BREAK UP THEMA voor de Rooms-Katholieke Kerk Scheiden DOEL Tieners ontdekken dat een scheiding veel met jezelf doet en allerlei gevolgen heeft... Ook ontdekken ze hoe belangrijk het is om er met anderen over te praten. Samen denken ze na of zij iets voor vrienden kunnen betekenen die dit meemaken. INHOUD TOTAAL 70. Online Opener Hartjes scheiden min. Spel 1 Uit elkaar min. Spel 2 Game over min. Aankondigingen Broke up min. Starter Schuldloos min. Weerwoord Van dichtbij bekeken 7 min. Praatje Uit elkaar getrokken min. Doe Tip min. Preek van de week Troost min. Mega Bite S.O.S. 10 min. Re:flect Respons 8 min. Uitsmijter Eierenestafette min. Chill Out INTRODUCTIE In Nederland lopen veel huwelijken uit op een echtscheiding. Het aandeel echtscheidingen waarbij minderjarige kinderen zijn betrokken, nam de afgelopen jaren toe met meer dan de helft. Jaarlijks maken zo n 33.000 minderjarige kinderen de scheiding van hun ouders mee; 20.000 ouders die samenwonen en uiteengaan (bron: CBS). De kans is dus groot dat er ook in jouw Rock Solid groep tieners zijn die een scheiding van hun ouders mee hebben gemaakt of het van dichtbij in een ander gezin hebben zien gebeuren. Echtscheiding is een ingrijpende gebeurtenis, een schok waarbij het normale leven wordt verstoord. Een echtscheiding is het besluit van ouders, maar het heeft een groot bepalend effect op het verdere leven van kinderen. Elke situatie is weer anders en iedere tiener reageert anders. Bij de één lijkt het langs hem of haar heen te gaan, de ander raakt er diep van in de put. Na een scheiding laten veel tieners verdriet zien, ontstaat er angst voor onbekende situaties of worden tieners boos. Boosheid vanwege het creëren van deze nare situatie of het gevoel door een ouder in de steek te worden gelaten. Vooral wanneer er een derde persoon in het spel is kan boosheid de boventoon voeren bij de emoties 169
BREAK UP van de tiener. Een scheiding levert vaak ook een groot loyaliteitsprobleem op. Kinderen vanaf 12 jaar worden weliswaar gehoord over hun toekomst, maar in praktijk wordt er vaak behoorlijk wat morele druk op hen gelegd. Soms zijn tieners na een scheiding ook opgelucht, omdat er een eind is gekomen aan een nare periode van veel ruzies in huis. In dit programma gaan tieners aan de slag met het thema echtscheiding. Voor sommige tieners kan dit betekenen dat ze herinnerd worden aan pijnlijke gebeurtenissen. Anderen zullen minder met dit onderwerp hebben, maar dit betekent niet dat ze niets aan de avond kunnen hebben. Tieners ontdekken dat zij ook iets kunnen betekenen voor leeftijdsgenoten die hier mee te maken hebben. Daardoor ontstaat er wellicht meer begrip. Er zijn ook tieners die geen gescheiden ouders hebben, maar bijvoorbeeld wel veel ruzies thuis kennen. Het programma biedt ruimte om te praten over het thema. Let op dat je tieners die iets vertellen niet als voorbeeld neemt gedurende het programma. Realiseer je dat het een gevoelig onderwerp is en het allerlei emoties en gedrag kan losmaken. Streef naar veiligheid in de groep, zodat tieners hun eigen ervaringen willen vertellen. Push hen niet om hun verhaal te doen, wanneer ze zich daar niet prettig bij voelen. Wanneer een tiener wil vertellen, luister dan naar zijn/haar verhaal, leef mee en oordeel niet over de situatie of de ouders van de tiener. Probeer ook geen oplossingen aan te reiken, maar luister naar de tiener, toon begrip en vraag door. Ga als het nodig is of als een tiener dat aangeeft na afloop van het programma één op één met een tiener in gesprek. Dit kan bijvoorbeeld tijdens de Chill out. ONLINE Nodig de tieners uit voor de volgende Rock Solid avond. Zoek op YouTube naar (Jan en Yolanthe zijn uit elkaar) en stuur de link van het filmpje in de mail mee. OPENER HARTJES SCHEIDEN Zorg voor een paar zakken hartjessnoepjes. Tieners proberen zo snel mogelijk de verschillende kleuren hartjes van elkaar te scheiden. Activiteit Maak groepjes van vijf tieners. Zet vijf meter bij hen vandaan de zak met hartjessnoepjes. Na het startsein gaan de tieners zo snel mogelijk de verschillende kleuren hartjes van elkaar scheiden. De winnende groep heeft als eerste de zak gesorteerd! 170
SPEL 1 UIT ELKAAR Zorg dat er voor ieder tweetal een dropjojo is. Tieners proberen aan elkaar gehechte dropjojo s, zonder dat ze uiteen vallen, te scheiden van elkaar. Activiteit Ga met de hele groep in een grote kring staan. Geef ieder tweetal een dropjojo. Na het startsein gaat ieder tweetal proberen zo snel mogelijk hun jojo af te rollen. Daarbij moet de dropsliert wel heel blijven. Tieners die een gebroken sliert hebben, stappen uit de kring en proberen alle stukjes drop aan elkaar te knopen tot één grote cirkel. Het winnende tweetal zijn zij die het snelste de dropjojo heeft afgerold, zonder dat daarbij de sliert kapot is gegaan. Vraag aan de winnaars om van het koord drop (door deze uit elkaar te trekken) twee slierten te maken. Lukt hen dat ook Geef ze een applaus! Meet ook hoelang het koord is dat de andere tieners weer aan elkaar geknoopt hebben. Vertel Vandaag gaat het bij Rock Solid over scheiden. Als je ouders gaan scheiden is dat heftig om mee te maken! Misschien had je het wel nooit verwacht. Net als een jojo kan je heen en weer geslingerd worden tussen boosheid, verdriet, onverschilligheid, enz. SPEL 2 GAME OVER Zorg voor een aantal bellenblazen. Zet twee lange strepen op de grond met tape. De strepen staan tegenover elkaar met ongeveer vier meter er tussen. Zet tussen de strepen precies in het midden nog een andere streep. Tieners gaan kleine en grote bellen van elkaar scheiden. Activiteit Maak groepjes van vijf tieners. Elk groepje wijst een vrijwilliger aan die in het midden gaat staan. Geef iedere vrijwilliger een bellenblaas. Na het startsein gaat de vrijwilliger proberen zoveel mogelijk bellen te blazen. De teamgenoten van de vrijwilliger proberen de grote bellen te scheiden van de kleine. De grote bellen moeten naar rechts en de kleine bellen naar links. Iedere grote bel die over de streep komt, levert twee punten op en elke kleine bel levert één punt op. Leiders houden de puntentelling bij. De winnende groep heeft de meeste punten. 171
BREAK UP Vertel Om een scheiding van je ouders kun je niet heen! En het heeft grote en kleine consequenties voor je leven. Alles wat gewoon was lijkt uit elkaar te spatten. Opeens hoor je over verhuizen en moet je nadenken bij wie jij gaat wonen. Leiderstip: Zorg dat één van de leiders verslag geeft van deze game als een reporter van een voetbalwedstrijd. AANKONDIGINGEN BROKE UP Print van tevoren de aankondigingen uit en knip ze in twee delen. Verstop de verschillende helften in de ruimte. Zorg voor wat lekkers voor het winnende team. De tieners gaan samen zoeken naar een oplossing en met elkaar in overleg. Activiteit Maak teams van drie tieners. De tieners gaan met hun team de verstopte halve strookjes opzoeken. Leg uit dat alle aankondigingen verscheurd zijn en ze dus twee delen moeten zien te vinden of moeten overleggen met een ander team. Vraag ieder team om de mededelingen op te lezen. Geef het winnende team dat de meeste aankondigingen in zijn geheel kan vertellen hun prijsje. STARTER SCHULDLOOS Zorg voor een simpele parcoursbaan die door twee tweetallen gelopen kan worden en zet materialen klaar die ze moeten meenemen. Zorg voor tape. Tieners ontdekken dat zij niet de schuldige zijn van een scheiding. Activiteit Vraag tieners om tweetallen te vormen (liefst jongen / meisje) en tape hun benen aan elkaar, zodat ze letterlijk aan elkaar vast zijn geplakt. Na het startsein gaan de twee tweetallen zo snel mogelijk het parcours afleggen en de materialen meenemen die er staan. De tape mag echter niet scheuren of losraken dus ze moeten heel goed samenwerken! De snelste tweetallen strijden later nog eens tegen elkaar, zodat er één winnend tweetal is. 172
Vertel Dit spel maakt duidelijk dat een partner-relatie behoorlijk wat samenwerking vereist en niet eenvoudig is. Niet altijd lukt het! Soms gaan ouders uit elkaar. Belangrijk is dat je door dit spel ook ziet dat de partnerrelaties bestaat uit je ouders. Soms denk je als je ouders uit elkaar gaan dat het misschien jouw schuld is. Dat is niet zo. Je ouders kunnen niet meer met elkaar over weg. WEERWOORD VAN DICHTBIJ BEKEKEN 7 Kopieer voor iedere leider onderstaande vragen. Tieners praten over de echtscheiding van hun ouders of over een echtscheiding die ze van dichtbij hebben meegemaakt. Activiteit Ga in kleine groepjes zitten en ga samen in gesprek over de volgende vragen. - Wat heb jij gehoord over de breuk van Jan & Yolanthe - Wat vind jij van ruzie - Heb je wel eens meegemaakt dat je ouders ruzie hadden - Wat doe jij dan Hoe voel jij je daarbij - Heb je wel eens een echtscheiding meegemaakt van dichtbij - Had je dat verwacht - Wat vind je daarvan - Wat was de reden om te gaan scheiden - Wat voor gevolgen had de scheiding - Neem voor de volgende vragen de tijd als één van de tieners een echtscheiding heeft meegemaakt. Dit kan gevoelig liggen. Push tieners niet, laat het uit henzelf komen. - Wat hield jou het meest bezig tijdens de scheiding (Bijv. waarom hebben ze telkens ruzie) - Wat hield jou het meest bezig na de scheiding (Bijv. bij wie moet ik gaan wonen) - Wat vond jij het meest vervelend aan de scheiding - Wie of wat is belangrijk voor je geweest rond de scheiding - Hoe reageerden je vrienden op de scheiding - Hoe had je graag gewild dat ze reageerden - Hoe is het contact op dit moment met je ouders / broers / zussen Leiderstip: Check of er onlangs een bekende BN'er is gescheiden en gebruik hen als voorbeeld in plaats van Jan & Jolanthe. 173
BREAK UP PRAATJE UIT ELKAAR GETROKKEN Vertel Zorg voor een dropjojo. Tieners ontdekken dat een scheiding veel met jezelf doet en allerlei gevolgen heeft. Ze horen dat het belangrijk is dat je er met anderen over praat. Tijdens de starter hebben jullie het spel gespeeld met tape. Jullie waren aan elkaar gehecht met tape en kregen de opdracht om de spullen op te halen. Samen close blijven was niet zo simpel! Er was behoorlijk inspanning nodig om het koppel bij elkaar te houden zonder dat de tape scheurde! Met relaties is dat net zo en helaas, het lukt niet altijd. Er kunnen allerlei redenen zijn waarom het mislukt en ouders op een dag uit elkaar gaan. Belangrijk is om te onthouden dat een kind niet de schuldige is. Ouders manoeuvreren samen en kunnen niet met elkaar overweg! Een scheiding doet veel met je ouders, maar ook veel met kinderen. Laat de dropjojo zien. De drop is aan elkaar gehecht en het is helemaal niet de bedoeling dat het uiteen gaat. Toch gebeurt het. Misschien zou je het liefste je twee ouders als twee gebroken dropdraadjes weer aan elkaar willen knopen. Weer bij elkaar en alles zoals het was. Maar de realiteit is dat je ouders deze beslissing nemen. Helaas, jij kan daar niets aan doen! Je kunt je behoorlijk boos en machteloos voelen! Er gaan allerlei dingen in je leven veranderen. Misschien voel je je wel uit elkaar getrokken. Voor wie moet je gaan kiezen: je vader of je moeder Waar gaan ze wonen en wat betekent dat voor je school Bij wie gaat je broer of zus wonen Ingewikkelde vragen. Belangrijk is dat je met alles wat er gebeurt niet in je eentje blijft zitten. Praat erover met je vrienden of vriendinnen, een oom of tante, of andere mensen die je vertrouwt. Als je merkt dat het echt niet goed met je gaat is het ook niet raar dat je eens met iemand praat die helemaal niets van de situatie weet. Hij of zij kijkt er soms heel anders tegenaan en dat kan helpen. Op school en in de kerk zijn er vertrouwenspersonen die graag naar je verhaal willen luisteren. DOE TIP Kopieer de werkbladen voor ieder groepje van vier tieners. Knip de spelkaarten uit. Serveer tijdens deze activiteit chips of snoep. Kopieer het tweede werkblad met de lege kaartjes voor elke groepje twee of drie keer. Tieners ontdekken op welke manieren je kunt reageren op een scheiding en hoe je iets kunt betekenen voor anderen. Activiteit Maak groepjes van ongeveer vier tieners. Ieder groepje krijgt een eigen set spelkaarten en legt alle kaarten zichtbaar op tafel. De leider wijst iemand willekeurig aan die mag beginnen met het uitkiezen van een situatiekaart. De situatiekaart wordt in het midden van de tafel gelegd. De andere tieners bedenken een tip die zij bij de situatie vinden passen. Degene die 174
als eerste een tip op een tipkaart schrijft, legt deze bij de situatiekaart in het midden en geeft in één zin aan waarom hij / zij voor deze tip kiest. De twee kaarten samen vormen een setje en de speler die de tipkaart neer heeft gelegd mag het setje houden. Vervolgens mag degene die de tipkaart in het midden heeft gelegd een nieuwe situatiekaart uitzoeken. Anderen bedenken weer zo snel mogelijk een goede tip. De winnaar is de speler die uiteindelijk de meeste setjes kaarten heeft verzameld. PREEK VAN DE WEEK TROOST Vertel Zorg voor een Bijbel. Tieners ontdekken dat God hen wil troosten en moed wil geven in een tijd dat ze het moeilijk hebben. Als je ouders gaan scheiden of gescheiden zijn doet dat pijn. Het is heel vervelend dat er ineens van alles gaat veranderen. Je ouders zijn niet meer samen. Ze wonen allebei ergens anders en jij zit daar tussenin. Dan ben je bij je vader en dan ben je weer bij je moeder. Een scheiding meemaken is heel pijnlijk. Lees Psalm 23:4 en Hebr. 4:14-16 Leg uit God kent onze problemen en onze pijn. Hij weet wat er in ons omgaat, en bij Hem kunnen we altijd terecht. Onthoud dat God er ook in deze tijden voor je wil zijn. Vertel Hem waar je mee zit en waar je tegenop ziet. Misschien verandert de situatie niet, maar Hij wil je troosten. In Psalm 23 zegt David dat zelfs al gaat hij door een donker dal, hij niet bang is, omdat God bij Hem is. Als je in een donker dal zit dan zie je het eigenlijk niet meer zitten. Aan alle kanten duiken bergen op en je vraagt je af waar je heen moet. Maar, zegt David toch ben ik niet bang, omdat U bij me bent. Misschien had David dat gevoel eerst wel helemaal niet. Leek God ver weg. Maar, God is er bij, al merk je het misschien niet altijd. Zelfs in de meest bizarre omstandigheden mag je weten dat God bij je is en blijft en bij Hem mag je altijd je hart uitstorten. God wil ons troosten en moed geven! Leiderstip: Let op: dat je tieners die iets vertellen niet als voorbeeld neemt gedurende het programma. Realiseer je dat het een gevoelig onderwerp is en het allerlei emoties en gedrag kan losmaken. Streef naar veiligheid in de groep, zodat tieners hun eigen ervaringen kunnen vertellen. Wanneer een tiener wil vertellen, luister dan naar zijn/haar verhaal, leef mee en oordeel niet over de situatie of de ouders van de tiener. Probeer ook geen oplossingen aan te reiken, maar luister naar de tiener en toon begrip. Wanneer je zelf tijdens of nadat je ouders zijn gescheiden Gods troost hebt ervaren, vertel dit dan aan de tieners. Het horen van jouw verhaal waarin jij hulp van God kreeg in een moeilijke thuissituatie, maakt je Preek van de Week concreet. Ook kan het tieners uitnodigen om open te zijn. 17
BREAK UP MEGABITE S.O.S. 10 Zorg voor een Bijbel. Tieners ontdekken dat we ook met alle vragen en boosheid (die een scheiding kan oproepen) naar God mogen gaan. Activiteit Vraag de tieners om zelf kleine groepjes te vormen, zodat er een veilige setting ontstaat om te praten. Leg op een eerlijke en open manier aan de tieners uit dat een scheiding veel met je doet. Het kan een hoop emoties en vragen oproepen. Vraag de tieners welke vragen zij aan God zouden willen stellen als of toen hun ouders uit elkaar gingen. Wat zouden ze willen zeggen tegen God Geloven ze dat God hen wil troosten zoals ze net in de preek gehoord hebben Vertel dat er in de Bijbel door mensen ook veel geschreven staat over waar zij mee zaten: emoties, vragen en worstelingen. Dit kan ons ook helpen. Lees Psalm 22: 2-3, 20,21 Leg uit Psalm 22 is gemaakt door koning David en uit vers 21 kunnen we begrijpen dat iemand hem wil vermoorden. Hij zit in de put en voelt zich door God verlaten. Hij is angstig en vertelt God dat Hij overdag God aanroept en niets hoort en s nachts ook geen rust vindt. Hij smeekt God om hulp in zijn benarde situatie en vraagt om bevrijding, zodat hij niet gedood zal worden. De Bijbel is een heel eerlijk boek en gaat vragen en allerlei gevoelens die wij kunnen hebben in moeilijke omstandigheden niet uit de weg. Deze Psalmen laten ons zien dat we echt al onze boosheid, vragen, twijfels, eenzaamheid, onmacht, verdriet, maar ook opluchting bij God mogen brengen! Lees Johannes 19:2-27 Leg uit In deze Bijbeltekst lezen we een klein stukje van het moment dat Jezus aan het kruis hangt. We kunnen ons afvragen waarom Jezus moest lijden, waarom greep God niet in bij het sterven van Jezus God greep niet in maar gaf wel de garantie om te leven aan Zijn moeder Maria en Zijn geliefde leerling Johannes. Johannes neemt Maria op in zijn huis, zodat ze verder kunnen leven. God grijpt hier niet in bij het lijden, maar geeft wel troost door Zijn leerling te geven als zoon aan Zijn moeder. En de leerling ontvangt een moeder. Lees Hebr. 4:14-16 Leg uit We lezen dat Jezus, omdat Hij zelf ook geleden heeft aan het kruis, weet wat pijn is. Jezus weet wat je voelt en hoeveel pijn je hebt. Bij Jezus mag je zonder aarzelen terecht (vs 16). Hij hoort je! Je bidt niet voor niets, want er staat, waar we telkens 176
als we hulp nodig hebben barmhartigheid en genade vinden. Het betekent niet dat alles oplost of je woede als sneeuw voor de zon verdwijnt, maar realiseer je dat God je niet alleen in je ellende laat zitten. Als je durft te vertrouwen op God zal Hij je kracht geven om de pijn die een scheiding bijvoorbeeld met zich meebrengt te dragen. Vraag Hem om die kracht en zoek troost bij Hem! Hij is bij je en wil je troosten! RE:FLECT RESPONS 8 Zorg voor pennen en twee kleuren post-it-briefjes. Tieners benoemen hoe zij van waarde kunnen zijn voor anderen en wat ze hebben geleerd van deze bijeenkomst. Activiteit Ga in een kring zitten en geef iedere tiener een pen en twee kleuren post-itbriefjes. Leg uit dat de ene kleur post-it bedoeld is om een vraag die je hebt over dit thema nog te stellen en op de andere kleur post-it schrijf je wat jij kunt betekenen voor iemand die een scheiding heeft meegemaakt (waardebriefje). Doe als leiders ook mee en verzamel alle briefjes in een mandje. Schud de briefjes en vraag nu iedereen een briefje te pakken met een vraag en een waardebriefje. Probeer antwoord te geven op de vraag of vraag hulp en reageer op het waardebriefje. Zorg dat iedereen aan de beurt komt. UITSMIJTER EIERENESTAFETTE Zorg voor een paar doosjes eieren. Zet van tevoren twee lange strepen op de grond met tape. De strepen liggen tegenover elkaar met ongeveer 4 meter er tussen. Zet aan één kant voor elk groepje twee schaaltjes neer. Tieners sluiten de avond spetterend af. Activiteit Maak groepjes van vier tieners. Geef elk groepje vier eieren. Vraag de groepjes achter elkaar achter de lijn te gaan staan. Na het startsein pakt de achterste tiener een ei, tikt het ei stuk, en geeft de inhoud van het ei aan de eerste tiener. De eerste tiener houdt het ei in zijn hand en loopt ermee naar de overkant waar ze de eieren scheiden: in het ene bakje doen ze het eigeel, in het andere bakje het eiwit. Het team dat als eerste de vier eieren gescheiden heeft, is de winnaar. CHILL OUT 177
TIP SITUATIEKAARTEN BREAK UP 1. Je vriend weet het even niet meer. Hij moet gaan kiezen waar hij gaat wonen bij zijn vader of zijn moeder. 2. Een goede vriendin heeft al drie keer hetzelfde verteld over de scheiding van haar ouders. Wat doe je 3. Je vriendin wil eigenlijk het liefste niet meer thuis zijn. Iedere keer ruzie. Kan je iets voor haar betekenen 4. Sinds je vriend een nieuwe stiefvader heeft, vraagt hij je nooit meer bij hem thuis. Vroeger waren jullie uren aan het gamen. Wat doe je. Een vriendin zit wat in een dip sinds de scheiding van haar ouders. 6. Een goede vriendin belt in paniek op en vertelt dat haar ouders laaiende ruzie hebben. 7. Je vader heeft gezegd hoe laat je thuis moet zijn, maar jij vindt dat te vroeg. Je moeder weet van niets en is die avond alleen thuis. 8. Je wilt meer contact met je broer, maar van hem hoeft dat niet. 9. Je vriendin vertelt dat haar vader gaat hertrouwen en dat ze het er moeilijk mee heeft. 10. Je krijgt van je moeder geen zakgeld, omdat je het van je vader al krijgt. 11. Je wilt eigenlijk niet met je vader en ook niet met je moeder mee op vakantie. Ze zijn toch alleen maar druk met zichzelf! Wat doe je 12. Een klasgenoot is sinds zijn ouders gescheiden zijn onuitstaanbaar in de klas. 13. Je vriend geeft zijn vader de schuld van de scheiding. Hij vraagt keer op keer bevestiging alsof jij dat weet. Wat doe je 14. Je vriend wil meer tijd met je doorbrengen, want het is thuis toch niet meer gezellig. Hoe reageer jij 178
TIP TIPKAARTEN 1. Vraag de vriendin om een tijdje ergens te gaan logeren, zodat ze er rustig over na kan denken. 2. Het vraagt wat van jou, maar heb wat geduld. Je vriend zit echt in een rottijd! 179