Huisartsopleiding Jaarbericht 2013 Huisarts: specialist in veelzijdigheid!
Inleiding Uitbreiding opleiding Na jarenlang 200 aios in opleiding te hebben gehad, groeien we nu naar 300 aios. In december 2013 waren er 255 aios bij ons in opleiding. De uitbreiding vraagt aanpassingen in de logistiek en in de personele organisatie. Dit jaar spanden we ons in om huisarts(docent)en en opleiders aan te trekken, aangezien daar de grootste knelpunten lagen en liggen. We slaagden erin om ons team uit te breiden met vier huisartsdocenten en drie pas afgestudeerde huisartsen, het aantal opleiders bleef stabiel. Voorwoord Dit jaarbericht schetst de ontwikkelingen binnen de huisartsopleiding Erasmus MC. We hopen dat u de inhoud zult waarderen. Aanvullende cijfermatige informatie over 2013 kunt u vinden in het jaarverslag van de sectie huisartsopleiding op onze website: www.erasmusmc.nl/huisartsgeneeskunde Herman Bueving, Hoofd Huisartsopleiding Erasmus MC 2
Verhuizing Na vier jaar tijdelijke huisvesting verhuisde het personeel van de afdeling Huisartsgeneeskunde in juni naar een definitieve stek in de imposante nieuwe kantoortoren naast het prachtig vernieuwde onderwijscentrum. Vrijwel alle secties van de afdeling (170 medewerkers) zijn nu gevestigd op de 18 e, 19 e en 20 e verdieping, waar we beschikken over vijf vergaderzalen die we tevens inzetten voor onderwijs. We hebben een schitterend uitzicht over de stad en de Nieuwe Maas. Er is onvoldoende budget om de tweede fase van de renovatie van het onderwijscentrum Erasmus MC uit te voeren, waardoor we het vaardighedenonderwijs voorlopig blijven bieden op onze oude locatie op ongeveer vijftien minuten loopafstand. beoordeling en resultaten, en het thema docentprofessionalisering. We bespraken de uitkomsten van de audit met de staf tijdens de stafdag in juni en namen de aanbevelingen uit die bespreking mee in de verbeterplannen. Erkenning Huisartsopleiding verlengd Op 29 mei vond de visitatie van de Registratiecommissie Geneeskundige Specialisten (RGS) plaats. De commissie heeft de erkenning van het opleidingsinstituut huisartsgeneeskunde van het Erasmus MC met vijf jaar verlengd. Audit GEAR In het kader van de eerste ronde van het landelijke kwaliteitssysteem GEAR (Gecombineerde Evaluatie en Audit Ronde) vond er in april een tweedaags auditbezoek plaats. In de gesprekken met vertegenwoordigers van aios, opleiders en staf werden de volgende domeinen beoordeeld: academisch niveau, leeromgeving, toetsing en 3
De opleiding in de praktijk Ontstapelen Een van mijn verre voorgangers uit een naburig dorp was aan het einde van zijn carrière zo corpulent geworden, dat traplopen niet langer mogelijk was. Derhalve posteerde hij tijdens bevallingen zijn zoon, toen nog geneeskundestudent, naast de vrouw in partu. Gezeten op een kruk, met een borreltje in de hand, wachtte hij op bericht van de overloop: Pa, er is nu volledige ontsluiting!, waarop zijn medische ready for take-off volgde: Dan mag ze nú gaan persen. Naar de vrijheid die huisartsen zichzelf vroeger toeëigenden bij de beroepsuitoefening, verlangt waarschijnlijk niemand meer terug. Maar de neiging om opleiders te bedekken met een ondoordringbaar netwerk van kleine, ingewikkelde, minutieuze en eenvormige regels, en ze aldus te reduceren tot een kudde schuchtere en vaardige dieren, is evenmin een aanlokkelijk perspectief. Recentelijk gaf een van mijn huidige collega s, eveneens huisartsopleider, de NPA-accrediteur te kennen dat hij stopt met de heraccreditatie: het toenemend pakket aan regelgeving en protocollen staat een goede uitoefening van het huisartsenvak in de weg. Hij is niet de enige. Veel opleiders zijn, ondanks een verplichting van de RGS, nog niet eens aan de accreditatie begonnen. Gelukkig heeft het Concilium voor de Huisartsopleiding zichzelf onlangs belast met de ontstapeling en harmonisatie van het eisenpakket, zodat straks ook in Rotterdam voldoende opleiders te vinden zijn die hun praktijkvoering willen laten toetsen. Marco Heijkoop, opleider en bestuurslid van de opleidersvereniging ROER 4
Het onderwijs aan aios Instituut investeert in de toekomst Op zoek naar verdieping Voor aios zijn de terugkomdagen geslaagd als ze verdieping bieden. Verdieping van kennis om de dagelijkse consulten en visites op een goede wijze af te wikkelen, verdieping door de verbinding te leggen tussen de NHG-Standaarden en de praktijkervaringen. Aios zijn op zoek naar het ontwikkelen en herkennen van ziektescripts. Ze hebben de ambitie om aan het einde van de opleiding van drie jaar een ervaren huisarts te zijn. Een huisarts die beschikt over adequate kennis van de inhoud van het vak en over de benodigde vaardigheden om die kennis toe te passen. Een goede organisatie, interessante programma s en vaardige docenten met de benodigde expertise helpen daarbij. Huisartsdocenten maken zich onderwerpen eigen, experts en kaderhuisartsen bieden ondersteuning. De resultaten van de inspanningen worden getoetst en plannen worden bijgesteld of geborgd (met de PDCA-cyclus van Deming voor ogen). Junior-huisartsdocenten Zeven jonge huisarts-collega s zijn intensief betrokken bij het maken en geven van onderwijs. Ze werken aan een vast format voor de programma s op de terugkomdagen, vullen de onderwijsbank, ontwikkelen en updaten nieuwe programmaonderdelen (praktijkvoering, patiëntveiligheid, diversiteit, kindergeneeskunde, artspatiëntcommunicatie, praktijkopdrachten en klinisch redeneren). We verwachten dat een deel van hen na deze voor hen interessante periode bij ons zal blijven of terugkeren. 5
6
Kenniscafé en minisymposium na de LHK Sinds drie jaar bieden we alle aios op de middag van de kennistoets in april een minisymposium over ontwikkelingen in de huisartsenzorg en op de middag van de kennistoets van oktober een kenniscafé kaderopleidingen. Het minisymposium betrof een lezing over medische opinieleiders en de farmaceutische industrie. Bij het kenniscafé gaf het hoofd van de afdeling een jaarcollege over diagnostiek en overdiagnostiek. Vervolgens konden aios te rade gaan bij een kaderhuisarts naar keuze om te horen, te zien en/of te ervaren wat de recentelijke inhoudelijke ontwikkelingen op zijn gebied zijn. Het lukte ons in 2013 om een divers aanbod te hebben. De aios konden uit tien onderwerpen kiezen. Scholing in EBM Binnen de opleiding organiseren onze dertien aioto s de wetenschapsochtend en ze hebben een rol in de beoordeling van de Critically Apraised Topics (CAT s). In overleg met de sectie onderzoek streven we ernaar dat het geven van onderwijs een vaste taak van hen wordt. Daartoe is het promotietraject van nieuwe aioto s met drie maanden verlengd en krijgen zij een didactische training. LHK Als na analyse van de onvoldoendes voor de Landelijke Huisartsgeneeskundige Kennistoets (LHK) blijkt dat er mogelijk een didactische oorzaak is, krijgt de aios begeleiding van de onderwijskundige. Dit jaar begeleidde zij vijf aios. 7
Onderwijsbank Differentiatie bewegingsapparaat In 2013 rondden we de pilot differentiatieonderwijs bewegingsapparaat af waarbij we aansloten bij het landelijke model. Het concept slaat aan bij aios. In maart startten we met twaalf en in september met acht gemotiveerde aios afkomstig uit Rotterdam, Leiden, Utrecht en het VUmc. De aios nemen veel initiatief. Ze voeren e-learningcasussen uit, kiezen in de journal club een artikel waarover ze discussiëren en communiceren via een eigen website met elkaar. Drie Rotterdamse aios deden hun differentiatie bij een andere kaderopleiding. Na startproblemen lukte het ons in 2013 om de digitale onderwijsbank te vullen met onderwijsmateriaal voor aios en een beheersystematiek op te zetten. Docenten kunnen gemakkelijk onderwijsmateriaal plaatsen en aanpassen en de onderwijsbank is overal eenvoudig te raadplegen. We stelden hem open voor aios en (stage)opleiders. De komst van de onderwijsbank betekent een stimulans voor het actueel houden van het onderwijsmateriaal. Het onderwijs in de chronische zorg had de primeur van een syllabus die uitsluitend op de onderwijsbank staat en niet meer op papier wordt uitgereikt. 8
LOVAH in 2013 De LOVAH staat voor Landelijk Organisatie Van Aspirant Huisartsen. Voorheen bekend als ROVAH; in 2013 is deze naam veranderd in LOVAH Rotterdam. Onze taak is niet veranderd: we komen nog steeds op voor de belangen van aios huisartsgeneeskunde. En dit doen we steeds professioneler, zowel in Rotterdam als op landelijk niveau. De groepsvertegenwoordigers zijn de pijlers van LOVAH Rotterdam. Zij vertegenwoordigen hun aiosgroep, spelen informatie door en bespreken knelpunten tijdens de LOVAH Rotterdam vergaderingen. Deze knelpunten bespreken we met het instituut en gezamenlijk zoeken we hiervoor oplossingen. Deze samenwerking komt ook tot zijn recht bij onderwijsverbetering: de Klankbordgroep, een groep aios geïnteresseerd in onderwijs, evalueert constant het onderwijs. Een goed voorbeeld hoe we zelf bijdragen aan het onderwijs is de aiosdag, met in 2013 een geslaagde dag over voeding en obesitas. Daarnaast bieden we een platform voor het opdoen van organisatorische en bestuurlijke ervaring. En niet te vergeten: We organiseren borrels en andere sociale activiteiten. Zo waren de LHK-borrels in 2013 een groot succes. Wil je meer weten over LOVAH Rotterdam? Kijk dan op onze recent vernieuwde website: www.lovah.nl/rotterdam LOVAH Rotterdam Bestuur voorzitter Daan Haverkamp, penningmeester Laura van de Steeg, sponsoring Mette Bolhuis, secretaris Maarten van Gemeren, webmaster Carolien Teirlinck, onderwijs Nicole Kraag Warming-up van de Aiosdag 9
Regeling met Zeeuws Vlaamse opleiders Samen met de SBOH stimuleren we aios om een opleidingsplek in Zeeuws Vlaanderen te kiezen. We hopen dat zij zich hier na de opleiding vestigen. Verander je wachtwoordmaand Pilot Competentie BeoordelingsLijsten en e-portfolio Landelijk is een bestaand softwarepakket geschikt gemaakt om als e-portfolio te dienen. Een van de in september gestarte eerstejaarsgroepen deed mee aan de pilot. Het Erasmus MC-account dat aios en opleiders met name voor de medische bibliotheek gebruiken verloopt jaarlijks zonder dat ze dit merken. Daarom hebben we maart 2013 benoemd tot verander je wachtwoordmaand en iedereen gevraagd alleen in deze maand het wachtwoord te laten wijzigen. Het Erasmus MC was bereid aan onze actie mee te doen. Korte Patiëntcontact Beoordeling In 2013 verplichtten we de opleider eenmaal per maand een Korte Patiëntcontact Beoordeling (KPB) over de aios in te vullen. We streven naar KPB s die verschillende klachten en patiënten betreffen. De beoordelingen worden door de opleider benut als bron voor de ComBeL. Vrijwel alle aios hadden een paar KPB s in hun ontwikkelingsdossier. 10
Uitgelicht: Tweedejaarsonderwijs Modulecoördinatoren kliniek, chronische zorg en GGZ Waar we voorheen tweedejaarscoördinatoren hadden, werkten we in 2013 met modulecoördinatoren. Dit zijn vaste docenten van de tweedejaarsblokken. Zij begeleiden wekelijks de aios op de terugkomdag en bezochten de stageplekken. GGZ-stageplaatsen In 2013 lukte het ons om twee nieuwe tweedelijnsinstellingen te contracteren. We onderzochten of we stageplaatsen in de eerstelijn kunnen inzetten. Kliniekstageplaatsen Vanwege uitbreiding van de opleiding wierven we vier nieuwe stageplaatsen in de kliniek. Pilot deeltijdwerken in de kliniek Op aandringen van de aiosbelangenvereniging LOVAH startten we in 2013 een pilot waarbij aios deeltijd konden werken bij twee van onze SEH-stageplaatsen. Duo van de week In het chronische blok voerden de docenten het duo van de week in, waarbij iedere week een ander aiosduo verantwoordelijk is voor de organisatie van de terugkomdag. Zij starten de dag met een korte presentatie over een nieuwsitem in de chronische zorg. Vervolgens zitten zij het Leren van Ervaringen (LvE) voor. Cursorisch onderwijs GGZ Het vakinhoudelijk onderwijs in de GGZ scoorde zeer goed. Dat heeft met name te maken met het expertonderwijs dat aansluit bij de leerbehoefte van de aios. Dat geldt ook voor het onderwijs in arts-patiëntcommunicatie waarbij een kaderhuisarts GGZ betrokken is. 11
Meerjarenplan Het meerjarenplan is teruggebracht tot één A3-tje en is geïntegreerd met het kwaliteitsbeleid. Het A3-meerjarenplan is gebaseerd op het managementmodel van het Instituut Nederlandse Kwaliteit (INK) en onderscheidt vijf organisatiegebieden, vier resultaatgebieden en het aandachtsgebied verbeteren en vernieuwen. Leidend daarbij zijn onze missie, visie en succesbepalende factoren. Alumnibijeenkomst In juni vond onze eerste aluminbijeenkomst plaats. We organiseerden deze voor de aios die in de periode maart 2010 t/m december 2012 de huisartsopleiding afrondden. Ook hun huisartsopleiders kregen een uitnodiging. De 40 aios en 15 opleiders volgden een lezing over het belang van preventie en de rol van de huisarts daarbij en woonden een optreden van de Amazing Stroopwafels bij. In 2014 willen we meer cohorten uitnodigen en via een website laten zien wie zich heeft aangemeld. 12
Onderzoek van onderwijs Leren van Ervaringen Ter bevordering van de kwaliteit van het onderwijs zijn we in 2010 het onderzoek van onderwijs naar Leren van Ervaringen (LvE) gestart. Uit dit onderzoek op basis van videoopnames blijkt dat vrijwel alle competenties aan bod komen. De nadruk ligt op vakinhoudelijk handelen en professionaliteit. De casuïstiek die ingebracht wordt is zeer divers. Aan de arts-patiënt relatie en de relatie met de opleider wordt relatief veel aandacht besteed. De methode Conversatie Analyse wordt gebruikt om te onderzoeken hoe aios precies leren tijdens het LvE, hoe docenten hen begeleiden en hoe docenten omgaan met lastige situaties. Derdejaars consultvoeringstoets Sinds 2012 voeren we een Delphi onderzoek uit om contextspecifieke toetsingscritria te ontwikkelen voor Huiselijk Geweld, Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) en Motivational Interviewing, die aansluiten op het derdejaars consultvoeringsonderwijs en leiden tot een meer uniforme beoordeling. Voor SOLK bereikten we na drie rondes 90% consensus over de criteriumlijst. De response-rate van het panel was hoog (91-100%). We hopen in 2014 de eerste resultaten te publiceren. DOERAK In 2013 hebben de laatste metingen plaatsgevonden van de onderwijskundige trial die kijkt naar het effect van participeren in onderzoek op de wetenschappelijke kennis, attitude en vaardigheden van derdejaars aios. Het onderzoek zelf richt zich op verschillen tussen kinderen met en zonder overgewicht in de huisartspraktijk. Er zijn 733 kinderen geïncludeerd in deze studie. De komende twee jaar vinden de follow-up metingen plaats in dit cohort kinderen. Resultaten van dit onderzoek moeten onder andere uitwijzen of overgewicht op de kinderleeftijd al samenhangt met fysieke en psychische klachten en welke kinderen risico lopen op blijvend overgewicht. 13
14
Kwaliteit (stage)opleiders Centrale opleidersdagen Op de centrale opleidersdagen in juni boden we negen tweedaagse cursussen op verschillende ervaringsniveaus aan. De bijdrage van twee docenten van de afdeling huisartsgeneeskunde van de universiteit van Antwerpen werd erg gewaardeerd. Het plenaire programma op de gezamenlijke dag werd ingevuld door een cabaretgroep. De evaluaties waren positief. Mentoraat voor opleiders Vanaf dit jaar krijgt elke startende opleider een mentor. Mentoren zijn ervaren opleiders die door ons worden benaderd voor deze functie. Na een jaar maakt de beginnende opleider een verslag over wat hij uit het mentoraat heeft gehaald, dat onderdeel wordt van zijn portfolio. De mentoren worden geschoold in coachingstechnieken. De eerste berichten over het mentoraat zijn positief. Scholing in EBM Opleiders zijn minder thuis in Evidence Based Medicine (EBM) dan aios. Daarom boden we opleiders zowel op de centrale opleidersdagen als in het reguliere onderwijsprogramma extra scholing aan. Ambassadeurs We zijn erg tevreden over het werken met ambassadeurs, opleiders die in hun regio actief opleiders en coassistentbegeleiders werven. Dat werven vraagt vasthoudendheid en geduld. Vijf ambassadeurs namen ons werk uit handen door kennismakingsgesprekken te voeren met kandidaatopleiders. 15
Cursus voor praktijkondersteuners In 2013 vonden twee succesvolle cursussen voor praktijkondersteuners (POH s) plaats. De cursus heeft tot doel om de aios meer bij het werk van de POH te betrekken en de POH meer bij de opleiding van de aios. De deelnemers gaven aan zich bewuster te zijn van wat zij aios te bieden hebben. In de aanloop naar de cursus leert de aios het spreekuur van de POH over te nemen zodat de POH kan deelnemen aan de cursus. Workshops tweedejaars stageopleiders Er vonden twee workshops voor stageopleiders plaats, waarvoor we ook de betrokken groepsdocenten uitnodigden. In mei ontvingen we vijftien stageopleiders met wie we leerdoelen per stage bespraken, ideeën voor een MPO-casus op het gebied van GGZ en chronische zorg uitwisselden, en het gebruik van de KPB aan de hand van een video oefenden. In september namen achttien stageopleiders deel aan de workshop in het Albert Schweitzerziekenhuis te Dordrecht. We kregen er een rondleiding en discussieerden over welke bronnen je kunt gebruiken om een aios goed te kunnen beoordelen. De coördinator wetenschappelijke vorming gaf een presentatie over welke scholing aios krijgen in EBM en legde de link naar de praktijk. 16
Samenwerking binnen de afdeling Mede door onze locatie in één gebouw zijn de lijnen naar de secties onderzoek, basisopleiding en opleiding AVG kort. We hebben structureel overleg om de kwaliteit van de opleiding te verbeteren en patiëntenzorg, onderwijs en onderzoek met elkaar te verbinden. Dat doen we onder andere via het academisch netwerk PrimEUR, een samenwerkingsverband met elf praktijken waar ruim 70 huisartsen werkzaam zijn. De PrimEURcentra leiden aios op, begeleiden coassistenten en participeren in huisartsgeneeskundig onderzoek. Binnen deze centra testen we een aiosvolgsysteem waarbij we op basis van ICPC-codes uit het HIS gegevens kunnen halen zoals welke klachten en ziektes aios hebben gezien, welke onderzoeken ze hebben aangevraagd en welke medicatie ze hebben voorgeschreven. Sinds 2009 geven we gezamenlijk het afdelingsblad Augustijn uit, dat wordt verspreid onder alle huisartsen in de opleidingsregio. Het blad wordt nog altijd goed gewaardeerd. Niet alleen zijn er diverse docenten van ons aan de NHG-kaderopleiding bewegingsapparaat verbonden, sinds 2012 bieden we ook een hiervan afgeleide differentiatiemodule aan derdejaars aios uit Rotterdam, Leiden, Amsterdam en Utrecht. In mei liepen acht afdelingsmedewerkers de RoParun, ondersteund door veertien collega s. 17
Kwaliteit docenten EBM voor stafleden Sinds het najaar is er een vervolgcursus EBM voor stafleden. Bijna iedereen heeft de beginnerscursus gevolgd. In het eerste opleidingsjaar beoordeelt de docent nu samen met een expert de Critically Apraised Topics (CAT s) van de aios. Leren van Ervaringen De onderzoekers organiseerden drie bijeenkomsten voor docenten, waarin ze aan de hand van concrete LvE-fragmenten lieten zien welke bevindingen de analyse tot dusver heeft opgeleverd over de rol van de docent bij het Leren van Ervaringen. Stafdagen Naast de landelijke interstavendag en de staftweedaagse hebben we viermaal per jaar een stafdag waarin we ingaan op onderwijsontwikkelingen en terugkomen op de in de staftweedaagse behandelde onderwerpen. We bespraken het meerjarenplan, voerden in groepjes discussie over arts-patiëntcommunicatie bij GGZproblematiek en bespraken diverse opties om de uitbreiding van de opleiding zo goed mogelijk vorm te geven. We oefenden een nieuwe feedback methode, bespraken acht verbeterpunten uit de GEAR-audit en dachten mee met de plannen van de junior-huisartsdocenten. Staftweedaagse Dit jaar werden de docenten geschoold in het begeleiden van workshops. We lieten ons inspireren door de systematiek die wordt gebruikt bij de huisartsopleidingen Maastricht en het VUmc. We oefenden met moeilijke situaties in de workshops met opleiders en met het gestructureerd feedback geven aan opleiders aan de hand van didactische vaardighedenstations. Daarbij waren enkele aios en opleiders bereid als oefenmateriaal te dienen. Deskundigheidsbevordering gedragswetenschappers De gedragswetenschappers bespreken voor hun vakgebied relevante NHG-standaarden. Duo s wonen lessen van elkaar bij en geven elkaar feedback daarover. 18
Met het openbaar vervoer tijdens de staftweedaagse 19
Afdeling Huisartsgeneeskunde Erasmus MC Postbus 2040 3000 CA Rotterdam tel.: 010 703 0 004 fax: 010 704 4 766 e-mail: huisartsopleiding@erasmusmc.nl www.erasmusmc.nl/huisartsgeneeskunde Samenstelling: Thérèse Brans Vormgeving: Jules van der Vuurst de Vries Druk: BGS-grafisch