Validering van leerresultaten uit non-formeel en informeel leren. Voorstel voor een toekomstbestendig valideringssysteem

Validering van leerresultaten uit non-formeel en informeel leren Voorstel voor een toekomstbestendig valideringssysteem

Colofon Titel: Validering van leerresultaten uit non-formeel en informeel leren. Voorstel voor een toekomstbestendig valideringssysteem Auteur: Stuurgroep EVC Versie: 1 Datum: 5 juni 2013 Kenniscentrum EVC Postbus 19194 3501 DD Utrecht Tel: 030-6374711 Fax: 030-6360431 www.kenniscentrumevc.nl Kenniscentrum EVC 2013 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, op welke andere wijze dan ook, zonder vooraf schriftelijke toestemming van de uitgever. Validering van leerresultaten, versie 1 1

Inhoudsopgave Samenvatting... 3 Aanleiding... 9 1 Stuurgroep EVC en stappen naar toekomstbestendig valideringssysteem... 11 1.1 Brede bezinning op toekomstig systeem van validering van leerresultaten...11 1.2 Aansluiting op EU-beleid...11 1.3 Toekomstbestendige inrichting...13 2 Toekomstbestendig systeem van validering van leerresultaten... 17 2.1 Validering van leerresultaten: stappen en beslispunten...17 2.2 Ontwikkelthema s voor nieuw inrichten systeem (EU en NL)...19 2.3 Validering van leerresultaten voor verschillende loopbaandoelen...20 2.4 Voorbeelden van individuele trajecten binnen het nieuwe systeem...22 Bijlage 1: Huidige evcstelsel... 28 Bijlage 2: Toekomstige valideringssysteem, route 1: validering voor loopbaandoelen gericht op de arbeidsmarkt en non-formele scholing (branchestandaarden)... 30 Bijlage 3: Toekomstige valideringssysteem, route 2: validering leerresultaten voor loopbaandoelen gericht op het formele onderwijs (diploma s mbo en hoger onderwijs)33 2 Validering van leerresultaten, versie 1

Samenvatting Inleiding In deze samenvatting is het voorstel voor een toekomstbestendige inrichting van een systeem van validering van non-formeel en informeel leren op hoofdlijnen beschreven. Het voorstel kent twee routes, afhankelijk van het soort loopbaandoel van de kandidaten. Daarnaast is een eerste aanzet gegeven voor een overgangsperiode om het toekomstige valideringssysteem in te regelen. Aanleiding Het ervaringscertificaat (evc) is één van de instrumenten voor erkenning van non-formeel en informeel leren. Het huidig evc-stelsel heeft de afgelopen jaren positief bijgedragen aan benutting van eerder verworven competenties voor de verdere loopbaanontwikkeling. In het huidig evc-stelsel zijn echter problemen 1 geconstateerd met betrekking tot: de kwaliteit: de onderbouwing van ervaringscertificaten is niet op orde; de kwantiteit: weinig en teruglopende deelname aan evc trajecten en evc aanbieders die stoppen; de effectiviteit: moeizame verzilvering van ervaringscertificaten op de arbeidsmarkt en bij vervolgonderwijs. Opdracht De minister heeft de Convenantpartners EVC gevraagd om een voorstel te ontwikkelen voor een toekomstbestendige inrichting van een systeem voor validering van resultaten uit non-formeel en informeel leren. Hierin zal het instrument evc een plaats hebben naast andere instrumenten voor validering. Voorstel Door de Stuurgroep EVC is in verschillende stappen gewerkt aan een voorstel, dat een oplossing biedt voor huidige tekortkomingen met behoud van de principes van validering en verzilvering van opgedane kennis, vaardigheden en (werk)ervaring op de arbeidsmarkt en in onderwijs. De Stuurgroep meent dat met dit nieuwe voorstel de aantoonbare waarde en positieve effecten van het instrument voor duurzame inzetbaarheid en ontwikkeling van mensen behouden blijft, zoals het opdoen van nieuwe kennis, inzicht in sterke en zwakke punten, meer vertrouwen, starten met een opleiding, behalen van een diploma en het vergroten van kansen op de arbeidsmarkt 2. De Stuurgroep komt tot een voorstel voor één toekomstig systeem van validering van leerresultaten langs twee routes met verschillende soorten loopbaandoelen: 1 Voor een uitvoerige analyse van het evc-stelsel en de problemen, zie: Analyse EVC; OCW 2012 (Dit is bijlage 1 bij de beleidsreactie flexibel onderwijs Leven Lang Leren d.d. 3 december 2012, Kamerstuk 30012-38.) 2 ProfitWise: Beloften, feiten en ongekende mogelijkheden. Onderzoek naar de effecten van EVC. April 2011. Validering van leerresultaten, versie 1 3

Route 1: validering van leerresultaten voor loopbaandoelen betreffende de arbeidsmarkt en non-formele scholing (branchestandaarden). Eén van de instrumenten van validering is het ervaringscertificaat waarbij behaalde leerresultaten worden afgezet tegen met name branchestandaarden en beroepscompetentieprofielen. Ook wordt de mogelijkheid behouden om Crebo- en Croho-standaarden te benutten voor ervaringscertificaten (maar er kunnen - net als nu - geen rechten op verzilvering binnen het formele onderwijs aan ontleend worden). Daarnaast worden andere instrumenten en methoden voor validering, typen standaarden en gebruiksdoelen in kaart gebracht en uitgewerkt. Er moet daarbij steeds specifiek worden bepaald hoe de kwaliteit extern geborgd kan worden en wie daar verantwoordelijk voor moet zijn. Route 2: validering van leerresultaten voor loopbaandoelen betreffende formeel onderwijs (mbo en hoger onderwijs diploma s). Deze validering vindt plaats door (zowel bekostigde als niet bekostigde) onderwijsinstellingen; dus ná de poort van het formele onderwijs, aan de hand van Crebo- en Croho-standaarden. Hierbij gelden de formele, reguliere kwaliteitswaarborgen voor het mbo dan wel het hoger onderwijs. Huidig EVC stelsel Toekomstig systeem voor validering Regie op kwaliteitsborging EVC door de overheid Branchestandaarden (geen recht op verzilvering) Crebo- en Crohostandaarden (geen recht op verzilvering) Beleidsregel, kwaliteitscode en register Regulier toezicht Verzilvering van ervaringscertificaten door onderwijsinstellingen in vrijstellingen voor Crebo- en Crohoonderwijs/diploma s Route 1 Validering voor loopbaandoelen: werk en branchescholing Kwaliteitsborging? Branchestandaarden Crebo- en Crohostandaarden (geen recht op verzilvering) Route 2 Validering voor loopbaandoelen: mbo- en hbo-diploma Regulier toezicht Validering na de poort Crebo- en Crohostandaarden Belangrijke verschilpunten tussen het bestaande stelsel van evc en het toekomstige systeem van validering van leerresultaten van non-formeel en informeel leren zijn: Het huidige evc-stelsel betreft slechts één instrument van validering en één kwaliteitscode evc. Het toekomstige valideringssysteem heeft betrekking op álle voorkomende vormen c.q. instrumenten van validering van leerresultaten. Daardoor is meer maatwerk mogelijk passend bij de loopbaandoelen van kandidaten. Daarnaast kan het regime voor kwaliteitsborging van valideringsinstrumenten beter worden afgestemd op de leerresultaten die vereist zijn voor de realisatie van onderscheiden loopbaandoelen van kandidaten. Dat bespaart kosten en leidt tot snellere en doelmatiger trajecten voor kandidaten. Goede voorlichting en communicatie over de gebruiksdoelen, externe overdraagbaarheid, mogelijkheden en onmogelijkheden van de verschillende valideringsinstrumenten zijn cruciaal om individuen en werkgevers bewustere keuzes te kunnen laten maken ten aanzien van het in te zetten valideringsinstrument uit het beschikbare palet aan valideringsinstrumenten. Dat 4 Validering van leerresultaten, versie 1

voorkomt bestaande problemen zoals irreële verwachtingen, onnodige teleurstellingen en onverwachte omwegen om het loopbaandoel te realiseren. In het huidige evc-stelsel vindt validering met behulp van wat formeel als evc wordt aangeduid alleen plaats vóór de poort van het formele onderwijs. In het toekomstige valideringssysteem vindt validering plaats zowel vóór als ná de poort van het formele onderwijs, afhankelijk van het loopbaandoel van de kandidaat. Route 1 betreft arbeidsmarktgerichte validering voor loopbaandoelen gericht op werk of de verwerving van branchecertificaten binnen non-formele scholing. Deze route betreft naast het evc-instrument ook andere valideringsinstrumenten. De te hanteren systematiek van kwaliteitsborging voor onderscheiden valideringsinstrumenten bij route 1 dient nog nader te worden uitgewerkt in samenspraak met sociale partners en de overheid. Die kan overigens per type valideringsinstrument verschillen. Route 2 betreft onderwijsgerichte validering voor loopbaandoelen gericht op de verwerving van mbo- en hoger onderwijsdiploma s, dus binnen het formele onderwijs. Validering na de poort maakt verzilvering binnen het formele onderwijs gemakkelijker, omdat het in één hand ligt. Valideringsvormen binnen het formele onderwijs zijn onder andere intake- en vrijstellingsprocedures en extraneustrajecten. Die vinden plaats binnen de bestaande formele kaders en hierop is bestaande systematiek van kwaliteitsborging in respectievelijk het mbo en hoger onderwijs van toepassing. De rol van de overheid is groter bij spoor 2 in vergelijking met spoor 1. Vooral bij spoor 1 dienen de rollen van actoren nog nader te worden uitgewerkt. Uit te werken condities De Stuurgroep onderkent dat er belangrijke condities zijn die nader uitgewerkt moeten worden wil dit systeem met twee routes met meerdere individuele trajecten gaan werken: Dat er maatregelen/instrumenten zijn voor een zo goed mogelijke verbinding tussen de twee routes, zoals de wijze van beschrijving van standaarden in termen van leerresultaten, benutting van het European Qualification Framework (EQF)/Nederlands Kwalificatiekader (NLQF) voor de niveau aanduiding van standaarden, afspraken tussen aanbieders uit beide routes om een goede overgang te bespoedigen met in achtneming van ieders rol en verantwoordelijkheden. Dat er goede informatie beschikbaar is over de diverse mogelijkheden voor validering van leerresultaten en de verzilvering hiervan (in vervolgonderwijs, of scholing, of op de arbeidsmarkt) en dat deze voorlichtingsfunctie goed belegd wordt in de bestaande structuren (o.a. EVC-aanbieders, leerwerkloketten, onderwijsinstellingen, scholingsaanbieders, rol van SZW en mogelijk EZ). Hierbij is het ook van groot belang dat de voorlichting en communicatie zodanig helder en expliciet is dat irreële verwachtingen worden voorkomen. Zo zal bijvoorbeeld helder moeten zijn dat een volledige erkenning op alle onderdelen van een branchestandaard niet betekent, dat voldaan wordt aan de eisen die gelden op grond van een Crebo- of Croho-standaard en dus niet direct kan leiden tot het verkrijgen van een diploma mbo of hoger onderwijs. Dat in het valideringssysteem in beide routes de door de Europese Commissie aangegeven stappen in het valideringsproces van leerresultaten aan de orde komen, te weten: identificeren en systematiseren van leerresultaten, documenteren, assessment en het afgeven van certificaten voor een (deel)kwalificatie of creditpunten die tot een kwalificatie kunnen leiden of incidenteel een diploma. Dat elke stap in het valideringsproces ook op zich zelf kan staan. Na elke stap valt een besluit of doorgaan naar een volgende stap wel/niet nodig is voor het loopbaandoel. Validering van leerresultaten, versie 1 5

De eerste twee stappen stellen minder eisen aan instrumenten en kwaliteitsborging dan de laatste twee. Dat leidt tot kortere trajecten voor kandidaten en kostenbesparing. Dat het formele onderwijs toegankelijk blijft voor volwassenen, dat er beleid en praktijk is voor validering na de poort van het formele onderwijs (eventueel via een wettelijk voorschrift) en dat maatwerktrajecten voor volwassen zij-instromers binnen het onderwijs worden bevorderd. Dat er een overgangsperiode in acht wordt genomen voor het nieuw inrichten van verantwoordelijkheden en kwaliteitsborging (2014-2016). Dat er een implementatieplan ontwikkeld wordt voor deze overgangsperiode. Eerste aanzet voor implementatie Activiteiten voor het implementatieplan staan hieronder globaal beschreven. Deze worden in een werkgroep met vertegenwoordigers uit de verschillende achterbannen van de convenantpartners met ondersteuning van het Kenniscentrum EVC aangevuld en verder uitgewerkt. Stappen en activiteiten Verantwoordelijk Planning 1. Ontwikkelen voorstel voor validering Ontwikkelen voorstel Vaststellen voorstel Achterbanraadpleging door Stuurgroep (OCW: MBO Raad, Vereniging Hoger Onderwijs, SBB, NRTO, VNSU, beoordelende organisaties, Inspectie; Stichting van de Arbeid: sociale partners; SZW: UWV; EZ) Bijstellen voorstel Verwerken voorstel in brief aan Tweede Kamer Voorstel naar Tweede Kamer Beleidsreactie Verder uitwerken van implementatieplan 2. Concretiseren ombouw huidige evc-stelsel Huidig convenant en rol convenantpartners Beleidsregel met kwaliteitscode Rol beoordelende organisaties Rol DUO en erkenningen Register Houdbaarheid ervaringscertificaten Stuurgroep en Kenniscentrum EVC Stuurgroep EVC Stuurgroep EVC Kenniscentrum EVC OCW Minister Minister Stuurgroep en Kenniscentrum EVC Stuurgroep met ondersteuning van Kenniscentrum EVC Maart-juni 2013 September oktober 2013 3. Concretiseren opbouw toekomstige valideringssysteem Wie neemt regie? Rollen SZW, OCW, EZ, Stichting van de Arbeid? Nieuw convenant? Convenantpartners met ondersteuning van Kenniscentrum EVC Oktoberdecember 2013 6 Validering van leerresultaten, versie 1

Systeem van kwaliteitsborging bij route 1: Welke kwaliteitseisen? Welke controle? Verschillen per soort instrument? (huidige situatie evc: kwaliteitscode evc, controle door beoordelende organisaties? Aanpassing kwaliteitscode? Wet- en regelgeving? Beschikbaarheid standaarden voor validering Erkenning branchestandaarden Borging publieksvoorlichting (huidige situatie evc: website evc) Borging kennis over validering (huidige situatie evc: Kenniscentrum EVC) Ondersteuningsfunctie, mogelijke relatie tot het Nederlands Partnerschap LLL Gevolgen voor infrastructuur van uitvoering Financiering 4. Informeren en communiceren Voorstel met beleidsreactie en implementatieplan naar alle partijen uit de achterbanraadpleging. Informatie over stappen voor ombouw huidig evc-stelsel en opbouw nieuw valideringssysteem 5. Voorlichting en draagvlak verwerven Eén landelijke conferentie (informatie delen, vragen en antwoorden) voor alle stakeholders Regionale werkconferenties over achtergrond wijzigingen en toelichting nieuw systeem validering en rollen van actoren (verdieping). 6. Creëren van condities voor werking van het toekomstige valideringssysteem Validering voor loopbaandoelen in het werk/de arbeidsmarkt Validering van leerresultaten binnen het onderwijs Maatwerk voor volwassenen zowel met betrekking tot valideringsroutes als aansluitende, scholings- en opleidingstrajecten Maatregelen/instrumenten die o.a. het niveau en de zwaarte van standaarden voor leerresultaten zichtbaar en vergelijkbaar maken, zoals EQF/NLQF, ECVET, ECTS. Beschrijving van verschillende voorbeeldtrajecten voor validering en van ketenafspraken voor validering Toegankelijkheid en bereik Kenniscentrum EVC Convenantpartners met ondersteuning van Kenniscentrum EVC PM Nader in te vullen op basis van beleidsreactie. Mogelijk ondersteund door Kenniscentrum EVC. Sept 2013 Oktoberdecember 2013 2014/2015 Validering van leerresultaten, versie 1 7

7. Ontwikkeling methoden en instrumenten voor validering in de twee routes Stappen, beslispunten en actoren (evt. algemene richtlijnen) Beschrijving van methoden en instrumenten Eisen aan methoden en instrumenten Eisen aan loopbaanbegeleiders, portfoliobegeleiders en assessoren Professionalisering uitvoerders Nader in te vullen op basis van uitkomsten uit stap 3. Mogelijk ondersteund door Kenniscentrum EVC. 2014/2015 8 Validering van leerresultaten, versie 1

Aanleiding Sinds 2009 is de beleidsverantwoordelijkheid voor de regie op de kwaliteitsborging van evc belegd bij het ministerie van OCW. De overheid heeft deze verantwoordelijkheid naar zich toegetrokken, nadat uit onderzoeken van de Inspectie van het Onderwijs bleek dat de uitvoeringspraktijk van evc en van ervaringscertificaten tekortkomingen kende. Vervolgens is door de overheid veel geïnvesteerd in de verbetering van de kwaliteit en kwaliteitsborging van evc, onder andere door een flankerend Actieplan Kwaliteit van EVC. In 2012 heeft de Inspectie van het Onderwijs opnieuw een rapport uitgebracht over de kwaliteit van ervaringscertificaten. Dit keer vanuit het perspectief van examencommissies in het mbo en hoger onderwijs 3 die ervaringscertificaten aangeboden krijgen en op grond daarvan besluiten nemen over vrijstellingen voor opleidings- en/of examenonderdelen of het direct verlenen van een diploma. Naar aanleiding van dit rapport en andere onderzoeken over de kwantiteit, verzilvering en effecten 4 van evc is eind 2012 een brede analyse uitgevoerd door de overheid naar de problemen met evc: Analyse EVC. In deze analyse wordt stilgestaan bij de positieve effecten die evc als instrument heeft op kandidaten en bedrijven 5 en de potentie van het instrument. Daarnaast komen uit deze analyse een aantal probleemgebieden naar voren. De belangrijkste probleemgebieden die uit deze analyse naar voren komen, zijn: de kwaliteit van evc en ervaringscertificaten; de kwantiteit van evc-deelname; de effectiviteit van evc (verzilvering van ervaringscertificaten in mbo, hoger onderwijs, branchescholing en op de arbeidsmarkt). De onderzoeken en de analyse hebben geleid tot een Beleidsreactie 6 (3 december 2012) met specifieke maatregelen voor evc en verzilvering voor de korte termijn en stappen voor de langere termijn. De stappen voor de korte termijn zijn reeds in werking gezet. Specifieke maatregelen korte termijn: Aanscherping Beleidsregel afgifte evc-verklaringen (tussentijdse controles van ervaringscertificaten; geen erkenningen meer voor 1 jaar als er tekortkomingen zijn; geen erkenning meer als niet aan alle eisen van de Kwaliteitscode EVC is voldaan; nieuw: aanbieders mogen alleen werken met gecertificeerde assessoren) Aanscherping werkafspraken met beoordelende organisaties (grotere steekproeftrekkingen van ervaringscertificaten; uitwerking en invoering panelvisitatie en/of peerevaluatie) Voortzetting ondersteuningsaanbod door het Kenniscentrum EVC (trainingen voor assessoren en examencommissies; handleidingen en goede voorbeelden). Verkenning met MBO Raad, AOC Raad, HBO-raad (nu Vereniging Hogescholen) en NRTO wat examencommissies aanvullend nodig hebben voor vervulling rol en verantwoordelijkheid bij verzilvering van ervaringscertificaten. Stappen op langere termijn: Fundamentele bezinning op het evc-stelsel, de verantwoordelijkheid voor de 3 Inspectie van het Onderwijs: Examencommissies & Ervaringscertificaten; over evc in het mbo en hbo. April 2012 4 Ecorys: EVC gemeten; actualisatie 2010-2011. April 2012 Kenniscentrum EVC: Onderzoek naar verzilvering van ervaringscertificaten; belemmeringen, oplossingen en aanbevelingen. April 2012 5 ProfitWise: Beloften, feiten en ongekende mogelijkheden. Onderzoek naar de effecten van EVC. April 2011 6 Minister van OCW: Beleidsreactie op Inspectierapporten flexibel onderwijs Leven Lang Leren, 3 december 2012 Validering van leerresultaten, versie 1 9

kwaliteitsborging van evc als arbeidsmarktinstrument en het brede instrumentarium voor validering van niet-formeel en informeel leren in het formeel onderwijs. Uitwerking toekomstbestendige inrichting van het evc-stelsel als gezamenlijk proces van de overheid (OCW, SZW en EZ) en de sociale partners, waarbij ook de overige actoren en stakeholders worden betrokken. Dit proces moet uitmonden in een concreet voorstel voor de Tweede Kamer. Bron: Minister van OCW: Beleidsreactie op Inspectierapporten flexibel onderwijs Leven Lang Leren, 3 december 2012 De stappen voor de langere termijn zijn neergelegd bij de Stuurgroep EVC, bestaande uit de verantwoordelijke organisaties voor het Convenant EVC 2012. Deze Stuurgroep legt hierbij aan de minister een voorstel neer voor een toekomstbestendige inrichting van één systeem voor validering van leerresultaten met twee routes waarbinnen verschillende individuele trajecten mogelijk zijn; de verantwoordelijkheden voor kwaliteitsborging binnen de twee routes verschillen. In dit voorstel is zowel rekening gehouden met behoud van de waarde van het instrument evc voor de arbeidsmarkt (branches en individuen), als met andere instrumenten van validering van leerresultaten zowel buiten als binnen het formele onderwijs. Tevens is rekening gehouden met de onderlinge aansluiting tussen de twee routes ten behoeve van overstap van kandidaten. Het voorstel bevat ook een implementatieplan met een overgangstermijn van het huidig evc-stelsel naar het toekomstige valideringssysteem. 10 Validering van leerresultaten, versie 1

1 Stuurgroep EVC en stappen naar toekomstbestendig valideringssysteem 1.1 Brede bezinning op toekomstig systeem van validering van leerresultaten Voor de stappen op langere termijn is een Stuurgroep EVC ingesteld, bestaande uit de partijen die op 12 juni 2012 een nieuw convenant EVC EVC als arbeidsmarktinstrument voor duurzame inzetbaarheid hebben ondertekend. Deze partijen zijn de overheid (OCW, SZW en EZ) en de Stichting van de Arbeid (sociale partners). Als Stuurgroep zijn zij volgens de Beleidsreactie samen met landelijke stakeholders en actoren- verantwoordelijk voor een proces van brede bezinning op het evc-stelsel, de verantwoordelijkheid voor de kwaliteitsborging van evc als arbeidsmarktinstrument en het brede instrumentarium voor validering van niet-formeel en informeel leren in het formeel onderwijs. Er is afgesproken de focus te leggen op het directe gebruik van evc en alternatieve instrumenten ten behoeve van duurzame inzetbaarheid op de arbeidsmarkt. In het voorjaar van 2013 moet deze bezinning uitmonden in een concreet voorstel van de minister van OCW aan de Tweede Kamer voor een toekomstbestendig systeem voor het valideren van leerresultaten. De Stuurgroep wordt hierbij ondersteund door het Kenniscentrum EVC. De eerste activiteit van de Stuurgroep bestond uit de organisatie van een landelijke werkconferentie met relevante stakeholders en actoren op 1 februari 2013 (65 deelnemers). Doel was het benoemen van oplossingsrichtingen ofwel bouwstenen voor de ontwikkeling van een toekomstbestendig valideringssysteem. Deze zijn neergelegd in een verslag 7. In een aantal van de belangrijkste oplossingen -aangedragen in de werkconferentie- is met de eerder genoemde korte termijn maatregelen van de minister al voorzien voor het evc-instrument. 1.2 De conferentie leverde ook inzichten over wie verantwoordelijk wordt gehouden voor welke oplossingen en waar actoren het onderling eens of juist oneens zijn over beste oplossingen.aansluiting op EU-beleid In september 2012 heeft de Europese Commissie een advies uitgebracht over the validation of non-formal and informal learning (Council Recommendation, SWD 2012, 252 en 253). Validering van non-formeel en informeel leren past volgens de Commissie in de strategie van Europa voor 2020. Validering maakt vaardigheden die nodig zijn voor werk op de arbeidsmarkt beter zichtbaar, draagt bij aan matching tussen vraag naar en aanbod van werk, bevordert overdracht en inzetbaarheid van competenties tussen bedrijven en sectoren en bevordert mobiliteit op de Europese arbeidsmarkt. In december 2012 is het voorstel aangenomen door de lidstaten dat passend bij nationale omstandigheden en specifieke kenmerken - in 2018 iedere burger gelegenheid heeft: om zijn/haar kennis, vaardigheden en competenties, verworven buiten het formeel onderwijs, te laten valideren; om een volledige of partiële kwalificatie te verwerven op basis van deze validering. 7 Bouwstenen voor een toekomstbestendig EVC-stelsel. Eerste uitkomsten van een brede bezinning, Kenniscentrum EVC, februari 2013. Validering van leerresultaten, versie 1 11

Nationale systemen voor validering moeten volgens de Commissie bestaan uit de volgende stappen: 1. Identificeren en systematiseren van leerresultaten 2. Documenteren van leerresultaten 3. Assessment van leerresultaten in relatie tot erkende standaarden 4. Het afgeven van certificaten voor een (deel)kwalificatie of creditpunten die tot een kwalificatie kunnen leiden of andere vormen Die stappen gelden voor het valideringssysteem als geheel; niet alle stappen hoeven bij onderscheiden valideringsinstrumenten aan de orde te zijn. Ook wijst de Commissie op belangrijke randvoorwaarden voor benutting van het systeem: informatie, toegankelijkheid, betaalbaarheid, kwaliteit van begeleiding en advies, transparante kwaliteitszorgmechanismen in relatie tot het assessment (methodiek, instrumenten, gekwalificeerde assessoren) en in relatie tot leerresultaten (erkende standaarden). De Commissie adviseert dat sociale partners en andere relevante stakeholders betrokken worden bij de ontwikkeling van methoden voor validering en het vastleggen van leerresultaten. Ook stelt zij voor dat er prikkels komen enerzijds voor deelname aan validering van leerresultaten en anderzijds voor het vergemakkelijken van de toegang tot onderwijs. Tot slot stelt de Commissie dat er gebruik gemaakt kan worden van synergie tussen validatie van leerresultaten en benutting van puntensystemen uit het formeel onderwijs zoals het European Credit System for Vocational Training and Education (ECVET) en het European Credit Transfer System (ECTS). Waardering voor de huidige Nederlandse situatie In Nederland is sprake van diverse vormen van validering van leerresultaten. Naast instrumenten als het ervaringscertificaat (evc) kennen we ook het CV, (e-)portfolio, ervaringsprofiel (EVP, ofwel evc zonder assessment) en intakeprocedures, vrijstellingsprocedures en extraneustrajecten in het formele onderwijs. Evc is dus één van de vormen c.q. instrumenten van validering. De Nederlandse situatie voldoet wat het geheel van valideringsinstrumenten betreft - aan alle door de Europese Commissie genoemde stappen voor een valideringssysteem en sociale partners zijn er nauw bij betrokken. Een deel van de randvoorwaarden waar de Commissie op wijst (zoals kwaliteit en kwaliteitszorg) staat echter onder druk bij evc. In andere landen vindt validering van leerresultaten van non-formeel en informeel leren vaak plaats binnen het formele onderwijs en staat dan gelijk aan het geven van vrijstellingen voor onderdelen van het formele onderwijs (overeenkomstig aan de door de Stuurgroep voorgestelde route 2 voor validering van leerresultaten binnen het formele onderwijs). De Stuurgroep onderschrijft het belang van realisatie van synergie tussen validatie van leerresultaten en benutting van puntensystemen uit het formele onderwijs (waarbij een zwaarte-aanduiding voor benoemde leerresultaten wordt aangegeven). Uiteraard kan dat pas na implementatie. ECTS is in het hoger onderwijs ingevoerd, ECVET moet in het mbo nog vorm krijgen. De stuurgroep kiest voor deze benadering van validering waarbij in de uitwerking sprake zal zijn van twee routes. Deze routes zijn verder uitgewerkt in paragraaf 1.3. 12 Validering van leerresultaten, versie 1

1.3 Toekomstbestendige inrichting van een valideringssysteem 1.3.1 Keuze stuurgroep voor uit te werken valideringssysteem met twee routes Op basis van de uitkomsten van de problemen in de Analyse EVC, de resultaten van de brede bezinning en onderkenning dat het huidig evc-stelsel niet toekomstbestendig is, heeft de Stuurgroep EVC gekozen voor een systeem voor validering van leerresultaten met twee routes: Validering van leerresultaten binnen de arbeidsmarkt voor loopbaandoelen gericht op doorgroei in het werk en duurzame inzetbaarheid (door in kaart te brengen waar iemand staat ten opzichte van branchestandaarden, andere arbeidsmarktrelevante beroepsstandaarden, Crebo- of Croho-standaarden). Validering van leerresultaten binnen het formele onderwijs voor loopbaandoelen gericht op diploma s in het mbo- en het hoger onderwijs. Deze twee routes bestaan naast elkaar, maar daartussen moeten wel verbindingen bestaan om overstap van kandidaten zo goed mogelijk te laten verlopen. In een overgangsperiode moeten condities voor verbinding gerealiseerd worden (zie samenvatting en implementatieplan). Daarmee kan de waarde van evc ( ervaring telt ) ook in de toekomst zo breed mogelijk benut worden. Aandachtspunt voor de verdere uitwerking is dat er verschillen kunnen zitten tussen de eisen die moeten gaan gelden bij de kwaliteitsborging voor de afzonderlijke valideringsinstrumenten en typen standaarden in route 1 en de eisen waaraan moet worden voldaan in het kader van de kwaliteitsborging in route 2. Zoals eerder aangegeven is de inzet dat in de inrichting van de kwaliteitsborging maatwerk wordt gerealiseerd, passend bij het specifieke valideringsinstrument, type standaard en gebruiksdoel. Bezien zal moeten worden hoe de (eventuele) verschillen in de inrichting van de kwaliteitsborging ten aanzien van Crebo- en Croho-standaarden tussen route 1 en route 2 overbrugd kunnen worden, indien een deelnemer in route 1 (alsnog) besluit de resultaten van de valideringsprocedure te willen verzilveren in het formele onderwijs (route 2). Het huidige evc-stelsel en het toekomstige valideringssysteem met de twee onderscheiden routes zijn aan de hand van een aantal systeemkenmerken beschreven in respectievelijk de bijlagen 1, 2 en 3. Eén systeem voor validering van non-formeel en informeel leren Validering voor de arbeidsmarkt Huidig EVC-stelsel EVC voor duurzame inzetbaarheid Bijstelling huidig stelsel op basis van korte termijn kwaliteitsmaatregelen Validering voor formeel onderwijs Maatregelen/instrumenten die o.a. het niveau en de zwaarte van standaarden voor leerresultaten zichtbaar en vergelijkbaar maken, zoals EQF/NLQF, ECVET, ECTS en ketenafspraken. Validering van leerresultaten, versie 1 13

1.3.2 Conclusies en aanbevelingen In het huidig evc-stelsel dienen dringend verbeteringen doorgevoerd te worden. De korte termijn maatregelen die zijn aangekondigd door de minister kunnen samen met suggesties uit de brede bezinning- bijdragen aan verbetering van de kwaliteit van evc/ervaringscertificaten. Daarnaast moeten aanbieders meer verantwoordelijkheid nemen voor een goede aansluiting op de verzilveringsroute om de loopbaandoelen van kandidaten daadwerkelijk te realiseren (en daarmee voor de effectiviteit). Het huidige evc-stelsel is echter niet voldoende toekomstbestendig, gezien de problemen uit de Analyse EVC en de verwachting dat korte termijn maatregelen niet tot afdoende oplossing leiden. Route 1, validering van leerresultaten voor loopbaandoelen betreffende de arbeidsmarkt en non-formele scholing voor het verwerven van een branchecertificaat Sectoren en branches ontwikkelen eigen instrumenten voor validering van leerresultaten ten opzichte van branchestandaarden (brancheopleidingsstandaarden en beroepscompetentieprofielen) en eventuele andere arbeidsmarktrelevante standaarden of bedrijfsspecifieke sets van bekwaamheidseisen. Deze validering heeft een eigenstandige waarde voor loopbaandoelen gericht op werk (waaronder instroom, doorstroom en overstap in werk). Naast branchestandaarden kan in deze route ook gebruik worden gemaakt van Crebo- en Croho-standaarden. Een diploma mbo- of hoger onderwijs is dan geen onderdeel van het loopbaandoel. Bij eventuele verandering van het loopbaandoel (als een kandidaat bijvoorbeeld bij nader inzien toch een diploma in het mbo- of hoger onderwijs wil behalen) kunnen aan de verkregen bewijzen van leerresultaten geen rechten ontleend worden binnen het formele onderwijs. Examencommissies van instellingen voor mbo- en hoger onderwijs hebben een eigenstandige taak en verantwoordelijkheid bij besluitvorming over de verzilvering van ervaringscertificaten en van andere door kandidaten aangedragen bewijzen van elders gevalideerde leerresultaten. Route 2, validering van leerresultaten binnen het formele onderwijs voor loopbaandoelen betreffende het verwerven van een diploma in het mbo of hoger onderwijs Deze route doet zich in de praktijk al voor, in de vorm van intakeprocedures, vrijstellingsprocedures en extraneustrajecten. Aan onderwijs gelieerde evc-aanbieders (overwegen te) stoppen met evc en kiezen vaker voor vormen van validering na de poort (dus binnen het formele onderwijs). Via deze route blijft waardering, erkenning en verzilvering van verworven competenties mogelijk, mits principes van evc geborgd blijven. Deze principes houden in dat onderwijsinstellingen bij intake en instroom rekening houden met en recht doen aan de verworven competenties uit formeel, non-formeel en informeel leren. En dat dit waar mogelijk leidt tot concrete verkorting van de opleiding en versnelde kwalificering. In feite een normale opdracht aan onderwijsinstellingen. De borging hiervan vraagt echter nog inspanningen van zowel onderwijsinstellingen als werkgevers en brancheorganisaties: Onderwijsinstellingen: een bewuste keuze voor leven lang leren; toegankelijkheid voor volwassenen; een cultuur waarin ervaring telt ; maatwerk op grond van de resultaten van validering; invoering van onderwijs op maat dat aansluit bij de competenties, kenmerken en behoeften van volwassenen. De verwachting bij huidige aan het onderwijs gelieerde evc-aanbieders is dat deze randvoorwaarden nodig zijn om de 14 Validering van leerresultaten, versie 1

verworvenheden van het huidig evc-stelsel niet verloren te laten gaan. Mogelijk vereist dit afspraken op het niveau van de sectorraden en regelgeving. Werkgevers en brancheorganisaties maken ketenafspraken met onderwijsinstellingen over validering van leerresultaten en over maatwerk opleidingstrajecten naar een diploma. In enkele sectoren wordt dit al succesvol toegepast. Zo zijn door sociale partners in de bouw afspraken gemaakt met preferred suppliers in het mbo voor verzilvering van ervaringscertificaten die aangeleverd worden door eigen evc-aanbieders. Maatwerk wordt ingekocht op de markt bij roc s of private organisaties. Het A&O fonds gemeenten schakelt alleen evc-aanbieders in die afspraken hebben met onderwijsinstellingen voor verzilvering. De banken werken samen met evc-aanbieders en een preferred supplier uit het non-formeel onderwijs, omdat deze in staat is maatwerk te leveren binnen hoger onderwijs. Voor de meeste individuen die een diploma mbo of hoger onderwijs nodig hebben voor het realiseren van hun loopbaandoel is route 2 (validering van leerresultaten binnen het formele onderwijs) wellicht geschikter dan route 1. Ketenafspraken tussen evc-aanbieders, sectoren/branches en onderwijsinstellingen kunnen bijdragen aan overdraagbaarheid en verzilvering van ervaringscertificaten in het formele onderwijs. 1.3.3 Aanbevelingen voor inrichting van de twee routes voor validering van leerresultaten Stel een overgangsperiode vast Een overgangsperiode is nodig voor de verdere uitwerking van het nieuwe systeem met twee routes en voor het creëren voor condities voor respectievelijk de arbeidsmarktgerichte validering en de onderwijsgerichte validering. Dat betreft onder andere het heroverwegen en concreet beleggen van verantwoordelijkheden voor kwaliteit van valideringsinstrumenten, borging van kwaliteit, toezicht, registers, toegankelijkheid, financiering, rechten van het individu en informatievoorziening. Als vertrekpunt kunnen daarbij de beschrijvingen van de twee routes in bijlage 2 en 3 worden benut. Deze overgangsperiode is tevens nodig voor het ombouwen van het huidige evc-stelsel (regie op kwaliteitsborging door de overheid, beleidsregel en kwaliteitscode, erkenningssysteem, register, afstemming met beoordelende organisaties) en het anders organiseren van verantwoordelijkheden. Er dienen ook nieuwe afspraken te komen voor erkenning van branchestandaarden voor de validering van leerresultaten in route 1. Het voorstel is om een overgangsperiode tot 2016 in acht te nemen. In de voorin weergegeven samenvatting is een opzet voor een eerste implementatieplan voor de overgangsperiode opgenomen met daarin een planning van activiteiten en verdeling van verantwoordelijkheden. Creëer condities voor validering van leerresultaten Binnen het formele onderwijs gaat het om condities als toegankelijkheid voor volwassenen van valideringstrajecten, onderwijs op maat dat aansluit bij de competenties, kenmerken en behoeften van volwassenen en deskundigheid van professionals ten aanzien van methoden en instrumenten voor validering. Onderzocht moet worden of het wenselijk is om het toezichtkader BVE respectievelijk beoordelingskader accreditatie NVAO te Validering van leerresultaten, versie 1 15

verbreden en (meer) expliciete aandacht te besteden aan de kwaliteit van (en besluitvorming over) validering van leerresultaten bij instroom, toelating, het verlenen van vrijstellingen c.q. toekennen van studiepunten en het verstrekken van diploma s. Ook wat betreft het aanbieden van maatwerk bij onderwijstrajecten waarbij rekening wordt gehouden met reeds eerder verworven leerresultaten. Verder dient verkend te worden welke ondersteunende instrumenten en methoden er zijn om zowel standaarden voor leerresultaten als uitkomsten van validering van leerresultaten (ongeacht de route, het loopbaandoel en de standaard) zo duidelijk en vergelijkbaar mogelijk weer te geven en de kwaliteit ervan te kunnen borgen. Zoals beschrijving van standaarden in termen van leerresultaten, relateren van branchestandaarden aan Creboen Croho-standaarden, toepassing van EQF/NLQF (niveau-aanduiding van standaard) en van ECVET/ECTS (studiepunten/zwaarte-aanduiding voor opleidingen en -onderdelen). ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Het volgende hoofdstuk gaat nader in op het proces van validering van leerresultaten vanuit het perspectief van het individu, het geeft beslispunten aan en betrokkenen. Ook wordt weergegeven wat de Europese ontwikkelthema s zijn en hoe die zich verhouden tot de Nederlandse. De twee routes van validering staan weergegeven met processtappen en beslispunten voor het individu. Hierbij worden overeenkomsten, verschillen en tevens verbindingen tussen de twee routes weergegeven. Het hoofdstuk sluit af met een schematische beschrijving van voorbeelden van individuele trajecten en van overstappen tussen beide routes. In die voorbeelden is te zien dat verschillende beginsituaties en verschillende loopbaandoelen leiden tot inzet van verschillende instrumenten voor validering in verschillende individuele trajecten. 16 Validering van leerresultaten, versie 1

2 Toekomstbestendig systeem van validering van leerresultaten Voortbouwend op de bovengenoemde conclusies van de Stuurgroep EVC gaat het voor een toekomstbestendig systeem om validering van leerresultaten uit formeel, non-formeel en informeel leren in brede zin en om valideringsinstrumenten in brede zin. Evc-principes (recht doen aan opgedane kennis, vaardigheden en competenties) en -instrumenten (ervaringscertificaten) maken daar onderdeel van uit naast andere instrumenten voor validering. Een dergelijk stelsel sluit aan op de eerder beschreven aanbevelingen van de Europese Commissie 8 en die aanbevelingen waren ook onderwerp van een gezamenlijk seminar van de Europese Commissie en van Cedefop in april 2013 9. De vier belangrijkste stappen in een procedure voor validering van leerresultaten (eerder genoemd: identificeren en systematiseren van leerresultaten, documenteren, assessment en verstrekking van certificaten) hoeven niet altijd allemaal doorlopen te worden, zoals wel het geval is in het huidig evc-stelsel, waarin een evc-procedure altijd wordt afgesloten met een ervaringscertificaat. Welke stappen doorlopen dienen te worden, wordt bepaald door: Het loopbaandoel van een kandidaat; De bijbehorende eisen die aan de realisatie van het loopbaandoel worden gesteld, betreffende de leerresultaten en bijbehorende bewijzen. Die eisen worden gesteld door de betreffende werkgever of de instelling voor formeel vervolgonderwijs of instantie voor non-formele scholing, met inachtneming van landelijke kaders/eisen. 2.1 Validering van leerresultaten: stappen en beslispunten Het onderstaande schema (gebaseerd op documenten van het bovengenoemde internationale seminar) geeft een meer gedetailleerd beeld van de verschillende mogelijke stappen en bijbehorende beslispunten. In sommige gevallen volstaan de eerste stappen van identificeren en documenteren van leerresultaten, die worden gebruikt bij instrumenten zoals bijvoorbeeld het cv, portfolio en evp-procedures. Afhankelijk van het loopbaandoel kunnen verschillende soorten valideringstrajecten nodig zijn, bestaande uit meer of minder stappen, leidend tot verschillende valideringsresultaten/-bewijzen en met verschillende bijbehorende uitstroommomenten. Zie als voorbeelden de individuele trajecten in paragraaf 2.4 Het schema is bruikbaar in beide routes van validering van leerresultaten (dus zowel voor loopbaandoelen gericht op de arbeidsmarkt als het formele onderwijs). 8 Council Recommendation on the validation of non-formal and informal learning, December 2012 9 Seminar on validation of non-formal and informal learning. Joint seminar of the European Commission and Cedefop in association with the Irish Presidency of the Council of the EU (Mechelen, 9-10 april 2013) Validering van leerresultaten, versie 1 17

Schema: Valideringsproces: stappen en beslispunten Informatie, advies en begeleiding Informatie over de mogelijkheden Stimulering Ondersteuning Stimulering Begeleiding in het proces Advies over standaarden Advies over mogelijkheden Informatie over de beoordeling Ondersteuning en begeleiding gedurende de assessmentprocedure Informatie over mogelijke vervolgstappen Bepalen van loopbaandoel Identificatie van kennis, vaardigheden en competenties Documentatie van bewijs van leerresultaten Validering van leerresultaten door systemen afgestemd op de behoeftes van het individu Certificaat voor een kwalificatie (onderdeel) of ander valideringsbewijs Besluit om loopbaanstap te maken Besluit om te reflecteren op leerresultaten Besluit om leerresultaten zichtbaar te maken Besluit om gedocumenteerd bewijs te gebruiken voor (h)erkenning (informeel) Besluit over behoefte aan aanvullend leren Besluit om gevalideerd bewijs te gebruiken voor erkenning Besluit om verder te leren en te kwalificeren Schema: Valideringsproces: stappen en beslispunten Aan het valideringsproces gaat het proces van verwerving van leerresultaten vooraf. Na het valideringsproces kunnen nog vervolgstap(pen) nodig zijn voor de realisatie van het individuele loopbaandoel. Voor het loopbaandoel gericht op de arbeidsmarkt kan dat bijvoorbeeld een sollicitatiegesprek zijn. Voor het loopbaandoel gericht op verwerving van een diploma mbo of hoger onderwijs kan dat een (verkort)opleidingstraject zijn. Verwerving van leerresultaten uit: Informeel leren; Non formeel leren; Formeel onderwijs. Validering van leerresultaten Benutting van leerresultaten Vervolgacties ter realisatie van loopbaandoelen: Werk/arbeidsmarkt (en informeel leren) Vervolg non formele scholing (behalen branchecertificaat) Vervolg formele onderwijs (behalen mbo-/hoger onderwijsdiploma) Loopbaandoel Eisen aan inrichting valideringstraject Eisen vervolgtraject 18 Validering van leerresultaten, versie 1

De instrumenten in het valideringsproces moeten aansluiten op de onderscheiden behoeften/eisen van enerzijds kandidaten en anderzijds factoren die van belang zijn voor de realisatie van de loopbaandoelen (zoals beroeps-/functie-eisen of vervolgopleidingseisen). Kortom: er is geen one size fits all oplossing voor iedereen; maatwerk is vereist in het proces van validering. Dat geldt ook voor aansluitende acties na de validering (bijvoorbeeld non-formele scholing, werkleerervaring, formeel vervolgonderwijs, doorgroei in het werk of verandering van beroep). In elke stap van het valideringsproces moet afgewogen worden of inzet van een complexer en duurder instrument wenselijk is voor het realiseren van het loopbaandoel (zie onderstaand schema). Hoe complexer het instrument, hoe meer inzet en waarborgen nodig zijn, hoe duurder het wordt. Complexiteit Branchecertificaat/diploma Ervaringscertificaat (evc) Ervaringsprofiel (evp) (e)portfolio CV Schema: instrumenten voor validering in relatie tot complexiteit en kosten Kosten 2.2 Ontwikkelthema s in Europees verband Voor doorontwikkeling van validering van leerresultaten op basis van samenwerking tussen lidstaten zijn door de Europese Commissie de volgende ontwikkelthema s benoemd, die van belang zijn voor de Nederlandse situatie: Hoe benutting, beschikbaarheid en toegankelijkheid te vergroten? Dit thema raakt onder andere het vraagstuk van kwantiteit. Hoe de kwaliteit van de professionals te versterken en verheldering van de procedures/instrumenten die ze toepassen? Dit thema raakt het vraagstuk van de kwaliteit. Welke kwalificatie- of beroepsstandaarden zijn bruikbaar voor validering (kunnen dezelfde standaarden benut worden voor validering als voor formeel onderwijs en welke methoden (en hoe voldoen deze aan eisen van betrouwbaarheid en validiteit)? Dit thema raakt het vraagstuk van kwaliteit, waaronder het debat welke standaarden geschikt zijn voor de realisatie van onderscheiden leerdoelen (gelet op het verschil in eisen/standaarden betreffende respectievelijk beginnend beroepsbeoefenaren, vakvolwassen beroepsbeoefenaren en eventueel nog verder gevorderde beheersingsniveaus van beroepsbeoefenaren). Hoe kan de kwaliteit van de validering van leerresultaten geborgd worden ofwel hoe kan vertrouwen in uitkomsten gerealiseerd worden? En hoe kan de betrokkenheid van de benodigde actoren gerealiseerd worden? Validering van leerresultaten, versie 1 19

Dit raakt het vraagstuk van kwaliteit. 2.3 Validering van leerresultaten voor verschillende loopbaandoelen In de vorige paragraaf is een beeld geschetst van de stappen en beslispunten in het proces van validering van leerresultaten in relatie tot loopbaandoelen en vervolgacties. Hier geven we weer hoe validering van leerresultaten eruit kan zien binnen de twee routes voor validering: De route voor loopbaandoelen gericht op de arbeidsmarkt en eventueel non-formele scholing, met bijbehorende eisen aan leerresultaten en bewijzen ervan; De route voor loopbaandoelen gericht op het behalen van diploma s mbo- en hoger onderwijs binnen het formele onderwijs, met bijbehorende eisen aan leerresultaten en bewijzen hiervan. Voor het schema is onder meer gebruik gemaakt van ervaringen in Noorwegen met het daar gehanteerde systeem van validering van leerresultaten. In het schema zijn de routes nader beschreven en geordend naar de eerder aangegeven stappen van het valideringsproces, waarbij per stap globaal is aangegeven wat de taken van de actoren, de instrumenten en de resultaten zijn. Validering voor de arbeidsmarkt en eventuele non-formele scholing Validering voor het formele onderwijs Stappen in het Mbo Ho valideringsproces 1.Informeren & Informatie door: Informeren & begeleiden Informatie door: begeleiden Werkgevers door: (bepalen loopbaandoel en eventuele standaard) (Instituties van) sociale partners O&O fondsen Brancheorganisaties Regionale leerwerkloketten EVC-centra Organisaties voor bemiddeling en toeleiding Onderwijsinstellingen mbo (Instituties van) sociale partners Loopbaancentra Regionale leerwerkloketten EVC-centra Onderwijsinstellingen ho en wo (Instituties van) sociale partners Loopbaancentra Regionale leerwerkloketten EVC-centra naar werk 2.Identificeren en Ontwikkeling van cv, (e)- Ontwikkeling portfolio Ontwikkeling portfolio systematiseren van portfolio of evp door: door: door: leerresultaten Individuen Individuen Individuen Evt. begeleiders Loopbaanbegeleiders Loopbaanbegeleiders HRD 3.Documenteren CV met referenties Portfolio met overzicht Idem bij een Croho- 20 Validering van leerresultaten, versie 1

van leerresultaten Portfolio met van competenties en standaard competentiebewijzen ten bewijzen bij een Crebo- opzichte van een gekozen standaard standaard 4.Assessment van Assessment in relatie tot een Assessment in relatie tot Assessment in relatie tot leerresultaten branchestandaard, Crebo- of een Crebo-standaard een Croho-standaard Croho-standaard (zonder dat daar rechten aan ontleend kunnen worden binnen Door erkende assessoren Door erkende assessoren onderwijs). Door: assessoren, loopbaanbegeleiders, anderen. Of zelfassessment van prestaties in het werk + verificatie door werkgever/bemiddelaar of anders 5.Certificeren Een geverifieerd (= gevalideerd) competentiebewijs, bv. een portfolio met competentiebewijzen of een ervaringscertificaat. Een landelijk erkend bewijs van competentie (diploma, vrijstelling, schoolverklaring). Evt. ECVET credits Een landelijk erkend bewijs van competentie (diploma, vrijstelling, schoolverklaring). Evt. ECTS credits Maatregelen/instrumenten die o.a. het niveau en de zwaarte van standaarden voor leerresultaten zichtbaar en vergelijkbaar maken, zoals EQF/NLQF, ECVET, ECTS en ketenafspraken. Tussen elke stap staat een beslispunt: doorgaan naar een volgende stap of is het resultaat van de huidige stap voldoende voor het loopbaandoel? Competentiebewijzen uit de ene route hebben niet zonder meer waarde voor de andere route. Goede aansluiting tussen de twee routes is van belang. Kandidaten kunnen bijvoorbeeld van loopbaandoel veranderen of op een later moment aan een ander vervolgtraject de voorkeur geven. Een goede aansluiting draagt bij aan een soepele overgang, sneller en meer resultaat en minder kosten. Dat kan worden gerealiseerd door het maken van meerdere soorten afspraken, te weten: a. Afspraken op landelijk-sectoraal niveau over de in die sector te hanteren standaarden (bijvoorbeeld: welke standaarden zijn geschikt voor welke Validering van leerresultaten, versie 1 21

loopbaandoelen, de relaties tussen -op elkaar aansluitende of verwante - standaarden, de wijze van beschrijving van standaarden). b. (Keten)afspraken tussen aanbieders van valideringstrajecten en onderwijsinstellingen om het aanbod (van validerings- en vervolgtrajecten) voor kandidaten zo goed mogelijk op elkaar aan te laten sluiten. Deze afspraken kunnen behalve op lokaal niveau ook op landelijk-sectoraal niveau worden gemaakt. Transparantie en vergelijkbaarheid van standaarden wordt bevorderd door bijvoorbeeld standaarden nauwgezet te beschrijven in termen van leerresultaten, met een transparante ordening van leerresultaten, een vergelijkbare competentietaal (met gedragsankers), met een eenduidige niveau-aanduiding (volgens de descriptoren van het NLQF/EQF), een eenduidige zwaarteaanduiding. Achter het bovenstaande schema met de twee routes gaat uiteraard een zeer gevarieerde werkelijkheid schuil, met vele verschillende leerdoelen, instrumenten, trajecten, actoren enzovoort. In de volgende paragraaf staan enkele voorbeelden van individuele trajecten binnen en tussen beide routes. 2.4 Voorbeelden van individuele trajecten binnen het nieuwe systeem In deze paragraaf zijn enkele voorbeelden van valideringstrajecten weergegeven in relatie tot verschillende beginsituaties en verschillende loopbaandoelen. Om de verschillen en overeenkomsten duidelijk weer te geven wordt een beschrijvingskader gehanteerd met een vaste reeks elementen per kolom. Per voorbeeld lichten de elementen op die van toepassing zijn: Een aantal voorbeelden is niet alleen weergegeven in een schema, maar ook voorzien van een nadere toelichting. Bij de overige voorbeelden is volstaan met de schematische weergave. Beginsituatie Doel Standaard Traject Resultaat van validering Heeft een verouderd mbo 3 diploma (zorg) Heeft 3 jaar in de zorg gewerkt Is gestopt met werken toen zij kinderen kreeg Wil graag terugkeren in de gehandicaptenzorg Ervaringscertificaat Loopbaanoriëntatie Werkzoekend naar werk Doorgroei in werk Van werk naar werk Branchescholing /certificaat Formeel onderwijs Branche Identificeren systematiseren Documenteren Assessment Certificeren CV Portfolio Ervarings-profiel Vrijstellingen V E R V O L G T R A J E C T Onderwijs/ diplomering Diploma 22 Validering van leerresultaten, versie 1