Soorten uitgeverijen Hoofdstuk 5 Soorten uitgeverijen In dit hoofdstuk gaan we kijken welke verschillende soorten uitgeverijen er te onderscheiden zijn en wat hun specifieke kenmerken zijn. Aan het eind van dit hoofdstuk kan je: de verschillende soorten uitgeverijen benoemen, per soort uitgeverij aangeven wat de onderscheidende kenmerken zijn. 5.1 Inleiding Als je in een uitgeverij wil werken is het van belang dat je een idee hebt van de verschillende soorten uitgeverijen die er bestaan. Je kan je dan veel beter oriënteren en voorbereiden op een sollicitatie. Uitgeverijen zijn op allerlei manieren in te delen, bijvoorbeeld op grootte (er zijn eenmanszaken, kleinere uitgeverijen, grotere en zelfs multinationals), maar gebruikelijk is alle uitgeverijen in kaart te brengen op basis van het soort informatie of het soort uitgaven (de producten) die ze uitgeven. Anders gezegd: je kan ze indelen aan de hand van inhoudelijke criteria of aan de hand van productkenmerken. Om het allemaal ingewikkeld te maken worden bij het indelen van uitgeverijen beide indelingscriteria door elkaar gebruikt. Welke soorten uitgeverijen worden er onderscheiden? De branchevereniging van uitgevers in Nederland, het Nederlands Uitgevers Verbond (NUV), noemt op de website www.nuv.nl een aantal groepen die zich binnen het NUV hebben georganiseerd. We nemen deze groepen als uitgangspunt en zullen - waar noodzakelijk - een verdere onderverdeling maken. Er zijn natuurlijk ook uitgeverijen die in meer dan één groep thuishoren. Het NUV kent de volgende groepen: algemene uitgeverijen wetenschappelijke uitgeverijen educatieve uitgeverijen uitgevers van vakinformatie uitgevers van publiekstijdschriften uitgevers van dagbladen 41
Je ziet dat de eerste vier als gemeenschappelijke noemer een inhoudelijk criterium hebben, terwijl de laatste twee als gemeenschappelijk noemer de soort uitgave hebben (tijdschriften en dagbladen). We bekijken alle soorten uitgevers aan de hand van het model dat we ook in de vorige hoofdstukken gebruikt hebben. Per uitgeverijsoort geven we aan waarin ze zich onderscheiden van de ander wat betreft de stappen in het uitgeefproces. Soms lijken alle uitgeverijen weer erg op elkaar. Het is daarom niet zo dat we bij elke soort uitgeverij voor iedere stap iets onderscheidends te bespreken hebben. 5.2 Algemene uitgeverijen Algemene uitgeverijen maken boeken die niet educatief of wetenschappelijk zijn. Dat klinkt redelijk breed of abstract, maar je moet hierbij denken aan uitgevers van fictie (literatuur, romans, poëzie, thrillers e.d.) en non-fictie (bijvoorbeeld kookboeken, tuinboeken, reisboeken en naslagwerken zoals woordenboeken). Een belangrijk kenmerk is dat de uitgaven zich richten op het algemene publiek. De boeken en andere producten van de algemene uitgeverij, zoals dvd s, bepalen voor een heel groot deel het assortiment van de boekhandel. Je hebt algemene uitgevers die zich in een of meerder genres hebben gespecialiseerd, zoals literaire uitgeverijen, uitgeverijen van kinderboeken of uitgevers van reisboeken, maar er zijn ook uitgevers die een heel breed aanbod hebben. Een aantal grote algemene uitgevers in Nederland heeft zich bij het NUV aangesloten bij de Groep Algemene Uitgevers (GAU). Inventarisatie, Conceptontwikkeling Uitgevers van fictiepublicaties laten zich nauwelijks beïnvloeden door nieuwe ontwikkelingen (zie ook hoofdstuk 6). Literatuur, poëzie, thrillers zullen vooral in boekvorm blijven verschijnen en lijken zich te onttrekken aan de moderne media. Slechts weinig mensen zullen een boek vanaf het scherm gaan lezen, zo is de verwachting. Non-fictie uitgaven worden daarentegen wel beïnvloed door technologische ontwikkelingen en in veel gevallen zie je ook al nieuwe productvormen en nieuwe manieren om deze informatie aan te bieden. Veel algemene uitgevers 42
Soorten uitgeverijen bieden naast boeken ook websites, cd-roms, dvd s en mobiele toepassingen. Zo leveren Van Dale en ANWB samen sinds kort een vakantiewoordenboek per sms aan. Creatie Een algemene uitgever werkt meestal met externe (freelance) auteurs. Deze schrijvers zijn niet in dienst maar kloppen zelf bij de uitgeverij aan met een idee of worden door de uitgeverij gevraagd een boek te schrijven. De redacteuren bij algemene uitgevers hebben vaak twee taken: aan de ene kant het werven van, contact onderhouden met en begeleiden van de auteurs, en anderzijds de ingeleverde kopij redigeren en klaar te maken ten behoeve van vormgeving en opmaak. Vormgeving speelt bij de uitgaven van algemene uitgeverijen een belangrijke rol. Een boek moet aantrekkelijk zijn en opvallen in een winkel. Realisatie Het onderscheidende van de algemene uitgeverij zit niet in de fase van het realiseren. Het zal vaak gaan om drukwerk dat in vrij grote oplagen gemaakt wordt. 43
Marketing/sales We hebben al beschreven dat de uitgaven van algemene uitgeverijen voor een groot deel het assortiment van de boekhandel bepaalt. De boekhandel is dus voor deze uitgeverijen een heel belangrijk distributiekanaal. Behalve dat het verkrijgbaar zijn in de boekhandel belangrijk is, wil de uitgever ook dat de uitgave zo zichtbaar mogelijk in de boekhandel ligt. Daarom maken algemene uitgeverijen gebruik van vertegenwoordigers die contact onderhouden met de boekhandel. De boekhandel heeft als tussenhandel (tussen uitgeverij en lezer/gebruiker) invloed op het succes van een uitgave, dus zal een algemene uitgever niet alleen de consument maar ook de boekhandelaar willen beïnvloeden. Met de komst van internet boekhandels (zoals Bol.com en Proxis) is er voor de algemene uitgever een nieuw kanaal ontstaan dat hij op dezelfde manier probeert te beïnvloeden als de gewone boekhandel. Daarnaast worden de algemene uitgevers in Nederland geconfronteerd met een regeling die een groot deel van het handelen van deze uitgevers bepaalt: de vaste boekenprijs. De vaste boekenprijs betekent in het kort dat de uitgever de verkoopprijs van het boek vaststelt en dat deze prijs overal geldt. Het is dus niet mogelijk kortingen te geven. Waar je ook het boek wilt kopen, op Terschelling, in Maastricht, Rotterdam of bij een internetboekhandel: de prijs zal overal dezelfde zijn. Deze regeling geldt trouwens voor alle uitgevers (en boekhandels), maar in de praktijk heeft de algemene uitgever er het meest mee te maken. 44
Soorten uitgeverijen Publiceren We hebben al bij de stap van het inventariseren en de conceptontwikkeling gezien dat de algemene uitgeverij vooral bij non-fictie uitgaven steeds meer nieuwe media zal gebruiken. Voorbeelden: Het is niet zo moeilijk voorbeelden bij van een algemene uitgeverij te bedenken. Loop een willekeurige boekhandel binnen en je ziet voorbeelden genoeg. Om een idee te krijgen van het aanbod van een algemene uitgever kan je het beste hun website bezoeken. De meeste uitgevers hebben hun fonds (een overzicht van alle uitgaven) op internet staan. Enkele voorbeelden van algemene uitgevers: Gespecialiseerd: De Bezige Bij: literatuur en poëzie (www.debezigebij.nl) Middernachtpers: kinderboeken (www.middernachtpers.nl) Uitgeverij 010: architectuur (www.010publishers.nl) Breed aanbod: Het Spectrum:o.a. culinair, filosofie, gezondheid, woordenboeken, kunst & muziek (www.spectrum.nl) A.W. Bruna: cd-roms voor kinderen, gezondheid, spiritueel, maar ook romans en thrillers (www.awbruna.nl) 5.3 Wetenschappelijke uitgeverijen De naam zegt het al: wetenschappelijke uitgeverijen leggen zich toe op wetenschappelijke publicaties. Veel wetenschappelijke uitgeverijen zijn dan ook verbonden aan of een afsplitsing van een universiteit. Hoewel een wetenschappelijke uitgever zijn publicaties ook via de gewone (algemene) boekhandel zal verkopen is het primaire verkoopkanaal de wetenschappelijke boekhandel of (de bibliotheek van) de universiteit. Daar waar de algemene uitgeverij op diverse manieren 45
aan haar auteurs komt, werven de wetenschappelijke uitgevers hun auteurs veelal via de universiteit waaraan ze verbonden zijn. Wetenschappelijke uitgeverijen werken echter ook vaak internationaal. Het netwerk van universiteiten en auteurs beperkt zich dan ook niet tot Nederland. De uitgaven van wetenschappelijke uitgeverijen omvatten onder meer dissertaties, wetenschappelijke onderzoeken, studies, naslagwerken en wetenschappelijke tijdschriften. De wetenschappelijke uitgeverijen in Nederland hebben zich binnen het NUV aangesloten bij de Groep Uitgevers voor Vak- en Wetenschap (UVW). Je ziet dat wetenschappelijke uitgevers zich in deze groep hebben verbonden aan de uitgevers van vakinformatie (zie hieronder). Inventarisatie, Conceptontwikkeling We hebben al gezien dat universiteiten en wetenschappelijke (onderzoeks)instituten voor wetenschappelijke uitgeverijen de belangrijkste bronnen zijn. Dat betekent dat een wetenschappelijke uitgever nauwe contacten met deze groep moet onderhouden. Zij bepalen daardoor mede wat de wetenschappelijke uitgever uitgeeft. In de wetenschappelijke wereld zijn databanken al geruime tijd ingeburgerd, dus het digitaal publiceren van informatie is voor de meeste wetenschappelijke uitgevers de normaalste zaak van de wereld. Creatie Heel vaak levert de auteur (vaak een of meer wetenschappers) een volledig en compleet manuscript, waar de uitgever inhoudelijk niet veel meer aan hoeft te doen. Een redacteur op een wetenschappelijke uitgeverij zal te maken krijgen 46
Soorten uitgeverijen met complexe teksten die vaak een brede kennis van het betreffende vakgebied veronderstellen. Het internationale karakter betekent dat wetenschappelijke publicaties vaak in het Engels zijn, waardoor een redacteur bij een wetenschappelijke uitgeverij dus een goede kennis van het Engels moet hebben. Realisatie Er zijn wetenschappelijke uitgevers die dissertaties publiceren. Het gaat hierbij niet om een uitgave voor een groot publiek, maar vaak alleen voor de schrijver en een klein aantal universiteitsbibliotheken. Dergelijke kleine oplagen worden niet bij een gewone drukker gedrukt, maar digitaal gedrukt, wat ook wel printing on demand (pod) heet. Pod is een toepassing die bij wetenschappelijke uitgevers al enige tijd gebruikt wordt. Omdat alle universiteiten wereldwijd al geruime tijd gebruikmaken van databanken voor het opslaan en vinden van publicaties, zijn wetenschappelijke publicaties vanuit de hele wereld toegankelijk geworden. Dat betekent ook dat de wetenschappelijke uitgever gewend (en soms verplicht) is informatie digitaal op te slaan en te verspreiden. Marketing/sales Wetenschappelijk uitgeverijen maken voornamelijk publicaties voor een wetenschappelijk publiek. Het is voor een wetenschappelijke uitgever van groot belang zoveel mogelijk universiteiten en bibliotheken tot klant te hebben, wat een speciale manier van verkopen vereist. Er wordt in deze wereld steeds minder losse publicaties verkocht en steeds meer abonnementen op (digitale) publicatieseries, 47
waar dan een hele universiteitscampus in een keer gebruik van kan maken. Een dergelijke manier van verkopen behelst grote bedragen en ingewikkelde contracten. Publiceren Omdat de publicaties van een wetenschappelijke uitgever vaak over zeer specifieke onderwerpen gaan en bedoeld zijn voor de nationale en internationale wetenschappelijke gemeenschap zijn de oplagen klein en verkoopt een wetenschappelijke uitgever vaak direct aan universiteiten, bibliotheken e.d. De opkomst van databanken waarin wetenschappelijke informatie verzameld wordt, betekent dat ontwikkelingen als database publishing en het leveren van digitale publicaties voor wetenschappelijke uitgevers van groot belang is. Enerzijds omdat de klant het materiaal graag digitaal wil gebruiken en anderzijds omdat de uitgever de informatie dan ook direct aan een databank kan verkopen. Voorbeelden: Om een goede indruk te krijgen van wetenschappelijke uitgevers is het ook hier weer aan te raden een aantal websites van uitgeverijen te bekijken. Een willekeurige keuze: Amsterdam University Press: www.aup.nl Uitgeverij Lemma: www.lemma.nl Kluwer Academic Publishers: www.wkap.nl 48
Soorten uitgeverijen 5.4 Educatieve uitgeverijen Educatieve uitgevers maken leermiddelen voor het primair- en voortgezet onderwijs en het hoger beroepsonderwijs. Het zal niet moeilijk zijn hier een beeld van te vormen. Iedereen komt in zijn schooltijd in aanraking met schoolboeken en andere publicaties van deze uitgevers. In Nederland zijn slechts enkele grote educatieve uitgeverijen actief, die gezamenlijk het overgrote deel van de markt in handen hebben. Daarnaast is er een groot aantal kleinere uitgeverijen die meer gespecialiseerd zijn in bepaalde vakrichtingen. Bij het NUV is een aantal educatieve uitgevers verenigd in de Groep Educatieve Uitgevers (GEU). Inventarisatie, Conceptontwikkeling In Nederland is de overheid een belangrijke speler in het veld van de educatieve uitgever, omdat de overheid grote invloed heeft op de inrichting van het onderwijs. Denk maar aan onderwijshervormingen zoals de basisvorming of het studiehuis, waarbij steeds weer nieuwe studieboeken nodig zijn. Ook stelt de overheid de eisen op waaraan examens moeten voldoen, wat van belang is voor de leermiddelen die een educatieve uitgever ontwikkelt. Dat betekent dat een educatieve uitgever de onderwijsontwikkelingen op de voet moet volgen en ook goede contacten met de overheid zal moeten hebben. Daarnaast zijn de scholen, als klanten van een educatieve uitgeverij, ook een belangrijke invloedsfactor. Docenten, de gebruikers van de leermethodes, hebben vaak veel invloed op de ontwikkeling ervan. Een trend is dat educatieve uitgeverijen steeds meer leermiddelen samen met scholen gaan ontwikkelen. In de educatieve sector is de digitalisering ook al enige tijd doorgedrongen. Steeds meer methodes hebben naast de boekvorm ook een cd-rom of internetonderdeel. Een vrij actuele ontwikkeling is e-learning. E-learning is de moderne term voor computerondersteund onderwijs. In veel gevallen komt dat neer op een cd-rom of internettoepassing waarbinnen een hele virtuele school is gecreëerd, met diverse manieren van vraagstelling en interactie. In vergelijking tot traditionele leerboeken vereist e-learning een andere presentatie van de informa- 49
tie, wat voor de educatieve uitgever een hele nieuwe manier van denken betekent over de leermiddelen die hij ontwikkelt. Creatie Educatieve uitgeverijen zijn in een aantal opzichten onderscheidend van de andere uitgevers. De auteurs zijn vaak deskundigen uit het veld, zoals docenten, die in teams samenwerken aan een methode. Vanuit de uitgeverij wordt dit proces begeleid door een onderwijskundige. Deze heeft tot taak de didactiek te bewaken. Redacteuren hebben in een educatieve uitgeverij vaak een coördinerende rol. Zij sturen de auteurs en onderwijskundigen aan en bewaken het concept en de planning van de uitgave. Daarnaast hebben zij natuurlijk de taak te zorgen dat de kopij taalkundig correct is, dat de structuur klopt en dat er mooi en goed beeldmateriaal is. Realisatie We hebben al gezien dat educatieve uitgevers relatief vaak gebruikmaken van nieuwe media. Veel educatieve uitgevers hebben dan ook mensen in dienst die kennis hebben over cd-rom- en internettoepassingen. 50
Soorten uitgeverijen Marketing/sales De educatieve uitgever heeft voor het aan de man brengen van zijn uitgaven vooral contact met scholen en docenten, niet met de uiteindelijke gebruiker (de leerling). Dit contact, dat van oudsher op het niveau van docenten en vakgroepen plaatsvond, verschuift steeds meer naar het management van scholen. De boekhandel is voor de educatieve uitgever meer een doorgeefluik. Publiceren Meer nog dan andere uitgevers heeft een educatieve uitgeverij een piek in werkbelasting: de publicaties moeten altijd voor het begin van het schooljaar klaar en leverbaar zijn. De exemplaren, op basis waarvan scholen een besluit nemen over eventuele aanschaf, moeten zelfs in het voorjaar al gereed zijn. 51
Voorbeelden: De grote educatieve uitgevers maken leermiddelen voor zowel het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs als voor het beroepsonderwijs en volwasseneneducatie: Thieme Meulenhoff: www.thiememeulenhoff.nl Malmberg www.malmberg.nl Zwijsen www.zwijsen.nl Wolters Noordhoff www.wolters.nl Nijgh Versluys www.nijghversluys.nl Enkele kleinere en gespecialiseerde educatieve uitgevers: Angerenstein www.angerenstein.nl uitgaven voor het MBO, middelbaar beroepsonderwijs Deviant www.uitgeverij-deviant.nl geven een methode uit voor het vak Nederlands NOI www.noi.nl geven leermiddelen uit voor het ondernemersonderwijs. 5.5 Uitgevers van vakinformatie Uitgevers van vakinformatie maken publicaties die mensen ondersteunen bij het uitoefenen van hun beroep of bedrijf. Je kan hierbij denken aan vakbladen, naslagwerken en vakboeken, maar ook losbladige publicaties en natuurlijk digitale media als websites, cd-roms en andere software. Kluwer, de grootste uitgever van Nederland, is een uitgever van vakinformatie. De scheidslijn die we hebben getrokken tussen wetenschappelijke uitgevers, educatieve uitgevers en uitgevers van vakinformatie is betrekkelijk dun. Het is dan ook niet vreemd dat uitgevers van vakinformatie en wetenschap samenwerken binnen het NUV, namelijk als Groep UVW (groep Uitgevers van Vak en Wetenschap). Inventarisatie, Conceptontwikkeling Een uitgever van vakinformatie ondersteunt met zijn informatie de werkprocessen van zijn doelgroep, die vaak een specifieke branche of beroepsgroep vertegenwoordigt. Een uitgever van vakinformatie heeft vaak direct contact met zijn 52
Soorten uitgeverijen doelgroep, zowel commercieel als inhoudelijk. Hij heeft commercieel contact met de belangrijke leveranciers om advertentieruimte te verkopen en omdat deze hem van nieuws en informatie kunnen voorzien. Hij heeft ook inhoudelijk contact met de professionals uit de doelgroep waarvoor de publicatie bedoeld is, om te weten wat er leeft en aan welke informatie behoefte is. Creatie Net als bij de wetenschappelijke uitgeverijen vereist het maken van vakpublicatie kennis van een bepaald vakgebied. Dat betekent dat redacteuren niet alleen taalkundige competenties moeten hebben maar ook kennis en begrip van de werkprocessen van de doelgroep. We zullen later in dit hoofdstuk, bij de uitgevers van publiekstijdschriften, zien wat er specifiek komt kijken bij het maken van een tijdschrift. Dat proces is ook van toepassing bij de uitgevers van vakinformatie. Realisatie Vakinformatie wordt in allerlei vormen aangeboden. Naast verschillende vormen van papier (boeken, tijdschriften, losbladig, kranten) en digitale media (zoals databanken op cd-rom en internet) zijn er bijvoorbeeld ook audioboeken. Daarom hebben veel uitgevers van vakinformatie iemand in dienst die kennis van zaken heeft op het gebied van nieuwe media. 53
Marketing/sales Uitgevers van vakinformatie produceren hoofdzakelijk voor zakelijke klanten. Dat betekent dat deze uitgevers zich bevinden een zogenaamde business to businessmarkt (het ene bedrijf, de uitgever, doet zaken met een ander bedrijf, de afnemer van de informatie). Een uitgever van vakinformatie heeft meestal te maken met het verkopen van advertenties en abonnementen. Dit zijn de belangrijkste twee inkomstenbronnen. Soms wordt een vakblad gratis verspreid en zijn advertenties de enige inkomstenbron. Om de verkoop van advertenties en abonnementen uit te voeren hebben uitgeverijen van vakinformatie vaak een aparte sales-afdeling. Publiceren Nieuwe media zijn voor uitgevers van vakinformatie van belang, omdat vakinformatie goed te verspreiden is via cd-rom en internet. Vakuitgevers gaan steeds meer digitale publicaties en interactieve diensten ontwikkelen, zoals databases met adressen, wet- en regelgeving en rekenprogramma s, ondersteunende software ( tools ) en bijvoorbeeld kennisbanken. Voorbeelden: Keesing Reference Systems: www.keesingref.com Kluwer: www.kluwer.nl Koggeschip: www.koggeschip.nl 54
Soorten uitgeverijen 5.6 Uitgevers van dagbladen De uitgevers van kranten en dagbladen vormen een aparte soort uitgeverij, voornamelijk op basis van het type publicatie dat ze produceren. Het maken en uitgeven van een krant heeft een heel andere dynamiek dan het publiceren van boeken, tijdschriften en nieuwe media. Een krant verschijnt dagelijks in een grote oplage en moet in hoge snelheid door een groot team worden geproduceerd. Daarnaast is de markt van de dagbladen in Nederland verdeeld tussen een enkele grote partijen: PCM (o.a. de Volkskrant, Algemeen dagblad, NRC Handelsblad), Wegener (o.a. Utrechts Nieuwsblad, De Gelderlander, Brabants Dagblad) en Uitgeversmaatschappij De Telegraaf. Bij het NUV is een aantal grote dagbladuitgevers verenigd in de Groep Nederlandse Dagbladpers (NDP). Inventarisatie, Conceptontwikkeling De krant van nu is meer dan alleen een nieuwsvoorziening. Voor dagbladuitgevers is het van belang de ontwikkelingen op het gebied van internet, mobiele technologie en omroep goed in de gaten te houden. Dat zijn media waarmee actuele informatie snel naar de gebruiker kan worden gebracht. Daarnaast zijn er tegenwoordig ook gratis kranten, zoals Spits en Metro, en nieuwssites op internet (zoals nu.nl), wat betekent dat de uitgever van kranten goed moet nadenken waarom zijn lezers wel zouden moeten betalen voor de informatie. Vaak betekent dit dat een krant meer moet bevatten dan alleen nieuws. 55
Creatie De dynamiek van een krant vergt ook een andere organisatie. Redactiewerk kent hier vele vormen: hoofdredactie, verantwoordelijk voor de inhoud, eindredactie, verantwoordelijk voor tekst en stijl, schrijvende redacteuren die over hun eigen vakgebied schrijven en natuurlijk de inbreng van journalisten zowel in vaste dienst als freelance. De opzet van de redactieafdeling is te vergelijken met die van een tijdschrift, maar met de aantekening dat de snelheid van werken hier hoog zal zijn. Realisatie Een krant opmaken is erg complex. Binnen de beperkte tijd die ervoor staat moeten artikelen en advertenties geplaatst worden. Dat betekent dat bij kranten het schrijven en opmaken vaker tegelijkertijd gebeurt en dat er een opmaakredacteur is die samen met de opmaker alles passend probeert te krijgen. 56
Soorten uitgeverijen Marketing/sales De marketing & sales spitst zich bij kranten ook toe op de twee peilers die we al eerder tegen zijn gekomen: abonnementen en advertenties, maar veel kranten verdienen ook een deel van hun geld met de losse verkoop. Omdat veel informatie in een krant ook elders gratis verkrijgbaar is moet de marketing bij een krantenuitgever gericht zijn op het overtuigen dat je als abonnee meer waar krijgt voor je geld. Publiceren De krant heeft tegenwoordig meerdere vormen. Ten eerste hebben veel kranten op zaterdag een los magazine (de Volkskrant, NRC Handelsblad en Algemeen Dagblad), ten tweede hebben de kranten allemaal wel een website met het laatste nieuws en soms ook een e-mailnieuwsbrief of i-mode toepassing. Zo proberen de uitgevers van betaalde dagbladen hun lezers meer waar voor hun geld te bieden ten opzichte van de gratis concurrenten. Een krant moet zowel bij de abonnees als in de winkels terecht komen. Dat betekent dat er een heel goed distributienetwerk moet zijn, zeker voor de landelijke dagbladen. Alle stappen in het productieproces worden elke 24 uur herhaald. 57
Voorbeelden: Enkele dagbladen. De Volkskrant: www.volkskrant.nl Rotterdams Dagblad: www.rd.nl De Telegraaf: www.telegraaf.nl 5.7 Uitgevers van publiekstijdschriften Publiekstijdschriften zijn tijdschriften die zich richten op het algemene publiek, dit in tegenstelling tot vaktijdschriften. Er zijn publiekstijdschriften die zich op een hele brede doelgroep richten, zoals Story, Privé en Elsevier. De meeste tijdschriften richten zich echter vaak op een bepaald segment, zoals mannen die van voetbal houden (Voetbal International), vrouwen (Cosmopolitan, Opzij), mensen die computers gebruiken (ComputerTotaal), ouderen (Plus), en bijvoorbeeld jongeren & muziek (Oor). Je kan er waarschijnlijk zelf nog een groot aantal bij bedenken. Ondanks dat niet elk tijdschrift dezelfde hoge frequentie heeft, hebben uitgevers van publiekstijdschriften ook hun dynamiek, want er is een groot aantal publiekstijdschriften dat wekelijks of tweewekelijks verschijnt. Bij het NUV is een aantal grote Nederlandse uitgevers van publiekstijdschriften verenigd in de Groep Publiekstijdschriften. Inventarisatie, Conceptontwikkeling Zoals we al zagen richten de meeste publiekstijdschriften zich op een bepaald segment. Dat heeft invloed op bijvoorbeeld de vormgeving en de toon die in het blad gekozen wordt. Dat betekent dat uitgeverijen van publiekstijdschriften veel moeten weten over de wensen en smaak van hun doelgroep. Vergelijk bijvoorbeeld maar eens de vormgeving van de Cosmopolitan en de Opzij. 58
Soorten uitgeverijen Creatie Het maken van tijdschriften heeft in tegenstelling tot de boeken en uitgaven die we bij de andere uitgevers zijn tegengekomen een cyclisch karakter. Na ieder nummer begint het werk opnieuw. Op de redactie is het werk ook wat meer onderverdeeld. Bij een tijdschrift moeten veel bijdragen geredigeerd worden, zijn er allerlei rubrieken die eigen eisen stellen en is er een hoofdredacteur die verantwoordelijk is voor de inhoud als geheel, terwijl bij boeken het redactiewerk meestal bestaat uit het redigeren van veel kopij van één auteur. Bij een publiekstijdschrift is de hoofdredacteur is de belangrijkste persoon in het creatieproces. Daarnaast zijn er redacteuren die schrijven, redacteuren die corrigeren en redigeren en zijn er redacteuren die voor beeld en illustraties zorgen. Op zich verschillen de werkzaamheden bij het maken van een publiekstijdschrift niet echt van die bij een vaktijdschrift. Een verschil is dat bij publiekstijdschriften de vorm en het uiterlijk van de publicatie belangrijk is, terwijl vaktijdschriften door de lezers voornamelijk op basis van inhoud worden gewaardeerd. Verder komt een groot deel van de omzet van publiekstijdschriften uit de losse verkoop in winkels. De vormgeving van de cover van een publiekstijdschrift is extra belangrijk, want in de winkel onderscheidt het tijdschrift zich daarmee van de concurrentie. Daarom tref je bij publiekstijdschriften vaak een art-director aan, iemand die verantwoordelijk is voor de gehele vormgeving en uitstraling van de publicatie. 59
Realisatie De oplage van een publiekstijdschrift is vaak hoger dan die van een vaktijdschrift. Ook de papiersoort is meestal anders: glimmender, wat meer glossy, wat tevens de term is voor tijdschriften met een glanzende papiersoort en glamour inhoud. Marketing/sales Ook publiekstijdschriften rusten op de twee pijlers: lezers en adverteerders. Naast de lezersmarketing, die gericht zal zijn op de specifieke doelgroep, het bevorderen van de losse verkoop en het werven van abonnementen, speelt de sales een belangrijke rol bij publiekstijdschriften. Adverteerders zullen in een publiekstijdschrift willen adverteren omdat het blad een bepaald image heeft. Vergelijk bijvoorbeeld de soort adverteerders in Margriet en Opzij. Beide bladen richten zich op vrouwen, maar er is een duidelijk verschil in doelgroep. Voor veel publiekstijdschriften, zeker voor glossy s, geldt dat de adverteerders een belangrijk deel van de uitstraling mede bepalen. 60
Soorten uitgeverijen Publiceren Uitgevers van publiekstijdschriften hebben, net als uitgevers van vaktijdschriften en wetenschappelijke tijdschriften, te maken met abonnementen. Onderscheidend is echter dat publiekstijdschriften ook voor een groot deel in de losse verkoop verkocht worden in kiosken, supermarkten e.d. Voor de distributie zijn er in Nederland twee belangrijke partijen: Aldipress en Betapres. Zij verzorgen de levering van tijdschriften aan kiosken, boekhandels, supermarkten e.d. maar adviseren ook over hoeveel exemplaren van een bepaalde titel in welke kiosk moet liggen en bijvoorbeeld hoe de tijdschriftschappen het best ingedeeld kunnen worden. In ruil daarvoor krijgen ze een deel van de losse verkoopprijs. Voorbeelden: www.sanoma-uitgevers.nl : Sanoma: uitgever van o.a. Break Out! Cosmopolitan, Disneyland, Donald Duck, Eigen Huis & Interieur, Fancy, Flair, Home and Garden, Knip Mode, Libelle, Margriet, Marie Claire www.wptonline.nl: Weekbladpers Tijdschriften: uitgever van o.a. J/M, Opzij, Psychologie Magazine, Vrij Nederland, Why 5.8 Verder lezen Wil je weten hoe het is om bij een van de uitgeverijen te werken, dan moet je zeker de interviews in hoofdstuk 7 lezen. Meer informatie over de soorten uitgeverijen in Nederland vind je op de site van het NUV bij de verschillende groepen. 61