RIS.6440 Jaarprogramma Bodembeheer 2014 Concept 25 november 2013 Jaarprogramma bodembeheer 2014
INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding... 3 1.1 Aanleiding... 3 1.2 Doel... 4 1.3 Financiering... 4 2 Het jaarprogramma 2014... 5 3 De projecten... 6 3.1 Onderzoek aanpak spoedlocaties... 6 3.2 VOCL Centrum Emmen... 6 3.3 Gero, 1 e Kruisdiep, Nieuw Weerdinge... 6 3.4 Boerdijk 32, Veenoord... 7 3.5 Vml. kleiduivenschietbaan, Verlengde Splitting, Emmen... 7 3.6 Gat van Reef... 7 3.7 Slibdepot Bargermeerkanaal, Kapitein Haterasstraat Emmen... 7 3.8 Haven, Veenoord... 8 3.9 Nazorgverplichtingen... 8 3.10 Verbeteren/uitbreiden informatievoorziening bodem... 8 3.11 De ondergrond... 8 3.12 Grondstromen... 9 3.13 Informatie-uitwisseling/voorlichting... 9 3.14 Diversen... 9 Bijlagen: Bijlage 1: Projectenlijst 2014 (plus doorkijk) Jaarprogramma bodembeheer 2014
1 Inleiding 1.1 Aanleiding Sinds 2003 is de gemeente Emmen bevoegd gezag Wet bodembescherming (Wbb). De Wbb-taken heeft de gemeente Emmen overgenomen van de provincie Drenthe. Vanaf 2003 stelt de gemeente Emmen meerjarenprogramma s op voor de uitvoering van projecten, meestal voor de duur van 5 jaar. De gemeente Emmen heeft een drietal meerjarenprogramma s voor de uitvoering van bodembeheerprojecten vastgesteld. Het betreffen: - MeerjarenOntwikkelingsprogramma Stedelijke vernieuwing Emmen, onderdeel MOP ISV-3 bodemsanering, BW09.1197, 3 november 2009; - DU bodem, Projectenprogramma Bodem 2010-2014, BW09.1338, 13 juli 2010; - Programmering bodemsaneringsfonds 2010-2011, BW09.926, 27 oktober 2009. Deze meerjarenprogramma s zijn destijds opgesteld vanwege de verschillende financieringskaders met van elkaar afwijkende verantwoordingsystematieken. In 2009 hebben IPO, VNG, VvW en het Rijk het convenant bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties (hierna convenant bodem) ondertekend. De regie voor de uitvoering van bodembeheer ligt sindsdien volledig bij de gemeente. In het convenant zijn de doelstellingen voor de bodem tot 2015 beschreven. De verantwoordelijkheid voor het realiseren van de doelen ligt bij de gemeente. De verkregen rijksmiddelen uit de DU Bodem, ISV-3 (vanaf 2011 DU stedelijke vernieuwing) zijn hiervoor bedoeld. De hierboven genoemde drie meerjarenprogramma s voor bodembeheer zijn, vanwege bezuiniging op de budgetten waardoor het noodzakelijk was geworden om te gaan herprioriteren, in 2012 bijgesteld. Omdat het sinds 2010 vanwege decentralisatie niet meer noodzakelijk is om drie aparte programma s te hebben zijn de drie programma s in 2012 samengevoegd tot een overzichtelijk Uitvoeringsprogramma bodembeheer 2012-2013. Het uitvoeringsprogramma wordt jaarlijks bijgesteld middels een jaarprogramma. Het jaarprogramma 2014 heeft betrekking op de uitvoering van alle projecten in 2014. De apparaatskosten (voor zowel uitvoering, vergunnningverlening als toezicht) zijn niet opgenomen in dit jaarprogramma. Per 1 januari 2014 worden de uitvoeringstaken bodembeheer overgedragen naar een uitvoeringsdienst, de RUD Drenthe. Dat betekent dat een groot deel van de in dit programma opgenomen projecten uitgevoerd worden door de RUD Drenthe. De gemeente Emmen blijft echter verantwoordelijk voor de realisering van de beleidsdoelen. Op basis van dit jaarprogramma zullen afspraken met de RUD Drenthe worden gemaakt. Vanwege financiële onzekerheden wordt tevens een doorkijk naar 2015 en verder gegeven. Jaarprogramma Bodembeheer 2014 3
1.2 Doel De Milieuagenda van de gemeente Emmen is het kader voor de jaarlijkse, wettelijk verplichte milieujaarprogramma s van de gemeente Emmen. In 2013 is de Milieuagenda 2013-2016 vastgesteld waarin de hoofddoelstellingen voor bodembeheer uit de Milieuagenda 2009-2012 worden voortgezet en tevens concreter zijn uitgewerkt. In de Milieuagenda 2013-2016 zijn de afspraken uit het convenant bodem opgenomen en vertaald naar onze gemeentelijke beleidsdoelstellingen. In de Milieuagenda 2013-2016 wordt geconstateerd dat er een toenamende samenhang is tussen bodem-, water- en energiebeleid. De ruimtedruk in de ondergrond wordt steeds groter. Door kennis over de lokale ondergrond te vergroten en de samenhang met andere beleidsvelden te vergroten kan de ondergrond efficient worden gebruikt voor de verschillende doelen. We gaan daarom de ondergrond verkennen. Met het convenant bodem is een aanpak van de spoedlocaties afgeproken. De term spoedlocaties is een landelijke gehanteerde term waarmee vrij vertaald bedoeld wordt voorranglocaties. Afgesproken is dat vóór 31 december 2015 we onze lijst met spoedlocaties gereed hebben en tevens voor deze locaties een plan van aanpak van de verontreiniging gereed hebben. Bodemverontreinigingen die geen spoedlocatie zijn zullen in samenhang met ruimtelijke ontwikkelingen worden aangepakt. Waar het vanuit oogpunt van milieuhygiëne kan, laten we grondverzet zo eenvoudig mogelijk verlopen zodat kosten kunnen worden bespaard. We houden actief toezicht op het grondverzet binnen de gemeente Emmen. We hebben een overwegend schone bodem en dat willen we graag zo houden. Daarnaast zijn er nog doorlopende verplichtingen uit voorgaande programma s (ISV -2 en Wbb 2005-2009) die eind 2014 moeten zijn gerealiseerd. Doel van het jaarprogramma bodembeheer 2014 is aan te geven wat we in 2014 gaan doen en hoe (en met welke middelen) we de doelstellingen zullen bereiken. 1.3 Financiering Voor de uitvoering van het jaarprogramma bodembeheer 2014 zijn door het Rijk middelen beschikbaar gesteld via de Doel Uitkering Bodem (DU bodem) en de Doel Uitkering Stedelijke Vernieuwing (DU SV). Tot 2010 was er het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing, ISV-2. Het restbudget ISV-2, en de daarbij behorende taakstellingen, zijn doorgeschoven naar periode 2010-2014. Naast rijksmiddelen zijn er gemeentelijke middelen beschikbaar middels de Reserve bodemsanering. De middelen uit de Reserve bodemsanering zijn bedoeld voor de projecten waarvoor geen rijksmiddelen beschikbaar zijn. Voor het Jaarprogramma bodembeheer 2014 is op 1 januari 2014 circa 3,1 miljoen euro beschikbaar. Jaarprogramma Bodembeheer 2014 4
2 Het jaarprogramma 2014 Op 15 november 2013 is in totaal 3.109.468,72 beschikbaar. We verwachten in 2013 nog circa 50.000,- aan uitgaven. In 2014 worden 1.122.500,- aan uitgaven verwacht. We willen inzetten om door te kunnen pakken indien dat mogelijk wordt.. We willen daarmee bereiken om de jaarlijks terugkerende kosten te reduceren. We zijn daarvoor echter wel afhankelijk van derden. In bijlage 1 zijn de benodigde middelen voor alle projecten inclusief het financieringskader voor 2014, met een doorkijk naar de volgende drie jaar weergegeven. Een toelichting per project is weergegeven in hoofdstuk 3. De grondslag voor de opgenomen bedragen zijn afkomstig van een recente berekening. Het benodigde budget voor de sanering van een aantal locaties is nog onzeker. De verontreinigingsproblematiek is ingewikkeld bij deze locaties en de uiteindelijke keuze van de teneme saneringsmaatregelen is sterk afhankelijk van diverse factoren. De kosten voor de sanering van deze locaties kunnen aanzienlijk zijn. Vanwege de financiele risico s is uitgegaan om aan de veilige kant te programmeren. Jaarprogramma Bodembeheer 2014 5
3 De projecten 3.1 Onderzoek aanpak spoedlocaties In het convenant bodem (zie hfd. 1) zijn afspraken gemaakt om tot een versnelling van de aanpak te komen van de locaties met een bodemverontreiniging waar sprake is van humane, ecologische danwel verspreidingsrisico s, de zogenaamde spoedlocaties. Deze term wordt landelijk gehanteerd en geeft aan dat deze locaties met voorrang worden opgepakt. De humane spoedlocaties zijn hierin prioritair. Binnen de gemeente Emmen zijn géén locaties aanwezig waarbij sprake is van humane risico s. Daarmee is aan een van de convenantafspraken, dat locaties met humane riscio s eind 2015 zijn gesaneerd danwel de risico s zijn beheerst, imiddels voldaan. Voor de spoedlocaties waar sprake is van ecologische danwel verspreidingsrisico s is landelijk afgesproken dat er een overzicht gereed is uiterlijk 31 december 2015.. De lijst moet zodanig compleet zijn dat er ook een keuze van de te nemen maatregelen is gemaakt zodat een kostenindicatie kan worden gemaakt. Naast de spoedlocaties die de gemeente Emmen zelf ter hand neemt (zogenaamde vangnetlocaties) zijn er ook spoedlocaties die door het bedrijfsleven dienen te worden opgepakt. De spoedlocaties die door het bedrijfsleven zelf dienen te worden opgepakt zijn uiteraard niet in dit uitvoeringsprogramma opgenomen. We zien dat de voortgang bij de bedrijfslocaties achterblijft waardoor we in 2014 een grotere inzet van het juridisch instrumentarium verwachten. Gezien de meestal lange juridische trajecten is het behalen van de uitvoeringsverplichting voor het segment bedrijfslocaties onzeker geworden. Op 1 juli 2013 bestond de lijst met spoedlocaties nog uit 20 bedrijfslocaties en 5 locaties waar de gemeente fungeert als vangnet. Vanuit de doorloop van voorgaande programma s zijn drie locaties in uitvoering, de overige twee locaties zijn nog in onderzoeksfase. 3.2 VOCL Centrum Emmen In het centrum van de gemeente Emmen hebben een tweetal chemische wasserijen een omvangrijke grondwaterverontreiniging veroorzaakt met VOCL. De grondwaterverontreiniging bedreigt de grondwaterwinputten van de WMD. Door de omvang en de diepte is het technisch en/of financieel niet mogelijk de verontreiniging volledig te verwijderen. Daarom is een grondwaterbeheerssysteem aangelegd die het verontreinigd grondwater afvangt voordat het de drinkwaterputten van de WMD kan bereiken. Het grondwaterbeheerssysteem dient langdurend (mogelijk vele tientallen jaren) in stand te worden gehouden. Door monitoren en onderzoek zijn over de ligging en stromingssnelheid van de grondwaterverontreiniging veel gegevens verzameld. De komende jaren wordt het grondwaterbeheersysteem bijgesteld en aangepast. Doelstelling van de bijstelling/aanpassing van het grondwaterbeheerssysteem is de jaarlijks terugkomende beheerskosten na 2015 te verminderen. 3.3 Gero, 1 e Kruisdiep, Nieuw Weerdinge Ter plaatse van de voormalige bestekfabriek Gero is een omvangrijke grondwaterverontreiniging met VOCL aanwezig. Door een grondwaterbeheerssysteem wordt deze verontreiniging beheerst. De afgelopen jaren is veel informatie verzameld over de verontreiniging. Mogelijk kan tevens ook de oorspronkelijke bron van de verontreiniging binnenkort worden gesaneerd. Op basis hiervan zal het Jaarprogramma Bodembeheer 2014 6
beheerssysteem worden aangepast waardoor de op dit moment jaarlijkse terugkomende beheerskosten sterk worden verminderd.. 3.4 Boerdijk 32, Veenoord Eén van de bodemverontreiniginglocaties waar sprake is van verspreidingsrisico s is de locatie Boerdijk 32 te Veenoord. De verontreinigingproblematiek op deze locatie is zowel in technische als in juridisch opzicht uiterst complex waardoor de aanpak van de bodemverontreiniging wordt bemoeilijkt. Een oplossing dient te moeten worden gevonden waarmee verspreidingsrisico s m.b.t. de grondwaterverontreiniging kunnen worden gesaneerd danwel beheerst. Indien mogelijk dient gelijktijdig een oplossing te worden gevonden voor de havenslibverontreiniging en de grondverontreiniging op het bronperceel. In het verleden zijn de kosten voor volledige sanering deze bodemverontreiniging ingeschat op vele miljoenen. Echter door de complexiteit is een inschatting van de kosten, en het tijdstip van saneringsaanpak op dit moment nog niet aan te geven. De aanpak van deze bodemverontreiniging is in onderzoek. 3.5 Vml. kleiduivenschietbaan, Verlengde Splitting, Emmen Ter plaatse van de kleiduivenschietbaan aan de Verlengde Splitting te Barger-Oosterveld is een bodemverontreiniging waar sprake is van ecologische risico s. De verontreinigingproblematiek is in enige mate complex door de vorm waarin de bodemverontreiniging aanwezig is in relatie tot de natuurwaarden van het naastgelegen gebied dat onderdeel uitmaakt van een ecologische verbindingszone. De kosten voor de bodemsanering voor het volledig weghalen van de verontreiniging op het terrein zijn ingeschat op meerdere miljoenen euro. Echter onduidelijk is of een dergelijk vergaande bodemsanering noodzakelijk is. Op dit moment is de aanpak van de bodemverontreiniging in onderzoek. 3.6 Gat van Reef Ter plaatse van een voormalig stort, bekend als het Gat van Reef te Schoonebeek is als gevolg van storten van afval een bodemverontreiniging ontstaan waarbij mogelijk sprake is van verspreidingsrisico s. Op basis van de huidige onderzoeken is het nog onmogelijk een inschatting te geven of er daadwerkelijk risico s aanwezig zijn en wat dan de eventuele saneringskosten zullen zijn. Op dit moment is de bodemverontreiniging nog in onderzoek. Afhankelijk van de onderzoeksresultaten zal een aanpak voor de sanering worden opgesteld. 3.7 Slibdepot Bargermeerkanaal, Kapitein Haterasstraat Emmen Het slibdepot Bargermeerkanaal aan de Kapitein Haterasstraat bestaat uit verontreinigd slib afkomstig uit het Bargermeerkanaal. In 2003 is het slibdepot voorzien van een isolerende voorziening. Omdat het slibdepot een grondwaterverontreiniging heeft veroorzaakt is een monitoringssysteem aangelegd. Hierdoor kunnen tijdig maatregelen worden genomen indien dat noodzakelijk mocht blijken te zijn. In 2014 wordt op basis van de monitoringsresultaten bepaald of er sprake is van een stabiele eindsituatie. Indien sprake is van een stabiele situatie zal de grondwatermonitoring worden gestopt. Wel blijven nazorgmaatregelen noodzakelijk. Jaarprogramma Bodembeheer 2014 7
3.8 Haven, Veenoord In de haven van het industrieterrein van Veenoord is het slib sterk verontreinigd met o.a. zink. Er bestaan concrete plannen om het industrieterrein rondom de Haven van Veenoord te revitaliseren. Een onderdeel van het revitaliseringsplan bestaat uit het dempen van een deel van de haven. De kosten om het slib in de haven te saneren zijn echter een (financiele) belemmering voor een deel van het revitaliseringsplan. De gemeentelijke Reserve bodemsanering was en is oorspronkelijk bedoeld om een (financiele) oplossing te bieden indien bodemverontreiniging ruimtelijke ontwikkeling frustreert. We gaan in 2014 middelen uit de Reserve bodemsanering inzetten zodat de saneringskosten van deze verontreiniging geen belemmering zijn voor de gewenste ruimtelijke ontwikkeling. 3.9 Nazorgverplichtingen De gemeente Emmen heeft de afgelopen jaren op diverse locaties bodemsaneringen uitgevoerd. Op een aantal van deze locaties heeft de gemeente Emmen daardoor langdurige nazorgverplichtingen aangegaan. Deze nazorgverplichtingen bestaan bijvoorbeeld uit het in stand houden van de aanwezige leeflaag, het langdurig monitoren van de grondwaterverontreiniging en het langdurig in standhouden van een grondwaterbeheerssysteem. Uit onderzoek blijkt dat voor de nazorgverplichtingen voor periode 2015-2019 jaarlijks gemiddeld 1.000,- bedragen. Verwacht wordt dat de nazorgkosten na 2019 fors gaan toenemen. 3.10 Verbeteren/uitbreiden informatievoorziening bodem Er worden steeds hogere eisen gesteld aan ontsluiting van bodeminformatie. Die eisen komen voort uit het verdrag van Aarhus, in het kader van de Wet openbaarheid van bestuur, het normblad SIKB 8002 maar ook naar aanleiding van toekomstige ontwikkelingen als de Basis Registratie Ondergrond (Bro). De gemeente Emmen heeft de afgelopen jaren sterk ingezet op het verbeteren van de bodeminformatiekwaliteit en de ontsluiting daarvan. Op basis van de doelstellingen uit het convenant bodem worden meer gegevens verzameld en ontsloten. Het gaat hierbij om gegevens met betrekking tot ondergronds bouwen, WKO-systemen, water enz.). De toekomstige ontwikkelingen leiden er toe dat de gemeente Emmen de komende jaren verder moet investeren in haar bodeminformatievoorziening. Doelstelling is om de diverse gebruikers van bodeminformatie (zowel intern als extern) zo goed mogelijk te bedienen. Een goede informatievoorziening draagt bij aan een betere communicatie tussen overheid en maatschappij. 3.11 De ondergrond De toenemende samenhang van het bodembeleid met andere beleidsterreinen vragen verbreding en verdieping van de kennis van de (lokale) bodem. Er zal kennis en (geo)informatie worden verzameld en worden ontsloten. In het convenant is een hoge ambitie neergelegd die de komende jaren nader wordt uitgewerkt. De gemeente Emmen zal de komende jaren investeren in verbreding en verdieping van haar kennis en de daarbij benodigde instrumenten aanschaffen om gebiedgericht grondwaterbeheer, grondwaterbeleid en duurzaam beleid van de lokale ondergrond mogelijk te maken. Jaarprogramma Bodembeheer 2014 8
Eind 2010 heeft de provincie Drenthe haar structuurvisie op de ondergrond vastgesteld. De structuurvisie op de ondergrond zal voor gemeente Emmen de basis zijn voor verdere uitwerking van haar beleid op de ondergrond. In 2014 zullen we starten met een eerste fase van een verkenning van de ondergrond. Voor de aanpak van de complexe problematiek rondom bodemverontreiniging op het bedrijventerrein Bargermeer Noord biedt gebiedsgericht grondwaterbeheer mogelijkheden. Met andere betrokkenen wordt onderzocht of een gebiedsgerichte benadering met zowel aandacht voor bodemverontreiniging, warmte-koudeopslag als industriewaterwinning kans op succes biedt. 3.12 Grondstromen Op basis van het Besluit bodemkwaliteit heeft gemeente Emmen gekozen voor gebiedsspecifiek grondstromenbeleid. Onderdelen van het beleid vormen de bodemkwaliteitskaart (BKK) en de Nota bodembeheer. Het gebiedspecifieke grondstromenbeleid van de gemeente Emmen biedt een verdere vereenvoudiging van grondstromenbeleid. Tevens levert het gebiedsspecifieke beleid een lastenverlichting in de uitvoering van grondverzet op voor bedrijven en de gemeente Emmen. Belangrijk is dat deze vereenvoudiging geen verlies van bodemkwaliteit oplevert. De komende jaren zal veel worden geïnvesteerd in voorlichting en educatie aan met name aannemers, transporteurs van grond en adviesbureaus. Het beleid dient regelmatig te worden herzien en heeft een geldigheidsduur van maximaal 5 jaar. Door landelijke beleidsaanpassingen zijn in 2014 aanvullende werkzaamheden noodzakelijk. 3.13 Informatie-uitwisseling/voorlichting De gemeente Emmen is een van de 40 bevoegde gezagen Wet bodembescherming. In dat kader worden rijksmiddelen verkregen voor de uitvoering van bodemsanering en ontwikkeling van bodembeleid. De middelen zijn tevens bedoeld om een bijdrage te leveren aan landelijke ontwikkelingen, informatieuitwisseling en afstemming. Zo bestaan er diverse gremia waar een verplichte bijdrage wordt verlangd. Het betreffen onder andere bijeenkomsten van de POKB (met betrekking tot Kwalibo), de werkgroep bodem (WEB) van het VNG en het SKB-lidmaatschap. De gemeente Emmen verzorgt met andere regionale overheden o.a. jaarlijks een bijeenkomst met het bedrijfsleven. Daarnaast zal incidenteel voorlichting in de vorm van bijeenkomsten, informatiebulletins e.d. plaatsvinden met betrekking tot de in dit programma benoemde projecten. 3.14 Diversen Bedoeld voor zeer diverse, niet direct benoembare zaken met betrekking tot bodembeheer. Zoals bijvoorbeeld voor projecten waar bodemverontreiniging een belemmering vormt voor de geplande ruimtelijke ontwikkeling. Jaarprogramma Bodembeheer 2014 9
Bijlage Jaarprogramma Bodembeheer 2014 10
Bijlage 1: Projectenlijst 2014 (plus doorkijk 2015-2017) Doorkijk naar periode 2015-2017 Hoofdstuk Project Financieringsbron 2014 2015 2016 2017 Opmerkingen 3.1 Aanpak spoedlocaties ISV 25.000 25.000 0 0 Inschatting: onderzoek gereed eind 2015 3.2 VOCL centrum Emmen ISV 212.500 217.500 217.500 317.500 Aanpassing beheerssysteem 3.3 vml. Gero, Nieuw Weerdinge ISV 377.500 192.500 92.500 42.500 Aanpassing beheerssysteem + aanpak bron 3.4 Vml. Kleiduivenschietbaan Verl. Splitting ISV 25.000 50.000 1.500.000 1.500.000 Inschatting, uitvoeringskosten 2016-2017 nog onzeker 3.5 Boerdijk 32, Veenoord ISV 10.000 300.000 300.000 300.000 Inschatting, uitvoeringskosten 2015-2017 nog onzeker 3.6 Gat van Reef, Schoonebeek ISV 25.000 nntb nntb nntb nog in onderzoek 3.7 Slibdepot Bargermeerkanaal ISV 2.500 nazorg nazorg nazorg 3.8 Sanering Haven Veenoord reserve bodemsanering 300.000 0 0 0 Eenmalige financiering projectkosten in 2014 3.9 Nazorgverplichtingen ISV 0 1.000 1.000 1.000 Op basis van huidige gegevens Verbeteren informatievoorziening 3.10 bodem ISV 10.000 50.000 10.000 10.000 3.11 De 'ondergrond' ISV 75.000 25.000 25.000 25.000 3.12 Grondstromen reserve bodemsanering 25.000 10.000 40.000 10.000 Iedere 5 jaar bijstellen beleid (eerstvolgend 2016) ISV/reserve 3.13 Informatieuitwisseling/communicatie bodemsanering 10.000 10.000 10.000 10.000 3.14 Diversen reserve bodemsanering 25.000 25.000 25.000 25.000 Totaal 1.122.500 906.000 2.221.000 2.241.000 Jaarprogramma Bodembeheer 2014 11