MEMORANDUM VOOR DE NIEUWE VLAAMSE REGERING Op 13 juni 2004 vonden de verkiezingen plaats voor het Vlaams parlement. De Vlaamse gemeenschap is bevoegd voor nagenoeg alle aspecten van het onderwijs en besteedt hieraan meer dan 42 % van haar middelen. Onderwijs zal derhalve een essentieel aandachtspunt zijn en blijven voor zowel het nieuwe Vlaamse parlement als voor de nieuw te vormen Vlaamse regering. De partijen die de Vlaamse regering zullen vormen, stellen na 13 juni een regeerakkoord op en de Vlaamse minister bevoegd voor het onderwijs zal daarna zijn of haar beleidsplan voorleggen aan het Vlaams parlement. COC, in Vlaanderen de grootste onderwijsvakbond, wenst met dit memorandum de partijvoorzitters zijn visies en bekommernissen voor te leggen. COC hoopt dat hiermee rekening zal gehouden worden bij de redactie van het regeerprogramma en de beleidsbrief van de Vlaamse minister bevoegd voor onderwijs. COC wenst als volwaardige gesprekspartner aangezien te worden. COC wenst door de Vlaamse regering en in het bijzonder door de Vlaamse minister bevoegd voor onderwijs, als een volwaardige gesprekspartner aangezien te worden. COC vraagt respect voor al wie in het onderwijs staat. Dat betekent ook respect voor hen die het onderwijsveld vertegenwoordigen. Voor wat het onderwijspersoneel betreft, zijn dat duidelijk de onderwijsvakbonden waaronder COC. Van de nieuwe Vlaamse regering verwacht COC dat respect zowel op centraal, intermediair als op lokaal niveau. Lokale vakbondsafgevaardigden dienen tijd en middelen te krijgen om de school- of centrumoverstijgende bevoegdheden die ze van de overheid gekregen hebben met kennis van zaken uit te oefenen. COC wenst een reële en afdwingbare participatie Het is niet voldoende dat de Vlaamse regering participatiestructuren creëert, maar ze dient deze structuren ook op hun werking te evalueren. Al te veel worden de begrippen onderhandelen en overleggen immers verward met informeren. Informatie wordt bovendien vaak niet gegeven of zelfs geweigerd. COC pleit voor een reële participatie. Zulke participatie houdt minstens in: recht op informatie, recht op overleg en recht op onderhandelingen over alle personeelsgebonden materies, toezichtbevoegdheid en bemiddelingsbevoegdheid. Ook moet, lokaal, op terreinen die zwaar wegen op de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden instemmingsbevoegdheid worden toegekend. COC pleit ook voor een afdwingbare participatie. Zulke participatie betekent dat het niet naleven van onderhandelde akkoorden moet gesanctioneerd worden. Wanneer er geen overeenstemming kan bereikt worden, moet de personeelsformatie een beroep kunnen doen op een geschillencommissie. Beslissingen inzake personeelsaangelegenheden dienen van rechtswege nietig te zijn als blijkt dat zij niet vooraf onderhandeld werden. Personeelsafgevaardigden COC, Trierstraat 33 1040 Brussel www.coc.be 1
moeten een reële bescherming genieten voor daden die zij stellen als lid van het participatieorgaan. Daarbovenop wenst COC meer respect voor het representatieve middenveld, is casu de representatieve onderwijsvakbonden. In die optiek vraagt COC dan ook met aandrang een herziening van het pas goedgekeurde participatiedecreet. COC wenst een stabiel, coherent en verstandig onderwijsbeleid COC pleit voor een stabiel onderwijsbeleid. Dit is een beleid op basis van een onderhandelde en maatschappelijk gedragen (middel)lange termijn visie. Het onderwijs heeft geen behoefte aan een minister waarvan de profileringsdrang de bovenhand krijgt en wiens ideeën voor een constante onrust zorgen. COC pleit voor een coherent onderwijsbeleid. Dit is een beleid waar de verschillende onderwijsniveaus nauw op elkaar aansluiten, ook voor wat betreft de personeelsreglementering. Zulk beleid veronderstelt één minister die bevoegd is voor het geheel van het onderwijs en de vorming in Vlaanderen. COC pleit voor een verstandig onderwijsbeleid. In zulk beleid worden vernieuwingen en veranderingen geleidelijk doorgevoerd. Ze moeten ook gedragen worden door het brede onderwijsveld wat ook met zich meebrengt dat de onderwijsvakbonden bij de voorbereiding van onderwijsdecreten- en besluiten dienen betrokken te worden. Experimenten moeten eerlijk geëvalueerd worden en mogen niet leiden tot een sluipende besluitvorming. Bij de invoering van nieuwigheden moeten, al naargelang van de noodzaak, de Vlaamse regering of de schoolbesturen een personeelseffectenrapport maken. Zulk rapport moet duidelijk maken welke impact deze nieuwigheden hebben op de werkbelasting en de planlast van het personeel, het moet een behoefteanalyse omvatten, het moet duidelijk maken wat deze nieuwigheden betekenen voor de opdrachten van de personeelsleden en wat de repercussies ervan zijn op de secundaire arbeidsvoorwaarden, COC wenst voldoende middelen en wijst enveloppenfinanciering af In de pre-electorale periode waren alle Vlaamse partijen het erover eens dat Vlaanderen meer moet investeren in zijn onderwijs. Dit verheugt COC omdat de politieke partijen daardoor tegemoet komen aan één van de krachtlijnen van het recente COC-congres. Vlaanderen is binnen Europa vermaard om zijn kwaliteitsvol onderwijs. Wil Vlaanderen deze vermaardheid behouden, dan zijn er meer middelen nodig. Meer middelen voor meer gelijke kansen, voor betere infrastructuur, voor scholenbouw, voor aangepaste didactische leermiddelen, voor zorg in alle onderwijsniveaus, voor het hoger onderwijs, In dit verband wenst COC ook dat de volgende Vlaamse regering aan de scholen de lesuren geeft waarop ze recht hebben, wat betekent dat de reeds meer dan 10 jaar durende besparingen op de lesurenpakketten moeten worden stopgezet. Wanneer de Vlaamse regering nieuwe taken oplegt aan de scholen, dan dient ze hiervoor ook in de nodige financiering te voorzien. COC, Trierstraat 33 1040 Brussel www.coc.be 2
COC stelt dat Vlaanderen minstens 7 % van het Bruto Regionaal Product aan onderwijs moet besteden met dien verstande dat dit bedrag niet onderhevig kan zijn aan negatieve schommelingen van de economische conjunctuur. Alleen op deze manier kan het onderwijs in Vlaanderen zijn doelstellingen bereiken, met name de hefboom bij uitstek zijn voor een sociaal rechtvaardige, solidaire en democratische samenleving. Een eerste aanzet daartoe kan gegeven worden door minstens de helft van de middelen die door de Lambermontakkoorden naar Vlaanderen vloeien, aan onderwijs te besteden. Een grotere investering in onderwijs is ook nodig als Vlaanderen van het levenslang en levensbreed leren wel degelijk een topprioriteit wenst te maken. Voor het hoger onderwijs vraagt COC zonder uitstel een significante verhoging van de basisfinanciering. Deze dient ook correct geïndexeerd te worden. COC blijft de enveloppenfinanciering afwijzen. Door zulke financiering schuift de overheid haar verantwoordelijkheid immers door naar de onderwijsinstellingen. Gesloten of te kleine enveloppen zullen de scholen er ook toe aanzetten om zelf financiële middelen te genereren of te besparen op bijv. de personeelsomkadering. Op die manier schuiven de scholen hun verantwoordelijkheid niet alleen door naar het onderwijspersoneel, maar dreigen ze bovendien steeds meer afhankelijk te worden van externe financiering of sponsoring. Enveloppenfinanciering dreigt de draagkracht van school en personeel te boven te gaan en kan resulteren in ongezonde concurrentie, liberalisering en commercialisering. COC wenst een onafhankelijke en objectieve financiering van het onderwijs Elke mens ongeacht zijn sociale afkomst, nationaliteit, religie, sekse, intelligentie... heeft recht op een aangepast, kwaliteitsvol, algemeen toegankelijk en democratisch onderwijs. Daarom is en blijft onderwijs een kerntaak van de overheid en mag het onderwijs voor zijn financiering niet afhankelijk zijn van sponsors, van commerciële activiteiten of van de bedrijfswereld. De overheid moet borg blijven staan voor de onderwijskundige vrijheid en voor de democratische uitbouw en emancipatorische functie van haar onderwijs. Opdat de scholen en de centra hun gebrek aan middelen niet zouden hoeven af te wentelen op de leerlingen/studenten/cursisten/- ouders of afhankelijk worden van commerciële investeerders met privé-belangen moet de financiering van het onderwijs de eigen verantwoordelijkheid blijven van de overheid. De overheid dient ook garanties te bieden voor de academische vrijheid en de onafhankelijkheid van het wetenschappelijk onderzoek in het hoger onderwijs. Gratis onderwijs bestaat niet. Kosteloos onderwijs voor de ouders bestaat wel. Het leerplichtonderwijs moet voor de ouders kosteloos zijn. Dat betekent minimaal dat de ouders geen kosten ten laste mogen worden gelegd die verband houden met de realisatie van de ontwikkelingsdoelen en de eindtermen. Voor het volwassenenonderwijs, het deeltijds kunstonderwijs, het hoger onderwijs en het levenslang leren moet de financiële drempel laag worden gehouden. In dit verband vraagt COC aan de Vlaamse regering ook maatregelen opdat iedere leerling gelijk gefinancierd zou worden. Een verschillende financiering is maar aanvaardbaar voor zover er hiervoor objectieve redenen zijn. Deze nieuwe financieringswijze mag er echter niet toe COC, Trierstraat 33 1040 Brussel www.coc.be 3
leiden dat scholen behorend tot het ene net moeten inleveren ten voordele van een ander of dat een bepaald type van onderwijs (bijv. basisonderwijs) niet meer zou mogen georganiseerd worden door een bepaald net. Dit laatste is immers in strijd zijn met het grondwettelijk principe van vrijheid van onderwijs. COC wenst geen Europees dirigisme en wijst de opkomende privatiseringsdrang af Tal van onderwijshervormingen, zo wordt ons voorgehouden, worden opgelegd door Europa. COC stelt evenwel vast dat de onderwijsministers Europa inroepen om eigen hervormingen of heroriënteringen in het onderwijsbudget te kunnen doorvoeren en dit zonder enig voorafgaand overleg met de onderwijspartners. COC is dan ook van oordeel dat elke Europese minister die bevoegd is voor onderwijs in Europa, en zeker de Vlaamse, alleen standpunten kan innemen die vooraf overlegd werden met het onderwijsveld. Deze manier van handelen draagt ongetwijfeld bij tot de totstandkoming van een kwaliteitsvol en sociaal geöriënteerd onderwijs dat dualiteit tegengaat. COC is ook de mening toegedaan dat noch het pedagogisch-didactisch gebeuren, noch de leerlingenbegeleiding op een markteconomische leest mogen worden geschoeid. Zowel op het vlak van kwaliteit als van organisatie vraagt COC van de overheid een blijvende bezorgdheid voor onderwijs en leerlingenbegeleiding. COC verwerpt onderwijs dat gereglementeerd en geconditioneerd wordt op basis van economische en commerciële maatstaven, benchmarks en indicatoren. Dit leidt immers tot een sociaal onaanvaardbare flexibilisering en deregulering, toenemende werkdruk en stress, loon in functie van output en verdienste, en evaluatie op basis van individuele functiebeschrijvingen en extra inzet. COC is dan ook van oordeel dat de Vlaamse regering zich in Europa duidelijk moet blijven uitspreken tegen de privatiserings- en liberaliseringsdrang die ook het onderwijs wil treffen en deze woorden ook met daden bewijst. Onderwijs, leerlingenbegeleiding, opleiding en vorming mogen niet opgenomen worden in de GATS-akkoorden. De ontwerprichtlijn van de ultraliberale EU-commissaris Frits Bolkestein, die ook het onderwijs wil liberaliseren, moet naar de prullenmand verwezen worden. COC wijst gesprekken over de schoolopdracht niet af, maar stelt zijn voorwaarden In de aanloop naar de verkiezingen toe was het duidelijk dat verschillende politieke partijen het prestatiestelsel van de personeelsleden wensen te herzien. Zij wensen in de volgende legislatuur te komen tot de invoering van een schoolopdracht. De omschrijving van zulke opdracht is echter niet eenduidig over de partijen heen. COC wil met deze zijn standpunt terzake in herinnering brengen. Dit standpunt werd ingenomen naar aanleiding van één van de discussienota s die minister Vanderpoorten inzake de hervorming van het secundair onderwijs verspreidde. Zij vatte de schoolopdracht op als een opdracht van 36 uur per week waarin alle activiteiten die ten behoeve van de school werden verricht, waren opgenomen. Belangrijk in haar visie was dat zij de invoering van de schoolopdracht zag als een middel om een halt toe te roepen aan de steeds groeiende werkdruk en taakbelasting. COC, Trierstraat 33 1040 Brussel www.coc.be 4
COC verwerpt het principe van de schoolopdracht niet. Zulke opdracht bestaat immers al in een of andere vorm in het basisonderwijs en het hoger onderwijs. COC is bereid gesprekken aan te gaan inzake de invoering van de schoolopdracht, maar dan alleen als aan volgende drie voorwaarden is voldaan: - àlle taken ten behoeve van de school moeten erin opgenomen worden; - de tijd besteed aan al die taken moet objectief en eerlijk kunnen gemeten worden; - de vermindering van de taakbelasting moet gecompenseerd worden door bijkomende aanwervingen. Het moet echter duidelijk zijn dat COC zich met alle mogelijke middelen zal verzetten tegen de invoering van de schoolopdracht als deze aanleiding zou kunnen geven tot willekeur en favoritisme of als men de huidige prestaties als de nieuwe 100 %-opdracht zou willen beschouwen. COC beseft dat er ook bij de huidige prestatieregeling vragen kunnen gesteld worden, maar het is geen oplossing deze regeling te vervangen door een andere, als ook deze niet sluitend is. COC wenst respect en waardering voor het onderwijspersoneel Als het Vlaams parlement en de Vlaamse regering echt respect en waardering hebben voor het onderwijspersoneel, dan hebben zij ook de plicht ervoor te zorgen dat de onderwijsloopbaan opnieuw aantrekkelijk wordt, dat deze aantrekkelijk blijft, dat de instroom van nieuwe collega s steunt op een positief imago van het beroep, dat er faire uitstapmogelijkheden blijven bestaan die getrouwheid aan het onderwijs belonen en dat de personeelsleden van het onderwijs en de centra kunnen blijven genieten van een aantrekkelijk statuut. Derhalve moet de overheid: - instaan voor een degelijke basisopleiding op voldoende hoog niveau; - instaan voor aantrekkelijke en centraal vastgelegde loon- en arbeidsvoorwaarden; - zorgen voor stimulerende werkomstandigheden; dit veronderstelt onder meer voldoende pedagogisch, didactisch en infrastructureel comfort en voldoende omkadering; - een goede bescherming van het personeel garanderen door een rechtspositieregeling met een goed evenwicht tussen rechten en plichten en een correcte naleving van alle vigerende arbeidsreglementeringen. In dit verband moet het duidelijk zijn dat er niet mag geraakt worden aan de vaste benoeming en moet de overheid er zich van bewust zijn dat managementstechnieken van de privé-sector niet zomaar kunnen vertaald worden naar het onderwijs; - de rechtspositie van de personeelsleden bewaken door de stelsels van de bekwaamheidsbewijzen centraal vast te leggen; - centraal voorzien in goede verlofstelsels en -regelingen; - een bezoldiging garanderen die gelijke tred houdt met analoge jobs in de privé-sector; - waarborgen dat de personeelsleden zich adequaat kunnen nascholen en dit binnen de opdracht; - waken over realistisch geformuleerde basiscompetenties en beroepsprofielen; COC, Trierstraat 33 1040 Brussel www.coc.be 5
- waken over een realistisch systeem van functiebeschrijvingen aangepast aan de specifieke situatie van het onderwijs. In dit verband moet de huidige toestand dringend uitgeklaard worden; - voorzien in een objectieve evaluatieprocedure met een beslissende beroepsprocedure; - voorzien in een goede aanvangsbegeleiding en dito ondersteuning. In dit verband moet ook nagegaan worden of het systeem van de vervangingspool voldoet aan de vooraf gestelde doelstellingen; - positieve stimulansen uitwerken voor zij-instromers en zij die langer willen blijven werken; - voorzien in goede in- en uitstapmogelijkheden; - maatregelen nemen die de combinatie van arbeid en gezin aantrekkelijk maken; - de kerntaken van het personeel van het onderwijs en de centra vastleggen zodat paal en perk kan gesteld worden aan overbevraging, overmatige werkdruk en planlast; - actief een anti-stressbeleid voeren en/of ondersteunen en maatregelen nemen die de werkdruk verlagen. Alleszins mag de overheid geen - initiatieven nemen die de teamgeest verstoren en de onderliggende concurrentie tussen de personeelsleden aanwakkeren; - maatregelen nemen die willekeur en/of favoritisme met zich meebrengen of die een afbouw van de statutaire bescherming betekenen. In dat opzicht moet het aanwerven van contractueel personeel de uitzondering worden. COC aanvaardt lokale autonomie, maar wijst een verregaande personeelsautonomie af Diverse indicatoren tonen de relatief hoge kwaliteit van het Vlaams onderwijs aan. Deze kwaliteit is voor een belangrijk deel het gevolg van de voortdurende inspanningen van het onderwijspersoneel en van het personeel van de centra. Deze kwaliteit is onder meer tot stand gebracht in een kader van centrale financiering en regelgeving. Centrale financiering en centrale regelgeving zijn dus geen beletsel voor een hoge kwaliteit. COC wijst de stelling af dat meer lokale autonomie automatisch leidt tot een hogere kwaliteit of dat die nodig is om een hoge kwaliteit te behouden. COC vreest dat meer lokale autonomie zal vergezeld gaan van een verdere promotie en vorming van grotere schoolentiteiten met een zgn. sterk beleidsvoerend vermogen en van uitbreiding van de enveloppenfinanciering. Ervaringen uit het hoger onderwijs hebben inmiddels geleerd dat bepaalde vormen van autonomie de rechtspositie van het personeel onderuit halen, resulteren in meer bureaucratie en in minder middelen voor hen die het op de onderwijsvloer waar moeten maken. Omwille van het voorgaande is COC geen vragende partij voor lokale autonomie, maar kan beperkte vormen ervan (bijv. op pedagogisch vlak) aanvaarden, op de uitdrukkelijke voorwaarde dat de wettelijke inspraak- en medezeggenschapsorganen worden gerespecteerd en COC, Trierstraat 33 1040 Brussel www.coc.be 6
versterkt. Bovendien moeten de consequenties ervan voor het personeel onderhandeld worden binnen centraal vastgelegde grenzen. COC pleit voor een realistische benadering van het inclusief onderwijs De visietekst Maatwerk in samenspraak creëerde heel wat onrust in het onderwijs en dit zowel in de scholen voor buitengewoon onderwijs als in de scholen voor gewoon onderwijs. Door de scholen voor buitengewoon onderwijs werd hijst als een blijk van wantrouwen ervaren. Door de scholen voor gewoon onderwijs werden vragen gesteld naar het realiteitsgehalte van deze visietekst. COC wijst op de grote meerwaarde van de scholen voor buitengewoon onderwijs. Deze scholen zijn absoluut nodig voor kinderen met speciale onderwijsbehoeften. COC wijst inclusief onderwijs niet af, maar vraagt naar een realistische benadering. Kinderen moeten onderwijs krijgen in de onderwijsvorm die voor hen het best geschikt is. Zowel de scholen voor gewoon onderwijs als die voor buitengewoon onderwijs moeten de omkadering en de werkingsmiddelen krijgen die nodig is, onder meer om te vermijden dat de draagkracht van het personeel in de school overschreden wordt. COC, Trierstraat 33 1040 Brussel www.coc.be 7