Beleidsnotitie Basisondersteuning Samenwerkingsverband V(S)O Eemland April 2013
1. Inleiding In deze beleidsnotitie wordt uiteengezet welke afspraken het samenwerkingsverband VO-VSO Eemland maakt over basisondersteuning. Aan de orde komt welke inhoudelijke afspraken het samenwerkingsverband maakt over de invulling van basisondersteuning, en hoe het samenwerkingsverband de realisatie van deze afspraken wil borgen. De inhoud van deze notitie wordt gebruikt voor het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband. Deze beleidsnotitie is tot stand gekomen nadat voor alle deelnemende scholen (concept) schoolondersteuningsprofielen zijn opgesteld. In de bestuursvergaderingen en in het directieberaad en in de Collectieve Ambitie waar de zorgcoördinatoren bijeen komen, is over de invulling van basisondersteuning van gedachten gewisseld. De kwartiermakers hebben deze inbreng steeds vertaald naar voorstellen en benaderingswijzen. In een werkconferentie in december 2012 hebben bestuurs- en directieleden uitgangspunten voor beleid geformuleerd, die verder zijn uitgewerkt door een werkgroep van directieleden. Het is de ambitie van het samenwerkingsverband om een hoog niveau van basisondersteuning af te spreken, waarmee bereikt wordt dat alle deelnemende scholen een actieve bijdrage leveren aan het geven van passend onderwijs aan alle leerlingen. Het is de intentie van de scholen in het samenwerkingsverband om, over het geheel genomen, meer onderwijsondersteuning in het regulier onderwijs mogelijk te maken. Een uitgangspunt van beleid hierbij is dat scholen voor een belangrijk deel zelf verantwoordelijk zijn voor de invulling van de (basis)ondersteuning die zij aan hun leerlingen bieden. 2. Begrippen De nieuwe wet- en regelgeving rond passend onderwijs spreekt over ondersteuning waar eerder sprake was van zorg. Zo is het bijvoorbeeld gebruikelijk geworden om te spreken over de ondersteuningsstructuur van een school. Basisondersteuning omvat het geheel van afspraken over het onderwijsaanbod van scholen, dat betrekking heeft op de mogelijkheden van scholen om leerlingen te onderwijzen die specifieke begeleiding nodig hebben. Basisondersteuning is een set van afspraken die wordt gemaakt op het niveau van het samenwerkingsverband. Basisondersteuning veronderstelt basiskwaliteit. Met het begrip basiskwaliteit wordt verwezen naar de indicatoren die door de inspectie voor het onderwijs worden gehanteerd. Met deze indicatoren is al een kwalitatief hoog niveau van begeleiding en differentiatie vastgelegd. De inspectie hanteert een eigen systematiek om te borgen dat een school aan deze indicatoren voldoet. Als een school onder het basistoezicht van de inspectie valt, mag verondersteld worden dat de school voldoet aan deze indicatoren en dat de basiskwaliteit op orde is. Het schoolondersteuningsprofiel (sop) is een document waarin een individuele school vastlegt welke mogelijkheden er zijn om leerlingen te onderwijzen die specifieke begeleiding nodig hebben. Deze mogelijkheden van de school worden zo beschreven, dat de gegevens tussen scholen in het samenwerkingsverband onderling vergelijkbaar zijn. Het schoolondersteuningsprofiel heeft een functie voor de school, vooral als het gaat om communicatie met ouders en als input voor professionaliseringsbeleid van teamleden, en voor het samenwerkingsverband, vooral als input voor afspraken over basisondersteuning. De afspraken die over basisondersteuning gemaakt worden, zijn onder andere ontleend aan de gegevens die in het schoolondersteuningsprofiel over het onderwijsaanbod zijn verzameld. Het is niet goed denkbaar dat een afspraak gemaakt wordt die in de basisondersteuning wordt opgenomen, terwijl in het schoolondersteuningsprofiel niet is weergegeven hoe een school op dat aspect nu acteert. Uit het schoolondersteuningsprofiel kan blijken dat een school meer, of op onderdelen juist minder mogelijkheden heeft, dan is afgesproken in de basisondersteuning van het samenwerkingsverband.
De situatie waarin een school niet voldoet aan de afgesproken basisondersteuning is altijd tijdelijk van aard; een school verplicht zich om aan deze afspraken te voldoen, al dan niet met behulp van middelen die door het samenwerkingsverband ter beschikking worden gesteld. Het is mogelijk dat een school structureel méér expertise en begeleiding aan leerlingen biedt, dan is afgesproken als basisondersteuning. In dat geval kan het samenwerkingsverband overwegen om deze vermogens van de school te borgen en middelen ter beschikking te stellen, waardoor de school een arrangement kan bieden voor leerlingen die dat nodig hebben. Als een samenwerkingsverband de meerwaarde van de vermogens van de school niet ziet, kan een school(bestuur) besluiten deze meerwaarde te realiseren zonder hulp van het samenwerkingsverband, of terug te vallen op het niveau van basisondersteuning. Als een leerling méér nodig heeft dan basisondersteuning, wordt hierover gesproken als een arrangement of als extra ondersteuning. Een school kan in haar onderwijsaanbod structureel arrangementen bieden, waar leerlingen gebruik van kunnen maken. Het is ook mogelijk om voor individuele leerlingen een arrangement voor extra ondersteuning aan te vragen bij het samenwerkingsverband. 3. Aspecten van basisondersteuning Basisondersteuning heeft betrekking op de kwaliteit en omvang van de ondersteuning die een school kan bieden. Basisondersteuning heeft betrekking op de processen waarmee de resultaten van leerlingen worden gevolgd en een passend aanbod voor een leerling wordt gerealiseerd; daarmee hebben afspraken over basisondersteuning impact op de ondersteuningsstructuur van scholen. In Eemland wordt hiervoor het PM-denken als gezamenlijke referentie gebruikt. Daarnaast heeft basisondersteuning betrekking op de kwaliteit van onderwijsinhoudelijke aanpakken, expertise en voorzieningen, die een school kan bieden. Om verschillende aspecten van basisondersteuning te ordenen, noemt het Referentiekader van de Sectorraden de onderdelen: basiskwaliteit, preventieve en licht curatieve interventies, ondersteuningsstructuur en planmatig werken. In Eemland is besloten om een andere indeling voor basisondersteuning te hanteren. Deze indeling ligt dichter bij gangbare beschrijving van de school als organisatie, maar wijkt inhoudelijk niet af van de processen en onderwijsinhoudelijke aanpakken die door het Referentiekader worden beoogd. In Eemland wordt de volgende indeling gehanteerd, om afspraken over basisondersteuning te maken: I. Onderwijs II. Begeleiding III. Beleid en organisatie IV. Sociale en fysieke omgeving
4. Basisondersteuning swv VO-VSO Eemland I. Onderwijs I.1 De school voorziet in deskundigheid op het gebied van specifieke onderwijsbehoeften van leerlingen op meer algemene terreinen. I.1.a. I.1.b De school heeft specifieke competenties op het gebied van cognitieve, sociaal-emotionele en fysiek-medische onderwijsondersteuning. De school heeft een aanbod voor onderwijsondersteuning op het gebied van o Dyslexie en dyscalculie o Faalangst o Aandachtstoornissen o Oppositioneel gedrag o Autistisch gedrag o Sociale vaardigheden o (overige) Sociaal-emotionele ontwikkeling o Leren leren en/of huiswerkbegeleiding o Taal- en rekenbeleid o Aanpassingen voor visueel en auditief beperkte leerlingen. I.2 De school biedt een aanbod voor specifieke onderwijsbehoeften van leerlingen. 1.2.a De school beschikt over een aanbod voor specifieke onderwijsbehoeften op het gebied van cognitieve vragen, dat door de school nader bepaald wordt, dat bestaat uit: o Gecertificeerde medewerkers o Substantiele aandacht en tijd voor de leerling o Een specifiek daartoe omschreven didactische aanpak. I.2.b II. II.1 De school beschikt over een aanbod voor specifieke onderwijsbehoeften op het gebied van sociaal-emotionele en/of gedragsvragen, dat door de school nader bepaald wordt, dat bestaat uit: o Gecertificeerde medewerkers o Substantiele aandacht en tijd voor de leerling o Een specifiek daartoe omschreven pedagogische aanpak. Begeleiding De school heeft een duidelijke ondersteuningsstructuur. a. De school heeft haar structuur vastgelegd aan de hand van duidelijk omschreven Professionele Momenten. b. De school biedt onderwijsondersteuning aan leerlingen aan de hand van duidelijk omschreven interventies, met het oog op meetbare doelen; evalueert de doelen en stelt de interventies op afgesproken tijdstippen waar nodig bij. c. De school biedt onderwijsondersteuning vanuit onderscheiden taken en rollen aan de hand van Professionele Momenten. d. De werkwijze van het ZAT is omschreven en wordt jaarlijks geëvalueerd. II.2 De school biedt onderwijsonderteuning aan leerlingen langs duidelijke routes. a. Processen worden vastgelegd, bewaakt en geborgd. b. Interne specialisten kunnen een beroep doen op coaching. c. De school borgt inhoudelijke deskundigheid door interne specialisten. II.3 De school onderhoudt samenwerkingsrelaties met partners.
a. De school werkt structureel samen met Primair Onderwijs, GGD, MW, CJG, Bureau Jeugdzorg, Leerplicht, Buurtregisseur / politie, SOVEE en RIAGG. b. De zorgcoördinator is verantwoordelijk voor het onderhouden van de externe relaties. III. III.1. Beleid en organisatie Er is sturing en borging op de organisatie van de ondersteuningsstructuur. a. Er is vastgelegd dat het bestaande begeleidingsaanbod in relatie tot de ondersteuningsvragen van leerlingen wordt geëvalueerd en bijgesteld. b. De schoolleiding en de zorgcoördinator evalueren twee keer per jaar de ondersteuningsstructuur en leggen vast welke verbeterpunten worden uitgevoerd. III.2. Er is sturing op het proces. a. Kernteam- of leerlingbespreking vindt plaats via een afgesproken gespreksmethodiek. b. Interne specialisten bespreken jaarlijks met de directie hun expertise en rollen en taken in relatie tot de uitkomsten en resultaten van leerlingbegeleiding. c. De school stemt de keuze van eigen interventies af in afweging van de externe ondersteuning. III.3. Er is sturing op mensen. a. De schoolleiding evalueert 1 maal per jaar met de zorgcoördinator de kwaliteit van de expertise van de interne ondersteuners. b. De voorzitters van overleg per Professioneel Moment bespreken de aangeleverde hulpvragen op inhoud. IV. IV.1 Sociale en fysieke omgeving De school heeft een veilig pedagogisch klimaat. a. Leerlingen, ouders en medewerkers geven in jaarlijkse tevredenheidsonderzoeken aan dat zij zich veilig voelen op school. b. De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen en afhandelen van incidenten in en om de school. c. De school heeft een onderwijsaanbod voor alle leerlingen voor het vergroten van sociale vaardigheden. d. De school hanteert een pestprotocol. e. De school hanteert een medisch protocol. IV.2 Het schoolgebouw is ingericht op uiteenlopende onderwijsbehoeften, begeleiding en leerstijlen. a. De school biedt individuele werkplekken. b. De school biedt prikkelarme werkplekken. c. De school biedt ruimte om te kunnen samenwerken. d. De school is toegankelijk voor rolstoelen.
5. Toepassing en borging De afspraken voor basisondersteuning zijn concreet, maar er is voor gewaakt om een school niet te belemmeren in de inrichting en verantwoordelijkheid voor de eigen organisatie. Vierjaarlijkse schoolspecifieke uitwerking Iedere school legt eens in de vier jaar vast op welke wijze de school invulling geeft aan de afspraken over basisondersteuning. Dit document is opgebouwd conform de indeling in paragraaf 4 van deze notitie. De schoolspecifieke invulling wordt opgesteld in samenwerking met andere scholen van dezelfde schoolsoort, ingedeeld in groepen van Praktijkonderwijs, VMBO, HAVO en VWO/Gym. Deze onderlinge samenwerking bevordert het delen van good-practice en het ontstaan van consensus over wat een adequaat onderwijsaanbod is en eventueel het afstemmen van expertise. Het moment waarop deze schoolspecifieke invulling wordt ingeleverd wordt nader bepaald, in samenhang met de vierjaarlijkse beleidscyclus rond het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband en het vernieuwen van het schoolondersteuningsprofiel. Vierjaarlijkse collegiale visitatie Eens per vier jaar wordt de schoolspecifieke uitwerking getoetst door middel van collegiale visitatie. Deze visitatiegroepen bestaan uit vertegenwoordigers van verschillende schoolsoorten. Dit bevordert de uitwisseling tussen verschillende schoolsoorten. De visitatie is erop gericht dat de gevisiteerde school de eigen invulling aantoont en uitlegt. Mogelijke werkwijzen hiervoor zijn: panelgesprekken met teamleden, met leerlingen, met ouders, met externe relaties van de school; inzage in documenten en registratie-systemen; casuïstiek; inzage in het extracurriculair aanbod van de school. De visitatie wordt gehouden aan de hand van een nader vast te stellen protocol. Collegiale visitatie op basis van prestatie-indicatoren Het uitgangspunt van de werkwijze van het samenwerkingsverband is het vertrouwen dat een school de basisondersteuning op een goede manier invult. De schoolspecifieke uitwerking en vierjaarlijkse visitatie zijn niet zozeer bedoeld om te controleren, maar om transparantie te bevorderen en van elkaar te kunnen leren. Het kan voorkomen dat een school onvoldoende invulling weet te geven aan basisondersteuning. In dat geval is kritisch-constructieve feedback nodig vanuit het samenwerkingsverband. Als middel wordt hiervoor de collegiale visitatie ingezet. Anders dan bij de reguliere visitatie leidt deze vorm van visitatie tot het vaststellen van ontwikkelpunten, die de school binnen een jaar gerealiseerd dient te hebben. Deze visitatie wordt gehouden aan de hand van een nader vast te stellen protocol. Deze vorm van collegiale visitatie wordt ingezet aan de hand van prestatie-indicatoren. De school wordt gevisiteerd als over de periode van een schooljaar 2 van de 3 onderstaande criteria van toepassing zijn. - Bovengemiddelde uitstroom van leerlingen zonder diploma - Bovengemiddelde verwijzing van leerlingen naar het voortgezet speciaal onderwijs - Bovengemiddelde aanvraag van arrangementen voor extra ondersteuning De gemiddelden worden vastgesteld in vergelijking met scholen die dezelfde schoolsoort aanbieden (PrO, VMBO, HAVO, VWO/Gym). Toepassing in het ondersteuningsplan De afspraken rond basisondersteuning worden opgenomen in het ondersteuningsplan van het samenwerkingsverband. Halverwege de planperiode van het eerste ondersteuningsplan worden de afspraken rond basisondersteuning kritisch geëvalueerd en waar nodig bijgesteld. Aandachtspunten bij deze evaluatie zijn: - De mate waarin scholen tevreden zijn over de werking van de basisondersteuning; - De mate waarin arrangementen voor extra ondersteuning daadwerkelijk onderwijsaanbod realiseren dat méér is dan de afgesproken basisondersteuning; - De mate waarin de basisondersteuning gerealiseerd wordt door scholen.
Toepassing in schoolondersteuningsprofielen Op basis van de afspraken over basisondersteuning en op basis van de informatie die over scholen is verzameld in de leading documents, zal door elke deelnemende school voor regulier onderwijs een schoolondersteuningsprofiel worden opgesteld. Als daaruit blijkt dat een school op onderdelen nog niet aan de basisondersteuning voldoet, zal waar nodig een afspraak worden gemaakt tussen directie, bestuur en samenwerkingsverband over de manier waarop en per wanneer de school het hiaat zal wegwerken. Als uit het schoolondersteuningsprofiel blijkt dat scholen een of meerdere arrangementen bieden, die aanvullend zijn op de basisondersteuning, zals een afspraak worden gemaakt tussen directie, bestuur en samenwerkingsverband over of en hoe deze arrangementen gecontinueerd kunnen worden.