Jaarverslag Where innovation starts

Jaarverslag 2008 Where innovation starts

Woord vooraf In dit Jaarverslag legt de Technische Universiteit Eindhoven publiekelijk verantwoording af over het gevoerde beleid, de geleverde prestaties en de gerealiseerde financiële resultaten in het jaar 2008. Het verslag is onderdeel van de besturingscyclus van de universiteit. De TU/e publiceert ongeveer elke twee tot drie jaar een Instellingsplan met daarin de kernambities en beleidsdoelen voor een periode van vier jaar. Met langere tussenpozen wordt - al of niet als onderdeel van het Instellingsplan - onder de noemer Strategieschets een langetermijnvisie gepubliceerd. Een uitwerking van het Instellingsplan in actiepunten voor een bepaald jaar gebeurt jaarlijks in de vorm van een Bestuurlijke Agenda, vergezeld van een Begroting voor het desbetreffende jaar. Elk kwartaal rapporteert het College van Bestuur over de voortgang met de verwezenlijking van de Bestuurlijke Agenda en over de financiële stand van zaken aan de Raad van Toezicht. De besturingscyclus voorziet tot slot in de jaarlijkse publicatie van een Jaarverslag over het voorafgaande jaar. In juni 2002 heeft de TU/e in haar Instellingsplan 2002-2005 onder de noemer Internationaal concurreren en samenwerken haar meest recente Strategieschets gepubliceerd. Sinsdien werden twee Instellingsplannen opgeleverd, in september 2004 het Instellingsplan 2004-2007 en in juni 2006 het Instellingsplan 2006-2009. Ter voorbereiding van een nieuw ontwikkelingsplan werd in 2008 veel energie gestoken in het ontwikkelen c.q. afronden van beleidsplannen. Vastgesteld werden een Onderwijsvisie TU/e, Onderzoeksvisie TU/e, een plan voor het personeelsbeleid ten aanzien van de wetenschappelijke staf, een plan voor het communicatiebeleid en een beleidsplan Eindhoven Studentenstad. Veel van de ideeën en voornemens uit deze nota s zullen in 2009 hun neerslag krijgen in het dan op te leveren Instellingsplan 2009-2012. Eind 2007 stelde de TU/e haar Bestuurlijke Agenda 2008 en haar Begroting 2008 vast. Deze documenten vormden het bestuurlijke kader voor de activiteiten in 2008. De meeste voornemens in de Bestuurlijke Agenda 2008 werden gerealiseerd. De opzet van dit jaarverslag is afgestemd op de in oktober 2007 door de overheid gepubliceerde Richtlijn Jaarverslag Onderwijs, welke met ingang van de verslaggeving over 2008 van kracht is geworden. Een woord van dank aan allen die hebben bijgedragen aan het succesvolle verloop van 2008, is hier zeker op zijn plaats. Het College van Bestuur, A.H. Lundqvist, voorzitter Prof.dr.ir. C.J. van Duijn, rector magnificus Mr. J.P. van Ham, lid Ir. H.P.J.M. Roumen, secretaris van de universiteit Eindhoven, 15 april 2009

Inhoudsopgave Verslag Raad van Toezicht Bestuursverslag 1 Algemeen 1.1 Missie en profiel 1.2 Organisatie en opleidingen 1.3 Gevoerd beleid 1.4 Relatie met overheidsbeleid 1.5 Kengetallen 2004-2008 1.6 Toekomstige ontwikkelingen 1.7 Kerncijfers begroting 2009 2 Onderwijs 2.1 Feiten en cijfers 2.2 Realisatie Bestuurlijke Agenda 2008 2.3 Diversen 3 Onderzoek 3.1 Feiten en cijfers 3.2 Realisatie Bestuurlijke Agenda 2008 3.3 Diversen 4 Kennisvalorisatie 4.1 Feiten en cijfers 4.2 Realisatie Bestuurlijke Agenda 2008 4.3 Diversen 5 Studenten- en alumnivoorzieningen 5.1 Feiten en cijfers 5.2 Realisatie Bestuurlijke Agenda 2008 5.3 Diversen 6 Universitaire samenwerking in Nederland 6.1 Feiten en cijfers 6.2 Realisatie Bestuurlijke Agenda 2008 6.3 Diversen 7 Internationale universitaire samenwerking en internationalisering 7.1 Feiten en cijfers 7.2 Realisatie Bestuurlijke Agenda 2008 7.3 Diversen 8 Bedrijfsvoering 8.1 Feiten en cijfers 8.2 Realisatie Bestuurlijke Agenda 2008 8.3 Diversen Financieel verslag 1 Algemene toelichting jaarrekening 2008 2 Kerncijfers 3 Toelichting op de kerncijfers 3.1. Algemeen 3.1.1 Baten 3.1.2 Lasten 3.1.3 Saldo financiële baten en lasten 3.2 Opbouw eigen vermogen 3.3 Opbouw voorzieningen 4 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 4.1 Balans 4.2 Opbrengstverantwoording 5 9 11 11 12 17 17 18 19 20 21 21 28 31 37 37 42 45 48 48 49 51 52 52 53 54 56 56 56 57 58 58 58 61 62 62 65 68 73 75 76 77 77 77 77 78 78 79 80 80 84 5 Geconsolideerde balans per 31 december 2008 85 6 Geconsolideerde staat van baten en lasten 2008 86 7 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 87 8 Toelichting op de geconsolideerde balans 88 8.1 Vaste activa 88 8.1.1 Materiële vaste activa 8.1.2 Financiële vaste activa 88 89 8.2 Vlottende activa 90 8.2.1 Voorraden 8.2.2 Vorderingen 8.2.3 Liquide middelen 90 90 91 8.3 Eigen vermogen 91 8.4 Voorzieningen 92 8.5 Langlopende schulden 93 8.6 Kortlopende schulden 94 8.7 Niet uit de balans blijkende vorderingen en verplichtingen 95 9 Toelichting op de geconsolideerde staat van baten en lasten 96 9.1 Baten 96 9.1.1 Rijksbijdrage OCW 9.1.2 Werk voor derden 9.1.3 Overige baten 96 96 96 9.2 Lasten 97 9.2.1 Personele lasten 9.2.2 Afschrijvingen 9.2.3 Overige lasten 97 99 100 9.3 Saldo financiële baten en lasten 100 10 Enkelvoudige balans per 31 december 2008 101 11 Enkelvoudige staat van baten en lasten 2008 102 12 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening 103 12.1 Toelichting enkelvoudige balans per 31 december 2008 103 12.2 Toelichting resultaat 2008 enkelvoudige staat van baten en lasten 103 13 Overige gegevens 106 13.1 Bestemming resultaat 106 13.2 Groepsmaatschappijen 106 13.3 Overige verbonden partijen 109 13.4 Honoraria van de accountant 109 13.5 Verklaring College van Bestuur 109 14 Accountantsverklaring 110 Bijlagen 1 Organogram (per 31 december 2008) 2 Samenstelling bestuursorganen 3 Samenstelling facultaire adviesraden 4 Samenstelling Universiteitsraad 5 Bestuurlijke Agenda 2008 6 Kernambities 2006-2009 7 Bestuurlijke Agenda 2009 8 Benoemingen hoogleraren en universitair hoofddocenten 113 115 116 118 120 121 126 128 132

Where innovation starts 5 Verslag Raad van Toezicht

7 Verslag Raad van Toezicht Samenstelling en vergaderingen De Raad van Toezicht bestond eind 2008 uit: - dr.ir. G.J. Kleisterlee (voorzitter); - mw. P.C. Krikke; - ir. R.L. van Iperen; - prof.dr. F.J.H. Don; en - prof.dr. W.H. Gispen. De heer Van Iperen werd per 1 september 2008 voor vier jaren herbenoemd als lid van de raad. De benoeming van de heer Gispen tot lid van de raad voor een periode van vier jaren ging in op 1 november 2008. Een volledig overzicht van de benoemingstermijnen van de leden van de raad is in te zien via de website van de universiteit (www.tue.nl). De raad kwam in 2008 vijf keer bijeen met het College van Bestuur. De bijeenkomsten werden gecombineerd met werkbezoeken aan de faculteit Werktuigbouwkunde en de masteropleiding Sustainable Energy Technology en met presentaties over het in 2008 opgerichte TU/e Institute for Complex Molecular Systems, de beoogde nieuwe masteropleiding Automotive Technology, het beleid van de TU/e inzake bevordering van ondernemerschap en ondersteuning van start-ups en spin-offs, en de communicatiestrategie van de universiteit. De voorzitter van de raad nam deel aan een vergadering van de voorzitters van de Raden van Toezicht van de Nederlandse universiteiten over onder meer governance. Tevens nam hij deel aan een vergadering van de voorzitters van de Raden van Toezicht en de voorzitters van de Colleges van Bestuur van de drie technische universiteiten in ons land over onder meer het concept- Ontwikkelingsplan 2009-2012 van de 3TU.Federatie. Mevrouw Krikke voerde een gesprek met het presidium en de voorzitter van de vertrouwenscommissie van de Universiteitsraad. Daarbij werd kenbaar gemaakt dat de relatie tussen de Universiteitsraad en het College van Bestuur open en goed is. Beslissingen De raad benoemde mr. J.P. van Ham per 1 oktober 2008 voor vier jaren tot lid van het College van Bestuur en besloot tot herbenoeming voor vier jaren van prof.dr.ir. C.J. van Duijn als rector magnificus per 1 april 2009. De raad gaf in 2008 zijn goedkeuring aan: - de Jaarrekening en het Jaarverslag 2007; - de Begroting 2009; - de Gemeenschappelijke Regeling 3TU-masteropleidingen; en - twee wijzigingen van het Bestuurs- en beheersreglement. Verder nam de raad kennis van de Bestuurlijke Agenda 2009 en van twee in 2008 opgeleverde beleidsdocumenten, te weten de Onderzoeksvisie TU/e en de structuurvisie op de verdere planologische ontwikkeling van de TU/e-campus. Aandachtspunten Gedurende het jaar volgde de raad op hoofdlijnen de realisatie van de Bestuurlijke Agenda 2008, de financiële exploitatie en de ontwikkeling van de personeelsformatie aan de hand van kwartaalrapportages. De raad besteedde in 2008 verder onder meer aandacht aan de volgende onderwerpen: - de concrete invulling van de kwaliteitszorg op onderwijs- en onderzoeksgebied; - de voortgang en verdere ontwikkeling van de 3TU.Federatie; - de oprichting van de European University Alliance in Science and Technology met de Technische Universität München en de Danmarks Tekniske Universitet en de planvorming binnen deze alliantie voor een gezamenlijke graduate school op het terrein van duurzame energie; - het voornemen tot invoering van het bindend studieadvies in de bacheloropleidingen met ingang van het studiejaar 2009-2010 en het daarover ontstane formele geschil tussen het College van Bestuur en de Universiteitsraad;

Verslag Raad van Toezicht 2006 8 - de ontwikkeling van een verdiepend programma voor excellente bachelorstudenten; - de aanscherping van de interne financiële controleprocedures naar aanleiding van een intern fraudegeval; - het aanpassen van het promotiereglement op advies van de Vertrouwenscommissie Wetenschappelijke Integriteit naar aanleiding van de behandeling van een klacht over het afblazen van een promotie; - de voortgang betreffende het realiseren van het huisvestingsplan Campus 2020; - de planvorming voor een laboratoriumgebonden gebouw voor startende ondernemers op de campus; - de instroom van nieuwe studenten; en - de toelating van Iraanse studenten en promovendi. Audit Committee Het Audit Committee uit de Raad van Toezicht vergaderde in 2008 drie keer over financiële aangelegenheden, waarbij in het bijzonder de Jaarrekening 2007, de halfjaarcijfers 2008, de financiële jaarprognose 2008, de begroting 2009 en diverse aanbevelingen van de externe accountant aan de orde kwamen. Daarnaast werd onder meer gesproken over risicomanagement en het inkoopbeleid. Remuneratiecommissie De remuneratiecommissie uit de raad kwam in 2008 één keer bijeen om te spreken over de beloningen voor de leden van het College van Bestuur op basis van de incentiveregeling voor 2007 en het formuleren van de bestuursdoelstellingen in het kader van de incentiveregeling voor 2008. Het achterliggende beleid was dat collegeleden naast de met hen overeengekomen reguliere bezoldiging in aanmerking konden komen voor een prestatiegebonden bonus. De toekenning van de bonus was afhankelijk van de mate waarin vooraf afgesproken doelstellingen door het College van Bestuur werden gerealiseerd. Overigens is besloten om met ingang van 2009 in plaats van de bonus een vaste toeslag op de reguliere bezoldiging aan de bestuursleden toe te kennen. Waardering De Raad van Toezicht spreekt zijn waardering uit over de inzet van en de bereikte resultaten door het College van Bestuur, de faculteitsbesturen, de medewerkers en de studenten van de universiteit in het jaar 2008. Naar het oordeel van de raad stelt de universiteit zich ambitieus op en is het financieel management goed op orde. Code goed bestuur De TU/e houdt zich aan de regels die door de VSNU zijn neergelegd in de Code goed bestuur 2007. Alleen wordt de externe accountant in afwijking van artikel 4.2.1 van deze code niet door het College van Bestuur benoemd maar door de Raad van Toezicht, omdat dit beter aansluit bij het ter zake gestelde in de Nederlandse Corporate Governance Code. De hoofdlijnen van de bestuursstructuur van de TU/e zijn vastgelegd in een openbaar Bestuurs- en beheersreglement dat voortdurend actueel wordt gehouden. Naar het oordeel van de Raad van Toezicht is in 2008 ten aanzien van zijn positie en functioneren het principe van onafhankelijkheid in lijn met het daarover gestelde in de Code goed bestuur geëerbiedigd.

Where innovation starts 9 Bestuursverslag

Bestuursverslag 2008 11 1 Algemeen 1.1 Missie en profiel Missie De Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) wil een onderzoeksgedreven en ontwerpgerichte technologie-universiteit van internationale allure zijn, die zich vooral tot doel stelt jonge mensen een academische opleiding te geven binnen het domein engineering science & technology. Op onderwijsgebied ziet de TU/e het als haar taak ingenieurs (op het niveau Master of Science) op te leiden, die beschikken over een stevige wetenschappelijke basis en diepgang én over de nodige competenties om zich succesvol in uiteenlopende maatschappelijke sectoren en functies te kunnen ontplooien. Daarnaast leidt zij ontwerpers op (op het niveau Professional Doctorate in Engineering) en onderzoekers (op het niveau Doctor of Philosophy), evenals eerstegraadsleraren in de exacte vakken (op het niveau Master of Science). De bacheloropleidingen (Bachelor of Science) zijn bedoeld als basis voor een opleiding op masterniveau. Op onderzoeksgebied richt de TU/e zich binnen het domein van de engineering science & technology bij voorkeur op die deelterreinen waarop zij in de internationale wetenschappelijke wereld een rol van betekenis speelt of kan gaan spelen en waarop zij betekenisvolle impulsen kan geven aan vooral de kennisintensieve industrie en andere maatschappelijke sectoren met een hoge of zich snel ontwikkelende technologie-intensiteit. Op het gebied van de kennisvalorisatie zet de TU/e zich er nadrukkelijk voor in dat haar onderzoeksresultaten worden vertaald in succesvolle innovaties en als basis dienen voor het tot stand brengen van nieuwe ondernemingen. Zij stimuleert dat studenten en medewerkers kiezen voor het ondernemerschap. De kwaliteit van het onderwijs en onderzoek moet voldoen aan hoge internationale standaarden. De TU/e biedt haar studenten en medewerkers een internationaal en academisch, dat wil zeggen intellectueel prikkelend, studie- en werkklimaat dat inspireert tot een brede persoonlijke ontwikkeling, tot maatschappelijk en cultureel engagement en tot een ondernemende houding. De TU/e vormt samen met de Technische Universiteit Delft en de Universiteit Twente de Federatie 3 Technische Universiteiten, kortweg aangeduid als 3TU.Federatie. De onderlinge afstemming en samenwerking beogen de concurrentiepositie en reputatie van de Nederlandse TU s in de wereld te versterken. Binnen de federatie heeft elke TU haar eigen identiteit en profiel, zo ook de TU/e. Profiel Op basis van de hiervoor geschetste missie profileert de TU/e zich als een internationaal vooraanstaande, in engineering science & technology gespecialiseerde universiteit, die met kwalitatief hoogwaardig onderwijs en onderzoek bijdraagt aan de vooruitgang van de technische wetenschappen, aan de ontwikkeling van technologische innovaties en daarmee aan de groei van welvaart en welzijn. Als zodanig is zij dé motor van de regionale kenniseconomie. Kortom, de TU/e profileert zich als de universiteit waar innovatie begint: Where innovation starts.

Bestuursverslag 2008 12 1.2 Organisatie en opleidingen De in 2007 ingezette reorganisaties van de faculteit Technologie Management en van de bibliotheeken documentatiedienst en de communicatie- en marketingdienst kregen in 2008 hun beslag. De naam van de faculteit Technologie Management werd in lijn met de organisatiewijziging gewijzigd in Industrial Engineering & Innovation Sciences (IE&IS). Daarmee worden de twee binnen de faculteit gevormde subfaculteiten in de naam weerspiegeld. Het nieuwe Communicatie Expertise Centrum kreeg organisatorisch en functioneel gestalte en leverde een TU/e Communicatie Strategie op. Het nieuwe Informatie Expertise Centrum (IEC) ging in 2008 in afwachting van de concentratie van de universiteitsbibliotheek op één locatie van start conform het in 2007 vastgestelde reorganisatieplan voor de bibliotheek en documentaire informatiefunctie. Het vernieuwde managementteam is inmiddels volledig op sterkte. Het beheer van de faculteitsbibliotheken is ondergebracht bij één coördinator Frontoffice. Per 1 juli 2008 zijn de Stralingsbeschermingsdienst en de Arbo en Milieu Service Organisatie binnen de Dienst Algemene Zaken bijeengebracht in een nieuwe organisatorische eenheid Arbo, Milieu, Veiligheid en Straling (AMVS). Zie bijlage 1 voor het organogram van de TU/e en bijlage 2, 3 en 4 voor respectievelijk de samenstelling van de bestuursorganen, de facultaire adviesraden en de Universiteitsraad per 31 december 2008. Faculteiten De primaire processen onderwijs, onderzoek en kennisvalorisatie bleven in 2008 organisatorisch geconcentreerd in de negen faculteiten van de TU/e, te weten: - Biomedische Technologie (BMT); - Bouwkunde (B); - Elektrotechniek (E); - Industrial Design (ID); - Industrial Engineering & Innovation Sciences (IE&IS) - Scheikundige Technologie (ST); - Technische Natuurkunde (TN); - Werktuigbouwkunde (W); - Wiskunde & Informatica (W&I). Onderzoekscholen en -instituten De TU/e was in 2008 penvoerder van de volgende door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) erkende onderzoekscholen: - Euler Institute for Discrete Mathematics and its Applications; - Institute for Business Engineering and Technology Application; - Instituut voor Programmatuurkunde en Algoritmiek; - Inter-University Research Institute on Communication Technology Basic Research and Applications; - Onderzoekschool Eindhoven Polymer Laboratories; - Onderzoekschool Engineering Mechanics. Het Inter-University Research Institute on Communication Technology Basic Research and Applications werd in 2008 voor een periode van zes jaar hererkend. Voor het Institute for Business Engineering and Technology Application werd in 2008 hererkenning aangevraagd.

Bestuursverslag 2008 13 De TU/e participeerde in 2008 bovendien in de volgende door de KNAW erkende onderzoekscholen waarvan het penvoerderschap elders is belegd: - Interuniversitair Centrum voor Onderwijskundig Onderzoek; - Interuniversitaire Onderzoekschool Systeemtheorie en Regeltechniek; - J.M. Burgerscentrum, Onderzoekschool voor Stromingsleer; - Nederlands Instituut voor Onderzoek in de Katalyse; - Nederlandse Onderzoekschool voor Stedelijk en Regionaal Onderzoek; - N.W. Posthumus Instituut; - Onderzoekschool Integraal Construeren voor de Bouw; - Onderzoekschool Procestechnologie; - School voor Informatie- en Kennissystemen; - Thomas Stieltjes Institute for Mathematics. Verder ging de TU/e in 2008 een verbintenis aan met de door de KNAW erkende Onderzoekschool voor Transport, Infrastructuur en Logistiek. De TU/e bleef penvoerder van twee toponderzoekscholen, te weten de National Research School Combination Catalysis (NRSC-Catalysis) en het Inter-University Research Institute on Communication Technology Basic Research and Applications (COBRA). In september 2008 ging het nieuwe TU/e Institute for Complex Molecular Systems als beoogd topinstituut van de universiteit van start. Zie verder paragraaf 3.2 onder het kopje Topinstituten. De TU/e participeerde in 2008 in c.q. was actief betrokken bij de volgende instituten c.q. programma s op het terrein van onderzoek, innovatie en economische structuurversterking: - BioMedical Materials program; - Center for Translational Molecular Medicine; - Dutch Polymer Institute; - Dutch Separation Technology Institute; - Embedded Systems Institute; - Holst Centre; - Innovatieprogramma Chemie; - Innovatieprogramma High Tech Automotive Systems; - Innovatieprogramma Life Sciences & Gezondheid; - Innovatieprogramma Point One (Phase 2); - Materials Innovation Institute (M2i, voorheen Netherlands Institute for Metals Research); - Operationeel Programma Zuid-Nederland; - Polymeren Innovatie Programma; - Programma Brainport Eindhoven; - Programme for High Tech Systems; - Programma Pieken in de Delta Zuidoost-Nederland. Met de Technische Universiteit Delft en de Universiteit Twente participeerde de TU/e in de volgende zes gezamenlijke Centers of Excellence op onderzoeksgebied: - 3TU.Centre for Intelligent Mechatronic Systems; - 3TU.Centre for Sustainable Energy Technologies; - 3TU.Centre for Dependable ICT Systems; - 3TU.Centre for Multiscale Phenomena; - 3TU.Centre for Bio-Nano Applications; - 3TU.Centre for Ethics and Technology.

Bestuursverslag 2008 14 Centrale diensten De TU/e omvatte eind 2008 de volgende centrale diensten: - Communicatie Expertise Centrum; - Dienst Algemene Zaken; - Dienst Financiële en Economische Zaken; - Dienst Huisvesting; - Dienst ICT; - Dienst Interne Zaken; - Dienst Personeel en Organisatie; - Informatie Expertise Centrum; - Gemeenschappelijke Technische Dienst; - Onderwijs en Studenten Service Centrum. TU/e Innovation Lab De coördinatie van zaken op het terrein van kennisvalorisatie en stimulering en ondersteuning van startende ondernemingen bleef in 2008 in handen van het TU/e Innovation Lab. Bacheloropleidingen De TU/e verzorgde eind 2008 de volgende driejarige bacheloropleidingen (BSc) (met tussen haakjes de faculteit die de opleiding aanbiedt): - Biomedische Technologie (BMT); - Bouwkunde (B); - Elektrotechniek (E); - Industrial Design (ID); - Installatietechnologie (geen eerstejaarsinstroom meer; in september 2005 is begonnen met de afbouw) (B); - Scheikundige Technologie (ST); - Technische Bedrijfskunde (IE&IS); - Technische Informatica (W&I); - Technische Innovatiewetenschappen (IE&IS); - Technische Natuurkunde (TN); - Technische Wiskunde (W&I); - Werktuigbouwkunde (W). Sinds september 2006 verzorgt de faculteit Industrial Engineering & Innovation Sciences binnen haar bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde een speciaal programma Technische Bedrijfskunde voor de Gezondheidszorg. Het aanbod aan minorprogramma s voor bachelorstudenten zag er eind 2008 als volgt uit: - Advanced Materials; - Ambient Intelligence; - Applied Physics; - Biomedical Instrumentation Engineering*; - Business Information Systems; - Climatic Design; - Design for Mechanical Systems; - Educatie en Communicatie*; - Elektrotechniek*; - Engineering for Health*; - Finance and Risk*; - Human-Technology Interaction; - Molecular Engineering; - Ondernemerschap;

Bestuursverslag 2008 15 - Operations Management and Logistics; - Polymeren*; - Sustainable Energy Technology; - Technische Informatica; - Wiskunde; - verdiepende minor Biomedische Technologie*; - verdiepende minor Technische Informatica; - vrije minor. De met een * aangeduide minors zijn nieuw ten opzichte van 2007. Masteropleidingen Het aanbod van tweejarige masteropleidingen (MSc) werd met ingang van september 2008 uitgebreid met de opleiding Science Education and Communication, de Eindhovense pendant van de gelijknamige 3TU-opleiding voor eerstegraadsdocenten in de wis-, natuur- en scheikunde en informatica. De opleiding is in de plaats gekomen van de masteropleidingen Chemistry Education, Computer Science Education, Mathematics Education en Physics Education. Deze worden met ingang van september 2008 afgebouwd. Er werden in 2008 verder voorbereidingen getroffen voor nieuwe zelfstandige Master of Scienceopleidingen Automotive Technology en Polymers. Zie hierover verder paragraaf 2.2 onder het kopje Nieuwe masters. Het totale aanbod aan tweejarige masteropleidingen (MSc) (met tussen haakjes de penvoerende faculteit) was eind 2008 als volgt: - Applied Physics (TN); - Architecture, Building and Planning (B); - Biomedical Engineering (BMT); - Building Services (B); - Business Information Systems (W&I); - Chemical Engineering (ST); - Computer Science and Engineering (W&I); - Construction Management and Engineering (B); - Electrical Engineering (E); - Embedded Systems (W&I); - Human-Technology Interaction (IE&IS); - Industrial and Applied Mathematics (W&I); - Industrial Design (ID); - Innovation Management (IE&IS); - Mechanical Engineering (W); - Medical Engineering (BMT); - Operations Management and Logistics (IE&IS); - Science Education and Communication (ST); - Sustainable Energy Technology (W); - Systems and Control (W); - Technology and Policy (IE&IS).

Bestuursverslag 2008 16 Verder verzorgde de TU/e eind 2008 de volgende tweejarige speciale masterprogramma s (MSc) (vooralsnog als afstudeerrichtingen binnen de tussen haakjes vermelde zelfstandige masteropleidingen), waarmee de universiteit zich op de hogeronderwijsmarkt specifiek profileert: - Automotive Technology (binnen Mechanical Engineering ); - Broadband Telecommunication Technologies (binnen Electrical Engineering ); - Fluid and Solid Mechanics (binnen Mechanical Engineering ); - Information Security Technology (binnen Computer Science and Engineering ); - Nano-Engineering (binnen Applied Physics ); - Polymers and Composites (binnen Applied Physics, Chemical Engineering en Mechanical Engineering ). Ontwerpersopleidingen Het aanbod aan tweejarige ontwerpersopleidingen (PDEng) van de TU/e omvatte eind 2008 de volgende opleidingen (met tussen haakjes de penvoerende faculteit): - Architectural Design Management Systems (B); - Design and Technology of Instrumentation (TN); - Information and Communication Technology (E); - Logistics Management Systems (IE&IS); - Mathematics for Industry (W&I); - Process and Product Design (ST); - Software Technology (W&I); - User System Interaction (ID). Deze opleidingen worden verzorgd onder de vlag van het Stan Ackermans Instituut, dat sinds medio 2006 namens de drie Nederlandse technische universiteiten opereert als 3TU.School for Technological Design, Stan Ackermans Institute. Continuing education Postacademische opleidingen en cursussen worden door de TU/e verzorgd in het kader van de TiasNimbas Business School. De Eindhovense vestiging van deze school is gehuisvest in het Multimediapaviljoen op de TU/e-campus.

Bestuursverslag 2008 17 1.3 Gevoerd beleid Het in 2008 gevoerde beleid werd in belangrijke mate bepaald door de eind 2007 vastgestelde Bestuurlijke Agenda 2008 en het in juni 2006 gepubliceerde Instellingsplan 2006-2009. De volledige tekst van de Bestuurlijke Agenda 2008 is te vinden in bijlage 5. De in het Instellingsplan 2006-2009 opgenomen kernambities voor het jaar 2009 zijn te vinden in bijlage 6. Zie verder paragraaf 1.4 voor de relatie tussen het TU/e- en het overheidsbeleid. 1.4 Relatie met overheidsbeleid Het TU/e-beleid voor de periode 2006-2009 sluit nauw aan bij de belangrijkste beleidsprioriteiten van de overheid voor het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek, te weten: - zo goed mogelijk voorzien in de behoefte aan ingenieurs, technologisch ontwerpers en onderzoekers; - bevorderen van hogere studierendementen; - inspelen op de behoefte aan differentiatie in het onderwijs; - meer en beter samenwerken met vwo-scholen en hbo-instellingen; - versterken van focus en massa van het onderzoek; - intensiveren van de samenwerking met het bedrijfsleven op voor de Nederlandse economie relevante terreinen, onder meer door actief te participeren in publiek-private onderzoeksinitiatieven; - bevorderen van actieve kennisvalorisatie in samenwerking zowel met grote ondernemingen als met het mkb en starters; - versterken van de internationale profilering van het Nederlandse hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek en van de instroom van buitenlandse studenten en promovendi; - intensiveren en versnellen van de afstemming en samenwerking tussen de drie technische universiteiten; - actief bewaken en stimuleren van de kwaliteit van onderwijs en onderzoek; - zorg dragen voor een maatschappelijk verantwoorde en transparante bedrijfsvoering.

Bestuursverslag 2008 18 1.5 Kengetallen 2004-2008 Kwantitatieve indicatoren 2004 2005 2006 2007 2008 Aantal studenten ir. (ongedeeld)* 2757 1929 1015 415 186 Aantal studenten BSc* 3994 4551 4656 4682 4638 Aantal studenten MSc* 647 1225 1942 2394 2577 Totaal aantal studenten* 7169 7171 7041 6926 6880 Aantal studiepunten per student ir. (ongedeeld)** 35,3 34,3 34,1 36,7 32,2 Aantal studiepunten per student BSc** 34,9 32,4 31,0 31,1 30,7 Aantal studiepunten per student MSc** 34,7 34,8 33,0 34,6 36,3 Aantal diploma s ir. (ongedeeld) 661 710 639 496 160 Aantal diploma s BSc 80 380 551 626 622 Aantal diploma s MSc 26 150 265 488 777 Aantal ontwerpers-in-opleiding 249 213 184 181 182 Aantal diploma s PDEng 120 110 113 80 81 Aantal promovendi 594 622 633 651 690 Aantal promoties 143 164 148 176 191 Aantal wetenschappelijke publicaties (ref.) 2565 2692 2816 2935 3069 Aantal wetenschappelijke publicaties (non-ref.) 281 393 371 357 384 Aantal start-ups en spin-offs 16 16 20 19 17 Aantal octrooiaanvragen op naam TU/e 7 11 13 15 16 Aantal nieuwe licenties door TU/e 3 7 4 5 10 Personeelsomvang (fte) 2620 2584 2588 2658 2739 Aantal personeelsleden 2997 2869 2865 2978 3047 Verhouding wp/obp 1,63 1,64 1,56 1.61 1.63 Aantal voltijds hoogleraren 111 107 113 116 117 Aantal deeltijds hoogleraren (bezoldigd) 51 46 47 46 44 Aantal deeltijds hoogleraren (onbezoldigd) 80 79 73 69 64 Aantal bijzonder hoogleraren 3 3 3 3 3 * Met ingang van dit jaarverslag worden studenten die zowel in een bachelor- als masteropleiding staan ingeschreven, zowel bij de bachelor- als masterstudenten meegeteld. Daardoor wijkt het totaal aantal studenten af van de optelling van ir.(ongedeeld)-, BSc- en MSc-studenten. ** Het aantal studiepunten wordt vermeld per studiejaar (resp. 2003-2004, 2004-2005, 2005-2006, 2006-2007, 2007-2008).

Bestuursverslag 2008 19 Financiële indicatoren (bedragen in miljoenen euro s) 2004 2005 2006 2007 2008 Rijksbijdrage OCW 168,8 171,8 175,9 182,5 186,8 College- en examengelden 9,9 10,5 10,7 11,5 11,9 Tweede geldstroombaten 13,7 14,8 19,2 17,0 18,0 Derde geldstroombaten 38,6 43,6 45,4 49,6 54,4 Overige baten 9,1 10,0 13,1 15,4 16,3 Personele lasten 149,7 154,0 155,6 165,5 176,8 Overige lasten 86,0 92,1 102,1 104,9 106,4 Saldo financiële baten en lasten -3,9-3,8-3,6-3,2-2,5 Resultaat 0,5 0,8 3,0 2,4 1,7 Eigen vermogen 112,5 113,3 116,3 116,5 117,7 Netto werkkapitaal * -30,9-27,0-52,0-25,3-41,7 Current ratio ** 0,44 0,50 0,45 0,66 0,57 Solvabiliteitsratio *** 0,44 0,45 0,44 0,45 0,46 * Netto werkkapitaal = Vlottende activa/kortlopende schulden ** Current ratio = Vlottende activa/kortlopende schulden *** Solvabiliteitsratio = Eigen vermogen/totaal vermogen 1.6 Toekomstige ontwikkelingen Eind 2008 tekende zich als gevolg van de kredietcrisis een stevige economische crisis af. De technologiesector zal naar verwachting zwaar worden getroffen. Te vrezen valt dat de private investeringen in R&D in het algemeen en in publiek-private onderzoeksprogramma s en innovatieprogramma s en -instituten in het bijzonder hierdoor onder druk zullen komen te staan. Verder kunnen de banen van grote aantallen technologische kenniswerkers in gevaar komen en kan de belangstelling van jongeren voor technisch-wetenschappelijke opleidingen daardoor sterk negatief worden beïnvloed. Alleen door een krachtig gezamenlijk optreden van overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen kan voorkomen worden dat de continuïteit van voor de Nederlandse kenniseconomie cruciale R&D- en innovatieprogramma s wordt verstoord en dat enorme aantallen (potentiële) technologische kenniswerkers blijvend voor de Nederlandse kenniseconomie verloren gaan. Blijft het vereiste krachtige gezamenlijke optreden van overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen achterwege, dan zal de aantrekkingskracht van ons land op hightech kennisbedrijven onherstelbare klappen oplopen en komt het technisch-wetenschappelijk onderwijs en onderzoek in ons land in een neerwaartse spiraal terecht. De TU/e zal in 2009 dan ook het voortouw nemen om samen met haar stakeholders en de overheid (op alle niveaus) tot passende initiatieven te komen. In het belang van het unieke hightech ecosysteem in de Brainport Eindhoven-regio houdt de TU/e in de toekomst vast aan haar streven naar het realiseren van de hoogst mogelijke kwaliteit in haar kerntaken onderwijs, onderzoek en kennisvalorisatie. De omgeving verlangt een verdere versterking van de internationale concurrentiepositie van de TU/e. Daarvoor is naast kwaliteitsversterking ook groei nodig.

Bestuursverslag 2008 20 De positie in internationale rankings wordt immers niet alleen bepaald door kwaliteit maar ook door omvang. In 2009-2010 zal een strategische discussie worden gevoerd over onder meer de vraag hoe de TU/e op langere termijn zowel kwalitatief als kwantitatief groei kan realiseren. In het voorjaar van 2010 zal de discussie uitmonden in een Strategienota TU/e 2020. In de zomer van 2009 zal een Instellingsplan 2009-2012 worden opgeleverd. De concrete bestuurlijke voornemens voor het jaar 2009 zijn vervat in de eind 2008 vastgestelde Bestuurlijke Agenda 2009, die als bijlage 7 in dit jaarverslag is opgenomen. De kerncijfers in de begroting 2009 zijn opgenomen in de navolgende paragraaf. 1.7 Kerncijfers begroting 2009 Kerncijfers begroting 2009 (bedragen in miljoenen euro s) Rijksbijdrage OCW 184,8 College- en examengelden 12,2 Werk voor derden 72,8 Overige baten 13,7 Totaal baten 283,5 Personele lasten 181,1 Afschrijvingen 17,0 Overige lasten 83,7 Totaal lasten 281,8 Saldo baten en lasten 1,7 Rentebaten en -lasten -3,2 Resultaat deelnemingen 1,5 Resultaat 0.0

Bestuursverslag 2008 21 2 Onderwijs 2.1 Feiten en cijfers In het kader van afspraken over kengetallen tussen de drie technische universiteiten worden met ingang van dit jaarverslag soms andere peildata gehanteerd dan in het verleden, worden studenten die tegelijk ingeschreven staan bij een bachelor- en een masteropleiding zowel bij de bachelor- als bij de masterstudenten meegeteld en worden deelnemers aan schakelprogramma s niet meer tot de eerstejaarsinstelling bij de bacheloropleidingen gerekend maar na afronding van hun schakelprogramma en start van hun masteropleiding tot de eerstejaars-instelling bij de masteropleidingen. Als gevolg hiervan en van een aantal met terugwerkende kracht doorgevoerde administratieve correcties wijken de cijferreeksen in sommige overzichten dit jaar af van die in voorgaande jaarverslagen. Instroom De instroom van eerstejaarsstudenten in de bachelor- en masteropleidingen zal in het studiejaar 2008-2009 naar verwachting hoger uitkomen dan in 2007-2008. De instroom van afgestudeerde bachelorstudenten uit hbo en w.o. in schakelprogramma s daalt als gevolg van het feit dat de TU/e begonnen is met het aanbieden van schakelminoren aan hbo-studenten. Deze kunnen zich daardoor al tijdens hun hbo-studie voorbereiden op rechtstreekse doorstroom naar een TU/e-masteropleiding. De belangstelling voor ontwerpersopleidingen bleef in 2008 vrijwel op peil ten opzichte van 2007. Eerstejaarsinstelling in bacheloropleidingen (exclusief hbo-schakelaars) Eerstejaars instelling in bacheloropleidingen (exclusief schakelstudenten w.o. en hbo) (peildatum einde studiejaar) Aantal % vrouwen % buitenlanders 2004-2005 990 15 2 2005-2006 998 14 3 2006-2007 1013 17 2 2007-2008 1100 17 2 2008-2009* 1106 17 3 (* tussenstand per 1 december 2008) Instroom schakelstudenten (w.o. en hbo) (peildatum einde studiejaar) Aantal % vrouwen % buitenlanders 2004-2005 426 10 4 2005-2006 346 11 1 2006-2007 320 9 6 2007-2008 309 11 4 2008-2009* 265 11 3 (* tussenstand per 1 december 2008) Eerstejaars instelling in masteropleidingen (peildatum einde studiejaar) Aantal % vrouwen % buitenlanders 2004-2005 106 18 58 2005-2006 211 16 28 2006-2007 316 18 30 2007-2008 299 20 44 2008-2009* 255 24 59 (* tussenstand per 1 december 2008)

Bestuursverslag 2008 22 Instroom in ontwerpersopleidingen (per kalenderjaar) Aantal % vrouwen % buitenlanders 2004 120 41 51 2005 84 36 80 2006 103 46 74 2007 94 36 78 2008 92 41 84 Uitstroom Er werden in 2008 in totaal 937 ingenieurs- c.q. masterdiploma s uitgereikt tegenover 984 in 2007. De daling van het aantal ingenieurdiploma s na ongedeelde ingenieursopleidingen en de stijging van het aantal masterdiploma s worden veroorzaakt door de overschakeling naar het bachelor-masterstelsel. Het aantal uitgereikte bachelordiploma s bleef in 2008 ongeveer stabiel ten opzichte van het jaar ervoor. Het aantal ontwerpersdiploma s was in 2008 één hoger dan in 2007. Uitgereikte ir.-diploma (na ongedeelde ingenieursopleiding) (per kalenderjaar) Aantal 2004 661 2005 710 2006 639 2007 496 2008 160 Uitgereikte kandidaats- en BSc-diploma s (per kalenderjaar) Totaal aantal Aantal kandidaats Aantal BSc 2004 488 408 80 2005 738 358 380 2006 916 365 551 2007 626 nvt 626 2008 622 nvt 622 Uitgereikte MSc-diploma s (per kalenderjaar) Aantal 2004 26 2005 150 2006 265 2007 488 2008 777 Uitgereikte PDEng-diploma s (per kalenderjaar) Aantal 2004 120 2005 110 2006 113 2007 80 2008 81

Bestuursverslag 2008 23 Ingeschreven studenten Het aantal ingeschreven studenten in ongedeelde ingenieursopleidingen is in 2008 wederom gedaald als gevolg van het feit dat deze opleidingen in afbouw zijn in het kader van de overschakeling naar de bachelor-masterstructuur. Het aantal studenten in de bacheloropleidingen is in 2008 met 44 gedaald, terwijl het aantal in de masteropleidingen vooral dankzij de zij-instroom met 183 is toegenomen. Het aantal ingeschreven studenten in de ontwerpersopleidingen bleef in 2008 op het niveau van 2007. Ingeschreven studenten ongedeelde ingenieursopleidingen (per 1 december) Aantal % vrouwen % buitenlanders 2004 2757 15 3 2005 1929 14 2 2006 1015 12 2 2007 415 11 3 2008 186 5 3 Ingeschreven studenten bacheloropleidingen (per 1 december) Aantal % vrouwen % buitenlanders 2004 3994 15 3 2005 4551 14 2 2006 4656 15 3 2007 4682 15 3 2008 4638 16 2 Ingeschreven studenten masteropleidingen (per 1 december) Aantal % vrouwen % buitenlanders 2004 647 28 18 2005 1225 23 13 2006 1942 20 11 2007 2394 19 11 2008 2577 19 13 Totaal aantal ingeschreven studenten initiële opleidingen* (per 1 december) Aantal % vrouwen % buitenlanders 2004 7169 16 4 2005 7171 15 4 2006 7041 15 5 2007 6926 16 6 2008 6880 17 6 * Met ingang van dit jaarverslag worden studenten die zowel in een bachelor- als masteropleiding staan ingeschreven, zowel bij de bachelor- als masterstudenten meegeteld. Daardoor wijkt het totaal aantal studenten af van de optelling van ir.(ongedeeld)-, BSc- en MSc-studenten.

Bestuursverslag 2008 24 Ingeschreven studenten ontwerpersopleidingen (technologisch ontwerpers in opleiding) (per 31 december) Aantal % vrouwen % buitenlanders 2004 249 39 58 2005 213 39 64 2006 184 42 74 2007 181 40 76 2008 182 40 81 Studietempo en -rendement Het gemiddelde aantal studiepunten per student in de oude, ongedeelde ingenieursopleidingen daalde in het studiejaar 2007-2008 ten opzichte van het jaar daarvoor met 4,5 punt en in de bacheloropleidingen met 0,4 punt. In de masteropleidingen daarentegen steeg het gemiddelde aantal studiepunten per student in het studiejaar 2007-2008 met 1,7 punt. In de tempo- en rendementscijfers over de afgelopen jaren zijn met betrekking tot de bachelor- en masteropleidingen nog geen duidelijke trends te ontdekken. Gemiddeld aantal studiepunten per student in ongedeelde ingenieursopleidingen (per studiejaar; exclusief studiepunten voor vrijstellingen) Aantal 2003-2004 35,3 2004-2005 34,3 2005-2006 34,1 2006-2007 36,7 2007-2008 32,2 Gemiddeld aantal studiepunten per student in bacheloropleidingen (per studiejaar; exclusief studiepunten voor vrijstellingen) Aantal 2003-2004 34,9 2004-2005 32,4 2005-2006 31,0 2006-2007 31,1 2007-2008 30,7 Gemiddeld aantal studiepunten per student in masteropleidingen (per studiejaar; exclusief studiepunten voor vrijstellingen) Aantal 2003-2004 34,7 2004-2005 34,8 2005-2006 33,0 2006-2007 34,6 2007-2008 36,3 Studierendement bacheloropleidingen 04-05 05-06 06-07 07-08 (cumulatief percentage afgestudeerden per generatie eerstejaars per ultimo studiejaar) 01-12-2001 nvt nvt nvt nvt 01-12-2002 5 23 37 47 01-12-2003-6 20 24 01-12-2004 - - 7 17 01-12-2005 - - - 7

Bestuursverslag 2008 25 Studierendement masteropleidingen 03-04 04-05 05-06 06-07 07-08 (cumulatief percentage afgestudeerden per generatie instromende studenten in masteropleiding per ultimo studiejaar) 01-12-2002 100 100 100 100 100 01-12-2003-32 68 88 90 01-12-2004 - - 53 75 83 01-12-2005 - - - 44 59 01-12-2006 - - - - 29 Studierendement ontwerpersopleidingen 2004 2005 2006 2007 2008 (cumulatief percentage afgestudeerden per generatie eerstejaars ontwerpersopleiding per kalenderjaar) Generatie 2002 81 89 89 89 89 Generatie 2003-81 91 92 92 Generatie 2004 - - 83 92 93 Generatie 2005 - - - 81 85 Generatie 2006 - - - - 68 Uitval Het percentage tussentijdse uitvallers uit de bachelor-, master- en ontwerpersopleidingen is vrijwel gelijk gebleven. Bij de oude, ongedeelde ingenieursopleidingen was sprake van een stijging met 3 procentpunten. Tussentijdse uitval uit ongedeelde ingenieursopleidingen (ongediplomeerd) (per studiejaar) Aantal % van ingeschreven ir.-studenten 2003-2004 231 5 2004-2005 91 5 2005-2006 96 5 2006-2007 56 6 2007-2008 37 9 Tussentijdse uitval uit bacheloropleidingen (ongediplomeerd) (per studiejaar) Aantal % van ingeschreven BSc-studenten 2003-2004 458 19 2004-2005 554 14 2005-2006 670 15 2006-2007 697 15 2007-2008 671 15 Tussentijdse uitval uit masteropleidingen (ongediplomeerd) (per studiejaar) Aantal % van ingeschreven MSc-studenten 2003-2004 5 7 2004-2005 16 4 2005-2006 20 3 2006-2007 44 3 2007-2008 44 2

Bestuursverslag 2008 26 Tussentijdse uitval uit ontwerpersopleidingen (ongediplomeerd) (per kalenderjaar) Aantal % van ingeschreven technologisch ontwerpers in opleiding 2004 7 3 2005 1 1 2006 9 5 2007 5 3 2008 5 3 Internationalisering Het aantal buitenlandse uitwisselingsstudenten groeide in het studiejaar 2007-2008 licht ten opzichte van het voorgaande jaar. Het aantal door buitenlandse uitwisselingsstudenten behaalde studiepunten was echter ruim 1100 lager. Het percentage buitenlandse studenten in de bacheloropleidingen daalde met 1 procentpunt naar 2%, terwijl het percentage buitenlandse masterstudenten met 2 procentpunten steeg naar 13%. Het aandeel buitenlandse studenten in de ontwerpersopleidingen liep op van 76 naar 81%. Het aantal internationale studiepunten, behaald door TU/e-studenten, was in het studiejaar 2007-2008 ruim 2100 lager dan in het voorgaande jaar. In totaal verbleven 262 TU/e-studenten in het kader van hun opleiding enige tijd in het buitenland, van wie 160 buiten de EU. Zie verder paragraaf 2.3 onder het kopje Studentenuitwisseling. Buitenlandse uitwisselingsstudenten (per studiejaar) Aantal 2003-2004 308 2004-2005 284 2005-2006 387 2006-2007 420 2007-2008 447 Studiepunten buitenlandse uitwisselingsstudenten aan TU/e (initiële opleidingen) (per studiejaar) Aantal 2003-2004 5987 2004-2005 6044 2005-2006 6838 2006-2007 7714 2007-2008 6589 Ingeschreven studenten met buitenlandse nationaliteit in ongedeelde ingenieursopleidingen (per 1 december) Aantal % van ingeschreven ir.-studenten 2004 86 3 2005 47 3 2006 20 2 2007 13 3 2008 6 3

Bestuursverslag 2008 27 Ingeschreven studenten met buitenlandse nationaliteit in bacheloropleidingen (per 1 december) Aantal % van ingeschreven BSc-studenten 2004 100 3 2005 101 2 2006 120 3 2007 115 3 2008 113 2 Ingeschreven studenten met buitenlandse nationaliteit in masteropleidingen (per 31 december) Aantal % van ingeschreven MSc-studenten 2004 114 18 2005 162 13 2006 216 11 2007 274 11 2008 338 13 Ingeschreven studenten (TOIO s) met buitenlandse nationaliteit in ontwerpersopleidingen (per 31 december) Aantal % van ingeschreven TOIO s 2004 144 58 2005 137 64 2006 136 74 2007 134 76 2008 132 81 Internationale studiepunten TU/e-studenten (initiële opleidingen) (per studiejaar) Aantal 2003-2004 6777 2004-2005 8448 2005-2006 9374 2006-2007 9273 2007-2008 7144 Externe beoordelingen De TU/e scoorde in 2008 voor het vierde jaar op rij als beste in de beoordelingen in de Keuzegids Hoger Onderwijs en de enquête onder hoogleraren van het weekblad Elsevier. TU/e-positie in Keuzegids Hoger Onderwijs 2005 2006 2007 2008 Universiteit TU/e 1 1 1 1 UT 2 2 2 2 TUD 3 3 3 3 TU/e-positie in Elsevier hooglerarenenquête 2005 2006 2007 2008 Universiteit TU/e 1 1 1 1 TUD 3 3 2 2 UT 2 2 3 3

Bestuursverslag 2008 28 2.2 Realisatie Bestuurlijke Agenda 2008 Zie bijlage 5 onder het kopje Onderwijs voor de doelstellingen die de TU/e in 2008 op onderwijsgebied nastreefde. Onderwijs op maat Op basis van de in mei 2008 in definitieve vorm door het College van Bestuur vastgestelde Onderwijsvisie TU/e (zie paragraaf 2.3) is een aantal projecten gedefinieerd en in uitvoering genomen ter verwezenlijking van de in de visie geformuleerde doelen. Centraal staat het versterken van het concept Onderwijs op maat. In dat kader zijn onder meer de mogelijkheden verkend tot het opzetten van leerlijnen voor excellente studenten. Dat leidde tot de ontwikkeling van een verdiepende leerlijn voor excellente bachelorstudenten onder de noemer Star program. Bij de Stichting Platform Bèta en Techniek werd een subsidieaanvraag voor dit programma ingediend in het kader van de Subsidieregeling Sirius Programma van het Ministerie van OCW. De aanvraag werd weliswaar niet meteen gehonoreerd maar wel aangemerkt als veelbelovend. Dat maakt het mogelijk in mei 2009 een herziene aanvraag in te dienen. De beoogde verdiepende leerlijn wordt ingebracht in het Honors program voor excellente bachelorstudenten en wel naast de al bestaande verbredende leerlijn in dit programma. Er werd in 2008 ook een richtlijn vastgesteld voor interne bi-diplomering. Deze stelt eisen aan de bi-diplomering van studenten die twee opleidingen binnen de TU/e combineren. Rendementsverbetering In de loop van het jaar is de voortgang in beeld gebracht van de (deels door de overheid gesubsidieerde) lopende activiteiten ter verbetering van de onderwijsrendementen in de faculteiten. Aan de hand van een rapportage werden tussen de opleidingsdirecteuren van de faculteiten eerste ervaringen met verschillende verbeteracties uitgewisseld. Conclusie was dat het nog te vroeg was om een eindoordeel te vellen over de effectiviteit van de acties. De ervaringen blijven gevolgd en worden uitgewisseld. Pre University College Het Pre University College (PUC) van de TU/e haalde in 2008 de banden aan met de 24 vwo-scholen in Brabant en Limburg die deel uitmaken van de zogenaamde Bèta-alliantie met de universiteit. Alle scholen binnen de alliantie werden bezocht, waarbij afspraken werden gemaakt over deelname aan activiteiten van het Pre University College. Onder de vlag van het PUC vonden allerlei activiteiten plaats ter verbetering van de aansluiting tussen het vwo en de bacheloropleidingen aan de universiteit. Zo organiseerde een viertal opleidingen docentendagen voor docenten Natuurkunde en Natuur, Leven en Technologie en werden voor bovenbouwleerlingen van een toenemend aantal scholen in de Bèta-alliantie zogenaamde Keurig Kiezen - programma s verzorgd ter ondersteuning van profiel- en studiekeuzes door bovenbouwleerlingen. Veel scholen maakten daarnaast gebruik van de door de universiteit ontwikkelde Digitale Studiekeuzecoach, een online instrument om vwo-leerlingen te helpen een verantwoorde studiekeuze te maken. De deelname werd geanalyseerd en geëvalueerd. Verder werden er twee edities gerealiseerd van de collegereeks Op de golven van de wetenschap, waaraan een groeiend aantal vwo-scholen en -leerlingen deelnam. Aan de tweede editie van een speciaal onderwijsprogramma voor excellente vwo-bovenbouwleerlingen nam een 40-tal leerlingen deel. Voor docenten in het eerste jaar van de bacheloropleiding Elektrotechniek werd een studiedag georganiseerd over het thema aansluiting vwo-w.o. De ervaringen waren positief. Het is dan ook de bedoeling tevens bij andere faculteiten vergelijkbare dagen te verzorgen. Voor docenten in het eerste jaar van de bacheloropleidingen werd een website opgezet die informatie geeft over veranderingen in de tweede fase van het vwo. Daarnaast is gestart met schoolbezoeken van TU/e-docenten aan vwo-scholen. Tijdens deze schoolbezoeken worden lessen bijgewoond en wordt veel aandacht besteed aan uitwisseling van expertise met vwo-docenten.

Bestuursverslag 2008 29 Het PUC is in 2008 in het kader van een pilotproject ook begonnen met het inzetten van studentassistenten ter ondersteuning van het bèta-onderwijs aan vwo-scholen. Zij houden zich onder meer bezig met vakoverstijgende projecten in de bovenbouw van het vwo en bieden ondersteuning aan de ontwikkeling van lesmateriaal over architectuur en aan de invulling van het nieuwe vak Natuur, Leven en Technologie. Zie voor de overige activiteiten van het door vwo-scholen en -leerlingen zeer gewaardeerde Pre University College de webpagina www.tue.nl/puc. Jaarindeling De nodige voorbereidingen zijn getroffen om met ingang van het studiejaar 2009-2010 over te kunnen schakelen op een jaarindeling met twee semesters en twee blokken per semester voor alle opleidingen. Dat gebeurde in het kader van een besluit van de 3TU.Federatie om de jaarindelingen van de drie TU s onderling te harmoniseren. Hierdoor moet de onderlinge mobiliteit van studenten worden vergemakkelijkt. Inmiddels is conform de nieuwe jaarindeling een definitieve academische jaaragenda 2009-2010 vastgesteld en zijn alle opleidingen begonnen met het aanpassen van hun curriculum aan de nieuwe jaarindeling. Minoren Eveneens in het kader van een afspraak tussen de drie TU s zullen met ingang van het studiejaar 2009-2010 alle minoren in de bacheloropleidingen aangeboden worden als blok in het eerste semester van het derde leerjaar. De omschakeling van de bestaande lint- naar blokminoren is een ingrijpende operatie. In 2008 werd hiervoor een roadmap opgesteld en een centrale minorcoördinator aangesteld. Verder is een minorreglement opgesteld waarin is vastgelegd wie met betrekking tot de minoren waarvoor verantwoordelijk is. Dit zal na bespreking met alle opleidingsdirecteuren en examencommissies in 2009 worden vastgesteld door het College van Bestuur. Er startten in 2008 drie nieuwe instellingsbrede minorprogramma s, te weten Educatie en Communicatie, Engineering for Health en Polymeren. In totaal was er eind 2008 sprake van een aanbod van 21 minoren. Bovendien kunnen studenten in principe ook een keuze maken uit het minorenaanbod van de Technische Universiteit Delft en de Universiteit Twente danwel in overleg met de opleiding een zogenaamde vrije minor samenstellen. In 2008 is verder besloten om in principe in alle minoren een verplicht programma Academische Vorming met een omvang van drie studiepunten op te nemen. Bij de invulling hiervan kunnen studenten een keuze maken uit het volgen van een groot Universiteitscollege ( Big Images of Big History ) danwel een klein Universiteitscollege in combinatie met een serie van 14 lezingen van het Studium Generale van de universiteit. Lerarenopleiding In september 2008 is een nieuwe Master of Science-opleiding Science Education and Communication van start gegaan als Eindhovense variant van de gelijknamige 3TU-opleiding. De opleiding die in samenwerking met Fontys Hogescholen wordt verzorgd, leidt op tot eerstegraadsleraar en omvat de specialisaties wiskunde, natuurkunde, scheikunde en informatica. Alle bestaande eerstegraadslerarenopleidingen zijn sinds september 2008 in afbouw. In het Centraal Register Opleidingen Hoger Onderwijs is opgenomen wanneer deze opleidingen ophouden te bestaan. Nieuwe masters De voorbereidingen voor de start van een zelfstandige Master of Science-opleiding Automotive Technology verliepen in 2008 voorspoedig. Een voorstel voor de tweejarige opleiding doorstond de Toets Nieuwe Opleidingen door de Nederlands Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO) en werd door de NVAO bovendien voorzien van een positief advies met betrekking tot de cursusduur van twee jaar. Het voorstel werd vervolgens voor toetsing op doelmatigheid ingediend bij het Ministerie van OCW.