RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK Hervormd Lyceum West Afdeling VWO Plaats: Amsterdam BRIN-nummer: 01TC Hummingbirdnummer: 3492204 Onderzoek uitgevoerd op: 29 november 2012 Conceptrapport verzonden op: 5 februari 2013 Rapport vastgesteld te Utrecht op: 18 maart 2013 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.
H2839406/13 Pagina 2 van 10
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 29 november 2012 een onderzoek uitgevoerd op Hervormd Lyceum West, afdeling vwo, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling en over de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De inspectie heeft voor een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse kwam naar voren dat de opbrengsten op deze afdeling onvoldoende zijn. Uit deze analyse kwam tevens naar voren dat er mogelijk tekortkomingen zijn op het gebied van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. Op 29 maart 2012 heeft de inspectie de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bevoegd gezag en de schoolleiding besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten een onderzoek uit te voeren om eventuele tekortkomingen vast te stellen. In dit onderzoek wordt tevens nagegaan of de school aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Toezichthistorie De afdeling vwo van het Hervormd Lyceum West heeft de afgelopen jaren een basisarrangement ontvangen. Onderzoeksopzet De inspectie heeft de normindicatoren en enkele kernindicatoren onderzocht op de aspecten: de opbrengsten, het onderwijsproces, de kwaliteitszorg en de wet- en regelgeving. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: - Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. - Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie-activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd en tijdens het schoolbezoek heeft overhandigd. - Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen van de afdeling vwo de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de indicatoren gesprekken gevoerd met het management. - Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leerlingen, zorgfunctionarissen en docenten. - Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en het bestuur. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader vo 2011. In het jaarwerkplan verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zijn onderzocht. Deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 zijn de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. H2839406/13 Pagina 3 van 10
2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De indicatoren met een asterisk zijn de normindicatoren; zij spelen een beslissende rol bij de beoordeling van de kwaliteit van het onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score ja of nee. Resultaten 1.1 * De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 1.2 * De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vwo. 1.3 * De leerlingen van de opleiding vwo behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.4 * Bij de opleiding vwo zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. Leerstofaanbod 2.1 * De aangeboden leerinhouden in de onderbouw voldoen aan de wettelijke vereisten. 2.2 * De aangeboden leerinhouden in de bovenbouw zijn dekkend voor de examenprogramma s. 2.3 * De school met een substantieel percentage taalzwakke leerlingen heeft bij alle vakken een aanbod aan leerinhouden dat past bij de talige onderwijsbehoeften van deze leerlingen. 5 H2839406/13 Pagina 4 van 10
Schoolklimaat 4.4 * De school heeft inzicht in de veiligheidsbeleving van leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op de school voordoen. 4.7 * Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. 4.8 * De mentoren stimuleren het welbevinden en de motivatie van de leerlingen. Didactisch handelen 5.1 * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2 * De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 * De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Afstemming 6.1 De aangeboden leerinhouden maken afstemming mogelijk op de onderwijsbehoeften van de individuele leerlingen. 6.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 8.2 * De school voert de zorg planmatig uit. Kwaliteitszorg 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school waarborgt de kwaliteit van het schoolexamen en van andere toetsinstrumenten. 9.7 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 9.8 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met H2839406/13 Pagina 5 van 10
Kwaliteitszorg inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. Wet- en regelgeving N1 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WVO art. 24a en 24c). N2 Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (WVO art. 24 en 24c). N3 Door of namens het bestuur is het vastgestelde zorgplan van het samenwerkingsverband naar de inspectie gestuurd en dit zorgplan bevat de verplichte onderdelen (WVO art. 10h). N4 Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en beide voldoen inhoudelijk aan de wettelijke vereisten (Eindexamenbesluit art. 31). N5 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten (WVO art. 10, lid 2; 10b, lid 2; 10d, lid 2; 10f, lid 3a; 11c, lid 1b; 12, lid 5). nee ja H2839406/13 Pagina 6 van 10
2.2 Beoordeling Algemeen beeld De inspectie beoordeelt de kwaliteit van het onderwijs op de afdeling vwo van het Hervormd Lyceum West in Amsterdam als zwak. Dit oordeel is gebaseerd op de volgende overwegingen. De opbrengsten zijn, afgemeten aan de prestaties van de leerlingen over de afgelopen drie jaar, onvoldoende. Het onderwijsproces vertoont weliswaar enkele tekortkomingen, met name op het punt van het afstemmen van instructie en verwerkingsopdrachten op verschillen in ontwikkeling tussen leerlingen, maar is naar het oordeel van de inspectie van voldoende kwaliteit. De school werkt in haar kwaliteitszorg voldoende systematisch aan evaluaties, maar de planmatigheid en borging verdienen nog aandacht; de inspectie heeft de kwaliteitszorg als geheel voldoende beoordeeld. De school leeft de onderzochte wet- en regelgeving na. Toelichting Het bovenstaande algemene oordeel van de inspectie wordt hieronder toegelicht. Daarbij komen voor zover van toepassing achtereenvolgens de in de inleiding genoemde aspecten aan bod: de opbrengsten, het onderwijsproces, de kwaliteitszorg en de wet- en regelgeving. Opbrengsten De opbrengsten van de afdeling vwo van het Hervormd Lyceum West zijn over de laatste drie opbrengstenkaarten bekeken onvoldoende. Op basis van de laatste drie opbrengstenkaarten (2010, 2011, 2012) is het gemiddelde verschil tussen de schoolexamens en centraal examens boven 0.5, te weten 0.78. Bij de eindexamens van 2012 is het gemiddelde verschil tussen schoolexamens en centraal examens teruggebracht tot 0.38. Hierdoor zal het verschil SE-CE ook op Opbrengstenkaart 2013 op basis van het driejaargemiddelde onvoldoende zijn (0.59). Als de school de positieve wending van een verschil kleiner dan 0.38 ook voor het eindexamen in 2013 weet te realiseren, kan de opbrengstindicator SE-CE verschil op de Opbrengstenkaart 2014 weer voldoende zijn. Het gemiddelde CE cijfer laat de afgelopen jaren een wisselend beeld zien, maar ligt gemiddeld over de laatste drie opbrengstenkaarten onder het landelijk gemiddelde. Op basis van het absolute gemiddelde CE cijfer van het examenjaar 2012 (5.8) is de verwachting dat de afdeling vwo op de Opbrengstenkaart 2013 ook onder het landelijk gemiddelde zal scoren. Het rendement van de onderbouw en het rendement van de bovenbouw ligt over de afgelopen drie schooljaren op het landelijk gemiddelde. Het Hervormd Lyceum West is een school met een krimpende vwo afdeling in een van de moeilijkere wijken van Amsterdam. De school geeft daarbij aan dat zij te kampen heeft met de trek van de goede vwo leerlingen uit de wijk naar scholen binnen de ring van Amsterdam. De school is hierdoor de thuisbasis voor de wat zwakkere vwo leerlingen. De school heeft daarnaast van oudsher het beleid om deze doorgaans zwakkere, vwo leerlingen, met extra les en begeleiding, een zo hoog mogelijk diploma te laten behalen. Een belangrijke doelstelling van het Hervormd Lyceum West is sociale stijging, emancipatie en integratie van hun (overwegend niet-westerse) leerlingen. Het relatief lagere niveau van deze vwo leerlingen en de krimp van de afdeling samen, heeft inmiddels zijn weerslag gekregen op de examenresultaten van de afdeling. Door meer sturing te geven op de resultaten door de projectleider vwo, het aanbieden van examentrainingen en het aanbieden van een verlengde dagschool zet de school zich momenteel al in om de resultaten te verbeteren. H2839406/13 Pagina 7 van 10
Het onderwijsproces Het onderwijsproces op de afdeling vwo van het Hervormd Lyceum West heeft weliswaar enkele tekortkomingen, maar is over het geheel genomen van voldoende kwaliteit. Het leerstofaanbod in de onderbouw voldoet aan de wettelijke vereisten. De verschillende secties hebben onlangs programma s van toetsing voor de onderbouw vastgesteld. Hierdoor wordt gewaarborgd dat alle belangrijke onderdelen in de onderbouw aan bod komen en er gewerkt wordt aan een goede aansluiting op de bovenbouw. Ook het aanbod in de bovenbouw voldoet aan de wettelijke exameneisen. De programma s van toetsing en afsluiting worden jaarlijks geëvalueerd en door de conrector bovenbouw cq. projectleider vwo gecontroleerd. De school heeft een taalbeleidsplan om haar substantiële aantal taalzwakke leerlingen het aanbod in de Nederlandse taal te bieden dat past bij de mogelijkheden van deze populatie. De school zou dit taalbeleid kunnen versterken door alle ook niet talige - vaksecties nog meer bewust te maken van het taalbeleid in de lessen. Om naast taalvaardigheid ook zicht te krijgen op rekenvaardigheden van de leerlingen is de school een aantal jaren geleden gestart met het invoeren van genormeerde toetsen en instrumenten om de prestaties en ontwikkeling van leerlingen op deze gebieden te volgen. Hierbij is het volgen van de taalvaardigheid via een genormeerde toets in de afdeling vwo verder gevorderd (eerste drie leerjaren) dan het volgen van de rekenvaardigheid (eerste leerjaar). Op het Hervormd Lyceum West heerst een prettig schoolklimaat. Personeel en leerlingen voelen zich er veilig en men gaat op een respectvolle wijze met elkaar om. De school houdt zicht op deze veiligheidsbeleving door onder andere op periodieke wijze personeel, leerlingen en oudercommissie te bevragen. Daarnaast heeft de school een veiligheidscoördinator, die volgens een vastgesteld veiligheidsplan te werk gaat. Het pedagogisch en didactisch handelen van docenten voldoet aan het basisniveau. In de lessen heerst er een taakgerichte sfeer en docenten geven een duidelijke uitleg. Leerlingen zijn over het geheel genomen voldoende actief betrokken, ondanks dat er meer variatie in de lessen zou kunnen plaatsvinden. De complexere didactische vaardigheden verdienen nog meer aandacht. De grotere verschillen in niveau van deze vwo leerlingen vraagt van docenten differentiatie in de lessen als het gaat om instructie en verwerkingsopdrachten. Dit is op het moment van het onderzoek nog onvoldoende zichtbaar in de lessen. Het aanbod op de afdeling maakt overigens afstemming op verschillen in niveau wel mogelijk. Door het aanbieden van een substantieel extra bijlessen in de onderbouw en het aanbieden van de verlengde dagschool met extra uitleg en begeleiding in de bovenbouw stemt de school ook haar onderwijstijd af op de verschillen tussen leerlingen. De zorg- en begeleidingsstructuur op het Hervormd Lyceum West is helder en er is een concept ondersteuningsplan, dat binnen afzienbare tijd definitief vastgesteld zal worden. Mentoren ontvangen een mentortraining en gaan in alle brugklassen op huisbezoek. Leerlingen geven een wisselend beeld ten aanzien van hun relatie met de mentor, maar zijn over het geheel genomen tevreden over het mentoraat. Voor leerlingen met een leerlinggebonden financiering heeft de school wettelijk verplichte handelingsplannen opgesteld en deze worden aantoonbaar in samenspraak met leerling en ouders geëvalueerd en bijgesteld. De kwaliteitszorg De zorg voor kwaliteit op het Hervormd Lyceum West is over het geheel genomen van voldoende kwaliteit. De school heeft voldoende zicht op de context en kenmerken van haar leerlingenpopulatie. De school heeft dit beeld onder andere door de eerder genoemde huisbezoeken. Op de school vindt een jaarlijkse evaluatie van de opbrengsten plaats, waarbij ook de docenten en secties betrokken worden. Zij worden gevraagd naar hun eigen analyse met als doel een plan op te stellen om de opbrengsten te verbeteren. Vanaf schooljaar 2012-2013 wordt door de conrector bovenbouw als H2839406/13 Pagina 8 van 10
projectleider VWO meer gestuurd op de verbetering van deze resultaten. In het voorjaar van 2013 zal deze nieuwe projectaanpak worden geëvalueerd. Ook evalueert de school op periodieke wijze haar onderwijsleerproces door middel van onder andere leerlingenenquêtes. De school verantwoordt zich hierover richting haar stakeholders op Vensters van Verantwoording. De school heeft in oktober 2012 een zelfevaluatie uitgevoerd ter voorbereiding op een visitatie met een onafhankelijke voorzitter begin november 2012 door schoolleiders van verschillende andere scholen binnen de Cedergroep. Uit deze visitatie kwam naar voren dat de zelfevaluatie een vrij compleet beeld geeft van de opbrengstproblemen en de oorzaken ervan. Uit het plan van aanpak, dat naar aanleiding van de visitatie door de school is opgesteld, is op te maken dat de school de adviezen van de visitatiecommissie, zoals meer sturing op de resultaten en het vormen van een projectteam vwo, reeds ter harte heeft genomen. De uitwerking van de verschillende verbeteractiviteiten in sectieplannen en afdelingsplan zijn op het moment van het onderzoek nog onvoldoende scherp en duidelijk, waardoor de Inspectie het planmatig werken aan verbeteractiviteiten als onvoldoende beoordeeld. Vooral op het niveau van de secties zou er meer ingegaan kunnen worden op de diepere oorzaken van de problemen waarmee de afdeling te kampen heeft. Ook kunnen de plannen meer smart geformuleerd worden door op heldere wijze verantwoordelijkheden en evaluatie- en realisatiemomenten op te nemen. Op het moment van het onderzoek is de borging van de kwaliteit van het onderwijsleerproces in ontwikkeling en wordt als onvoldoende beoordeeld. De schoolleiding heeft in haar directieplan opgenomen dat zij vwo lessen zal gaan bezoeken, maar uit het docentengesprek blijkt dat bij de docenten nog onvoldoende helder is welke afspraken en verwachtingen er zijn over een goede VWO les op het Hervormd Lyceum West. Ook de waarborg van de kwaliteit van het schoolexamen en van andere toetsinstrumenten is een indicator die ten tijde van het onderzoek in ontwikkeling is. Uit het gesprek met de docenten blijkt dat het principe dat toetsen altijd door vier ogen gezien moeten worden op het moment van het onderzoek nog te vrijblijvend wordt toegepast. Er is dan ook nog onvoldoende sprake van een waarborg van de kwaliteit van toetsen. Negen docenten hebben deelgenomen aan een training RTTI, een middel om onder andere inzichtelijk te maken op welke cognitieve niveaus in toetsen de leerlingen goed scoren of juist moeite hebben. Deze docenten zullen de komende periode hun kennis hierover delen met collega s en gezamenlijk toetsen onder de loep nemen. Dit is een goede stap in richting van een waarborg voor de kwaliteit van toetsen. Wet- en regelgeving De inspectie heeft vastgesteld dat de school de wettelijke verplichte documenten heeft ingediend. H2839406/13 Pagina 9 van 10
3. TOEZICHTARRANGEMENT De kwaliteit van het onderwijs vertoont tekortkomingen in de opbrengsten en het onderwijsproces en is als zwak beoordeeld. Om deze reden kent de Inspectie van het Onderwijs aan de afdeling vwo van het Hervormd Lyceum West een aangepast arrangement zwak toe. De afdeling valt onder intensief toezicht. Met het bevoegd gezag is afgesproken dat de opbrengsten en het onderwijsproces in het najaar van 2014 weer van voldoende niveau is. Hieraan voorafgaand voert de inspectie een afsluitend onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (OKV) uit om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven. Verder maakt de inspectie nadere afspraken met het bevoegd gezag over te bereiken tussenresultaten. Deze afspraken legt de inspectie vast in een toezichtplan. De inspectie heeft geen tekortkomingen in de naleving van de wettelijke voorschriften kunnen vaststellen. H2839406/13 Pagina 10 van 10