VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017

Inhoudsopgave Inleiding 3 1 Tijd- en plaatsonafhankelijk werken is de driver voor Enterprise Mobility 4 2 Mobiel ondersteunen van primaire processen is de uitdaging 5 3 Enterprise Mobility uitgaven blijven stijgen 6 4 Keuzevrijheid voor zakelijke mobieltjes neemt toe 7 5 Apple blijft veruit favoriet bij zakelijke gebruikers 8 6 Grote variëteit aan EMM oplossingen 9 7 Ontbreekt het zicht op mobiele Beveiligingsincidenten? 10 8 8% van de zakelijke mobieltjes is onbeveiligd 11 9 5G: het schaap met de vijf poten? 12 10 Dekking is grootste drempel voor Mobile Only 13 11 Informatiebeveiliging is de belangrijkste uitdaging 14 Kentallen VKA Enterprise Mobility Benchmark 2016 15 Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 2

Inleiding Dit is de samenvattende rapportage van de tweede Nationale Mobility benchmark die Verdonck, Klooster & Associate s eind 2016 heeft uitgevoerd. Het vormt een vervolg op de eerste editie die VKA in juni 2015 heeft uitgevoerd. Deze benchmark geeft inzicht in hoe Nederlandse organisaties omgaan met mobiel werken, welke strategische vraagstukken hierbij spelen en welke toekomstplannen zij hebben. De benchmark biedt organisaties een waardevol ijkpunt voor hun Enterprise Mobility strategie. In de benchmark komen onder andere de volgende aspecten aan de orde: de belangrijkste drivers voor de invoering, ontwikkeling van het budget in 2017, het uitgiftebeleid van mobiele apparaten, de inrichting van het beheer, informatiebeveiligingsmaatregelen en de belangrijkste uitdagingen voor de toekomst. Respondenten VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 56 Nederlandse publieke en private organisaties uit onderstaande sectoren hebben deelgenomen aan deze benchmark. Zij vertegenwoordigen in totaal ca. 200.000 eindgebruikers. Een deel van de resultaten is gepubliceerd op het Heliview Mobility congres van 22 november 2016. Heeft u vragen of opmerkingen over de onderzoeksresultaten? Neem dan gerust contact met ons op. info@vka.nl 070-3681000 Of kijk op onze themapagina om over dit onderwerp op de hoogte te blijven. Marc Gill ard Gregor Hendrikse Joost van Lier Directeur Senior Enterprise Mobility Expert Enterprise Mobility Expert Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 3

Tijd- en plaatsonafhankelijk werken is dé driver voor Enterprise Mobility 1 Uit de benchmark blijkt dat tijd- en plaatsonafhankelijk werken de belangrijkste driver voor mobiel is: 98% vindt dit een (zeer) belangrijke driver. Dit sluit aan bij de ontwikkeling van een groeiende behoefte aan plaats- en tijdonafhankelijk werken waar de inzet van mobiele apparaten een belangrijke bijdrage aan levert. Drivers voor de invoering van Enterprise Mobility De invloed van consumenten technologie op ICT-innovatie binnen organisaties (Consumerisation of IT) vormt voor twee derde van de deelnemende organisaties een belangrijke driver. Dit heeft betrekking op technologie die door de medewerkers meegebracht wordt de organisatie in en geldt in gelijke mate voor de behoefte om voor jonge) nieuwe medewerkers een aantrekkelijke innovatieve organisatie te zijn. Ook innovatie van het product en dienstenaanbod is een belangrijke driver volgens 6 op de 10 respondenten. VKA verwacht het belang van kostenbesparing voor veel organisaties verder zal toenemen en dat Enterprise Mobility toepassingen hier een belangrijke bijdrage aan kunnen leveren. Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 4

Mobiel ondersteunen van primaire processen is dé uitdaging 2 E-mail, agenda en contactpersonen zijn de voor medewerkers belangrijkste applicaties. Alle deelnemende organisaties hebben deze onderdelen beschikbaar gemaakt. Verder valt op dat het inzien en bewerken van documenten belangrijker is dan een jaar geleden. 80% van de deelnemers hebben voorzieningen getroffen om dit mogelijk te maken. Papierloos vergaderen is eveneens op grote schaal mobiel mogelijk. Mobiel ontsloten bedrijfsprocessen Daarmee lijkt het alsof Nederland echt mobiel werkt. Lijkt, want uit de benchmark blijkt ook dat minder dan 40% mobiel werkt in haar primaire proces. Vergeleken met de eerste editie van de benchmark is er weinig vooruitgang geboekt op dit vlak. Een mogelijke verklaring is dat veel organisaties voor het primaire proces nog met legacy-it systemen werken. Aanpassing daarvan voor mobiel werken is vaak een complex, tijdrovend en daardoor kostbaar proces. Bovendien zijn sommige organisaties bang dat kritieke gegevens uit die primaire processen niet goed beveiligd zijn op mobiele platforms. Mobiele toegang tot ondersteunende processen als HR, Finance, Inkoop, etc. staat eveneens nog in de kinderschoenen. Wel valt hier een forse groei te bespeuren ten opzichte van de resultaten van 2015. Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 5

Enterprise Mobility uitgaven blijven stijgen 3 Waar in 2015 nog een budgetgroei van 40% werd voorzien, is de verwachting nu dat de groei doorzet maar wel op een lager niveau. Nog steeds verwacht 50% van de respondenten dat het budget voor Enterprise Mobility groeit. Dit betekent dat de budgetstijging in 2016 voor ca. 90% van de organisaties geen eenmalige uitschieter betreft. Bij organisaties waar sprake is van een verwachtte stijging betreft dit een verwachtte groei tussen 5 en 10%. Kijken we naar de organisaties met een verwachte daling van het budget, dan zien we uitschieters tot wel 75% van het budget. In totaal verwacht 13% van de deelnemende organisaties een afname van het budget. Deze budgetontwikkelingen tonen volgens VKA aan dat Enterprise Mobility geen innovatieve trend meer is, maar een steeds meer ingeburgerde manier van werken. Medewerkers verwachten van organisaties dat zij ten minste een mobiele telefoon en een flexibele werkplek krijgen. Aan deze wens hebben organisatie de afgelopen jaren gehoor gegeven en fors geïnvesteerd in de ondersteuning van deze manier van werken. Verwachting van het Enterprise Mobility budget na 2016 Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 6

Keuzevrijheid voor zakelijke mobieltjes neemt toe 4 Een derde van de deelnemende organisaties verstrekt mobiele apparaten aan haar medewerkers. Dit betekent dat de desbetreffende medewerkers geen zeggenschap hebben over het merk en type apparatuur. Dit type uitgiftebeleid is fors gedaald ten opzichte van 2015, toen dit nog bij de helft van alle organisaties werd toegepast. Beleid voor verstrekken van mobiele apparaten Het aantal organisaties met een Bring Your Own Device (BYOD) en Choose Your Own Device (CYOD) beleid, waarbij medewerkers hun privé mobieltjes ook zakelijk kunnen gebruiken respectievelijk zelf hun zakelijke mobiele apparaat uit een (beperkt) assortiment kunnen kiezen bedraagt circa 15%. De populariteit van dit type beleid is juist gegroeid ten opzichte van 2015. VKA verwacht dat deze verschuiving de komende tijd doorzet. Opvallend is dat een klein deel van de organisaties (5%) geen officieel beleid voor de uitgifte van mobiele apparaten hanteert. Dit percentage is stabiel ten opzichte van de meting in 2015. Lees ook onze Blog over de inzet van zakelijke apparaten of BYOD voor zakelijk gebruik. Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 7

Apple blijft veruit favoriet bij zakelijke gebruikers 5 In Nederland is Android in de consumentenmarkt al enige jaren het dominante mobiele platform. Onder de deelnemers wordt echter ios (Apple) het meest gebruikt. Met een aandeel van 95% laat het Android en Windows ruim achter zich. Opvallend is vooral de sterke positie van Windows, dat in Nederland op de consumentenmarkt sterk achterblijft ten opzichte van Android en ios. VKA verwacht dat Microsoft met de nieuwe generatie Surface tablets en de aangekondigde Surface Smartphone lijn goede troeven in handen heeft haar sterke positie in de zakelijke markt te handhaven. Het marktaandeel van BlackBerry en Symbian (Nokia) is inmiddels bijna volledig verdampt. Hier worden nog nauwelijks nieuwe apparaten van verkocht. De beide webbased platformen voor mobiele apparaten Chrome OS en FireFox OS zitten juist in de lift. Ondersteunde mobiele platformen Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 8

Grote variëteit aan EMM oplossingen 6 Een positieve ontwikkeling is dat volgens de benchmark een groeiend aantal organisaties Enterprise Mobility Management (EMM) producten inzet om mobiele apparaten, content en toepassingen te beveiligen en te beheren. Toch maakt nog 1 op de 7 organisaties hier geen gebruik van. In 2015 was dit nog bij een of de vijf van de respondenten het geval. Enterprise Mobility Management producten Met iets meer dan 15% van het marktaandeel is Citrix nog steeds de meest gebruikte EMM-oplossing, gevolgd door MobileIron en Airwatch. Het aanbod aan Mobile Device Management (MDM) systemen is nog altijd aanzienlijk. Vanwege een verdere consolidatie van de MDM-markt en de algemene tendens om het beheer meer apparaat-onafhankelijk in te richten, verwacht VKA de komende jaren een afname van de diversiteit aan MDM systemen. Verder verwacht VKA dat het belangrijker wordt om de applicaties op de apparaten te beveiligen in plaats van de apparaten zelf. Dit resulteert in een verschuiving van MDM naar MAMoplossingen. Lees onze blog voor meer informatie over de keuzes die op het grensvlak van beveiliging en mobiele apparaten gemaakt moeten worden. Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 9

Ontbreekt het zicht op mobiele beveiligingsincidenten? 7 Een ruime meerderheid van de deelnemers lijkt de beveiliging van hun mobiele landschap uitstekend op orde te hebben, want 66% geeft aan dat zich het afgelopen jaar bij hen geen informatiebeveiligingsincidenten direct gerelateerd aan het gebruik van mobiele apparaten heeft voorgedaan. Vorig jaar bedroeg dit percentage overigens nog 77%. Beveiligingsincidenten in de afgelopen 12 maanden Nu lopen organisaties natuurlijk niet met eventuele beveiligingsincidenten te koop, dus hoe moeten we deze cijfers interpreteren? Het is realistisch om aan te nemen dat de genoemde meerderheid weldegelijk te maken heeft met mobiele beveiligingsincidenten en slechts een kleine minderheid niet. De vraag is meer of men er überhaupt zicht op heeft, of dat men zich veilig waant omdat middelen om inzicht te verschaffen ontbreken? Meer informatie over de beveiliging van apparaten? Lees onze blog. Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 10

8% van de zakelijke mobieltjes nog onbeveiligd 8 Bij de meeste organisaties beperken de getroffen technische maatregelen zich tot het verplicht afdwingen van een PINcode of wachtwoord, een automatische schermvergrendeling na inactiviteit en het op afstand wissen (remote wipe) van een apparaat in geval van diefstal of verlies. Als niet technische maatregel hanteert twee derde van de organisaties gebruikersrichtlijnen voor haar mobiele apparaten, waarin de rechten en plichten van de eindgebruiker zijn vastgelegd. Maar zijn deze maatregelen voldoende? Beveiligingsmaatregelen op mobiele apparaten Diefstal of verlies van een smartphone of tablet treft waarschijnlijk meer dan de 20% van de organisaties die dit in de benchmark meldt. Indien het apparaat email bevat waarin persoonsgegevens of medische gegevens zijn vastgelegd, is er niet alleen sprake van een beveiligingsincident maar tevens van een datalek met een meldplicht bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Indien een datalek wordt gemeld zal de autoriteit nagaan of er voldoende voorzorgsmaatregelen zijn getroffen. Bovengenoemde gangbare technische maatregelen lijken echter niet aan de door de autoriteit gehanteerde norm te voldoen, dus is er werk aan de winkel. Het is daarom ronduit schokkend dat 8% van de respondenten geen enkele beveiligingsmaatregel op mobiele apparaten afdwingt! Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 11

5G: het schaap met de vijf poten? 9 Hoewel de 4G netwerken in Nederland pas sinds eind 2014 landelijke dekking bieden en nog geen twee jaar grootschalig worden gebruikt, is het interessant vooruit te kijken naar de wensen en verwachtingen van de volgende mobiele netwerk generatie: 5G. De standaardisatie van 5G is nog in volle gang dus is nog allerminst vastgesteld welke functionaliteit geboden zal worden en wat de meerwaarde ten opzichte van 4G zal zijn. Wel zijn er al volop proefopstellingen, pilots en demonstraties gaande, o.a. door KPN in Noord-Groningen. Meerwaarde van 5G ten opzichte van 4G Onder de respondenten heerst een zeer pluriform beeld van de verwachtte meerwaarde van 5G ten opzichte van 4G. Op alle belangrijke mobiele netwerkkarakteristieken zoals snelheid, reactietijd, betrouwbaarheid, stabiliteit, beveiliging en zendvermogen worden betere prestaties verwacht. Aangezien natuurwetten dicteren dat een verbetering van het ene aspect per definitie ten koste gaat van het andere, kan nooit aan alle wensen worden voldaan. De vraag is of de uiteindelijke 5G standaard een compromis zal zijn op al deze aspecten resulterend in een generiek netwerk dat voor veel toepassingen redelijk voldoet, of dat er geoptimaliseerd wordt voor een beperkt aantal specifieke toepassingsgebieden. Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 12

Dekking is grootste drempel voor Mobile Only 10 De vele voordelen van het gebruik van mobiele apparaten roept de vraag op wat organisaties weerhoudt om een Mobile- Only beleid te hanteren. Op de vraag welke belemmeringen men daarbij voorziet antwoord slechts 17% geen enkele beperking te verwachten. Onvoldoende indoor dekking wordt als belangrijkste beperking ervaren. Als we hier de beperkte landelijke dekking bij optellen, betekent dit dat 45% van de respondenten vanwege dekkingsproblemen afziet van een Mobile-Only beleid. Het ontbreken van een aanbod voor onbeperkt gebruik van mobiele spraak-, data- en SMS diensten voor een vast bedrag per maand, vormt voor een kwart van de respondenten de belangrijkste reden om nog geen Mobile-Only beleid te hanteren. De hoge internationale roaming kosten voor gebruik van mobiele diensten in het buitenland is voor 14% een belemmering. Het goede nieuws is dat per 15 juni 2017 de roaming kosten binnen EU-landen worden afgeschaft. Opvallend is dat 22% van de deelnemende organisaties de beveiliging van mobiele spraak-, data- en SMS diensten als onvoldoende beschouwt om een Mobile-Only beleid te voeren. Wij interpreteren deze uitkomst als dat nog niet alle bedrijfsprocessen zich lenen om volledig op mobiel te ontsluiten. Beperkingen voor invoering Mobile Only beleid Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 13

Informatiebeveiliging is de belangrijkste uitdaging 11 Bijna alle deelnemers zien het mobiel gebruik van bedrijfsinformatie en inzet in het primaire proces als belangrijkste uitdagingen (totaal 90%). Ruim twee derde ziet informatiebeveiliging als belangrijke uitdaging. Het feit dat informatiebeveiliging als grootste uitdaging wordt gezien onderbouwt de onder vraag 7 geponeerde stelling dat de meerderheid van de respondenten weldegelijk te maken heeft met mobiele beveiligingsincidenten, aangezien dat zonder incidenten nogal merkwaardig zou zijn. Wij zijn ervan overtuigd dat er op dit moment voldoende expertise en middelen in de markt beschikbaar zijn om deze uitdagingen succesvol het hoofd te bieden. Belangrijkste uitdagingen Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 14

Hoe scoort uw organisatie ten opzichte van de Benchmark? Kentallen VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 Gem. EM budget / medewerker 176 Gem. # apparaten per medewerker 0,89 Gem. afschrijvingsduur mobiele apparaten ca. 3 jaar. Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 15

VKA ondersteunt organisaties bij: Mobiele strategie en beleid Mobile security Aanbestedingen van mobiele diensten en producten Beheer van mobiel Optimaal inzetten van mobiel in het primaire proces Het auteursrecht van deze publicatie ligt bij Verdonck, Klooster & Associates. Overname is toegestaan, maar alleen met bronvermelding. VKA Postbus 7360 2701 AJ Zoetermeer Telefoon: 079-3681000 e-mail: info@vka.nl VKA zet zich in om ICT voor mensen te laten werken. We zijn een strategisch ICT adviesbureau en we houden van complexe vraagstukken. Omdat het uiteindelijk allemaal om mensen draait, hebben we bij VKA niet alleen technisch specialisten in huis maar ook mensen die een organisatie kunnen lezen. Samen met onze klanten realiseren zij succesvolle projecten die ervoor zorgen dat ICT doet waarvoor het bedoeld is: het leven makkelijker maken met slimmere, efficiëntere en snellere oplossingen. Copyright 2017 Verdonck, Klooster & Associates B.V. VKA Nationale Mobility Benchmark 2017 16