PROGRAMMA BASISCURSUS ZIEKENHUISMANAGEMENT voor aios NVSHA 13 en 14 oktober 2016 Locatie: Nederlands Simulatie- en Trainingcentrum voor de Zorg, Ede (GLD) Overnachting: De Reehorst, Ede Bestemd voor aios spoedeisende geneeskunde in de laatste fase van hun opleiding Academie voor Medisch Specialisten Orteliuslaan 750 3528 BB UTRECHT Postbus 8153 3503 RD UTRECHT (030) 247 4197 info@academiems.nl www.academiemedischspecialisten.nl
Inleiding Elke medisch specialist ervaart dagelijks aan den lijve hoeveel invloed de organisatie van het ziekenhuis heeft op de efficiency en effectiviteit van de behandeling. Die invloed is merkbaar bij de samenwerking tussen collegae en met andere disciplines. Bij de snelheid waarmee de patiënt geholpen wordt, bij de mate van risico s op fouten en de mate waarin geld sturend is voor de wijze waarop de zorg wordt geleverd. Goede managementvaardigheden dragen bij aan de optimalisatie van de omstandigheden waaronder je je werk moet doen. Je hebt inzicht nodig in de manier waarop de medisch specialistische zorg georganiseerd en gefinancierd wordt, en het vereist vaardigheid om daar invloed op uit te kunnen oefenen 1. Dergelijke vaardigheden ontwikkel je in de praktijk, tijdens de opleiding en daarna. Deze cursus biedt daarbij ondersteuning. Doelgroep Aios spoedeisende geneeskunde in de laatste fase van hun opleiding. Tijdsinvestering en voorbereiding De cursus bestaat uit 2 hele dagen cursus en ongeveer 4 uur voorbereidend huiswerk. Aanwezigheid is verplicht en wordt geregistreerd. De aios evalueert samen met de opleider of de cursus aan de vooraf door hen zelf geformuleerde leerdoelen heeft beantwoord. De leerdoelen dienen door de cursisten aan het begin van de cursus te worden meegebracht. De leerresultaten, zoals blijkend uit de vervulling van opdrachten, worden vastgelegd in het portfolio. Zie de bijlagen voor de voorbereiding per cursusonderdeel. Het succesvol afronden van de opdracht is een vereiste voor het ontvangen van het cursuscertificaat. Doelstellingen Algemene doelstelling: Deelnemers weten na afloop hoe zij moeten handelen binnen de context van de organisatie en het beleidsproces van het ziekenhuis en haar omgeving om tot een zo optimaal mogelijke inrichting van hun eigen patiëntenzorg te komen. Subdoelen: Deelnemers weten aan welke eisen een goed functionerende vakgroep moet voldoen, kunnen een inschatting maken van hun eigen invloed daarop en weten waar ze op moeten letten bij sollicitaties. Deelnemers weten aan welke eisen het kwaliteitsbeleid van een vakgroep of afdeling moet voldoen en zijn in staat verbeterprojecten te ontwerpen. Deelnemers zijn in staat om de structuur en het functioneren van het ziekenhuis te beschrijven en kunnen een gefundeerd oordeel formuleren over de rol en positie van de medisch specialist daarin. Deelnemers zijn in staat om de voornaamste kenmerken en de achtergronden van de beleidscyclus van het ziekenhuis te beschrijven. Tevens kunnen zij aangeven hoe het beleid van de vakgroep binnen deze context kan worden vormgegeven. 1 Die competentie geldt daarom tegenwoordig ook als één van de zeven competentiegebieden die de medisch specialist moet beheersen: medisch handelen, communicatie, samenwerking, kennis en wetenschap, maatschappelijk handelen, organisatie en professionaliteit. Academie voor Medisch Specialisten Orteliuslaan 750 3528 BB UTRECHT Postbus 8153 3503 RD UTRECHT (030) 247 4197 info@academiems.nl www.academiemedischspecialisten.nl
Deelnemers zijn in staat de voornaamste aspecten en achtergronden van het overheidsbeleid ten aanzien van de (ziekenhuis)zorg te beschrijven, inclusief organisatie en financiering, en zijn in staat een inschatting te maken van de consequenties voor de patiëntenzorg. Cursusleiding De cursusleiding is in handen van drs. Jolande Verhulst, Academie voor Medisch Specialisten, zelfstandig adviseur en implementatiemanager gezondheidszorg en oprichter & bestuurslid Stichting Appraisal & Assessment. Jolande verzorgt de cursus inhoudelijk samen met een wisselend team van zeer ervaren en kundige docenten. Docenten zijn onder voorbehoud van beschikbaarheid. De Academie heeft voor elk onderwerp in principe meerdere gespecialiseerde docenten ter beschikking. Docenten Drs. J.A. (Jolande) Verhulst, zelfstandig adviseur en implementatiemanager gezondheidszorg en oprichter & bestuurslid Stichting Appraisal & Assessment Drs. T. (Ton) de Goeij, interim-manager en organisatieadviseur. Drs. J. (Jaap) Doets, arts, senior-adviseur VvAA Drs. E.(Els) Jansen, SEH-arts Medisch Manager Erasmus MC M. (Mascha) Gibbs-de Ridder, zelfstandig communicatie- en managementtrainer Academie voor Medisch Specialisten Orteliuslaan 750 3528 BB UTRECHT Postbus 8153 3503 RD UTRECHT (030) 247 4197 info@academiems.nl www.academiemedischspecialisten.nl
Dag 1 13 oktober 2016 09.00 09.45 Onderlinge kennismaking, leerdoelen, opzet van en filosofie achter de cursus Docente: Jolande Verhulst 09.45 12.15 De ziekenhuisorganisatie Docent: Ton de Goeij Organisatie ziekenhuis en medische staf Geschiedenis van de verhouding tussen ziekenhuis, medische staf en SEH arts. Basisvormen in de organisatie van ziekenhuis in verleden, heden en nabije toekomst Diversiteit in posities van medische staven in (verschillende typen) ziekenhuizen Organisatievormen van de medische staf en de consequenties daarvan Diversiteit in managementfuncties van medisch specialisten De verhouding van de medisch specialist en de vakgroep Spoedeisende Geneeskunde met het ziekenhuis Varianten in verhouding met het bedrijfskundig management (het hanteren van) de verhouding met afdeling en vakgroep Actuele ontwikkelingen in organisatie van ziekenhuizen en positie medische staven Rol van de toezichthoudende instellingen Consequenties voor zorginstellingen en medisch specialisten Overheidsbeleid en organisatie van de zorg 12.15 13.00 Lunch 13.00 16.30 Docente: Jolande Verhulst De organisatie van de zorg in grote lijnen Invoering van gereguleerde marktwerking in de zorg: aannames en stand van zaken De werking van de driehoek verzekeraar-consument/patiënt-zorgaanbieder Consequenties voor zorginstellingen en medisch specialisten Argumenten voor en tegen marktwerking in de zorg Beleid, van visie-ontwikkeling naar daadwerkelijk doen Aspecten van beleidsontwikkeling voor verschillende actoren in de ziekenhuisorganisatie Hoe te komen van beleidsontwikkeling, jaarplannen tot het behalen van beoogde resultaten Invloed van de overheid op beleidsontwikkeling Rollen van en verhoudingen tussen de voornaamste partijen in de organisatie Inzicht in actuele beleidsthema s als Veiligheid, Logistiek en Performance Management consequenties van de financieringssystematiek voor de verhouding tussen ziekenhuizen en medisch specialisten en tussen medisch specialisten onderling Programma Basiscursus ziekenhuismanagement voor aios NVSHA 2016 4
De planning & control cyclus en de rol van de medisch specialisten daarin Verloop van de planning en control cyclus De rol van de vakgroep en de medische staf in deze processen Reflectie op mogelijkheden voor invloed op dit proces aan de hand van casuïstiek Manieren van denken over veranderingsprocessen in organisaties Impact van kwaliteitsindicatoren op werkproces van de medisch specialist Opzetten van een projectplan, leiden van verbeterproject en voorwaarden voor implemenatie. Toelichting opdracht: uitwerken van een verbeterproject in de eigen opleidingsplek 16.30 17.30 Presentatie SEH arts in de Praktijk Docent: Els Jansen, SEH-arts Medisch Manager Erasmus MC Programma Basiscursus ziekenhuismanagement voor aios NVSHA 2016 5
Dag 2 14 oktober 2016 09.00 12.15 Ontwikkelingen in de financiering van de zorg Docent: Jaap Doets 12.15 13.00 Lunch Ontwikkeling van de ziekenhuisfinanciering in de afgelopen decennia Van inputfinanciering naar outputfinanciering en de consequenties daarvan Overgang van DBC s naar DOT Hernieuwde budgettering d.m.v. raamovereenkomsten Rol van het Macrokader Zorg Verhouding met de verzekeraars Verhouding tussen ziekenhuisfinanciering en honorering vrijgevestigden en financiering Spoedeisende Hulp artsen. Veranderingen in positie medisch specialist vanaf 2015 Consequenties voor de bedrijfseconomie van ziekenhuis, afdeling en vrijgevestigde medische staf 13.00 16.30 Het functioneren van de vakgroep en de rol van de individuele medisch specialist daarin Docente: Mascha Gibbs-de Ridder Kenmerken van een goed functionerende vakgroep Het beleid van de vakgroep Structuur, taakverdeling, mandatering Besluitvorming Efficiënte organisatie van de eigen praktijk Communicatie, klimaat, individueel functioneren Beleid ten aanzien van werving en selectie Bespreking van casuïstiek 16.30 17.00 Evaluatie en afronding van de training Programma Basiscursus ziekenhuismanagement voor aios NVSHA 2016 6
Bijlage 1 Literatuur en voorbereiding Algemene voorbereiding Formuleren van persoonlijke leerdoelen, bespreken met de opleider en deze leerdoelen meenemen naar de cursus. Literatuur en voorbereiding thema De ziekenhuisorganisatie Hoofdstuk 2 P.Wijnsma, J.Kimpen, Basics management voor medici, Bohn Stafleu van Loghem, Houten 2010 Artikel F. Sanders, Monro kliniek haalt krenten uit de pap, Medisch Contact 16 mei 2013 Artikel H. Schaaf, Zorg niet gebaat bij Medisch Specialistisch Bedrijf, Medisch Contact 8 januari 2015 Literatuur en voorbereiding thema Beleid van visie-ontwikkeling naar daadwerkelijk doen Brief van de minister van 12 februari 2012, als reactie op rapport Medische Specialistische Zorg in 2020 Brief van de minister van 2 maart 2015, Het jaar van de transparantie Artikel Kotter: What leaders really do, Harvard Business Review 2001 Acute zorg, er zit meer aan vast dan u denkt! NVZ Zicht op Zorg, september 2013 Literatuur en voorbereiding Functioneren van de vakgroep Maak een checklist van aandachtspunten voor je huidige of toekomstige sollicitaties m.b.t. het goed functioneren van een vakgroep Extra literatuur (geen voorbereiding vereist) P.Ramler, W.Raadgers, Samenwerken vergt onderhoud, Springer Uitgeverij, Leusden, 2005 Tijdens de cursus worden geen prints verstrekt aan de deelnemers. Indien gewenst zelf de hand-outs geprint of digitaal meenemen om de cursusdag te kunnen volgen. Presentaties van docenten worden van tevoren op de cursussite geplaatst. Programma Basiscursus ziekenhuismanagement voor aios NVSHA 2016 7
Bijlage 2 Afsluitende opdracht managementcursus: verbetervoorstel SEH Doelstelling In het kader van de basiscursus Medisch Management, die de Academie voor Medisch Specialisten in opdracht van de Nederlandse Vereniging voor Spoedeisende Geneeskunde organiseert voor aios Spoedeisende Geneeskunde, krijgen de aios de opdracht om een beknopt verbetervoorstel te schrijven voor het functioneren van de SEH waar zij in opleiding zijn. De doelstelling van de cursus is dat de cursisten na afloop een beter beeld hebben van hoe zij moeten handelen binnen de context van de organisatie en het beleidsproces van het ziekenhuis en haar omgeving om tot een zo optimaal mogelijke inrichting van hun eigen patiëntenzorg te komen. Daarnaast is de bedoeling dat de aios voorafgaand aan de cursus zelf nadenkt over zijn of haar persoonlijke leerdoelen en deze in de opdracht verwerkt. In deze afsluitende opdracht dienen de cursisten aan hun opleider door middel van een verbetervoorstel te laten zien dat zij de kennis en inzichten opgedaan tijdens de cursus kunnen relateren aan hun eigen werkomgeving. Opdrachtomschrijving De aios dient een voorstel te schrijven dat betrekking heeft op een verbetering van het functioneren van de SEH op het terrein van management en beleid. Dat kan onder meer betrekking hebben op: kwaliteit en veiligheid, doorstroming van patiënten, beleidsontwikkeling, financiën, overlegvormen, externe samenwerking e.d. Het verbetervoorstel dient aan de volgende eisen te voldoen: Het omvat tenminste 10 dia s van een Powerpoint presentatie dan wel 2 A-4tjes (750 woorden) Het is SMART geformuleerd (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdsspecifiek) Het maakt expliciet gebruik van de door Kotter omschreven 8 fasen van een veranderproces (zie artikel van Kotter, dat als cursusmateriaal wordt uitgereikt) Het voorstel wordt binnen 4 weken na afloop van de basiscursus ingediend bij de eigen opleider. Deze beoordeelt binnen 2 weken aan de hand van het bijgevoegde beoordelingsformulier of het voorstel aan de criteria voldoet. Indien dit het geval is, dan wordt de aios hiervan schriftelijk in kennis gesteld. Het ingevulde beoordelingsformulier wordt doorgestuurd naar een aangewezen contactpersoon van Interactie. Deze laatste draagt er zorg voor dat de aios een certificaat van deelname aan de basiscursus ontvangt. Indien de aios naar het oordeel van de opleider niet aan de criteria voldoet, dan krijgt de aios éénmaal een herkansing. Daartoe dient de aios binnen 2 weken na ontvangst van het negatieve oordeel een verbeterd voorstel in. Indien ook dit niet voldoende is, dan is de aios verplicht om de basiscursus opnieuw te volgen. Programma Basiscursus ziekenhuismanagement voor aios NVSHA 2016 8
Beoordelingsformulier managementopdracht aioscursus NVSHA Naam aios: Ziekenhuis: Naam opleider: Datum ingeleverd: 1. Wordt er een systematische analyse gegeven van de situatie en van de aanpak die door de aios is gevolgd? 2. Is het verbetervoorstel SMART geformuleerd: Specifiek:. Meetbaar: Acceptabel: Realistisch:... Tijdsspecifiek:. 3. Wordt er een duidelijk antwoord gegeven op de vraagstelling?.... Programma Basiscursus ziekenhuismanagement voor aios NVSHA 2016 9
4. Is er gebruik gemaakt van de literatuur en stof die tijdens de cursus zijn Behandeld (o.a. 8 fasen van Kotter)?.... 5. Is de voorgestelde oplossing toepasbaar in de praktijk?.... Eindoordeel (voldoende/onvoldoende): Toelichting: Programma Basiscursus ziekenhuismanagement voor aios NVSHA 2016 10