Gelderse Bestuursscan Gemeente Montferland
Inhoudsopgave Voorwoord 2 Deskresearch 3 Kansen- en ontwikkelanalyse 7 Bijlage: Zelfanalyse 10 1
Voorwoord De gemeenten in Gelderland staan voor grote opgaven. Economische, demografische en andere ontwikkelingen vragen om een krachtige gemeenschappelijke aanpak van kansen en problemen. Nieuwe taken op het gebied van zorg, jeugd en arbeidsparticipatie stellen hogere eisen, waardoor gemeenten meer moeten samenwerken. Om deze redenen is in opdracht van de provincie Gelderland en de VNG afdeling Gelderland de adviescommissie gestart met het project Sterk bestuur in Gelderland. Het project gaat na of de Gelderse gemeenten en hun samenwerkingsverbanden voldoende zijn toegerust om ook in de toekomst de kwaliteit te bieden waar inwoners recht op hebben. Om dit te onderzoeken heeft de Adviescommissie de volgende onderzoeksmethoden gehanteerd. Er is gestart met een deskresearch om inzicht te krijgen over de feitelijke situatie van de gemeente. Vervolgens heeft de gemeente een zelfanalyse ingevuld, waarbij zij een beeld heeft geschetst van huidige en toekomstige ontwikkelingen en haar visie daar op. De deskresearch en de zelfanalyse vormden de onderleggers voor het gesprek met het MT, het college en (een delegatie van) de gemeenteraad. Na afloop van dit gesprek is door de Adviescommissie een kansen- en ontwikkelanalyse opgesteld, die de basis vormt voor het regionale rapport en handvatten geeft voor antwoorden op de toekomstbestendigheid van de gemeente, haar positie in de regio en bijbehorende samenwerkingsverbanden. Tot slot danken wij de gemeente voor haar medewerking en de constructieve gesprekken. Namens de adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, mr. G.J. de Graaf, voorzitter 2
Deskresearch De deskresearch op de volgende pagina s is opgesteld op basis van gemeentelijke documenten. 3
Montferland is een gemeente in de provincie Gelderland. De gemeente telde op 1 januari 2014 34.987 inwoners en heeft een oppervlakte van 106,63 km² (waarvan 0,95 km² water). De gemeente is gelegen aan de Duitse grens en is ontstaan op 1 januari 2005 door een fusie tussen Bergh en Didam. Montferland grenst aan de gemeenten Oude IJsselstreek, Doetinchem en Zevenaar. Bevolking: De bevolkingsomvang is in de periode 2001 2014 nauwelijks gewijzigd. De groene druk - de verhouding tussen het aantal 0- tot 19-jarigen en het aantal 20- tot 65-jarigen - bedraagt in de gemeente Montferland 37,9%. De grijze druk - de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder tot het aantal personen van 20 tot 65 jaar - is met 36,1% lager dan de groene druk. De grijze druk is in de gemeente hoger dan gemiddeld t.o.v. de groep gemeenten van vergelijkbare grootte. In de gemeente wonen relatief minder allochtonen (10,8%) dan gemiddeld in de groep gemeenten met een vergelijkbare bevolkingsomvang (13,4%) en ook minder dan het gemiddelde van de provincie Gelderland (14,5%). 50,0% van de inwoners is vrouw. Werkgelegenheid: De omvang van de beroepsbevolking bedraagt in totaal 14.900. Momenteel zijn er 14.153 banen. Er zijn daarmee 506 banen per 1.000 inwoners, tegenover 611 in gemeenten met vergelijkbare omvang en 693 gemiddeld voor de provincie Gelderland. Sinds 2001 is het aantal banen met 16% toegenomen. In vergelijking met de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang bevinden zich in de gemeente Montferland minder vestigingen van bedrijven: 111 vestigingen van bedrijven per 1.000 inwoners tegenover 116 in de referentiegroep. Sinds 2001 is het aantal vestigingen toegenomen met 35%, naar een totaal van 2.551. Woningen: In 2012 bedroeg het aantal woningen in de gemeente Montferland 14.472. 64,0% van de woningvoorraad maakt onderdeel uit van de koopsector. Dit aandeel is kleiner dan de gemeenten uit dezelfde grootteklasse. 25,4% van de woningen in de gemeente bevindt zich in de sociale huursector en 10,6% in de particuliere huursector. Sinds 2000 is de woningvoorraad van deze gemeente toegenomen met 1.357 (+10%) woningen. De gemiddelde WOZ-waarde is met 224.000, lager dan het gemiddelde in Gelderland ( 237.000, ) en gemeenten van vergelijkbare omvang ( 239.000, ). De functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen werken). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen. In de gemeente Montferland bedraagt de FMI: 44,0. Daarmee is de gemeente meer een woon- dan werkgemeente. Inkomen: Het gemiddeld besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens (inclusief studenten) in de gemeente bedraagt 33.800, en is lager dan het gemiddeld besteedbaar inkomen in de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang ( 35.700, ). Dit ligt ook onder het provinciaal gemiddelde van 34.500, in Gelderland. Er vallen in totaal 3.660 personen terug op een uitkering, relatief gaat het om 163 op de 1.000 personen in de leeftijd 15-65 jaar. Het relatieve aandeel personen dat gebruikmaakt van een uitkering is groter dan in de groep gemeenten van vergelijkbare omvang. Gemeenteraad (totaal 23 zetels) CDA 11 zetels Lokaal Belang Montferland 5 zetels PvdA 3 zetels VVD 2 zetels D66 1 zetel Lijst Groote Montferland 1 zetel College van Burgemeester en Wethouders Burgemeester Ina Leppink-Schuitema (VVD) Wethouder Tanja Loeff-Hageman (CDA) Wethouder Rob Visser (VVD) Wethouder Ingrid Wolsing (PvdA) Wethouder Walter Gerritsen (CDA) Gemeentesecretaris: Ted Evers Organisatiemodel De organisatie wordt gekenmerkt volgens het het sectoren- en afdelingenmodel en wordt geleid door de gemeentesecretaris. Het gaat om de sectoren Beleid en Dienstverlening, die beide zijn opgedeeld in diverse afdelingen (totaal 7). Het sectorhoofd is verantwoordelijk voor het leiden van de sector en stuurt de afdelingshoofden aan. Het afdelingshoofd is als enige bevoegd opdrachten van het sectorhoofd aan te nemen en opdrachten te geven aan de medewerkers van zijn afdeling. De secretaris en de sectorhoofden vormen onder voorzitterschap van de secretaris het managementteam. Bestuurlijke stabiliteit: Na de verkiezingen van maart 2014 is er een coalitie van CDA, PvdA en VVD gevormd. De coalitiepartijen hebben samen een meerderheid van 16 van de 23 zetels en werken op basis van een raadsprogramma (op hoofdlijnen). Vergeleken met de vorige bestuursperiode (2010-2014) is de samenstelling van de coalitie niet gewijzigd. De huidige burgemeester is in 2005 benoemd. Organisatie op orde: De bezuinigingstaakstelling op de personeelskosten in de periode 2010-2014 van structureel 1,7 miljoen is gerealiseerd. Voor een beperkt deel door het reduceren van taken. Het merendeel is door strategische personeelsplanning uitgevoerd, waarin verdwijnende formatie zo veel mogelijk in verband is gebracht met afvloeiend personeel. Dit betekent dat op diverse afdelingen binnen de organisatie bezuinigd is op personele kosten door de bedrijfsvoering op een efficiëntere manier in te richten. Hierbij heeft Montferland ook gebruik gemaakt van de kansen die ontstonden in verband met medewerkers (pensioengerechtigden) die afscheid namen. In het licht van de kerntakendiscussie wordt ingezet op een aanvullende bezuiniging op de ambtelijke organisatie van minimaal 5% (circa 0,8 miljoen). Montferland verwacht dat het reduceren van taken, wederom, niet voldoende op gaat leveren om deze taakstelling in te vullen. Kostenreductie, het niet meer uitvoeren van interne taken en een verminderde dienstverlening of lagere kwaliteit daarvan zijn de enige opties. Gelet op de al gerealiseerde bezuinigingen beschouwt de gemeente dit als een grote krachttoer. Met het betrekken van het nieuwe gemeentehuis in april 2014 heeft het concept Het Nieuwe Werken een extra impuls gekregen. Meer verantwoordelijkheid en meer flexibiliteit voor de medewerkers. Om dit voor zowel de medewerker als de manager in goede banen te leiden, is resultaatsturing onontbeerlijk. Ingaande 2014is daarom gestart met individuele werkplannen.
Financiële positie: Montferland staat onder repressief toezicht van de provincie Gelderland. In de begroting zijn 23 risico s geïnventariseerd in 2014 en daarvan is de top 5 in beeld gebracht. De financiële risico s van Montferland worden systematisch in beeld gebracht en beoordeeld met gebruik van het bekende programma Naris. De beschikbare weerstandsvermogen bedraagt 6.200.000,, het benodigde weerstandsvermogen 3.320.000,. De weerstandsratio bedraagt daarmee 1,87. Montferland presenteert voor 2015 een sluitende begroting en heeft door de Kerntakendiscussie (een doorgevoerde bezuiniging van in totaal 2,7 miljoen) ervoor gezorgd dat de begroting ook meerjarig sluitend is (ingevolge besluit gemeenteraad van november 2014) Samenwerking: Montferland werkt zowel samen in de Regio Achterhoek als Stadsregio Arnhem-Nijmegen. In 2007 hebben Montferland en beide regio s afgesproken waar telkens voor Montferland het primaat van de verschillende beleidsterreinen ligt. Daarbij is tevens afgesproken dat de keuze voor het primaat steeds ligt bij één gemeenschappelijke regeling, maar dat daarmee altijd de andere gemeenschappelijke regeling gekoppeld wordt door de gemeente Montferland (de zogenaamde schakelfunctie van Montferland). Het primaat voor de beleidsterreinen Ruimte, Wonen, Werken, Economie en Mobiliteit ligt sindsdien bij de Stadsregio Arnhem Nijmegen. Voor de beleidsterreinen Toerisme, Recreatie, Zorg, Welzijn, Cultuur en Milieu is dat de Regio Achterhoek geworden. De gemeenteraad wil op termijn uit beide regionale samenwerkingsverbanden stappen. Dat liet zij weten tijdens de gemeenteraadsvergadering op donderdag 13 november. Dit zou op den duur een bezuiniging van 270.000, moeten opleveren. Het plan is wel om te blijven samenwerken met beide regio's en de naburige gemeenten in Nederland en Duitsland. Strategie en Leiderschap: In het Organisatiebesluit staat dat de secretaris de burgemeester ter zijde staat bij de bevordering van een goede afstemming tussen de bestuursorganen en de ambtelijke organisatie alsmede tussen de griffier en de ambtelijke organisatie. Het sectorhoofd is verantwoordelijk voor het leiden van de sector en stuurt de afdelingshoofden aan. Het sectorhoofd is verantwoordelijk voor de strategiebepaling en beleidsintegratie in de sector en bij sectoroverstijgende aangelegenheden voor coördinatie en integratie van de werkzaamheden en adviezen. Uit het MT Jaarplan 2014 bleek dat dit jaar in het teken stond van overgang op verschillende thema s; enerzijds de ontwikkeling van de gemeente als zodanig (thema A) en anderzijds de organisatie (thema B). De raadsverkiezingen en een nieuwe coalitie, kerntakendiscussie, decentralisaties in het sociaal domein, dienstverlening, digitalisering en het nieuwe werken (resultaatsturing) zijn de thema s van 2014 geweest. Het meest recente MTO dateert van 2009 en is gezien het jaar van publicatie niet relevant voor de huidige situatie. Interactie met de samenleving: Begin 2014 is er een een KTO opgeleverd. Het doel van het onderzoek was om inzicht te verschaffen in de tevredenheid van burgers ten aanzien van verschillende aspecten van de dienstverlening van de gemeente Montferland. Burgers die contact hadden met gemeente Montferland zijn doorgaans tevreden over de dienstverlening. Het schriftelijk contact(7,8) en e-mailcontact (7,3) zijn beiden beoordeeld met een ruime voldoende. De verschillende aspecten van de schriftelijke en e-maildienstverlening scoren allen een cijfer tussen de 7 en 8. De mate waarin informatie begrijpelijk was wordt het best beoordeeld. In vergelijking met de vorige meting worden zowel het e-mail- als het schriftelijke contact nu beter beoordeeld. Zowel de leefbaarheid (7,4) als de veiligheid (7,2) van de gemeente Montferland worden met een ruime voldoende beoordeeld. Drie van de vijf respondenten geven aan bekend te zijn met het service- en meldpunt openbare ruimte. Hiervan geeft ruim twee derde aan het service- en meldpunt daadwerkelijk te gebruiken. Van alle voorzieningen wordt de zorgvoorziening het best beoordeeld op kwaliteit en toegankelijkheid (7,4). Pleinen en parken, groenvoorzieningen en openbaar vervoer worden hier het minst op beoordeeld, al scoren deze voorzieningen alle drie gemiddeld nog net voldoende. Twee derde is bekend met een dorps-of wijkraad in de buurt. Bijna de helft van hen heeft ook daadwerkelijk contact met de dorps- of wijkraad gehad. In het raadsprogramma is opgenomen dat de eigenheid en identiteit van de kernen van groot belang is. Er worden proeven gestart met een dorps- of wijkraad om budget over te hevelen. Bezuinigingen: Montferland presenteert voor 2014 een sluitende begroting. Door de gevoerde Kerntakendiscussie op 13 november 2014 is het meerjarenperspectief inmiddels ook structureel sluitend (Bij de vaststelling van de begroting heeft ook de besluitvorming over de bezuinigingen ( 2,7 mln. totaal) plaatsgevonden). In 2010 is er al gestart met een Kerntakendiscussie, waarmee noodzakelijke ombuigingen zijn gerealiseerd. Naast de KTD en de 5% korting is er ook nog de bezuiniging op het personeel (incl. externen). In totaal bedraagt de taakstelling op het personeelsbudget afgerond 1,7 mln. Gerealiseerd bedrag is 1,665 mln. Restant ad 25.000, van de taakstelling op personeel moet in 2014 nog ingevuld worden. De nettoschuld per inwoner bedraagt 2.094, (Bron: VNG Schuldenmonitor 2012). Krimp: De gemeente heeft te maken met een positief migratiesaldo. De gemeente heeft daarnaast ook te maken met een natuurlijke bevolkingsafname. Richting 2040 zal het inwonersaantal dalen (tussen 5%-10%; prognose Planbureau voor de Leefomgeving). Er zijn regionale afspraken gemaakt om minder woningen te bouwen. Grondproblematiek: Montferland voert een combinatie van actief en passief grondbeleid. Zowel in de woningbouw als bij bedrijventerreinen loopt Montferland risico doordat het aanbod de vraag overtreft. De getroffen verliesvoorziening voor de eigen grondexploitaties per 31-12-2013 (jaarrekening 2013) is in totaal 3.297.000,, namelijk voor NIEGG 1.940.000, en IEGG (woningbouw) 1.357.000,. Voor het Bedrijventerrein A18 van de gemeente Doetinchem is per 31-12-2013 een voorziening van 825.000, getroffen. In 2014 wordt dit verhoogd met 1.018.000,. Het project A18 Bedrijvenpark, sportcomplex Montferland en Masterplan s-heerenberg zijn risicovolle projecten.
Samenwerking 4 O s: De belangrijkste economische sectoren in Montferland zijn Zakelijke Dienstverlening, Collectieve Dienstverlening en Industrie. In de gemeente is een aantal internationaal opererende logistieke bedrijven gevestigd. Montferland neemt deel aan het Platform Onderwijs en Arbeidsmarkt Achterhoek en tevens het Platform Onderwijs en Arbeidsmarkt Liemers, waarin ondernemers, onderwijsinstellingen en gemeenten werken aan versterking van de arbeidsmarkt. Uit de MKB Monitor (MKB vriendelijkste gemeente 2012/2013) blijkt dat Montferland als 14 e van de 56 Gelderse gemeenten scoort. Met de Duitse gemeente Emmerich am Rhein wordt goed samengewerkt als het gaat om de grensoverschrijdende economische aspecten. Montferland werkt samen met ondernemersverenigingen zoals MKB Montferland, Lindus en het Ondernemersverbond St. Martinus. Met het convenant Wonen heeft de gemeente gezamenlijk met de corporaties Laris Wonen en Diensten en Woningstichting Bergh de samenwerking op het gebied van wonen vastgelegd. Er is daarnaast een Sociale Raad actief. Decentralisaties sociaal domein: In regionaal verband (Achterhoek) wordt samengewerkt op het punt van beleidsvoorbereiding. Daarnaast hebben de Achterhoekse gemeenten gezamenlijk vorm gegeven aan de aanbesteding van zorgtaken. Mede hierdoor kan worden gewaarborgd dat cliënten in 2015 nagenoeg dezelfde zorg ontvangen als in 2014. Het werkelijke transitieproces zal pas in 2015 verder vorm krijgen. In Montferland zijn de transities lokaal begeleid door de Stuurgroep Transities. Jeugdzorg: Er is een akkoord bereikt met Bureau Jeugdzorg in Gelderland over de functies die het bureau in 2015 gaat uitvoeren. Ook zijn er afspraken gemaakt over het budget. Uitgangspunt: regionaal wat moet, lokaal wat kan. Het CJG zal in 2015 de loketfunctie oppakken voor vragen rondom de Jeugdzorg. Eind oktober 2014 is de Verordening Jeugdhulp Montferland vastgesteld door de raad. Eind september is het beleidsplan reeds vastgesteld. AWBZ/Wmo: Het sociale team zal in 2015 fungeren als organisatie gericht op het vraagafhandelingsproces voor Wmo-aanvragen. In het najaar van 2014 zijn de Verordening Wmo Montferland en het Beleidsplan Wmo 2014-2016 vastgesteld door de raad. Participatiewet: Gemeente Montferland participeert op dit moment met de gemeente Doetinchem en de gemeente Oude IJsselstreek in de GR/Wedeo. De gemeenten Doetinchem en Oude IJsselstreek zijn voornemens Wedeo te laten fuseren met de afdeling werk en inkomen (Doetinchem) en ISWI (Oude IJsselstreek) teneinde gezamenlijk de Participatiewet uit te voeren. De gemeente Montferland heeft ervoor gekozen om lokaal/zelfstandig de Participatiewet uit te gaan voeren. Uitgangspunt is budgetneutrale uitvoering. Eind september 2014 is het beleidsplan Participatiewet 2015-2018 vastgesteld. Passend onderwijs: De schoolbesturen in de regio Achterhoek en Liemers werken samen aan het vinden van de juiste plek voor iedere leerling. In het kader van het passend onderwijs zal er overleg gepleegd worden met de diverse samenwerkingsverbanden om tot een goed ondersteuningsplan voor zowel het basis- als voortgezet onderwijs te komen. Doel hiervan is om uiteindelijk zo veel mogelijk leerlingen op een reguliere basisschool geplaatst te krijgen. Operationele samenwerking: Via de Omgevingsdienst Achterhoek wordt samengewerkt aan kwaliteitsverbetering en kwaliteitsborging basistaken milieuvergunningverlening, milieutoezicht en milieuhandhaving. De Reinigingsdienst De Liemers verzorgt het inzamelen van afvalstoffen, verzorging van de eventueel in te richten terreinen en gebouwen en aangeschafte materialen en materieel. Via het Werkvoorzieningschap Wedeo wordt samengewerkt met Oude IJsselstreek en Doetinchem. Huisvesting voortgezet Onderwijs in de Liemers is voor de Liemerse gemeenten verantwoordelijk voor de uitvoering, financiering en bekostiging van de gemeentelijke taak op het gebied van de huisvesting van het voortgezet onderwijs. Bestaande samenwerkingsverbanden: In de gemeentebegroting 2014 zijn de verbonden partijen (rechtspersonen waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft) opgenomen. Het betreft onder andere de volgende samenwerkingen: - Regio Achterhoek (GR) - Stadsregio Arnhem-Nijmegen (GR) - Recreatieschap Achterhoek en Liemers - Euregio Rijn Waal - Werkvoorzieningschap Wedeo - Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland (VNOG; GR) - GGD Gelre IJssel (GR) - Omgevingsdienst Achterhoek (ODA; GR) - Stadsbank Oost-Nederland - Erfgoedcentrum Achterhoek Liemers
Kansen- en ontwikkelanalyse Op dinsdag 9 december 2014 heeft de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland achtereenvolgens gesproken met het managementteam, het college van B&W en een afvaardiging van de gemeenteraad. Wij danken deze vertegenwoordigers van de gemeente Montferland voor de openhartigheid waarmee zij ons deelgenoot hebben gemaakt van de uitdagingen waar de gemeente voor staat en de oplossingen die hiervoor worden gevonden. De commissie stelt vast een ambitieus managementteam te hebben aangetroffen, een college dat openhartig over de gezamenlijke agenda en elkaars portefeuille sprak, en een gemeenteraad die zelfbewust van gedachten wisselt over de toekomstige opgaven van de gemeente. Onderstaand geven wij naar aanleiding van deze gesprekken aan waarin naar onze mening kansen liggen voor de gemeente, alsmede punten die in onze ogen verder ontwikkeld kunnen of moeten worden. De gemaakte opmerkingen over de juistheid van de gegevens in het zelfevaluatierapport zijn doorgegeven aan BMC. KANSEN Organisatie De nieuwe gemeente Montferland had in 2005 geen omvangrijk ambtelijk apparaat; wel was er toen sprake van een slechts geringe bovenformativiteit, waardoor de bezuinigingen (in de raadsperiode 2010-2014) beperkte gevolgen hadden. De genoemde bezuinigingen konden worden gerealiseerd met stofkamsessies ; voor toekomstige bezuinigingen zijn echter meer ingrijpende keuzes nodig. In het kader hiervan is een kerntakendiscussie gevoerd. Om de bezuinigingen op ambtelijke capaciteit op een zo soepel mogelijke manier te laten verlopen, zonder dat dit ten koste te gaat van de uitvoerings- en beleidscapaciteit, wordt een strategisch HRM-beleid gevoerd. Ter voorbereiding op de decentralisaties in het sociale domein zijn er opleidingen aangeboden en zijn extra medewerkers aangenomen. De gemeente wordt zowel ambtelijk als bestuurlijk gekenmerkt door een pragmatische bestuursstijl van aanpakken en doen. De relatie met gemeenteraad en college zijn goed. Politiek en bestuur De gemeente kent een grote mate van politieke stabiliteit, die rust brengt in de verhoudingen in de raad en tussen raad en college. Dat draagt voor een belangrijk deel bij aan de genoemde pragmatische bestuurscultuur. Tegenstellingen tussen dorpskernen zijn politiek nauwelijks een thema. Ook in electoraal opzicht kent de gemeente geen politiek dorpisme. Het raadsprogramma 2014-2018 is unaniem aangenomen, wat ook geldt voor de keuzes die in het kader van de kerntakendiscussie zijn gemaakt. In beleidsmatig opzicht heeft de gemeente sinds de herindeling een omslag gemaakt van ontwikkel- naar beheergemeente. De belangrijkste nadruk ligt hierbij op het behoud van de leefbaarheid van de kernen. De gemeente is financieel altijd in control gebleven. 7
Samenlevingskracht De kerntakendiscussie is niet alleen in de gemeenteraad maar ook met maatschappelijke partners in de dorpskernen gevoerd. Daarbij zijn afspraken gemaakt over het afstoten door de gemeente van voorzieningen en maatschappelijk vastgoed naar de kernen. Wat daarbij helpt is dat de dorpskernen een vitaal gemeenschapsleven kennen. Die vitaliteit wordt versterkt door een groeiende dorpskern-overstijgende samenwerking tussen clubs, verenigingen en andere maatschappelijke verbanden. Regionaal bestuur Montferland zit van oudsher in twee regio s. Bij de vorming van de gemeente werden bestaande regio-indelingen doorkruist, wat de gemeente veel heeft gekost aan uittredingskosten uit WGR-verbanden. Als gevolg van het feit dat de oude gemeenten in twee regio s lagen, loopt de regio-indeling voor de landelijke vakantiespreiding nog steeds dwars door de gemeente. De voorbereiding en de uitvoering van de decentralisaties in het sociale domein worden in het Achterhoek-niveau gedaan. Montferland heeft hiervoor een van de projectleiders geleverd. Op ruimtelijk-economisch terrein ligt het primaat van de samenwerking in het verband van de Stadsregio Arnhem Nijmegen. Het primaat van de samenwerking op het terrein van toerisme en recreatie, zorg en grensoverschrijdende samenwerking ligt in het verband van de Regio Achterhoek. Bij het provinciale programma Stad en Regio zijn daarom projecten van Montferland zowel in het Regiocontract Achterhoek als in het Regiocontract Stadsregio Arnhem Nijmegen gehonoreerd. Omdat samenwerken in twee regio s veel beleidscapaciteit kost en vooral de meerwaarde van de Achterhoek-samenwerking voor de gemeente onduidelijk is, oriënteert Montferland zich op de toekomst van de regionale samenwerking. De meerwaarde van de onderlinge samenwerking met de Achterhoekse gemeenten wordt wel gezien. Onduidelijk is echter de meerwaarde van de samenwerking onder de vlag van de gemeenschappelijke regeling Regio Achterhoek. De gemeenteraad wordt actief geïnformeerd over regionale aangelegenheden. Mede hierdoor voelen raadsleden zich betrokken bij regionale samenwerkingsvraagstukken en hebben zij hier duidelijke opvattingen over. ONTWIKKELPUNTEN Organisatie Zoals eerder is gesteld heeft de organisatie de verschillende bezuinigingen op het ambtelijk apparaat goed weten op te vangen. Geconstateerd wordt dat de rek er nu uit is. Eventuele volgende bezuinigingen kunnen niet meteen worden afgewenteld op de ambtelijke organisatie; hiervoor zal eerst een nieuwe kerntakendiscussie moeten worden gevoerd. Montferland is op het gebied van personeel en organisatie, evenals de meeste gemeenten in Nederland, als gevolg van de vele onduidelijkheden ten aanzien van de decentralisaties in het sociale domein bij de rijksoverheid, niet op tijd begonnen met de voorbereidingen. Dit kan enige kwetsbaarheden met zich meebrengen. Politiek en bestuur De gemeenteraad ervaart dat politieke, bestuurlijke en maatschappelijke veranderingen vragen om een heroriëntatie op zijn rol en positie ten opzichte van de samenleving en B&W. Hier is inmiddels een begin mee gemaakt getuige de eerste bijeenkomst in januari 2015. 8
Regionale samenwerking Montferland heeft er voor gekozen de samenwerking binnen de gemeenschappelijke regelingen Stadsregio Arnhem Nijmegen en Regio Achterhoek te beëindigen. De bestaande, operationele, samenwerking wordt, zolang de deelname niet formeel is beëindigd, gecontinueerd. Hoewel het begrijpelijk is dat de gemeente een einde wil maken aan strategische samenwerking in twee verbanden en zich wil beraden op de meerwaarde van elk verband, is het de adviescommissie nog niet duidelijk geworden hoe Montferland tot een weloverwogen keuze wil komen. Allereerst ontbreekt een uitgewerkt perspectief op ruimtelijk-economische positie va de gemeente, op basis waarvan voor een van beide verbanden gekozen zou kunnen worden. Ten tweede, en nog belangrijker, is het nog onduidelijk hoe het debat over de perspectieven op samenwerking met de verschillende regiogemeenten zal worden aangegaan. Niet in het minst omdat samenwerking in de Achterhoek en de Stadsregio zich ook verder ontwikkelen. Met betrekking tot de nieuwe intergemeentelijke samenwerking werpt Montferland op voorhand geen enkele belemmering op en staat het college open voor alle mogelijke opties. Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, Namens deze, Marcel Boogers 9
Bijlage: Zelfanalyse 10
Ter voorbereiding op het gesprek met de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland heeft de gemeente een vragenlijst ingevuld. Het onderzoek voor het project is opgebouwd uit: deskresearch (inventarisatie feiten); vragenlijst (inventarisatie meningen); gesprek Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland met regio en gemeenten. De antwoorden op deze vragenlijst staan daarom niet op zichzelf maar dienen in de context van het totale onderzoek gezien te worden. Onderwerpen vragenlijst Voorliggende rapportage omvat de resultaten van de vragenlijst die door de gemeente is ingevuld. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod: Kenmerken van de gemeente Realisatie van de opgaven door de gemeente Samenwerken op strategisch, tactisch en operationeel niveau Belang bij en bijdrage aan samenwerken Decentralisaties Invullen vragenlijst De vragenlijst is toegestuurd aan het college van Burgemeesters en Wethouders. Zij zijn aanbevolen om de vragenlijst ter consultatie voor te leggen aan de fractievoorzitters. Ook kon men maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven betrekken bij het invullen van de vragenlijst. Drie niveaus van samenwerken In de vragenlijst is onderscheid gemaakt tussen drie niveaus in samenwerken: Strategische samenwerking: economische, ruimtelijke ordenings- en infrastructurele keuzes en maatregelen die bijdragen aan het versterken van de (internationale) concurrentiepositie van de regio; Beleidsvorming en -uitvoering: het maken van beleidskeuzes en de beleidsuitvoering van gemeentelijke taken in het fysieke en sociale domein; Bedrijfsvoering en dienstverlening: het beheer van de ambtelijke organisatie en de uitvoering van gemeentelijke diensten die zich richten op buurten, wijken en dorpskernen ( schoon, heel en veilig ). 11
1. Karaktereigenschappen van uw gemeente 1.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Het College van B en W beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De gemeenteraad beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De ambtelijke organisatie beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwaliteit). De ambtelijke organisatie heeft voldoende capaciteit om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwantiteit). De gemeente is in staat om voldoende kwalitatief goed personeel aan te trekken. De financiële positie van de gemeente is een belemmering voor het adequaat functioneren van het lokaal bestuur. De nieuwe strategische opgaven zijn voor de gemeente aanleiding om de omvang van het totale takenpakket te heroverwegen (kerntakendiscussie). Onderlinge verhoudingen tussen College en Raad zijn goed. Antwoord Helemaal mee eens Niet eens en niet oneens Helemaal mee eens 1.2 Op welke twee punten vindt u dat de organisatie van uw gemeente positief scoort ten opzichte van de organisaties van andere gemeenten? Vraag Antwoord 1. Dichtbij de inwoners 2. Pragmatisch 1.3 Wat zijn twee verbeterpunten binnen uw organisatie? Vraag Antwoord 1. Resultaatsturing 2. Strategische visie toekomst 1.4 Welke drie kenmerken kenschetsen het politiek/bestuurlijke klimaat van uw gemeente het best? Maatschappelijk betrokken Stabiel Oplossingsgericht 12
13
2. Realisatie van de opgaven door uw gemeente 2.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De gemeente is in staat om lokale doelen te stellen. De gemeente is in staat om lokale doelen te bereiken. Inwoners hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Ondernemers hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Maatschappelijke organisaties hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Antwoord 2.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De (financiële) positie van de gemeente maakt regionale samenwerking noodzakelijk. De (financiele) positie van de gemeente maakt ambtelijke samenwerking met andere gemeente(n) noodzakelijk. De gemeente verkent een ambtelijke fusie. De gemeente verkent een bestuurlijke fusie (herindeling). Antwoord Niet eens en niet oneens Niet eens en niet oneens Mee oneens Mee oneens 14
3. Samenwerken op strategisch, beleidsmatig en operationeel niveau 3.1. Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw belangrijkste strategische samenwerkingspartners? In regio In andere Gelderse regio Buiten Gelderland Bronckhorst Doetinchem Oude IJsselstreek Westervoort Duiven Rijnwaarden Zevenaar Emmerich (D) 3.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De bestuurlijke invloed van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. De ambtelijke inzet van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. Antwoord Niet eens en niet oneens Niet eens en niet oneens 3.3 Hoe waardeert u de samenwerking voor de strategische opgaven? Neutraal. 3.4 Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw belangrijkste beleidsmatige (dus niet: PIOFA) samenwerkingspartners op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? In regio In andere Gelderse regio Buiten Gelderland Bronckhorst Doetinchem Oude IJsselstreek Westervoort Duiven Rijnwaarden Zevenaar Emmerich (D) In de toekomst verwacht de gemeente Montferland met exact dezelfde gemeenten samen te werken. 3.5 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De bestuurlijke invloed van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. Antwoord Niet eens en niet oneens Niet eens en niet oneens 15
3.6 Hoe waardeert u de beleidsmatige samenwerking tussen de partners? Neutraal. 3.7 Met welke gemeenten werkt u op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen? In regio In andere Gelderse regio Buiten Gelderland Bronckhorst Oude IJsselstreek Westervoort Duiven Rijnwaarden Zevenaar Emmerich (D) In de toekomst ook samenwerking met Emmerich am Rhein (D) 3.8 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag De bestuurlijke invloed van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. Antwoord Niet eens en niet oneens Niet eens en niet oneens 3.9 Hoe waardeert u de operationele samenwerking? Neutraal. 16
4. Strategische opgaven in de regio De thema s zijn als volgt gecategoriseerd: - Speler: De gemeente geeft aan zowel veel belang te hebben als veel middelen aan het thema bij te dragen in het regionale samenwerkingsverband. - Contextbepaler: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben, maar wel veel middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. - Omstander: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben en ook weinig middelen bij te dragen voor dit thema in het regionale samenwerkingsverband. - Afhankelijke speler: de gemeente geeft aan veel belang te hebben bij het thema, maar weinig middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. 4.1 Strategische opgaven in de regio 17
4.2 Beleidsvorming en -uitvoering in de (sub)regio 18
4.3 Bedrijfsvoering en Dienstverlening Hierin is het volgende uitgevraagd: Planning en control, Communicatie, Shared Service Center, ICT, Personeel (uitwisseling), Sociale Dienst, Belastinginning, Afvalverwerking, Juridische dienstverlening, Cultuur(historie). 19
5. Drie decentralisaties in het verschiet 5.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de Participatiewet De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisaties van de Jeugdzorg 5.2 Met welke gemeenten bereidt u de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz, Jeugdzorg en Participatiewet voor? Awbz Jeugdzorg Participatiewet Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Oost Gelre Oude IJsselstreek Winterswijk Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Oost Gelre Oude IJsselstreek Winterswijk Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Oost Gelre Oude IJsselstreek Winterswijk 20
Sterk Bestuur in Gelderland is een samenwerkingsproject van de provincie Gelderland en VNG Gelderland