Effecten van het VVE-aanbod van Bibliotheek West-Achterhoek in gemeente X Een monitoring-onderzoek naar de effecten van het VVE-aanbod van de bibliotheek In opdracht van Bibliotheek West-Achterhoek Uitgevoerd door: Kasperkovitz beleidsonderzoek en advies Amersfoort, 4 mei 2015 Drs. J.M. Kasperkovitz j.kasperkovitz@xs4all.nl
Inhoud Inleiding... 3 1. Onderzoeksmethode... 3 2. Respons... 4 3. VVE-methode... 4 4. Voorleesomgeving... 5 5. Voorleesfrequentie... 7 6. Belangstelling van kinderen en ouders voor de boeken... 9 7. De voorbereiding van het voorlezen... 10 8. De samenstelling waarin wordt voorgelezen... 12 9. Het voorlezen zelf... 13 10. De omgang met moeilijke woorden... 14 11. Na het voorlezen... 15 12. Ouders betrekken... 16 13. Gebruik en waardering van het VVE-aanbod van de bibliotheek... 17 14. Gebruik en waardering van de deskundigheidsbevordering vanuit de bibliotheek... 21 15. Veranderingen bij kinderen en ouders door het aanbod... 22 2
Inleiding Bibliotheek West-Achterhoek richt zich in gemeente X met een VVE-aanbod op de preventie van laaggeletterdheid bij jonge kinderen. Om na te gaan welke effecten dit aanbod van de bibliotheek op het gebied van VVE heeft, wordt gemonitord welke veranderingen in het voorleesgedrag van de pedagogisch medewerkers plaatsvinden en in hoeverre de belangstelling van de kinderen en hun ouders voor het voorlezen verandert. Ook wordt gekeken van welk aanbod van de bibliotheek gebruik gemaakt wordt en hoe dit gewaardeerd wordt. De voorliggende rapportage brengt de resultaten van deze monitoring in beeld. 1. Onderzoeksmethode De monitoring van de effecten van het VVE-aanbod van de bibliotheek vindt plaats door middel van een digitale enquête die periodiek aan pedagogisch medewerkers van peuterspeelzalen en kinderopvangorganisaties wordt voorgelegd. Aan de hand van deze enquête wordt allereerst gekeken naar de voorleesomgeving, de voorleesfrequentie en de belangstelling van de kinderen voor de boeken. Vervolgens wordt het (voorlees)gedrag van de pedagogisch medewerkers en de veranderingen daarin in beeld gebracht. Hiervoor worden diverse vragen aan de pedagogisch medewerkers voorgelegd over: de wijze waarop zij het voorlezen voorbereiden de samenstelling waarin wordt voorgelezen verschillende aspecten van het voorlezen zelf wat zij ná het voorlezen doen, en in hoeverre zij ouders betrekken bij de boeken die voorgelezen worden Verder wordt nagegaan in welke mate gebruik gemaakt wordt van het VVE-aanbod en de deskundigheidsbevordering vanuit de bibliotheek en hoe dit gewaardeerd wordt. Tot slot wordt gevraagd welke veranderingen de pedagogisch medewerkers bij de kinderen en hun ouders zien als gevolg van het aanbod van de bibliotheek. 3
2. Respons De digitale enquête is inmiddels één keer aan de pedagogisch medewerkers voorgelegd, namelijk in. In oktober zal de vragenlijst nogmaals voorgelegd worden. 14 pedagogisch medewerkers hebben de vragenlijst in april ingevuld. De respons was als volgt: Eerste meting Organisatie Aantal locaties Aantal pedagogisch medewerkers A 5 10 B 1 1 C 1 2 D 1 1 3. VVE-methode 3. Welke VVE-methode gebruikt u? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Piramide Startblokken 10 Uk en Puk geen een andere methode 4
4. Voorleesomgeving 4.a Er is een uitnodigende (voor)leeshoek percentage pedagogisch medewerkers 10 8 6 4 2 71% nee ja 4.b De kinderen kunnen zelf bij de boeken percentage pedagogisch medewerkers 10 8 6 4 2 7% 93% nee ja 4.c De collectie (voorlees)boeken wordt regelmatig gewisseld percentage pedagogisch medewerkers 10 8 6 4 2 71% nee ja 5
De pedagogisch medewerkers hebben de volgende opmerkingen ten aanzien van de voorleesomgeving: Er is geen goede gelegenheid om samen met de kinderen (voor) te lezen. Geen bank of stoelen voor PM of kinderen. Wij zijn hier momenteel mee bezig en hebben subsidie aangevraagd We hebben een bank met daarnaast een boekenkast waar de kinderen zelf boeken kunnen pakken. Op een kast in het lokaal staan de goeie /themaboeken. Deze pakken wij om voor te lezen in de kring of met een paar kindjes aan tafel. Wij zouden graag een hoek willen met leuke boeken voor de kinderen, alleen tot het heden heeft dit niet gewerkt. De kinderen maakten de boeken vaak kapot. Dit vinden wij erg zonde Wij willen graag de leeshoek aanpassen en zijn daar druk mee bezig 6
5. Voorleesfrequentie 5.a Ik ga met de kinderen in de leeshoek zitten om voor te lezen 2 4 6 8 10 14% 64% 14% 7% 5.b Ik gebruik het Kamishibai-kastje bij het voorlezen 2 4 6 8 10 57% 43% 5.c Kinderen gaan uit zichzelf in de leeshoek zitten 2 4 6 8 10 14% 57% 7
5.d Kinderen vragen zelf om voorgelezen te worden 2 4 6 8 10 14% 71% 14% 8
6. Belangstelling van kinderen en ouders voor de boeken 6.a Kinderen pakken zelf een boek 2 4 6 8 10 21% 21% 57% 6.b Kinderen laten de boeken aan hun ouders zien 2 4 6 8 10 14% 57% 21% 7% 6.c Ouders gaan zelf voorlezen bij het brengen 2 4 6 8 10 21% 5 9
7. De voorbereiding van het voorlezen 7.a Het boek dat ik voorlees heb ik zelf al gelezen 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 14% 57% 7.b Ik zoek het boek uit op onderwerp/thema 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 7% 57% 36% 7.c Ik zoek het boek uit op het taalniveau van het kind 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 5 10
7.d Ik kies het boek uit op de platen in het boek 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 57% 36% 7% 11
8. De samenstelling waarin wordt voorgelezen 8.a Ik lees voor aan een groepje kinderen 2 4 6 8 10 14% 57% 8.b Ik lees individueel voor aan een kind 2 4 6 8 10 5 21% 8.c Ik lees voor aan een groepje kinderen met hetzelfde taalniveau 2 4 6 8 10 7% 43% 21% 12
9. Het voorlezen zelf 9.a Ik introduceer het boek aan de kinderen 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 71% 9.b Ik inventariseer de kennis van de kinderen over het onderwerp van het boek 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 43% 9.c Ik bespreek tussen het lezen door het verloop van het verhaal en laat de kinderen voorspellingen doen 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 5 21% 13
10. De omgang met moeilijke woorden 10.a Ik leg moeilijke woorden uit en herhaal ze 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 14% 14% 71% 10.b Ik maak gebruik van materialen om woorden uit het boek te verduidelijken 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 36% 43% 21% 10.c Ik corrigeer het taalgebruik van de kinderen 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 7% 43% 5 14
11. Na het voorlezen 11.a Ik vat het verhaal met de kinderen samen 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 21% 21% 57% 11.b Ik laat de kinderen het verhaal naspelen 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 14% 64% 21% 11.c Ik lees meerdere boeken voor over hetzelfde thema 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 14% 5 36% 15
12. Ouders betrekken 12.a Ik vertel ouders over het belang van voorlezen 2 4 6 8 10 79% 21% 12.b Ik stimuleer ouders om naar de bibliotheek te gaan 2 4 6 8 10 71% 12.c Ik laat de ouders zien welk boek er voorgelezen is 2 4 6 8 10 43% 43% 14% 16
13. Gebruik en waardering van het VVE-aanbod van de bibliotheek 13.a Van welk aanbod van de bibliotheek maakt u gebruik? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 leskisten 36% platen voor het Kamishibai-kastje bibliotheekbezoek met de peuters 5 5 copij voor de ouderinformatiekrant of nieuwsbrief klassikaal lenen groepsabonnement 5 13.b Wat vindt u van de leskisten? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 goed voldoende 36% 64% matig slecht n.v.t. 13. c Wat vindt u van de platen voor het Kamishibai-kastje? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 goed voldoende 14% 36% 5 matig slecht n.v.t. 17
13.d Wat vindt u van het bibliotheekbezoek met de peuters? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 goed voldoende 14% 7% 5 matig slecht n.v.t. 13.e Wat vindt u van de copij voor de ouderinformatiekrant of nieuwsbrief? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 goed voldoende 21% 7% 71% matig slecht n.v.t. 13.f Wat vindt u van klassikaal lenen? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 71% goed voldoende matig slecht n.v.t. 18
13.g Wat vindt u van het groepsabonnement? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 21% 14% 7% 57% goed voldoende matig slecht n.v.t. 13.h Heeft de Boekenpret-introductie door een medewerker van de bibliotheek een toegevoegde waarde? percentage pedagogisch medewerkers 10 8 6 4 2 7% 93% nee een beetje ja, dit voegt duidelijk iets toe Toelichting van de pedagogisch medewerkers: Ouders nemen vrijwel allemaal deel aan de boekenpret introductie Het boek leeft dan meteen bij de kinderen. Ze praten erover en spelen het na. De ouders zijn ook uitgenodigd en zien hoe hun peuter ervan geniet en hoe belangrijk voorlezen is. Op deze manier wordt een boek weer eens op een hele andere manier gebracht Bij ons op de pov is de aanwezigheid van de ouder(s) groot bij het voorlezen! Veel ouders komen meeluisteren en worden enthousiast. Wij zien door de herhaling dat het bij de ouders leeft en bijna 10 van de ouders aanwezig is. Dit stimuleert ouders om voor te lezen. Ouders zien op deze manier dat je een boek op een andere manier kan voorlezen We gebruiken Boekenpret vaak als een introductie van een nieuw thema of als een afsluiting 19
13.i Effecten van Boekenpret 88% 9 92% 94% 96% 98% 10 Veel ouders blijven luisteren naar het verhaal bij de introductie Ik merk dat Boekenpret een stimulans is voor ouders om thuis voor te lezen 93% 93% De peuters hebben zichtbaar plezier tijdens het voorlezen Ik word door de Boekenpret-introducties gestimuleerd om interactief voor te lezen Ik word door de Boekenpret-introducties gestimuleerd om materialen te gebruiken tijdens het voorlezen 10 10 10 Ik lees de boekenprettitels herhaald voor 93% 13.j Waar haalt u ideeën vandaan voor het interactief voorlezen? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 cursus voorleescoördinator 36% Boekenpret-introducties 93% VVE-methode Startblokken 86% collega s 71% pinterest 36% anders 7% 1 pedagogisch medewerker gaf aan ideeën voor het interactief voorlezen van meerdere internetsites te halen. 20
14. Gebruik en waardering van de deskundigheidsbevordering vanuit de bibliotheek 14.a Van welke deskundigheidsbevordering vanuit de bibliotheek maakt u gebruik? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ouderavond voorlezen, je kan er niet vroeg genoeg mee beginnen workshop interactief voorlezen cursus voorleescoördinator 43% 14.b Als u dit nog niet doet, van welke deskundigheidsbevordering zou u gebruik willen maken? 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ouderavond voorlezen, je kan er niet vroeg genoeg mee beginnen 43% workshop interactief voorlezen cursus voorleescoördinator 21% 21
15. Veranderingen bij kinderen en ouders door het aanbod Welke veranderingen zien de pedagogisch medewerkers bij de kinderen door het aanbod vanuit de bibliotheek? Ze vinden het echt leuk om naar het verhaal te luisteren en om het uitgebeeld te zien. Meer vraag naar voorlezen door boekenpret Kinderen beleven direct het boek na interactief voorlezen. Herkennen dingen die voorkomen in het boek. Kunnen na veelvuldig voorlezen van het boekenpretboek zelf het verhaal navertellen. Dat ze graag voorgelezen worden en dan vooral interactief. Ze gaan het zelf ook naspelen. De kinderen vinden het geweldig dat er iemand komt voorlezen, vooral met alle leuke spulletjes erbij. Ook vinden ze het geweldig dat ze het boek mee naar huis mogen nemen en we merken dat ze hem thuis ook echt lezen want als wij hem op de Psz nog een keer lezen kennen ze het verhaal erg goed. Kinderen worden enthousiast, nieuwsgierig en geprikkeld door het aanbod. Het is erg leuk om te zien dat als wij werken rondom een boek dat kinderen dit meenemen in hun spel. Daardoor spelen ze andere dingen en hoor je ander taalgebruik. Vooral als een boek interactief wordt voorgelezen waarbij de betrokkenheid van kinderen groot is, merk je echt dat dit aanslaat en blijft hangen bij de kinderen. Kinderen zijn meer betrokken en de informatie/verhaal/nieuwe woorden en begrippen blijven beter en sneller hangen. Je merkt dat kinderen het verhaal en de nieuwe begrippen sneller gaan gebruiken in hun spel. Op dit moment nog niet zo heel veel Peuters zitten graag in de leeshoek met de leidster/stagiaire, maar ook met een paar peuters samen. Peuters vinden het leuk wanneer er nieuwe boekjes in de kast liggen bij elk nieuw project! Zij gaan vaker zelfstandig een boekje pakken en het taalaanbod wordt overgenomen. Kinderen ervaren meer plezier bij het voorlezen. Ze worden gestimuleerd om zelf een boek te pakken. Voor onze locatie is de samenwerking met de bibliotheek van grote meerwaarde Kinderen genieten op een andere manier van een aangeboden boek. Ze vertellen na afloop enthousiast over het geleende boek. Voor veel kinderen bij ons is het een eerste kennismaking met boeken. Je ziet dat ze naar verloop van tijd zelf ook steeds meer belangstelling krijgen Welke veranderingen zien de pedagogisch medewerkers bij de ouders door het aanbod vanuit de bibliotheek? Ouders worden enthousiast. Actieve deelname aan leesbevordering door boekenpret en actieve inbreng van POV tijdens boekenpret Ouders gaan thuis met de kinderen het boekenpretboek actiever voorlezen. Of er daarnaast extra voorgelezen wordt krijgen we niet terug. Dat veel kinderen voorgelezen worden. Ouders vinden het leuk om te zien dat voorlezen op verschillende manieren kan. Ze worden gestimuleerd om thuis ook voor te gaan lezen. Ouders zijn erg enthousiast over boekenpret en er zijn dan ook veel ouders aanwezig bij het voorlezen. 22
Ouders worden vaak weer bewust van het belang van het voorlezen. Want hoe belangrijk is het voorlezen!? Vaak wordt hier thuis te weinig bij stil gestaan en wordt er misschien ook wel te weinig voorgelezen. Je ziet vaak een hele positieve reactie bij ouders als ze zien wat (interactief) voorlezen met hun kind doet. Ze zien de reacties van hun kind en worden daardoor vaak zelf enthousiast. Ouders zijn zich meer bewust van het belang van voorlezen en zien zo ook dat er verschillende manieren zijn van voorlezen en kinderen nieuwe info en begrippen leren. Nog niet zo heel veel Ik zie bij de ouders geen veranderingen door het aanbod vanuit de bibliotheek. Het merendeel van de ouders gaat naar de bibliotheek. Een aantal ouders gaat helaas ook niet naar de bibliotheek door boekenpret. Bij ons is die laatste groep niet erg groot. Ouders worden ook meer gestimuleerd om boeken voor te lezen aan hun kinderen ook als ze zelf laaggeletterd zijn of de Nederlandse taal niet kundig zijn. Ik heb het idee dat ouders vaker naar de bibliotheek gaan. Ouders staan vaak wel open voor het aanbod van boeken van de bibliotheek maar worden vaak toch nog te weinig gestimuleerd om hierin meer energie te steken 23