Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Veiligheid en gezondheid voorop 9 1.1 De rol van de overheid 9 1.2 De Arbo-wet 10 1.3 Afsluiting 14 2 De heftruck 15 2.1 Middelen van transport 15 2.2 Onderdelen van de heftruck 16 2.3 Uitvoeringseisen 28 2.4 Voorzetapparatuur 30 2.5 Hoogten en lasten 38 2.6 Afsluiting 45 3 Controles 46 3.1 Controle belangrijke technische punten 46 3.2 Controle veiligheidsvoorzieningen 50 3.3 Controle motoren 51 3.4 Afsluiting 55 4 Onderhoud 56 4.1 Onderhoud belangrijke technische punten 56 4.2 Onderhoud veiligheidsvoorzieningen 59 4.3 Onderhoud motoren 62 4.4 Uitvoeren van onderhoud schade en lekkages 68 4.5 Milieu 71 4.6 Afsluiting 72 5 Transport en opslag 73 5.1 Lastdragers 73 5.2 Opslagmiddelen 83 5.3 Transportmiddelen 88 5.4 Laad en losmiddelen 94 5.5 Voorschriften ten behoeve van de veiligheid tijdens het rijden 97 5.6 Afsluiting 97 INHOUD 7
6 Gebruik en veiligheid 98 6.1 Veilig stapelen 98 6.2 Rijden en werken met de heftruck 99 6.3 Accessoires 107 6.4 Parkeren 108 6.5 Wat te doen bij een ongeval? 109 6.6 Afsluiting 109 7 De heftruck in het verkeer 110 7.1 De Wegenverkeerswet: definities, begrippen en algemene verkeersvoorschriften 110 7.2 Bijzondere situaties 114 7.3 Rijden op de weg 118 7.4 Snelheid 126 7.5 Stilstaan en parkeren 127 7.6 Gebruik van de verlichting 128 7.7 Bijzondere verkeerssituaties 130 7.8 Afsluiting 134 Trefwoordenlijst 135 8 RIJDEN MET DE HEFTRUCK
1 Veiligheid en gezondheid voorop Oriëntatie Om zware dingen snel en gemakkelijk te verplaatsen, zie je dat er op veel bedrijven heftrucks worden gebruikt. Je ziet ze niet alleen in fabrieken, maar ook steeds meer op loonbedrijven, land-, tuinbouw- en mechanisatiebedrijven. Als er veilig gereden wordt, is de heftruck een zeer handig en snel transportmiddel. Het werken en rijden met de heftruck gaat gepaard met mogelijke gevaren. Hoe een chauffeur de veiligheid kan bevorderen, staat in dit hoofdstuk. Daarnaast maak je kennis met de maatregelen die de overheid heeft getroffen om de veiligheid te bevorderen. In het volgende kader zie je de top 10 van letselschades die kunnen voorkomen door het werken en rijden met heftrucks. Top 10 letselschade door heftrucks 1 Aanrijdingen en overrijdingen 2 Vallen van hoogte 3 Vallen van instabiele last 4 Beklemd raken tussen delen van truck en last 5 Kantelen van heftruck 6 Verkeerd afstappen 7 Heftruck valt van laadplatform/laadklep 8 Vallende vorken bij verstellen 9 Schuivende lading 10 Technische mankementen De veiligheid neemt toe bij een goede inspectie van de heftruck vóór we met het werk beginnen. Tijdens het werken met heftrucks zijn er een aantal basisregels die het rijden een stuk veiliger maken. Deze aspecten komen later in dit boek uitvoerig aan de orde. 1.1 De rol van de overheid wetgeving In de Arbo-wet (Arbeidsomstandigheden-wet) heeft de overheid het een en ander vastgelegd over het onderwerp heftruckchauffeur en de rol van de werkgever en werknemer. In deze paragraaf komt de wetgeving aan de orde. Vervolgens lees je hoe dit in de praktijk werkt en wordt de rol van de werkgever en werknemer aan de orde gesteld. Dat men tegenwoordig nadrukkelijker te maken krijgt met het veilig werken met heftrucks, is een gevolg van de wetgeving die de overheid in de loop der jaren heeft ontwikkeld. De eerste wetsregels die opgesteld zijn om veilig werken in bedrijven en VEILIGHEID EN GEZONDHEID VOOROP 9
instellingen te bevorderen, dateren uit het jaar 1874. Na jarenlange kinderarbeid werd het zogenaamde Kinderwetje van Van Houten aangenomen. Kinderen jonger dan twaalf jaar mochten niet meer in fabrieken werken. In 1919 werd een arbeidswet aangenomen, waarin werk- en rusttijden werden geregeld. Nu mochten alle kinderen onder de twaalf jaar niet meer werken. In 1934 werd de veiligheidswet van kracht, waarin de overheid vond dat ze verantwoordelijk was voor de werkende mensen. De Arbo-wet van 1994 was een verbeterde en uitgebreidere versie van de veiligheidswet uit 1934. In 1998 is de nieuwste versie van de Arbo-wet in werking getreden. raamwet De Arbo-wet is een raamwet, wat inhoudt dat daarin alleen in juridische bewoordingen de verplichtingen van werkgever en werknemer staan omschreven. Specifieke normen en beveiligingen vind je in de Arbo-wet niet terug. Hiervoor wordt verwezen naar het Arbeidsomstandighedenbesluit, de Arbeidsomstandighedenregeling en de Beleidsregels. Hierin kun je van alle werkzaamheden nalezen wat er minimaal van de werkgever en de werknemer verwacht kan en mag worden. In de laatste helft van de vorige eeuw (circa 1960-1998) kon je bepaalde normen en voorbeelden halen uit de bekende P-bladen van de Arbeidsinspectie. Bij de invoering van de vernieuwde versie van de Arbo-wet in 1998 werden deze P-bladen vervangen door een veel kleiner aantal Arbo-Informatiebladen (AI-bladen). Het verplicht instrueren van heftruckchauffeurs is een gevolg van de voorschriften die je kunt vinden in AI-blad nummer 14 Bedrijfsruimten-inrichting, transport en opslag (vroeger P- blad 143). Overtredingen van de Arbo-wet worden gezien als een economisch delict en kunnen worden bestraft. V.G.W.-aspecten Volgens de Arbo-wet zijn werkgevers en werknemers verplicht tot samenwerking. Ze moeten samen zorgdragen voor de veiligheid, gezondheid en het welzijn (V.G.W.). De Arbo-wet probeert deze drie arbeidsrisico s te minimaliseren en men heeft het dan over de V.G.W.-aspecten. Voorbeelden van risico s die aan veiligheid, gezondheid en welzijn zijn verbonden: Veiligheidsrisico s: risico s die leiden tot acuut letsel (bijvoorbeeld brand, explosie, vallen, amputatie, vergiftiging); Gezondheidsrisico s: risico s die op termijn leiden tot gezondheidsklachten (bijvoorbeeld doofheid, rugklachten, longklachten); Welzijnsrisico s: risico s die acuut of op termijn leiden tot geestelijke klachten (bijvoorbeeld overspannenheid, agressie, werkdruk, seksuele intimidatie). Belangrijke informatie over het werken met heftrucks staat in het Arbeidsomstandighedenbesluit (onder andere in art. 7.18, 7.23 en 7.35), de Arbeidsomstandighedenregeling en de Beleidsregels (onder andere art. 7.3-4 en 7.23). 1.2 De Arbo-wet gezagsverhouding Globaal gezegd geldt de Arbo-wet voor situaties waarin gewerkt wordt. Deze omschrijving dekt de lading nog niet helemaal; de Arbo-wet is van toepassing wanneer een werkgever-werknemerverhouding bestaat. Dit is een gezagsverhouding. Onder werknemers worden ook stagiaires en uitzendkrachten verstaan. Dit betekent dus dat 10 RIJDEN MET DE HEFTRUCK
de Arbo-wet van toepassing is in alle gevallen waarin de ondernemer zelf of via zijn ondergeschikte medewerkers opdracht(en) geeft om bepaalde werkzaamheden uit te voeren. De werkgever moet dan zijn plichten, die in de Arbo-wet omschreven staan, nakomen. Als bijvoorbeeld een buurman een heftruck bestuurt om werkzaamheden in opdracht uit te voeren, treedt de Arbo-wet in werking. Naleving door werkgevers en werknemers werkgevers Volgens de Arbo-wet moeten werkgevers onder andere: de inrichting van de arbeidsplaats afstemmen op hun werknemers; rekening houden met de persoonlijke eigenschappen van werknemers; werknemers geen (zo weinig mogelijk) monotoon werk laten doen; personeel opleiden, zowel met betrekking tot het werk als veilig en gezond werken; persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar stellen; de vakbekwaamheid van het personeel op peil houden. De gedachte dat de werknemers achterover kunnen leunen, omdat alleen de werkgever zaken moet regelen en uitvoeren, is niet juist. In de Arbo-wet staan ook de verplichtingen en verantwoordelijkheden van de werknemers omschreven. werknemers recht op werkonderbreking Volgens de Arbo-wet moeten werknemers onder andere: gevaarlijke situaties en ongevallen direct melden bij de werkgever; meewerken aan instructie, scholing en voorlichting; persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken; aangebrachte beveiligingen op de juiste wijze gebruiken (niet uitschakelen!); medewerking verlenen aan het verbeteren van arbeidsomstandigheden. Een bijzonder recht van de werknemer is het recht op werkonderbreking (art. 38 Arbowet). Een individuele werknemer mag het werk onderbreken onder de volgende voorwaarden: als er een direct dreigend gevaar is voor de persoon of anderen; als hij/zij het gevaar onmiddellijk meldt aan de direct-leidinggevende. Bij blijvende onenigheid over de vraag of de situatie direct bedreigend is, moet de Arbeidsinspectie op de hoogte worden gesteld. De werkonderbreking is pas geldig op het moment dat de Arbeidsinspectie ingelicht is. Als de Arbeidsinspectie vindt dat er weer doorgewerkt kan worden, houdt het recht van werkonderbreking op. Zowel werkgevers als werknemers moeten de Arbo-wet dus naleven. Geschillen moeten eerst binnen de werkkring opgelost worden. Wanneer dit niet lukt of wanneer er onduidelijkheden zijn, kun je advies vragen bij de Arbo-dienst. Voorschriften werken met heftrucks Hieronder staat het deel van de tekst uit AI-blad nummer 14 dat gaat over de deskundigheid bij het werken met heftrucks. De letterlijke tekst van dit deel luidt: DE ARBO-WET 11
Gebruikers dan wel bestuurders van gemotoriseerde transportmiddelen moeten gezien de potentiële gevaren minimaal zestien jaar zijn. (Let op: ook jeugdigen van zestien of zeventien jaar mogen dus transportmiddelen gebruiken dan wel besturen, mits zij zodanig zijn geïnstrueerd en zodanig onder deskundig toezicht staan, dat de geïnventariseerde verhoogde risico s voor jeugdigen afdoende worden voorkomen). Verder moeten betreffende werknemers met de bediening van het transportmiddel en de aard der werkzaamheden vertrouwd zijn en moeten zij bekend zijn met de bedieningsvoorschriften en met het bedrijfsverkeersreglement. De werkgever is daarom verplicht de betreffende werknemers grondig te (doen) instrueren. De wetgeving vereist hier een specifieke deskundigheid, waarbij de werkgever de inhoud en uitvoering van deze deskundigheid zelf mag invullen, maar daarvoor ook verantwoordelijk wordt gesteld. Fig. 1.1 Alleen goed opgeleide chauffeurs mogen de heftruck besturen. Het doel van de bestaande heftruckcursussen is dus om te leren hoe je veilig werkt met heftrucks en hoe je deze kennis ook daadwerkelijk toepast in de dagelijkse praktijk! Let op: De bevoegde heftruckchauffeur moet zich altijd bewust zijn van zijn of haar verantwoordelijkheid! De Arbeidsinspectie naleving van de Arbo-wet De Arbeidsinspectie valt onder het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Zoals je hiervoor hebt kunnen lezen, speelt de Arbeidsinspectie een belangrijke rol in de naleving van de Arbo-wet. De Arbeidsinspectie controleert of de Arbo-wet wordt nageleefd en mag daartoe gevraagd overal komen waar gewerkt wordt. Uitzonderingen hierop vormen privé-situaties, waarbij eerst toestemming moet worden gevraagd en verkregen. De Arbeidsinspectie kan de werkgever en de werknemer verplichtingen, maar ook boetes opleggen. In dit verband hebben we al gewezen op de verantwoordelijkheid van de heftruckchauffeur als hij/zij de heftruck bestuurt. De Arbeidsinspectie kan als volgt te werk gaan als ze een overtreding heeft geconstateerd. Ze kan een waarschuwing of een eis afgeven om de situatie aan te passen. Na een afgesproken termijn vindt een controle plaats of de overtreding is 12 RIJDEN MET DE HEFTRUCK