Twitter en de Tweede Kamer Wat is de invloed van social media op de dagelijkse werkzaamheden van Kamerleden? Waarom is Twitter zo belangrijk voor Kamerleden? Is er sprake van een Twitter-kloof tussen politiek en journalistiek enerzijds en burgers anderzijds? Welke politieke partij stuurt de meest nieuwswaardige tweets?
Openheid naar de burger is niet mijn taak, ik leg nieuws vast. Tweets helpen hierbij om een vinger aan de pols te houden. Wouter de Winther (De Telegraaf) Persberichten horen steeds meer tot het verleden. Fleur Agema (PVV) Via de tijdlijn is nieuws vaak uren eerder beschikbaar dan via traditionele media Pieter Omtzigt (CDA)
Twitter is eigenlijk een heel gek medium. Aan de ene kan is het sterk eenrichtingsverkeer en aan de andere kant is het ouwehoeren aan een ronde tafel. Rob Goossens (DasKapital.nl) Twitter speelt bij mij een rol voor, tijdens en na het debat. Mohammed Mohandis (PvdA) Social media speelt steeds meer een rol in de reguliere werkzaamheden van Kamerleden. Marith Rebel (PvdA)
5
Het onderzoek Social media is niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft Nederland in 2013 de meeste actieve social media gebruikers in heel Europa. Voor de social media revolutie waren traditionele media de scheidsrechter tussen politiek en maatschappij. Zij bepaalden wat de burger te horen, zien of lezen kreeg, maar ook hoe de voorkeuren van de burger zich vertaalden in kritische vragen aan de politiek. Social media, Twitter voorop, stimuleren juist actieve interactie; de burger die zijn eigen nieuws zoekt en bepaalt. Deze interactie heeft gezorgd voor een actief, continu debat tussen burgers, politiek en media. Zo worden wij steeds meer onze eigen scheidsrechter. 1 Dit onderzoek geeft inzicht in dit dynamische, digitale, politieke landschap in Nederland vanuit het perspectief van twee belangrijke, en zichtbare spelers in de continue dialoog: de Kamerleden en de journalistiek. Het heeft zich daarbij tot doel gesteld te achterhalen hoe deze spelers Twitter ervaren. Waarom lezen ze berichten? Waarom retweeten ze? Met wie gaan ze in gesprek en waarom? Hoe belangrijk is Twitter in het dagelijkse werk? Is het een bron van inspiratie, reflectie, of gewoon een activiteit die er nou eenmaal bij hoort? Op deze vragen, en meer, biedt dit onderzoek antwoord. 2 Weber Shandwick Voor Weber Shandwick zijn digitale media inmiddels een vast onderdeel van onze public affairs programma s. Met de komst van digital, social media is interactie tussen mensen veranderd van incidentele, op zichzelf staande gebeurtenissen naar een continu proces. Dit is vanzelfsprekend van grote invloed op de manier waarop bedrijven, politiek en media onderling communiceren, en hoe zij hun communicatie met de burger of de consument onderhouden. Digitalisering biedt zo niet alleen nieuwe communicatiemogelijkheden, maar brengt ver dragende, fundamentele veranderingen in het dagelijks leven. Om bedrijven en organisaties optimaal te kunnen adviseren bestudeert Weber Shandwick de wijze waarop politiek en maatschappij zijn verbonden. Dit onderzoek maakt daar deel van uit. 1 (D heer & Verdegem, 2013). 2 63 van de 150 Tweede Kamerleden hebben deelgenomen. 84 journalisten van de 200 benaderden hebben deelgenomen. Dit resulteert in een response percentage voor beide enquêtes van 42 %. Alhoewel er geen volledige consensus is worden response percentages voor online enquêtes boven de 30 % gezien als erg hoog (Sheehan, 2006). 6
Social media belangrijker voor Kamerleden dan TV en radio Ruim 15% van de Kamerleden geeft aan dat zij social media als belangrijkste media beschouwen voor hun dagelijks werk. Televisie en radio scoorden met respectievelijk 6,8% en 1,7 % duidelijk lager. Het merendeel van de politici ziet de traditionele kranten (42,4%) - en de digitale versies daarvan (15,3%) - nog steeds als belangrijkste medium. Bij journalisten is er een nagenoeg gelijk beeld van het belang van social media: 13% ziet social media als belangrijkste media voor het dagelijks werk, terwijl 3,9% en 1,3% respectievelijk televisie en radio als belangrijkste medium noemen. De traditionele kranten blijven voor bijna 43% van de journalisten het belangrijkste voor hun dagelijkse werkzaamheden. Belangrijkste media Belangrijkste media 43% 42% Journalisten 23% Kamerleden 19% 13% 15% 15% 13% 4% 7% 1% 2% 7
93% van de Kamerleden op Twitter Een hoog percentage van de dagelijkse twitteraars zijn politieke junkies en boven gemiddeld geïnteresseerd in nieuws en politiek. Naast politieke junkies gebruiken ook volksvertegenwoordigers massaal Twitter. 3 Amper vijf jaar nadat Twitter voet aan Nederlandse bodem kreeg, kunnen liefst 139 Tweede Kamerleden vanaf hun eigen Twitteraccount de politieke boodschap over Twitter laten klinken. Twitter speelt bij mij een rol voor, tijdens en na het debat. Voor het debat gebruik ik Twitter voor aankondigingen. Tijdens en na het debat tweet ik over mijn belangrijkste punten van inbreng. Mohammed Mohandis (PvdA) 3 (D heer & Verdegem, 2013). 8
12% 9% 1% 2% 3% 0% Twitter belangrijkste sociale platform Van alle Kamerleden vindt 86% Twitter het belangrijkste sociale platform voor hun dagelijkse werkzaamheden. Ook bij journalisten staat Twitter met 81,6% op nummer één. Opvallend is dat nieuwe platformen zoals instagram nog nauwelijks gebruikt worden door politici. Terwijl het aantal Nederlandse instagram-gebruikers in 2013 verdubbelde van 0,7 naar 1.4 miljoen 4. Van deze instagram-gebruikers is de overduidelijke meerderheid tussen de 18 en 29 jaar 5. Het social media gedrag van Kamerleden lijkt achter te lopen op de laatste ontwikkelingen. In de Verenigden Staten wordt wel door veel politici gebruik gemaakt van dit platform. Bijvoorbeeld door voormalig president George W. Bush, voormalig burgemeester van New York Michael Bloomberg, Senator John McCain en president Barack Obama en First Lady Michelle Obama. Belangrijkste sociale platforms 82% 86% 4 De cijfers komen naar voren uit het Nationale Social Media Onderzoek 2014, uitgevoerd door onderzoeksbureau Newcom Research & Consultancy 5 http://www.dutchcowboys.nl/socialmedia/31033 9
Kamerleden die zichzelf links van- en in het midden van het politieke spectrum plaatsen, hechten veel meer waarde aan social media dan zij die zichzelf aan de rechterkant van het politieke spectrum plaatsen. Social media is het belangrijkst voor dagelijks werk 10
Twitter heeft de toekomst onder journalisten Het is wellicht niet verrassend dat jonge journalisten meer gebruik maken van Twitter als inspiratiebron dan hun oudere collega s. Toch zijn de verschillen aanzienlijk. Ruim 86% van de journalisten tussen de 20 en 30 jaar geeft aan Twitter als inspiratiebron te gebruiken. Onder de groep tussen de 30 en 40 jaar ligt dit 20% lager en bij de groep tussen de 40 en 50 jaar is dit zelfs 30% lager. Opvallend is dat oudere journalisten meer invloed hebben in politiek Den Haag dan hun jongere collega s.6 Jonge en nieuwe journalisten werken net iets anders dan hun oudere collega s. De jonge generatie eigent zich steeds meer een rol als commentator toe. Dat is gek, want eigenlijk horen journalisten alleen op te schrijven wat er gebeurd. Rob Goossens (DasKapital.nl) Gebruik Twitter als inspiratiebron 6 http://www.volkskrant.nl/vk/nl/11784/top-200-van-de-macht/article/detail/3552978/2013/11/29/ Dit-zijn-de-100-invloedrijkste-twitteraars-van-Nederland.dhtml 11
De invloed van Twitter op het politiek debat Tweede Kamerleden gebruiken regelmatig Twitter voor hun dagelijkse werkzaamheden. Kamerleden die dagelijks Twitter gebruiken, gebruiken dit vaker ter ondersteuning van een debat dan Kamerleden die slechts wekelijk gebruik maken van Twitter. 60% van de dagelijkse Twitter gebruikers binnen de Tweede Kamer geeft aan dat zij het platform gebruiken ter voorbereiding van een politiek debat. Bij de Kamerleden die Twitter op wekelijkse basis gebruiken is dit percentage aanzienlijk lager: 36%. Gebruik Twitter dagelijks werk Kamerleden Overigens leidt het intensief gebruik van Twitter onder Kamerleden niet tot kwalitatief betere tweets. De meeste journalisten vinden zelfs dat geen enkele politicus nieuwswaardige tweets verstuurd. Desondanks hebben volgens journalisten de tweets van Kamerleden uit fracties die gemiddeld weinig tweets versturen een hogere nieuwswaarde dan Kamerleden uit fracties die gemiddeld heel veel Twitteren. 12
Twitter is een veruit het snelste medium. Als er iets gebeurd staat het uitermate snel op Twitter. Zoals bijvoorbeeld toen van Hilhorst een klap kreeg in de tram in Amsterdam. Die informatie was voor mij als eerst beschikbaar via Twitter. Harry van Bommel (SP) Twitter is real-time. Het duurt relatief lang voordat een nieuwsitem verwerkt is en gepresenteerd wordt via traditionelere media. Informatie posten via blogs kan natuurlijk ook, maar daar moeten mensen dan zelf naartoe. Bij Twitter zit iedereen al, real-time, naar de tijdlijn te kijken. Pieter Omtzigt (CDA) Twitter is het belangrijkst voor politici om verschillende redenen. Het is een uitermate snel medium. Daarnaast kan je op basis van een selectie volgers gerichte informatie vinden. Mensen kunnen ook hun problemen/zorgen/suggesties op deze snelle en laagdrempelige wijze bij ons als volksvertegenwoordiger neer kunnen leggen. Twitter heeft dus een signaleringsfunctie. Marith Rebel-Volp (PvdA) Twitter brengt politiek Den Haag dichterbij. Anders krijg je alleen iets mee over Den Haag als je TV kijkt of de krant lijst, maar hier kun je minder de persoonlijke drijfveren uit af te leiden. Door Twitter en de openbaarheid van de reacties komt het werk van een Kamerlid dichterbij. Mensen krijgen meer inzicht wat een Kamerlid doet, wat het werk inhoudt en welke standpunten er zijn. Eddy van Hijum (CDA) 13
"Voor politici is Twitter belangrijk voor de openheid naar de burger omdat ze kunnen laten zien hoe goed ze de hele dag bezig zijn. In deze verantwoordingssfeer is Twitter een legitimatie middel. Journalisten maken een journalistiek product wat interessant moet zijn voor het publiek. Wij gaan niet elk wissewasje van alle 150 Kamerleden de wereld in helpen. Dan zou de burger ondergesneeuwd raken. Wouter de Winther - De Telegraaf Via Twitter krijg je gauw reactie. Je kunt direct iets neerleggen en peilen wat mensen ervan vinden. Zo kun je het belang inschatten voor de lezer of kijker. Daarnaast is het een erg laagdrempelige manier van informatie krijgen. Het is mogelijk om snel met iemand die enigszins of heel veel verstand heeft van zaken aan de praat te raken en zo kun je meer diepgang geven aan je artikelen door een sterkere analyse. Rob Goossens (DasKapital) Als je op de dag zelf nieuws wil maken is Twitter het beste platform. Mohammed Mohandis (PvdA) Twitter is belangrijk voor dagelijkse werkzaamheden omdat nieuws daar het eerst beschikbaar is. Daarnaast is soms nieuws alleen via Twitter beschikbaar. Bijvoorbeeld, tijdens een debat kan het gesprek enorm snel gaan. Politiek journalisten tweeten tijdens een debat details over standpunten. Echter in de latere nieuwsberichten worden die details vaak niet meer genoemd. Fleur Agema (PVV)
D66 stuurt meest nieuwswaardige tweets Kamerleden van D66 en de Partij Voor de Vrijheid tweeten gemiddeld weinig, maar deze tweets worden door respectievelijk 19% en 14,3% van de journalisten als meest nieuwswaardig beoordeeld. Bij partijen die veel tweets per fractielid versturen, zoals GroenLinks en de PvdD, liggen deze percentages veel lager: 9,5% en 4,8% 7% 19% 14% 10% 10% 5% 5% 5% 26% 0% 0% 0% 0% Twitter gedrag per politieke partij Twitter gedrag per politieke partij 15
Journalisten en Kamerleden volgen vooral elkaar Ruim 27% van de journalisten vindt Twitter belangrijk om nationale politici te volgen. Een even groot percentage vindt Twitter belangrijk om op de hoogte te blijven van het werk van collega s. Slechts 10% van de journalisten gebruikt Twitter voornamelijk om experts te volgen. Kamerleden gebruiken Twitter voornamelijk om andere Kamerleden te volgen (34,5%). Daarnaast volgen zij vaak journalisten (20,7%), experts (17,2%) en nationale nieuwsoutlets (17,2%). Groep Twitteraars die wordt gevolgd 27% 23% 28% 27% 13% 11% 6% 5% 5% 0,5% 6% 7% 1% 5% 6% 4% 0% 3% 14% 9% 0% 0% 16
Minder dan 1% van de Kamerleden volgt burgers Zowel journalisten als Kamerleden volgen nauwelijks gewone burgers. Desondanks geeft een groot aantal van de Kamerleden wel aan Twitter belangrijk te vinden om met burgers in gesprek te treden (44%). Dé burger bestaat alleen bij McDonalds. Mensen die mij volgen zijn geïnteresseerd in politiek. De gemiddelde burger op Twitter is niet politiek geïnteresseerd en voor hen is Twitter minder belangrijk. Harry van Bommel Twitteraars met wie Kamerleden in gesprek treden 44% 18% 16% 9% 4% 7% 0% 2% 0% 0% 0% 17
Tegelijkertijd vindt iets minder dan de helft van de Kamerleden Twitter daadwerkelijk belangrijk voor de burger. Twitter wordt door Kamerleden vooral belangrijk geacht voor openheid naar de burger, maar dus niet voor de burger zelf. Het gesprek met de burger lijkt geen dialoog te zijn. Kamerleden vinden Twitter belangrijk voor: 78% 61% 43% 18
Twitter voor links belangrijker dan voor rechts? Kamerleden die zichzelf links van- en in het midden van het politieke spectrum plaatsen, vinden Twitter belangrijker voor de burger dan Kamerleden die zichzelf aan de rechterkant van het politieke spectrum plaatsen. Dit komt overeen met het belang dat rechtse Kamerleden zelf aan Twitter hechten voor hun dagelijkse werkzaamheden. Belang van Twitter voor de burger 19
Trending topics, maar niet in Den Haag Trending topics zijn woorden of onderwerpen die op een bepaald moment veel worden besproken op Twitter. Wat opvalt: vrijwel geen van de Kamerleden geeft aan trending topics te volgen. Ook gebruiken slechts 2 op de 10 journalisten Twitter om trending topics te volgen. Er lijkt dus een discrepantie tussen de interesse van burgers op Twitter en politici en politiek journalisten. Volgt trending topics 18% 7% 20
Deelnemers Tweede Kamerleden Bijna de helft van de Tweede Kamerleden heeft deelgenomen aan dit onderzoek. De Kamerleden die hebben deelgenomen zijn representatief, omdat zowel de verdeling qua politieke kleur en geslacht sterk overeen komt met de algehele verdeling in de Tweede Kamer. Tweede Kamerleden 100% Tweede Kamerleden actief op Twitter 93% 42% Tweede Kamerleden deelgenomen aan onderzoek 21
# Verdeling geslacht Tweede Kamerleden in onderzoek Verdeling geslacht in (per 6 februari 2014) Tweede Kamer # # # 71% man 29% vrouw 38% vrouw 62% man Politieke kleur Tweede Kamerleden in onderzoek 38% 40% 20% 2% Zetelverdeling Tweede kamer CDA 13 D66 12 CU 5 PVV 14 GL 4 SGP 3 SP 15 PvdD 2 50PLUS 2 Bontes 1 PvdA 38 VVD 41 22
15% 11% 8% Journalisten en bloggers Daarnaast hebben 84 (freelance) journalisten en bloggers van verschillende media deelgenomen. Het grootste deel van deze journalisten is werkzaam voor kranten. Beroep deelnemers Media 51% 30% 41% 19% 20% 3% 3% 23
Onderzoekers Noortje de Boer Research Masterstudent Bestuurskunde en Organisatiewetenschappen Universiteit Utrecht Ze behaalde, met honours, een internationale bachelor in Media en Communicatie, Erasmus Universiteit Rotterdam Jan Puts Account director Public & Regulatory Affairs Weber Shandwick Nederland Benjamin Livestro Senior Account Executive Public Affairs & Communications Thijs van Brussel Senior Account Executive Public Affairs & Communications Met speciale dank aan Janelle Ward voor haar bijdrage. Janelle is Universitair docent Media & Communicatie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, gespecialiseerd in digitale politieke communicatie.
Weber Shandwick NL, Casuariestraat 9, 2511 VB, Den Haag www.webershandwick.nl www.webershandwick-eu.com www.digitalpa.nl Email denhaag@webershandwick.com DigitalPA.NL@webershandwick.com Telefoon 070-31 21 070 Weber Shandwick, 2014