DEFINITIEF RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ DE VRIJE SCHOOL GRONINGEN, afdeling VWO Plaats: Groningen BRIN-nummer: 16NK Onderzoeksnummer: HB2780075 Onderzoek uitgevoerd op: 7 april 2009 Conceptrapport verzonden op: 4 juni 2009 Rapport vastgesteld te Zwolle op: 2 juli 2009 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 7 april 2009 een onderzoek uitgevoerd op De Vrije School Groningen afdeling vwo om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De inspectie heeft voor De Vrije School Groningen een risicoanalyse uitgevoerd. Uit deze analyse is naar voren gekomen dat de opbrengsten onvoldoende zijn op de afdeling vwo. Uit deze analyse is ook gebleken dat er tekortkomingen zijn op het gebied van de naleving van wet- en regelgeving op alle afdelingen. Op 1 oktober 2008 heeft de inspectie de uitkomsten van deze risicoanalyse bij het bevoegd gezag aan de orde gesteld. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten dat het bestuur een onderzoek laat uitvoeren om de situatie in kaart te brengen. In een vervolggesprek op 11 februari 2009 zijn de resultaten van dit onder de verantwoordelijkheid van het bestuur uitgevoerde onderzoek besproken. Uit de nadere analyse van het onderzoek kwam naast de onvoldoende opbrengsten op de afdeling vwo, naar voren dat er mogelijk risico s zijn in de kwaliteit van het onderwijsleerproces op alle afdelingen. Naar aanleiding hiervan heeft de inspectie van het onderwijs op 7 april 2009 een nader onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs in de afdeling vwo uitgevoerd. Onderzoeksopzet De inspectie heeft de opbrengsten van de afdeling vwo beoordeeld op basis van de opbrengstenkaarten 2007, 2008 en 2009. Naar aanleiding van de onvoldoende opbrengsten zijn de kernindicatoren onderzocht om vast te stellen of er al dan niet sprake is van een zeer zwakke afdeling vwo. Op basis van de resultaten van het externe onderzoek zijn de kernindicatoren uitgebreid met kwaliteitsaspecten 1 en 2. Het onderzoek heeft betrekking op alle afdelingen. Onderzoeksmethode Deze rapportage is gebaseerd op: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Onderzoek op locatie, waarbij schooldocumenten zijn bestudeerd en gesprekken zijn gevoerd met: de schoolleiding; leerlingen; docenten; coördinator leerlingenzorg, decanen en eindexamencoördinator; Lesbezoeken op alle afdelingen. De resultaten van het onderzoek zijn aan het eind van de dag teruggekoppeld aan de directie, de schoolleiding en een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag. 16NKdefinitiefRvBH2780075 2
Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het toezichtkader Voortgezet Onderwijs 2006. Daarnaast is gebruik gemaakt van aanvullende normeringen die opgenomen zijn in de notitie: Beslisschema aangepast arrangement VO, van februari 2009. In het jaarwerkplan 2008 verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zijn onderzocht. Al deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. 16NKdefinitiefRvBH2780075 3
2. BEVINDINGEN VRIJE SCHOOL GRONINGEN afdeling vwo 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Resultaten 5 11.1 De leerlingen behalen het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 11.2 De leerlingen lopen weinig vertraging op in de opleiding vwo. 11. 3 De leerlingen van de opleiding vwo behalen voor hun centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 11. 4 Bij de opleiding vwo zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. Kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de kenmerken van de leerlingenpopulatie. 1.2 De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen zoals geformuleerd in het schoolplan. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert systematisch de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 1.5 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.6 De school borgt de kwaliteit van leren en onderwijzen. 1.7 De school waarborgt de kwaliteit van het schoolexamen en van andere toetsinstrumenten. 1.9 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. Voorwaarden kwaliteitszorg 2.1 De school heeft inzicht in de sterke en zwakke punten van de eigen organisatie. 2.2 De schoolleiding stuurt de kwaliteitszorg aan. 2.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. 2.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn personeel, directie, leerlingen, ouders/verzorgers en bestuur betrokken. 16NKdefinitiefRvBH2780075 4
Leerstofaanbod 3.1 Het leerstofaanbod in de onderbouw voldoet aan de wettelijke vereisten. 3.2 Het leerstofaanbod in de bovenbouw is dekkend voor de examenprogramma s. 3.3 Het leerstofaanbod in de verschillende leerjaren sluit op elkaar aan. 3.4 Het leerstofaanbod in de verschillende vakken vertoont samenhang. 3.5 Het leerstofaanbod maakt afstemming mogelijk op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. Tijd 4.1 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten. 4.3 De uitval van geplande onderwijsactiviteiten blijft beperkt. 4.4 Het ongeoorloofd verzuim van leerlingen is beperkt. 4.5 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Pedagogisch handelen 5.1 De leraren bevorderen het zelfvertrouwen van de leerlingen. 5.2 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en met leraren omgaan. 5.3 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. Didactisch handelen 6.2 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 6.9 De leraren stemmen hun didactisch handelen af op verschillen in ontwikkeling tussen leerlingen. De leerlingen spelen een actieve en zelfstandige rol binnen de onderwijsactiviteiten. 7.1 De leerlingen krijgen te maken met activerende werkvormen. 7.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. De school biedt leerlingen, ouders en personeelsleden een respectvolle en veilige omgeving. 8.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op de school voordoen. 8.2 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. Begeleiding 9.1 De mentoren stimuleren het welbevinden en de motivatie van de leerlingen. 9.2 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures. voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 10.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg die de gesignaleerde leerlingen nodig hebben. 10.3 De school voert de zorg planmatig uit. 10.7 De school zoekt de structurele samenwerking met ketenpartners waar noodzakelijke interventies op leerlingniveau haar eigen kerntaak overschrijden. 16NKdefinitiefRvBH2780075 5
Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WVO, artikel 24a). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WVO, artikel 24). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WVO art. 10, lid 2; 10b, lid 2; 10d, lid 2; 10f, lid 3a; 11c, lid 1b; 12, lid 5). ja nee 16NKdefinitiefRvBH2780075 6
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie beoordeelt de kwaliteit van het onderwijs op de afdeling vwo van de Vrije School Groningen als zwak. De aanleiding hiervoor zijn de onvoldoende opbrengsten. Daarnaast concludeert de inspectie dat er enkele tekortkomingen zijn binnen de kwaliteitszorg en het onderwijsleerproces die ook gelden voor de andere afdelingen van de school. De inspectie ziet daarom ook risico s voor de ontwikkeling van de opbrengsten van deze afdelingen. Binnen wet- en regelgeving is een onderdeel niet voldoende gerealiseerd. Toelichting Opbrengsten De inspectie betrekt bij haar oordeel over de opbrengsten van een school vier aspecten: het onderbouwrendement, het bovenbouwrendement, het cijfer van het centraal schriftelijk examen, en de verschillen tussen de cijfers van de schoolexamens en het landelijk centraal examen. Op alle afdelingen van de Vrije School Groningen liggen aandachtspunten op minimaal één van de vier aspecten. Bij het vwo leidt dit echter tot een onvoldoende eindoordeel, omdat zowel de gemiddelde cijfers op het centraal eindexamen onvoldoende zijn vergeleken met het landelijk beeld en de verschillen tussen de cijfers voor veel schoolexamens en de cijfers voor het centraal examen al enkele jaren te groot zijn. Tijdens het kwaliteitsonderzoek waren ook de resultaten van 2008 (opbrnegstenkaart 2009) bekend. Ondanks dat de verschillen tussen de cijfers van het schoolexamen en de cijfers voor het centraal examen niet meer zeer groot waren, maar groot, blijven de totale opbrengsten onvoldoende. De school heeft al enkele maatregelen genomen om te komen tot voldoende resultaten. Deze maatregelen hebben tot nu wel enig effect gehad, maar hebben nog niet geleid tot een voldoende resultaat. Kwaliteitszorg Een factor die mogelijk van invloed is op de onvoldoende opbrengsten is de aansturing van de school. De afgelopen jaren zijn er verschillende wisselingen geweest in het management van de school. Daardoor is een eenduidige kwaliteitszorg, gebaseerd op de visie van de school, nog niet tot stand gekomen. De instrumenten om voldoende aandacht te geven aan het systematisch evalueren van de kwaliteit van de opbrengsten, en de kwaliteit van het leren en onderwijzen ontbreken nog grotendeels. Het planmatig werken heeft tot nu te weinig structureel vorm gekregen. Een jaarplan met smart geformuleerde doelen is nog niet aanwezig en het borgen van de kwaliteit van leren en onderwijzen is onvoldoende gegarandeerd. Ook ontbreekt op de school een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. De huidige situatie, waarbij een nieuwe directeur is benoemd, kan een positieve verandering zijn. Een schoolplan, dat op dit moment niet voorhanden is, staat in de steigers en zal voor het nieuwe schooljaar zijn afgerond. Hierover heeft de inspectie afspraken gemaakt. Wat geldt voor de afdeling vwo met betrekking tot de kwaliteitszorg en de aansturing van kwaliteitszorg is ook van toepassing op de andere afdelingen. Het realiseren van een professionele schoolcultuur gericht op positieve resultaten, geldt derhalve voor alle afdelingen. 16NKdefinitiefRvBH2780075 7
Leerstofaanbod Het leerstofaanbod in de bovenbouw is vastgelegd in examenprogramma s (PTA s). Deze schieten tekort met betrekking tot omschrijving van de inhoud, toetsgegevens en beoordelingsnormen. Door lesuitval lopen leerlingen het risico dat zij het aanbod van sommige vakken slechts gedeeltelijk krijgen. Onderwijstijd Twee van de vier indicatoren van onderwijstijd zijn als onvoldoende beoordeeld. De uitval van geplande onderwijsactiviteiten is zeer groot en de leerlingen maken vaak onvoldoende efficiënt gebruik van de onderwijstijd. De onderwijstijd is derhalve een belangrijke, te verbeteren factor op de school. De tekort schietende onderwijstijd is wellicht een onderdeel van de tegenvallende prestaties. Het pedagogisch en didactisch handelen De leraren weten een pedagogisch positieve sfeer te realiseren, waarbinnen aandacht is voor het welzijn van de leerlingen. Ook het didactisch handelen is door de inspectie overwegend positief gewaardeerd, met uitzondering van het rekening houden met verschillen tussen de leerlingen in het didactisch handelen. Slechts in enkele lessen houden leraren rekening met verschillen tussen leerlingen. Gezien de resultaten ligt het voor de hand dat sommige leerlingen meer aandacht moeten krijgen in de instructie, bij bespreking van opdrachten en aanpak daarvan, meer aandacht voor verschillende leerstijlen en werkwijzen. 16NKdefinitiefRvBH2780075 8
3. TOEZICHTARRANGEMENT De kwaliteit van het onderwijs vertoont belangrijke tekortkomingen en is als zwak beoordeeld. Om deze reden kent de Inspectie van het Onderwijs aan de Vrije School Groningen afdeling vwo een aangepast arrangement toe. Met het bevoegd gezag is afgesproken dat de onderwijskwaliteit in 2011 weer van voldoende niveau is. De inspectie voert in het derde kwartaal van 2011 opnieuw onderzoek uit om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven. In aanvulling hierop maakt de inspectie nadere afspraken met het bevoegd gezag over te bereiken tussenresultaten en eventueel tussentijdse onderzoeken naar bereikte verbeteringen. Deze afspraken legt de inspectie vast in een toezichtplan. Het bevoegd gezag dient binnen zes werkweken gerekend vanaf de vaststelling van het rapport een plan van aanpak aan de inspectie te sturen. De inspectie beziet of het plan van aanpak voldoet aan de volgende kenmerken: de voorgenomen activiteiten sluiten aan bij de geconstateerde kwaliteitsproblemen; de activiteiten zijn voldoende concreet beschreven en gepland zodat de inspectie er in het vervolg van het toezicht op kan aansluiten; het is aannemelijk dat het plan van aanpak leidt tot een verbetering van de geconstateerde kwaliteitsproblemen. Tekortkomingen in de naleving Er is een tekortkoming in de naleving van wettelijke voorschriften vastgesteld, namelijk de school heeft geen vastgesteld schoolplan aan de Inspectie van het Onderwijs gestuurd. Om deze reden heeft de Inspectie van het Onderwijs de volgende afspraken gemaakt met het bevoegd gezag: Het bevoegd gezag dient de geconstateerde tekortkomingen in de naleving van wettelijke voorschriften op te heffen. Over drie maanden voert de inspectie een onderzoek uit om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven. Het bevoegd gezag herkent zich in de bevindingen van de inspectie en onderschrijft de noodzaak maatregelen te nemen die opheffing van de geconstateerde tekortkomingen als doel hebben. 16NKdefinitiefRvBH2780075 9