Kwaliteit en bruikbaarheid van prestatieaudit rapporten voor Vlaamse parlementariërs Luc Martens Vlaams parlementslid Voorzitter van de Commissie Welzijn, Volksgezondheid en Gezin 07 oktober 2008
Vlaams Parlement 2 1. De kerntaken van het Parlement 2. De tools in functie van de opdracht aantal en aard binnen de systematiek of op vraag? de wijze waarop ze worden gehanteerd de impact : bijsturing van het beleid/kwaliteit van de wetgeving/externe weerklank sterkte/zwakte : een proeve tot verklaring voor deze beperkte impact suggesties voor optimalisering
Vlaams Parlement 3 1. De kerntaken van het Parlement: schuivende panelen 1. De wetgeving: de décalage tussen theorie en praktijk 2. Controle 2.1. de controle op de uitvoerende macht 2.2. het parlement zit op het kruispunt van diverse verantwoordingsrelaties, nl. - de verantwoording van de overheid aan de burger als klant - de verantwoording van de overheid aan de burger als burger - de verantwoording en sturing tussen parlement en regering 3. De communicatie en de informatie
Vlaams Parlement 4 2. De tools in functie van die opdracht De parlementsleden hebben heel wat medespelers er zijn ook tegenspelers en instrumenten ter beschikking om die kerntaken naar behoren te vervullen: De (medewerkers en rijke informatie van de) mediatheek van het Vlaams Parlement, die m.i. echt wel onderbenut wordt. De studiediensten van hun partij / fractie. De studiediensten van organisaties die actief zijn in een breed maatschappelijk middenveld. De adviezen van de Raad van State en van de Inspectie van Financiën. De rapporten van tal van adviesraden en instellingen (bv. Kind&Gezin, het Kinderrechtencommissariaat, de viwta (Vlaams Instituut voor wetenschappelijk en technologisch aspecgenonderzoek), de Vlaamse Ombudsdienst, Het Vlaamse Vredesinstituut, de Vlaamse Gezondheidsraad, de SERV )..
Vlaams Parlement 5 1. aantal en aard We maken een onderscheid tussen o.m. : de jaarlijkse (rekeningen)boeken de activiteitenverslagen van de Nederlandse kamer aan het Vlaams Parlement de afzonderlijke rapporten de begrotingsverslagen diverse kleine publicaties
Vlaams Parlement 6 2. Binnen de systematiek of op vraag? De jaarlijkse boeken, begrotingsrapporten en de Activiteitenverslagen maken deel uit van een regelmatige verslaggeving De thematische rapporten zijn meestal opgemaakt op initiatief van het Rekenhof zelf, ten dele op vraag van het Parlement Het parlement hanteert de rapporten : - bij de bespreking van de begroting - bij de voorbereiding van nieuwe beleidsinitiatieven en m.i.b. beleidsmatige / bestuurlijke / decretale veranderingen - als tussentijdse evaluatie en oriëntatie van het beleid - bij kansgebeurtenissen o.m. om zicht te krijgen op de ware toedracht, waar zich een majeur probleem stelt. Voorbeelden hiervan zijn de kritische vragen rond de BAM (Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel), Aquafin, - om zicht te krijgen op interne veranderingen/verschuivingen
Vlaams Parlement 7 3. De wijze waarop ze worden gehanteerd a) Zowat alle thematische rapporten zijn voorwerp van bespreking in de bevoegde commissies, inclusief de rapportering die erbij aansluit. De rapporten die betrekking hebben op de rekeningen en op de begroting worden in de regel enkel in de Commissie Begroting en Financiën actief gehanteerd. b) De wijze waarop de bespreking wordt gevoerd is erg ongelijk qua duur / diepgang. c) De vragen van de parlementsleden zijn sterk gekleurd door hun eigen belangstelling en betrokkenheid. Zij peilen naar : - de middelenallocatie - evaluatie van personeel en management - het bereiken van de vooropgestelde doelstellingen - het bijstellen van processen en doelstellingen - benchmarking - de kwaliteit van de regelgeving -
Vlaams Parlement 8 4. De impact : bijsturing van het beleid/kwaliteit van de wetgeving/externe weerklank een zeldzame keer wordt de bespreking afgerond met een motie / resolutie sommige thema s worden behandeld in een reeks vervolgrapporten na de bespreking ad hoc wordt zelden nog gerefereerd naar de conclusies van de rapporten de rapporten die betrekking hebben op een betwist dossier (vb. de Oosterweelde-verbinding, de BAM, ) krijgen een ruime weerklank in de pers de rapporten ondersteunen onmiskenbaar het streven naar kwaliteit
5. Sterkte/zwakte : een proeve tot verklaring voor deze beperkte impact Het Rekenhof zelf maakte een sterkte-zwakteanalyse van de afzonderlijke thematische rapporten. 1) Sterke punten : - het Rekenhof selecteert de onderwerpen op basis van risicoanalyse en monitoring. Waar de risico s het grootst zijn voert het Rekenhof een audit uit - De rapporten zijn doelgroepgericht. Er wordt een verslag uitgebracht afhankelijk van de bestemmeling. De mate waarin wordt ingegaan op details wordt bepaald door de doelgroep. - Het Rekenhof probeert zo grondig en objectief mogelijk verslag uit te brengen. Er wordt eerst verslag uitgebracht aan de administratie, daarna aan de minister en dan aan het Vlaams Parlement. Dit verhoogt de kans op de juistheid van de gegevens en ook van de aanvaardbaarheid. - De laatste jaren heeft het Rekenhof inspanningen geleverd om de rapporten leesbaarder te maken. In vergelijking met de vroegere blunderboeken is een grote stap voorwaarts gezet. - De rapporten zijn bruikbaar omdat ze concrete aanbevelingen bevatten. De audits moeten leiden tot een beter functioneren van de overheidsdiensten. - De rapporten worden in tegenstelling tot het federale parlement gedrukt als een parlementair stuk, waardoor de kans toeneemt dat ze op de agenda van de commissies verschijnen. Vlaams Parlement 9
Vlaams Parlement 10 5. Sterkte/zwakte : een proeve tot verklaring voor deze beperkte impact Het Rekenhof zelf maakte een sterkte-zwakteanalyse van de afzonderlijke thematische rapporten. 1) Zwakke punten : - Raar, maar waar: het Rekenhof geeft als eerste zwakte de beperkte weerklank in de pers of publieke opinie aan. - M.b.t. de commentaar bij de initiële begroting en de begrotingscontrole klaagt het Rekenhof over de tijdsdruk waarbinnen commentaar moet worden gegeven en over de beperkte gegevens waarover het beschikt om o.m. de prefiguratie op te maken Bovendien vraagt het Rekenhof dat het begrotingsrapport niet alleen in de Commissie voor Algemeen Beleid, Financiën en Begroting zou worden besproken, maar ook in de vakcommissies. - Het Rekenhof beseft dat het moet werken aan meer kwaliteit in het Rekeningenboek. Het is soms te technisch en heel cijfermatig. Het Rekenhof moet meer duiding en toelichting geven bij de cijfers. Er moet meer aandacht worden besteed aan horizontale aandachtspunten.
Vlaams Parlement 11 5. Sterkte/zwakte : een proeve tot verklaring voor deze beperkte impact 1. van de zijde van het Parlement - het gebrek aan vertrouwdheid met de manier van werken en de controleprogramma s van het Rekenhof - de wijze waarop de vergadering wordt (in)geleid - de wijze waarop parlementsleden de rapporten doornemen 2. van de zijde van het Rekenhof - de statische benadering : de rapporten zijn te vaak momentopnames die volgens een theoretisch model worden opgemaakt en die onvoldoende de ervaringen en beleefde praktijken van het veld meenemen - de strikt legistieke, procedurele en cijfermatige benadering (i.t.t. de beleefde werkelijkheid en interpretaties op het terrein) -
Vlaams Parlement 12 6. Suggesties voor optimalisering 1. In de richting van het Parlement - de vertrouwdheid van de parlementsleden met de producten van het Rekenhof kan nog gevoelig worden versterkt - de commissies zouden met een grotere systematiek de rapporten kunnen bespreken. Dit geldt niet in het minst ook capita selecta uit de begrotingsrapporten. De commissievoorzitter kan hier een meer proactieve rol vervullen. - de commissies zouden meer en beter opvolging kunnen en moeten geven aan de uitvoering van de adviezen en bemerkingen van het Rekenhof - de commissies zouden met het Rekenhof in overleg moeten treden bij het bepalen van de thema s die best worden aangesneden én m.b.t. de aandachtspunten die hierbij moeten worden meegenomen. Ook een toetsing van het concept van het onderzoek lijkt me zinvol. - het Parlement zou met een zekere regelmaat aan het Rekenhof feedback moeten geven over zijn verslagen wat betreft de frequentie, de hoeveelheid informatie, de wijze waarop die wordt gepresenteerd, enz.
6. Suggesties voor optimalisering 2. in de richting van het Rekenhof - De selectie van de thema s kan niet buiten het Parlement om. Zij moet voorwerp uitmaken van een overleg tussen het Rekenhof en (de commissies in) het Vlaams Parlement. Het gaat hierbij niet alleen om de thema s aan zich, maar ook om de scope en de inhoud van het onderzoek. - De rapporten, m.i.b. de Rekeningenboeken moeten vermijden al te lijvig en te technisch te zijn en moeten zich meer toespitsen op horizontale aandachtspunten. - Er is nood aan het ontwikkelen van een opvolgingssysteem o.m. in functie van de implementatie van de aanbevelingen. Vlaams Parlement 13