ADVIES 27 mei 2010 Betreffende de erkenningsaanvraag met betrekking tot het Vlaams natuurreservaat West-Vlaamse Scheldemeersen te Avelgem en Spiere-Helkijn en de goedkeuring van het beheerplan 2010 25
Inhoud 1. Juridische situering van dit advies... 5 2. Algemene beschrijving... 6 3. Concrete beoordeling van het dossier... 6 3.1. Natuurwaarden en uitbreidingsmogelijkheden... 6 3.2. Beoogde doelstellingen en maatregelen ten aanzien van Speciale Beschermingszones... 8 3.3. Beheerplan... 9 3.4. Ondersteunend kader... 10 3.5. De afwijkingen van de verbodsbepalingen... 11 3.6. De toegankelijkheidsregeling... 12 4. Algemene punten... 12
Krachtlijnen Het Vlaams reservaatproject West-Vlaamse Scheldemeersen is gelegen op het grondgebied van de gemeenten Avelgem en Spiere-Helkijn. De totale oppervlakte bedraagt 95 ha 85 a 09 ca. Het Vlaams natuurreservaat ligt hoofdzakelijk binnen de historisch overstroombare delen van de Scheldevallei. De Minaraad is van oordeel dat dit Vlaams reservaat belangrijk is voor het behoud en herstel van het historisch meersengebied in West-Vlaanderen. In het gebied zijn reeds waardevolle natuurtypes aanwezig. De bestemming als Natuurgebied en de aanwezigheid van een VEN-gebied en een natuurinrichtingsproject wijzen ook op de grote natuurwaarden en potenties van het gebied. De Minaraad wenst er op te wijzen dat veel percelen in het visiegebied in landbouwgebruik zijn als akker of grasland. Dit kan tot gevolg hebben dat een uitbreiding van het reservaat door middel van aankoop niet voor de hand zal liggen, ook al hebben deze percelen een bestemming als Natuurgebied. De Minaraad acht het daarom raadzaam om toekomstige aankoopoperaties binnen het gebied en de eventueel erop volgende omvormingswerkzaamheden met de nodige omzichtigheid uit te voeren, om de goede verstandhouding met de omgeving niet in het gedrang te brengen. Algemeen acht de Minaraad het voorgelegde beheerplan adequaat genoeg om tot een aanwijzing van het Vlaams Natuurreservaat over te gaan. De Minaraad merkt evenwel op dat het beheerplan heel uitgebreid is. De Minaraad vindt dat de vraag mag gesteld worden of een dergelijk uitgebreid dossier daadwerkelijk nodig is in de context van een aanwijzing. Een bondiger to the point dossier zou zowel voor de samensteller van het dossier, als de dossierbeheerder en de adviserende instanties een meerwaarde betekenen qua tijds- en kwaliteitsefficiëntie. De Minaraad benadrukt het belang van het oplossen van een aantal watergebonden knelpunten in en rond het Vlaams reservaat, die ook na de werken in het kader van het natuurinrichtingsproject blijven bestaan. Dit betreft voornamelijk de slechte waterkwaliteit van de Rijtgracht door lozingen, die de herstelkans van de waardevolle meersen kan hypothekeren. De Minaraad raadt dan ook aan om het overleg inzake het stopzetten van de lozingen verder te zetten. De Minaraad acht het ondersteund kader onder de vorm van een begeleidende adviescommissie en een ambtenaar van ANB globaal voldoende om het beheerplan van het Vlaams reservaat op te volgen en tot uitvoer te brengen. Op basis van de aangeleverde informatie kan de Minaraad echter geen oordeel vellen over de al dan niet goede werking van de adviescommissie. De Minaraad beveelt daarom aan om bij toekomstige dossiers een activiteitenverslag van de adviescommissie toe te voegen. De Minaraad staat positief ten opzichte van de specifiek uitgewerkte jachtregeling, die aangepast is aan de lokale omstandigheden. De Minaraad benadrukt dat er nood is aan een uitvoeringsbesluit dat criteria voor de aanwijzing van een Vlaams natuurreservaat vastlegt. Scheldemeersen p. 3.
Inleiding De adviesvraag betreffende de aanwijzing van het Vlaams Natuurreservaat West- Vlaamse Scheldemeersen te Avelgem en Spiere-Helkijn gebeurt in uitvoering van artikel 33, eerste lid van het Decreet van 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu, dat bepaalt dat bij de aanwijzing van een Vlaams Natuurreservaat, advies dient gevraagd te worden aan de Minaraad. Deze adviesvraag werd ontvangen op 15 januari 2010. Er werd in de adviesvraagbrief geen adviestermijn vooropgesteld. Vermits er geen andere regelgeving over bestaat, moet er teruggegrepen worden naar het Decreet van 18 juli 2003 tot regeling van strategische adviesraden (eerste zin van artikel 16, 2): De adviezen worden in de regel verstrekt binnen een termijn van dertig dagen na de datum van de ontvangst van de adviesaanvraag.. Door omstandigheden is het echter niet mogelijk gebleken om deze termijn te halen. Het toegezonden dossier bevat, naast de adviesvraagbrief, een synthesenota van het beheerplan en het beheerplan zelf (inclusief een uitgebreid tekstgedeelte, een kaartenbundel en een bijlage met tabellen en verduidelijkende tekst), opgemaakt door het Agentschap voor Natuur en Bos en de Vlaamse Landmaatschappij. Over deze adviesvraag werd er vergaderd in de schoot van de Werkcommissie Open Ruimte op 20 mei 2010, op basis van een eerste voorontwerpadvies. Opgemerkt moet worden dat er zich enkele strategische kwesties stellen bij het reservatenbeleid, waarvan de Minaraad zich voorneemt om deze later en meer in hun algemeenheid te behandelen. Er viel bij het geheel van dit advies een onthouding te noteren vanwege een lid dat de sociaal-economische organisaties representeert (i.e. Boerenbond) en vanwege een lid dat organisaties verbonden aan de open ruimte representeert (i.e. Landelijk Vlaanderen / Landelijke Gilden). Walter Roggeman voorzitter Minaraad Scheldemeersen p. 4.
Adviestekst 1. Juridische situering van dit advies [1] Rechtsgrondslag in het decreet. Een Vlaams natuurreservaat is, aldus artikel 33, eerste lid van het Decreet van 21 oktober 1997 op het Natuurbehoud en het Natuurlijk Milieu (hierna: Natuurdecreet ), een beschermd gebied dat, na advies van de Raad, door de Vlaamse regering wordt aangewezen op gronden die het Vlaamse Gewest in eigendom of in huur heeft of die daartoe ter beschikking worden gesteld. In het Natuurdecreet wordt verder niet verwezen naar voorwaarden of criteria voor aanwijzing van een Vlaams natuurreservaat. Wel worden er een aantal zaken bepaald die betrekking hebben op een Vlaams reservaat. Artikel 34, 1, eerste lid van het Natuurdecreet stelt dat er voor elk reservaat een beheersplan opgesteld moet worden, dat maatregelen en bepalingen vermeldt inzake het beheer en de inrichting van het gebied, waarbij voor redenen van natuurbehoud, of voor redenen van recreatief of educatief medegebruik, en voor zover dit inpasbaar is in de doelstelling van het natuurreservaat, kan worden afgeweken van de voorschriften van dit decreet, inzonderheid van artikel 35, 2. Voor elk Vlaams natuurreservaat dient de Vlaamse regering een ambtenaar van het Agentschap voor Natuur en Bos aan te wijzen, die met het beheer van het gebied belast is. Deze ambtenaar stelt het beheersplan op, dat aan de regering ter goedkeuring wordt voorgelegd (artikel 34, 2). Bijkomend kan de Vlaamse regering voor een afzonderlijk Vlaams natuurreservaat of voor een groep van Vlaamse natuurreservaten adviescommissies instellen, met als taak de ambtenaar, bedoeld in 2, bij te staan door het verstrekken van adviezen en het doen van voorstellen inzake het beheer, het opstellen van een beheersplan alsook het stimuleren van het onderzoek en de educatie met betrekking tot de natuur in het natuurreservaat of in de groep van natuurreservaten (artikel 34, 3) Indien het natuurreservaat geheel of gedeeltelijk binnen een speciale beschermingszone gelegen is, stelt artikel 34, 1, tweede lid van het Natuurdecreet stelt dat in het beheersplan de maatregelen bedoeld in artikel 36ter, 1en 2 opgenomen moeten worden. Deze maatregelen betreffen enerzijds instandhoudingsmaatregelen die moeten beantwoorden aan de ecologische vereisten van de habitats en soorten vermeld in de bijlagen van het Natuurdecreet ( 1), en anderzijds maatregelen om (a) elke verslechtering van de natuurkwaliteit en het natuurlijk milieu van de habitats en (b) elke betekenisvolle verstoring van de soorten te vermijden ( 2) [2] Uitbreidingszone. In artikel 33, derde lid, van het Natuurdecreet wordt vermeldt dat er een uitbreidingszone van het reservaat vastgesteld kan worden waarbinnen het recht van voorkoop van toepassing is conform artikel 37. Er werden geen verdere specificaties voor een dergelijke uitbreidingszone vastgesteld. [3] Regelgeving inzake Vlaamse natuurreservaten op besluitniveau. In tegenstelling tot wat geldt voor de rechtsfiguur van de erkende natuurreservaten, bestaat er geen specifiek uitvoeringsbesluit dat de aanwijzing van Vlaamse reservaten regelt, of dat er de voorwaarden voor bepaalt. Op het niveau van een uitvoeringsbesluit zijn er dus geen criteria geëxpliciteerd, die afgewogen dienen te worden bij aanwijzing van een Vlaams Reservaat. Scheldemeersen p. 5.
Wel is het besluit van de Vlaamse Regering van 5 december 2008 betreffende de toegankelijkheid van de bossen en de natuurreservaten (hierna: Toegankelijkheidsbesluit ) van kracht. Dit besluit bepaalt, in artikel 11, 2, dat de toegankelijkheidsregeling voor een Vlaams natuurreservaat, dezelfde bepalingen volgt inzake termijn, indiening en goedkeuring van het overeenkomstige beheerplan, als vermeld in artikel 34, 1, 2 en 3 van het Natuurdecreet (zie [1]). Artikel 35, 1 van het Natuurdecreet vermeldt enkele bijkomende bepalingen inzake toegankelijkheid. Voor wijzigingen in bestaande toegankelijkheidsregelingen wordt dezelfde procedure gevolgd. [4] Criteria voor de Minaraad. Omwille van het feit dat er op besluitniveau geen specifieke criteria vastgesteld zijn voor Vlaamse reservaten, heeft de Minaraad zelf een aanpak vooropgesteld, die zijn wortels heeft in de advisering bij erkenning van private reservaten (cf. Reservatenbesluit) en de bepalingen in het Natuurdecreet. In het hierna volgende advies, zal de Minaraad ingaan op volgende zaken: Beschrijving van de natuurwaarden en de uitbreidingsmogelijkheden (uitbreidingszone); Adequaatheid van de beoogde doelstellingen en maatregelen ten aanzien van Speciale Beschermingszones (indien van toepassing); Adequaatheid van het beheerplan; Ondersteunend kader (ambtenaar ANB en adviescommissie); Behandeling afwijkingen op de verbodsbepalingen; Toegankelijkheidsregeling. 2. Algemene beschrijving [5] Algemene beschrijving. Het Vlaams reservaatproject West-Vlaamse Scheldemeersen is gelegen op het grondgebied van de gemeenten Avelgem en Spiere-Helkijn. Het omvat zes deelgebieden: Kerkhove, Waarmaarde, Avelgem, Outrijve-Bossuit, Helkijn en Spiere. De totale oppervlakte bedraagt 95 ha 85 a 09 ca. Er werden tot op heden in het gebied nog geen percelen aangewezen als Vlaams natuurreservaat. Het reservaat maakt deel uit van het visiegebied West-Vlaamse Scheldemeersen. Het omvat enerzijds alluviale gronden in de Scheldevallei en anderzijds enkele drogere percelen net buiten de vallei die in waterwingebied van de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening opgenomen zijn. Het gebied is bestemd als Natuurgebied of Zone voor openbaar nut. Het terrein is overwegend biologisch waardevol tot zeer waardevol. Het gebied is deels aangeduid als Grote Eenheden Natuur (GEN). De vegetaties die in de deelgebieden van belang zijn, betreffen verschillende types graslanden (o.a. Veldgerstgrasland), hooilanden (bv. Dotterbloemhooiland), ruigtes en watergebonden vegetaties in en langs afgesneden Scheldemeanders, grachten en laantjes in meersen. 3. Concrete beoordeling van het dossier 3.1. Natuurwaarden en uitbreidingsmogelijkheden [6] Beschrijving. Het Vlaams natuurreservaat ligt hoofdzakelijk binnen de historisch Scheldemeersen p. 6.
overstroombare delen van de Scheldevallei op West-Vlaams grondgebied. De aanwezige en nagestreefde natuurwaarden bevinden zich grotendeels in de graslandsfeer. De ter aanwijzing voorgelegde percelen zijn voornamelijk aangeduid als biologisch waardevol, een significant deel wordt echter beschouwd als biologisch minder waardevol (o.a. deelgebied Spiere). Dit laatste betreft voornamelijk (voormalig) akkerland. De deelgebieden Kerkhove en Waarmaarde omvatten vooral waardevol graslandareaal met Veldgerstgraslanden. Er zijn ook enkele waardevolle kwelgrachten en relicten van Dotterbloemhooiland aanwezig. Verschillende afgesneden Scheldemeanders en waardevolle meersen typeren het deelgebied Avelgem. Het open landschap vormt een habitat voor belangrijke fauna-elementen (o.a. zangvogels). De natuurwaarde van de andere drie deelgebieden is gering, maar het potentieel zou wel aanwezig zijn. De diversiteit aan flora en fauna in de verschillende deelgebieden op perceelsniveau wordt uitgebreid beschreven in het aanwijzingsdossier. Op 7 maart 2002 werd in het gebied het natuurinrichtingsproject West-Vlaamse Scheldemeersen ingesteld. Het visiegebied van het reservaat komt grotendeels overeen met de afbakening van dit natuurinrichtingsproject. De enige structurele uitbreiding is de opname van een waterwingebied van de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening. De uitbreidingsperimeter van het reservaat met recht van voorkoop is grotendeels de bestendiging van de eerder vastgelegde recht van voorkoop zone in kader van het natuurinrichtingsproject. Deze uitbreidingsperimeter komt ook grotendeels overeen met het visiegebied en het ingestelde projectgebied van het natuurinrichtingsproject. Centraal in het gebied (bij Avelgem) ligt als enclave een erkend natuurreservaat van Natuurpunt Beheer vzw. Het visiegebied van het Vlaams en het erkend reservaat werden recent op elkaar afgestemd in het kader van de huidige aanwijzingsaanvraag. De West-Vlaamse Scheldemeersen zijn deels gelegen in een Grote Eenheid Natuur (GEN, naam van het VEN-gebied kon in het dossier niet teruggevonden worden). De ter aanwijzing voorgelegde percelen zijn eigendom van het Agentschap voor Natuur en Bos (59 ha 54 a 51 ca), de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening (36 ha 15 a 13 ca) en de NV Elia Asset (15 a 45 ca). Alle percelen worden beheerd door ANB. Twee percelen van respectievelijk 31 a 90 ca (in Schallafiemeersen) en 46 a 80 ca (in deelgebied Kerkhove) worden nog verpacht 1. Uit kaart 12a valt af te leiden dat het grondgebruik op het tweede perceel zowel een arm cultuurgrasland als een akker (op kleibodem) omvat, beide zijn biologisch minder waardevol. De locatie van het eerste perceel kon niet teruggevonden worden op het kaartmateriaal, waardoor er onduidelijkheid bestaat over het huidig grondgebruik. De percelen zijn gelegen binnen de bestemmingen Natuurgebied of Gebied voor gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut (waterwingebied VMW). Tien percelen in de gemeente Avelgem (deelgebied Waarmaarde) hebben deels een bestemming als Agrarisch gebied. Dit valt af te leiden uit kaart 16b, al is dit niet zo duidelijk. Het is onduidelijk wat momenteel het grondgebruik is op deze percelen. Kaart 8b lijkt deels een gebruik als grasland aan te tonen. Het algemene natuurstreefbeeld dat in het Vlaams reservaat beoogd wordt, omvat 1 Ingediend aanwijzingsdossier p. 9 Scheldemeersen p. 7.
een open meersengebied met kleine landschapselementen. De focus ligt dan ook op het herstel van de waardevolle meersen met hun vochtige graslanden en laantjespatroon. De vooropgestelde natuurstreefbeelden werden op basis van de huidige en potentiële natuurwaarden bepaald aan de hand van een visiekaart, los van de eigendomstructuur en het gebruik. Binnen de tien jaar na de start van het beheerplan zal een evaluatie ingelast worden om meer verfijnde doelen en beheersmaatregelen vast te leggen voor de verschillende percelen 2. [7] Beoordeling en aanbevelingen. De Minaraad is van oordeel dat dit Vlaams reservaat belangrijk is voor het behoud en herstel van het historisch meersengebied en de structuurrijke Scheldecoupures in West-Vlaanderen. In dit licht onderstreept de Minaraad dan ook het belang van de aanwijzing van dit reservaat op Vlaams niveau. In het gebied zijn reeds waardevolle natuurtypes aanwezig. Voor percelen die momenteel een minder hoge natuurwaarde hebben, zoals (voormalige) akkers, worden de kansen op natuurherstel (naar bv. Glanshavergraslanden) groot geacht. Reëel natuurpotentieel lijkt dus in het reservaat aanwezig te zijn. De bestemming als Natuurgebied en de aanwezigheid van een VEN-gebied en een natuurinrichtingsproject wijzen ook op de grote natuurwaarden en potenties van het gebied. De Minaraad besluit dan ook dat een Vlaams reservaat in dit gebied als gerechtvaardigd kan beschouwd worden. In bovenstaande context stelt de Minaraad zich ook akkoord met het voorgestelde visiegebied en acht de uitbreidingsmogelijkheden van het reservaat reëel. De Minaraad wenst er evenwel op te wijzen dat veel percelen in het visiegebied in landbouwgebruik zijn als akker of grasland. Dit kan tot gevolg hebben dat een uitbreiding van het reservaat door middel van aankoop niet voor de hand zal liggen, ook al hebben deze percelen een bestemming als Natuurgebied. De Minaraad acht het daarom raadzaam om toekomstige aankoopoperaties binnen het gebied en de eventueel erop volgende omvormingswerkzaamheden met de nodige omzichtigheid uit te voeren, om de goede verstandhouding met de omgeving niet in het gedrang te brengen. Uit het dossier blijkt dat ANB reeds inspanningen doet om op een constructieve manier samen te werken met de lokale landbouwers, door jaarlijks voor bijna alle percelen kosteloze gebruiksovereenkomsten af te sluiten, die voornamelijk betrekking hebben op graslandbeheer (hooien, hooien met nabegrazing, begrazing). In het kader van de aankoop werd voor enkele percelen nog enige jaren een bestendiging van (akker)gebruik zonder beperkingen (uitdovend) bedongen. 3 De Minaraad wil dan ook benadrukken om een dergelijke samenwerking in de toekomst op een positieve manier verder te zetten. 3.2. Beoogde doelstellingen en maatregelen ten aanzien van Speciale Beschermingszones [8] Beschrijving. Er is geen met het reservaat of visiegebied overlappend vogelrichtlijngebied of habitatrichtlijngebied afgebakend. Vijf habitats van bijlage 1 van de Habitatrichtlijn zijn wel relevant voor het gebied (van nature eutrofe meren, rivieren met slikoevers, voedselrijke zoomvormende ruigten, laaggelegen schraal hooiland en alluviale bossen). Deze habitats zijn reeds ten dele aanwezig en zijn grotendeels opgenomen als natuurdoeltypes in het gebied. Ook enkele 2 Ingediend aanwijzingsdossier p. 81 3 Ingediend aanwijzingsdossier p. 10 Scheldemeersen p. 8.
faunasoorten van bijlage II en IV worden als relevant vermeld. 4 [9] Beoordeling en aanbevelingen. Doordat er geen Speciale Beschermingszone voorkomt in het gebied, werden er geen specifieke doelstellingen en maatregelen vooropgesteld die beoordeeld kunnen worden. Niettemin voorziet het actuele en geplande beheer in het behoud en het verbeteren van de deels reeds aanwezige Europees relevante habitats en soorten. De Minaraad beoordeelt dit als positief. 3.3. Beheerplan [10] Beschrijving. Het beheerplan beslaat in principe het volledig ingediende aanwijzingsdossier en is dan ook als zeer uitgebreid te beschouwen. Het omvat een o.a. een overzicht van de algemene gegevens van het ter aanwijzing voorgelegd Vlaams Reservaat (administratieve gegevens, wettelijk kader, beleidopties en visies), een beschrijving van het reservaat (ontstaansgeschiedenis, hydrologie, pedologie, aanwezige vegetatie, fauna en flora, recreatieve en educatieve voorzieningen, reeds uitgevoerd beheer), knelpunten in en rond het reservaat, natuurbehoudsdoelstellingen, geplande beheer en een kostenraming. Een aantal van deze zaken kwamen reeds aan bod in hoger genoemde punten. In wat volgt zullen we kort het actuele en toekomstige beheer behandelen, gezien dit een centrale plaats inneemt in het beheerplan. De reeds uitgevoerde beheersmaatregelen betreffen het hernemen van het historisch graslandbeheer (stopzetten bemesting en herbicidengebruik via kostloze gebruiksovereenkomsten met lokale landbouwers). Een reeks voormalige akkers werd sinds de verwerving opnieuw omgezet naar grasland (via inzaai of spontane ontwikkeling). In een bosje werden in deelgebied Kerkhove de populieren verwijderd. In samenspraak met de plaatselijke vissers werd in de meanders de natuurlijke visstand hersteld (tegengaan van verbraseming). Er gebeurden ook een reeks kleinere ingrepen, waaronder het plaatsen van afsluitingen en het uitdiepen van poelen. Daarnaast werden in het kader van het natuurinrichtingsproject een ganse reeks maatregelen genomen. Dit omvat o.a. het ruimen van sloten en laantjes, plaatselijke aanpassen van het waterpeil, bosomvorming, saneren van grachten, baggeren van afgesneden meanders, Het toekomstig beheer voorziet o.a. in het verwijderen van exoten, onderhoud van poelen, sloten en laantjes, verschraling door maaien en begrazing. [11] Beoordeling en aanbevelingen. Algemeen acht de Minaraad het voorgelegde beheerplan adequaat om tot een aanwijzing van het Vlaams Natuurreservaat over te gaan. De Minaraad merkt evenwel op dat het beheerplan heel uitgebreid is door lange tekstbeschrijvingen, inclusief een uitvoerig overzicht van de relevante wetgeving (bv. Natuurdecreet 5 ), zeker in vergelijking met dossiers die door Natuurpunt vzw ingediend worden ter erkenning van private reservaten. De tabellen (o.a. een lange lijst van vegetatieopnames) en tekstbijlages zijn ook heel omvangrijk. De Minaraad vindt evenwel dat de vraag mag gesteld worden of een dergelijk uitgebreid dossier daadwerkelijk nodig is in de context van een aanwijzing. Een bondiger to the point dossier zal zowel voor de samensteller van het dossier, als de dossierbeheerder en de adviserende instanties een meerwaarde betekenen qua 4 Ingediend aanwijzingsdossier, p. 13 en 14 5 Ingediend aanwijzingsdossier, p. 15 Scheldemeersen p. 9.
tijds- en kwaliteitsefficiëntie. De Minaraad is oordeel dat de algemene beheermaatregelen, congruent zijn aan de feitelijke toestand van het terrein en aan de gestelde doelen. Over het voorziene beheer op perceelsniveau kan geen uitspraakgedaan worden, gezien ze niet in detail beschreven worden in het dossier (zie hoger). De Minaraad benadrukt het belang van het oplossen van een aantal watergebonden knelpunten in en rond het Vlaams reservaat, die ook na de werken in het kader van het natuurinrichtingsproject blijven bestaan. Dit betreft voornamelijk de slechte waterkwaliteit van de Rijtgracht door lozingen 6, die de herstelkans van de waardevolle meersen kan hypothekeren. De Minaraad raadt dan ook aan om het overleg inzake het stopzetten van de lozingen verder te zetten. 3.4. Ondersteunend kader [12] Beschrijving. Op 11 augustus 2008 werd bij ministerieel besluit de adviescommissie West-Vlaams Leemstreek ingesteld, die adviseert over de reservaten gelegen op het grondgebied van de gemeentes Avelgem, Heuvelland en Spiere-Helkijn. Deze adviescommissie staat de ambtenaar bij, die door het ANB belast is met het beheer van het Vlaams reservaat West-Vlaamse Scheldemeersen. In dit ministerieel besluit, dat toegevoegd werd als bijlage bij het aanwijzingsdossier, wordt een adviescommissie beschreven als een werkgroep van de Vlaamse Hoge Raad voor Natuurbehoud wat, sinds de opheffing van de Vlaamse Hoge Raad voor Natuurbehoud, niet meer het geval kan zijn. Volgens het betreffende besluit zijn de volgende organisaties vertegenwoordigd in de adviescommissie: Nationale Plantentuin van België (voorzitter), ANB (o.a. secretaris), (milieu)ambtenaars van de betrokken gemeenten, INBO, De Bron vzw, Natuurpunt vzw, Boerenbond, Landelijke Gilde, Zuid West-Vlaamse Natuur- en Milieukoepel en VLM. Bij het aanwijzingsdossier worden de verslagen toegevoegd van twee vergaderingen van de adviescommissie die respectievelijk dateren van 21 november 2007 en 11 maart 2009. Op beide vergaderingen werd het (voorlopig) ontwerpbeheerplan voorgesteld en formeel goedgekeurd. Vermoedelijk is dit de reden waarom enkel deze verslagen bij het dossier gevoegd werden, maar dit wordt nergens zo specifiek vermeld. [13] Beoordeling en aanbevelingen. De Minaraad acht het ondersteund kader onder de vorm van een begeleidende adviescommissie en een ambtenaar van ANB globaal voldoende om het beheerplan van het Vlaams reservaat op te volgen en tot uitvoer te brengen. De samenstelling van de commissie lijkt evenwichtig en een goede weerspiegeling te zijn van de betrokken partners in het gebied. De Minaraad staat positief tegenover het concept van een adviescommissie, gezien dit een medium schept om constructief samen te werken met de verschillende betrokken partners en gebruikers van de open ruimte, wat de langetermijnvisie van het gebied ten goede kan komen. 6 Ingediend aanwijzingsdossier, p. 76 Scheldemeersen p. 10.
De Minaraad kan op basis van de twee aangeleverde verslagen geen oordeel vellen over de al dan niet goede werking van de adviescommissie. De Minaraad beveelt daarom aan om bij toekomstige dossiers een activiteitenverslag van de adviescommissie toe te voegen met daarin o.a. een overzicht van de vergaderfrequentie en de behandelde agenda- en discussiepunten. Op die manier kan nagegaan worden in welke mate de thema s die op de vergadering besproken worden, evolueren. 3.5. De afwijkingen van de verbodsbepalingen [14] Beschrijving. Er wordt een reeks ontheffingen aangevraagd met betrekking tot het vangen en het doden van dieren (voor onderzoek en voor eventuele bestrijding van muskusrat en bruine rat), met betrekking tot werken aan de vegetatie (inclusief lokaal gebruik van bestrijdingsmiddelen voor de pleksgewijze bestrijding van distels en ongewenste plantenexoten) en voor beperkte grondwerken en constructies eigen aan een reservaat. Vermeldenswaardig is de specifieke jachtregeling die uitgewerkt werd in samenspraak met de lokale jagers voor het gebied. De jacht wordt normaal gezien niet verhuurd binnen de percelen van het Vlaams Natuurreservaat. Er wordt echter een uitzonderingsmogelijkheid gevraagd voor nulverhuur : op de percelen van het reservaat, en op een aantal nabijgelegen percelen buiten het reservaat, werden er met name jachtvrije zones afgebakend, i.e. aaneengesloten perceelsblokken die als rustgebied fungeren. Daarnaast zal er wél gejaagd mogen worden op een aantal andere, afzonderlijk gelegen percelen van het reservaat. Deze afspraken werden vastgelegd in een afzonderlijke overeenkomst tussen ANB en de betrokken wildbeheereenheid. 7 Een dergelijke geconcentreerde jachtregeling vindt zijn oorsprong in de relatief versnipperde ligging van de percelen die ANB beheert. Op vier percelen binnen het natuurreservaat zal de jacht nog verder verhuurd worden o.v.v. een uitdovend jachtrecht. De betrokken oppervlakte zou marginaal zijn t.o.v. de rest van het reservaat. 8 Er wordt ook een ontheffing gevraagd om een bestendiging toe te laten van visactiviteit op daartoe voorzien zones voor de volledige looptijd van het voorgelegde beheerplan. Visbepoting en/of herintroductie blijft niet toegestaan. 9 [15] Beoordeling en aanbevelingen. Voor de Minaraad zijn de aangevraagde afwijkingen van de geldende verbodsbepalingen niet ongewoon. Voorwaarde is wel de concrete afwijkingen met terughoudendheid worden toegepast. Het belang van deze voorzichtigheid wordt ook onderkend in het dossier. De Minaraad staat positief ten opzichte van de specifiek uitgewerkte jachtregeling, die aangepast is aan de lokale omstandigheden. Dit lijkt het resultaat te zijn van een gedegen en constructief overleg tussen ANB en de betrokken WBE. Wel blijft onduidelijk of een dergelijke regeling ook in detail besproken werd in de adviescommissie, waar de WBE niet in vertegenwoordigd is. Dit zal vermoedelijk wel het geval zijn, gezien de gebiedsgerichte uitwerking van de regeling. De Minaraad is van mening dat een dergelijke regeling ook eventueel onder 7 Ingediend aanwijzingsformulier, p. 214, tekstbijlage 8.1.15 8 Ingediend aanwijzingsformulier, p. 107 9 Ingediend aanwijzingsformulier, p. 107 Scheldemeersen p. 11.
voorwaarden nuttig kan zijn in andere Vlaamse en private natuurreservaten. 3.6. De toegankelijkheidsregeling [16] Beschrijving. In het kader van het beheerplan en het natuurinrichtingsproject worden een aantal beheermaatregelen genomen ten behoeve van de bezoekerregulatie in functie van natuur (o.a. toelaten van wandelaars en fietsers op wegenis, visrecreatie mogelijk op voorziene locaties, toegang op ingerasterde gebieden enkel mogelijk onder begeleiding). De locaties zijn aangeduid op het aangeleverde kaartenmateriaal. Er worden ook informatieborden geplaatst en een nieuwe informatiefolder aangemaakt. Er wordt voorzien in een ontwerp van toegankelijkheidsregeling en in een openstellingsplan. [17] Beoordeling en aanbevelingen. De Minaraad spreekt zich met dit advies niet uit over de voorgelegde toegankelijkheidsregeling, maar neemt zich voor om, wanneer er voldoende dergelijke ontwerpregelingen zijn voorgelegd geweest, een algemeen advies hierover te geven. 4. Algemene punten [18] De samenstelling van het dossier. De Minaraad beschouwt het dossier als volledig, maar acht het te uitgebreid en beveelt dan ook aan om in de toekomst de dossiers beknopter samen te stellen (zie ook punt [12]). [19] Kwaliteitsbeoordeling van het ingediende dossier. De Minaraad is van mening dat het ingediende dossier kwaliteitsvol genoeg is om tot de aanwijzing van het Vlaams Natuurreservaat over te gaan. [20] Algemene conclusie. De Minaraad adviseert deze aanvraag tot aanwijzing van het Vlaams Natuurreservaat positief. [21] Beleidsaanbeveling. De Minaraad benadrukt dat er nood is aan een uitvoeringsbesluit dat criteria voor de aanwijzing van een Vlaams natuurreservaat expliciet vastlegt. Hierbij moet er over gewaakt worden dat de criteria zodanig zijn dat er ook voor aan te wijzen reservaten meer beknopte dossiers kunnen ingediend worden. Scheldemeersen p. 12.