diensten kunnen aanbieden. Wellicht zal ook een splitsing nodig zijn van de installatie- en energievergoeding. 3. Welke mogelijkheden ziet u tussen nu en 5 jaar voor het koppelen van laadpalen aan lokaal opgewekte energie, waarbij ook een voordeel ontstaat voor de elektrische rijder? Hoe zou u de koppeling van duurzame opwek en gebruik organiseren? 4. Aan welke voorwaarden moet worden voldaan om uw rol rond smart charging te vervullen? Welke voor- en nadelen ziet u bij het onderscheiden van de installatieen energievergoeding in de aanbesteding, waarbij de chargepoint operator niet of niet altijd de energielevering verzorgt? In de toekomst zijn er kansen voor vehicle-to-grid toepassingen, waarbij elektrische auto s worden ontladen. We zijn ons ervan bewust dat deze technologie zich nog in de ontwikkelfase bevindt. Ook zijn er vrijwel nog geen elektrische auto s die stroom kunnen terugleveren aan het elektriciteitsnet. De ontwikkelingen gaan echter snel en de voorgenomen exploitatietermijn is lang (10 jaar). 5. Welke kansen ziet u voor vehicle-to-grid toepassingen binnen de komende 10 jaar en daarmee binnen deze aanbesteding? Wat adviseert u om hierover in de aanbesteding wel en niet op te nemen, bijvoorbeeld in de vorm van eisen en/of gunningscriteria? 1 Het aanvraag- en realisatieproces duurt normaliter langer. We hopen deze termijnen drastisch te verkorten door onder meer het gebruik van strategische plankaarten in te kunnen zetten. Verderop in dit document volgt hierover meer. 170111 Marktconsultatie Overijsselse aanpak openbaar laden DEF.docx blz. 4/7
6. Staat u open voor datadeling, bijvoorbeeld door middel van een interface tussen uw backoffice en een open platform? Hoe zou u dit organiseren? 5c Een optimale business case voor de charge point operator De aanbesteding zal werken met een Economisch meest Voordelige Inschrijving (EMVI). De prijscomponent zal dan onder andere bestaan uit een eenmalige bijdrage per laadpaal die de chargepoint operator ontvangt voor het plaatsen van een laadpaal. Hierbij wordt gestreefd naar een zo n laag mogelijke bijdrage en bij voorkeur geen bijdrage (bijdrage 0). Tegelijkertijd is het belangrijk dat de laadprijs per kilometer concurrerend is met het rijden op fossiele brandstoffen. Om de eenmalige bijdrage zo dicht mogelijk bij 0 per laadpaal te laten uitkomen, willen wij gebruik maken van uw kennis om business case zo gunstig mogelijk te maken. 7. In hoeverre acht u een eenmalige bijdrage van 0 per laadpaal haalbaar in Overijssel? 8. Zo ja, welke uitgangspunten c.q. kaders, eisen en gunningscriteria adviseert u hiervoor moeten hanteren in de aanbesteding? Welke garanties heeft u hiervoor bijvoorbeeld nodig? En in hoeverre sluiten de hoofdstuk 4 genoemde uitgangspunten hierbij aan? In de Tweede Kamer is aandacht gevraagd voor een mogelijke lock-in als gevolg van langlopende contracten met chargepoint operators, waardoor nieuwe ontwikkelingen moeilijker realiseerbaar zouden zijn. 9. Hoe denkt u hier over? Hoe kijkt u aan tegen een exploitatietermijn van bijvoorbeeld 5 jaar? Zou dat acceptabel zijn? En welke invloed heeft dat op de laadtarieven en/of eenmalige bijdrage per laadpaal? De potentie van financiering van de chargepoint operator vanuit het Energiefonds Overijssel wordt ook verkend. Zie ook http://www.energiefondsoverijssel.nl/. 10. In hoeverre verwacht u dat financiering vanuit het Energiefonds Overijssel positief kan bijdragen aan uw business case? En wat is er voor nodig dat effect te realiseren? Overwogen wordt om strategische plankaarten te maken van de deelnemende gemeenten. Met deze strategische plankaarten wordt per gemeente inzichtelijk wat de verwachte vraag is aan laadpalen (voor bewoners, bezoekers, bedrijven en forenzen) gedurende de plaatsingsperiode. Deze indicatie komt tot stand op basis van een wetenschappelijk gevalideerd voorspelmodel. 11. In hoeverre hecht u waarde aan een dergelijke kaart bij het inschrijven op een aanbesteding voor openbare laadpalen? Zal een dergelijke kaart uw business case verbeteren? 5d Een efficiënt aanvraag- en realisatieproces Daarnaast is het voornemen deze strategische plankaarten te verfijnen tot op het niveau van parkeerplekken. In overleg met de gemeenten worden specifieke parkeerplekken aangewezen waar laadpalen kunnen worden geplaatst. Voor deze parkeerplekken wordt vooraf door de gemeente een hoge mate van zekerheid gegeven dat een definitief verkeersbesluit snel genomen wordt. Bij een aanvraag van een e-rijder kan een dergelijke plek meteen door de charge point operator worden ingericht. Er is op die plekken geen verder overleg over de locatiebepaling met de gemeente meer nodig. Overigens zal in de plankaart het aantal aangewezen parkeerplekken ruimschoots het benodigde aantal overschrijden, zodat er een ruime keuze is uit parkeerplekken. Deze strategische kaarten maken het strategisch plaatsen (dus zonder aanvraag van een e-rijder) van laadpalen ook mogelijk, omdat deze onderbouwd zijn met data. 12. Hoe denkt u over een dergelijke methode? En in hoeverre gaat deze kaart u helpen bij het realiseren van besparing van kosten in de business case, omdat bijvoorbeeld wordt bespaard op proceskosten rondom de locatiebepaling van laadpalen? 13. In hoeverre is het belangrijk voor u om mee te kunnen denken over de locaties/parkeerplekken op de verfijnde plankaarten? In hoeverre heeft dit een gunstige invloed op uw business case? 170111 Marktconsultatie Overijsselse aanpak openbaar laden DEF.docx blz. 5/7
Overwogen wordt de chargepoint operator zelf de strategische kaarten te laten maken, meteen na gunning. Uiteraard in overleg met de gemeenten. 14. Hoe kijkt u aan tegen aan? Denkt u dat dit een invloed heeft op een optimaal gebruik van de laadpalen? Brengt dit extra kosten met zich mee? Daarnaast is het een optie om geen verkeersbesluiten te nemen op parkeerplekken, zodat de doorlooptijd en mogelijke bezwaren van bewoners en bedrijven worden voorkomen. Deze parkeerplekken worden dan niet meer gemarkeerd of voorzien van een bord ( uitsluitend bestemd voor elektrische auto s). Omdat elektrisch rijden steeds meer gemeengoed wordt, worden deze parkeerplekken mogelijkerwijs door sociale controle vrijgehouden voor uitsluitend elektrische rijders. 15. In hoeverre zijn verkeersborden bij aangewezen parkeerplekken voor het opladen van elektrische voertuigen bij laadpunten voor u van belang? Een andere optie is het markeren van het vak, bijvoorbeeld door het groen te schilderen. Dit ook zonder het nemen van een verkeersbesluit. Handhaving op zo n plek is dus niet mogelijk. 5e Prijsvraag 16. In hoeverre is deze aanpak voor u wenselijk ten opzichte van de reguliere aanpak voor het inrichten en aanwijzen van parkeerplekken bij laadpalen? De provincie is voornemens een prijsvraag uit te schrijven voor een ontwerp van de Overijsselse laadpaal. Het is de ambitie van de provincie om een ontwerp te laten maken dat in vormgeving en/of techniek te onderscheiden is als Overijsselse laadpaal. 17. Hoe kijkt u hier tegen aan? Welke kansen en belemmeringen ziet u rondom het ontwerp van een Overijsselse laadpaal? Wat zijn volgens u de gevolgen voor de business case? Overwogen wordt het ontwerp en de specificaties van de laadpaal van de gegunde marktpartij te hanteren als uitgangspunt voor de prijsvraag. Zo kan bijvoorbeeld met een folie een Overijssels karakter gegeven worden aan de paal. 18. Hoe kijkt u hier tegen aan? 5f Verdiepend gesprekken Indien de antwoorden hier aanleiding toe geven, nodigen wij de marktpartijen uit voor verdiepende gesprekken. Dit zijn separate gesprekken met de individuele marktpartijen. Deze gesprekken zijn gepland op 31 januari tussen 13.00 en 17.00 uur en duren maximaal een uur. Deze gesprekken vinden plaats in de omgeving van Utrecht. Indien u bereid bent tot een voeren van een verdiepend gesprek verzoeken wij u dat aan te geven en de bovengenoemde tijd beschikbaar te houden. Mochten de antwoorden hier aanleiding toe geven, dan nemen wij zo spoedig mogelijk na het ontvangen van de antwoorden contact met u op voor het bevestigen van het gesprek. 2 19. Bent u bereid voor een eventueel verdiepend gesprek op de genoemde plaats en tijd? 5f Optionele vragen: Ten aanzien van innovatieve oplossingen voor een koppeling met duurzame energie: 1. Indien u zelf ook diensten rondom smart charging zou willen aanbieden, op welke wijze zou u dan het laadgedrag van de e-rijder beïnvloeden? 2 Let op: de deadline voor het indienen van de vragen (30 januari 9.00 uur) ligt dicht op de datum voor de verdiepende gesprekken. Wij informeren u daarom zo spoedig mogelijk na ontvangst van uw reactie, ook als de we deze ruim voor de deadline ontvangen. 170111 Marktconsultatie Overijsselse aanpak openbaar laden DEF.docx blz. 6/7
Een nieuwe speler op de energiemarkt is de aggregator. De aggregator is een partij die opslagcapaciteit zoals batterijen van elektrische auto s, laadpalen, elektrische auto s en dergelijke kan bundelen en aansturen om hiermee te handelen op energie- en onbalansmarkten. 2. Hoe ziet u de rol van een aggregator? Ziet u hierin voor uzelf een rol? Daarnaast wordt verkend in hoeverre het mogelijk is om alternatieve laadoplossingen aan te bieden. Denk hierbij aan ondergrondse laadfaciliteiten, inductieladen, snelladen en integratie van laadoplossingen in straatmeubilair zoals lantaarnpalen. 3. In hoeverre acht u dit haalbaar in deze aanbesteding? Zo ja, wat adviseert u daarover in de aanbesteding op te nemen in bijvoorbeeld de eisen en/of gunningscriteria? Ten aanzien van een efficiënt aanvraag- en realisatieproces Het Nationaal Kennisplatform Laadinfrastructuur (NKL) ontwikkelt een modulair aanvraagportaal voor laadpalen dat naar eigen behoefte van gemeenten kan worden ingericht. Zij krijgen daarmee de mogelijkheid te kiezen voor een digitaal instrument dat voor zowel de gemeente, de exploitant, de EV-rijder als de netbeheerder inzicht geeft in het aanvraagproces en locaties van alle bestaande en nieuw te realiseren laadpunten. Met informatie hierover is te vinden op http://www.nklnederland.nl/projecten/onze-lopende-projecten/aanvraagportaal-laadpunten/. Mits dit portaal op tijd beschikbaar is, kunnen we de chargepoint operator vragen gebruik te maken van dit systeem. 4. In hoeverre vindt u het wenselijk om van dit portaal gebruik te maken? Welke voordelen, nadelen en aandachtspunten ziet u daarbij? Aanvullende opmerkingen 5. Indien u aanvullende opmerkingen heeft dan kunt u hier dat aangeven. 6. Nadere inlichtingen Er worden geen kosten vergoed voor deelname aan deze marktconsultatie. Partijen kunnen op geen enkele wijze rechten ontlenen aan deelname. Partijen zullen ook op geen enkele wijze bevoordeeld of benadeeld worden in het kader van de een nog op te starten Europese aanbestedingsprocedure. Bij de (eventuele) aanbesteding zal het level playing field in de markt gewaarborgd worden. Relevante informatie die in het kader van de marktverkenning is uitgewisseld zal aan de betrokken gegadigen worden verstrekt als een verslag van deze marktconsultatie. Er zal in ieder geval geen informatie gedeeld worden voor zover die door een deelnemer aan deze marktconsultatie in de uitwisseling als vertrouwelijk is aangemerkt. Informatie die de opdrachtgever tijdens de marktconsultatie verstrekt kan afwijken van informatie die later wordt verstrekt. 170111 Marktconsultatie Overijsselse aanpak openbaar laden DEF.docx blz. 7/7