Studiemiddag Digitale Duurzaamheid van Geodata 16 februari 2012 NWO, Den Haag
Programma Tijdstip Titel presentatie Spreker 13:00-13:15 Opening door de voorzitter van de Rob van de Velde studiemiddag Directeur - Geonovum 13:15-13:45 Geodata: registreren, ontsluiten en archiveren 13:45-14:15 Digitale duurzaamheid: essentieel voor digitale en analoge geodata 14:15 14:45 Duurzaam archiveren door gezamenlijk beheer van historische en actuele geodata in dezelfde omgeving Peter Doorn Directeur - Data Archiving and Networked Services (DANS) Arnold Bregt Hoogleraar Geo-information Science - Universiteit Wageningen Peter. J.M. van Oosterom Hoogleraar GIS Technology - Universiteit Delft 14:45-15:15 Pauze 15:15-15:45 Levensduur van de infrastructuur Wim de Haas Senior Adviseur Information Architecture - Rijkswaterstaat 15:45-16:15 Toon dat maar eens aan: het belang van goed beheer van geoinformatie in het kader van verantwoording Sam Hoefnagel Beleidsmedewerker - Provinciale Archiefinspectie Noord-Brabant en Limburg Provincie Noord-Brabant 16.15-16.25 Presentatie uitkomsten survey DANS 16:25-17:00 Paneldiscussie Peter Doorn Discussieleider 17:00 Afsluiting en uitnodiging deel te nemen aan de borrel Rob van de Velde De presentaties van deze studiemiddag zijn na afloop van de studiemiddag online beschikbaar via de websites van DANS (http://www.dans.knaw.nl/content/symposia/archief) en Geonovum (http://www.geonovum.nl/dossiers/kennissessies/duurzaamheid-geo).
Sprekers en abstracts Dagvoorzitter Rob van de Velde, Geonovum Rob van de Velde is directeur van Geonovum. Hij richt zijn aandacht op management, strategie en relaties met bestuurders, netwerkpartners en marktpartijen. Rob is voor zijn aantreden bij Geonovum werkzaam geweest bij de ministeries van VROM, VWS en LNV. Zijn vorige functie was hoofd van het GIS Competence Center van het ministerie van LNV. Rob is lid van de directieraad van het Open Geospatial Consortium (www.opengeospatial.org). Hij is tevens parttime verbonden aan het Spatial Information Laboratory van de Vrije Universiteit Amsterdam (www.spinlab.vu.nl). Rob is gedetacheerd vanuit de Dienst Landelijk Gebied van het ministerie van EL&I. Geodata: registreren, ontsluiten en archiveren Peter Doorn, Data Archiving and Networked Services (DANS) In juni 2008 vond in Utrecht het symposium Geodata op de kaart gezet plaats. Daar ging het onder andere over de vraag naar en aanbod van geodata onder onderzoekers, instellingen en bedrijven. Sindsdien is er veel tot stand gebracht, maar er bestaan ook nog lacunes in de keten van vraag, aanbod en duurzame toegang tot geodata. Het nationaal georegister (NGR) biedt een catalogus van de online geo-informatie in Nederland en van de bronhouders. Via PDOK wordt een deel van die overheidsdata als webservice toegankelijk gemaakt. Naast toegang en locatie is ook duurzame archivering van geodata nodig. DANS kan daarvoor zorgen. DANS is het data-instituut van KNAW en NWO dat zorg draagt voor digitale archivering en duurzame toegang tot gegevens voor de wetenschap. DANS heeft een archiefsysteem dat voldoet aan het internationale Data Seal of Approval en dat wil voldoen aan de ISOstandaard 16363 voor trustworthy digital repositories, zodra het certificeringsproces daarvoor is ingericht. Met publiek geld gefinancierde dataverzamelingen kunnen gratis of tegen kostendekkende tarieven bij DANS worden ondergebracht voor archivering. DANS biedt transparante deponeer-licenties. De toegang kan zowel via DANS zelf als via derden (zoals PDOK en NGR) verlopen. Peter Doorn is directeur van DANS. Hij studeerde sociale geografie in Utrecht en promoveerde daar ook. Van 1985 tot 1998 doceerde hij computergebruik in de geschiedenis aan de Universiteit Leiden. Hij was directeur van het Nederlands Historisch Data Archief en afdelingshoofd van het NIWI. Hij verwierf en leidde een groot aantal extern gefinancierde
digitaliseringsprojecten en andere projecten op het grensgebied van geschiedenis en informatica. Digitale duurzaamheid: essentieel voor digitale en analoge geodata Arnold Bregt, Wageningen Universiteit Met de toename van hoeveel digitale data in de wereld neemt het belang voor behoud van deze gegevens voor toekomstige generaties toe. In de lezing wordt aandacht besteed aan de historische ontwikkeling op het gebied van digitale duurzaamheid van data in het algemeen en geodata in het bijzonder. In de relatief korte historie hebben we een verschuiving gezien van data conservering, waarbij vooral naar technische oplossingen zijn gezocht voor het behoud van digitale data, naar digitale duurzaamheid waarbij zowel op technisch als sociaal-organisatorische aspecten wordt gelet. Bij het beoordelen van digitale duurzaamheid op langere termijn is belangrijk om alle factoren die de digitale duurzaamheid in gevaar brengen te evalueren. Hierbij is goed om aan te sluiten bij de systemen voor risicoanalyse uit de museale wereld, zoals bijvoorbeeld het model van Robert Waller. Binnen het geodata domein neemt het belang van digitale duurzaamheid recent sterk toe omdat door de aanwezigheid van digitale data veelal onderliggende analoge versies worden vernietigd. Digitale duurzaamheid is daarom ook van toenemend belang voor analoge duurzaamheid. In de lezing wordt het verleden, het heden en een mogelijke toekomst geschetst voor digitale duurzaamheid geïllustreerd aan de hand van voorbeelden uit het data-, geodata- en cultureel erfgoed domein. Arnold Bregt is hoogleraar geo-informatiekunde aan de Wageningen Universiteit. Zijn huidig onderzoek richt zich op ruimtelijke datainfrastructuren, ruimtelijke modelering en de interactie tussen mens en ruimte. Hij was wetenschappelijk directeur van het innovatieprogramma Ruimte voor Geo-Informatie (RGI) en is op dit moment voorzitter van de subcommissie Geo-informatie Infrastructuur van de Nederlandse Commissie voor Geodesie. Duurzaam archiveren door gezamenlijk beheer van historische en actuele geo-data in dezelfde omgeving Peter van Oosterom, GIS-technologie, OTB, TU Delft. Digitale opslag van data in een archief is met gevaren omgeven. Blijft het formaat waarin de data is opgeslagen nog wel ondersteund door de relevante software (zeker in geval van geo-informatie zeer relevant gezien de enorme hoeveelheden dataformaten)? Zijn de digitale dragers van de
gegevensopslag wel bestand tegen de tand des tijd (blijft de media leesbaar, vallen er geen bits om)? Zijn de archieven wel bestand tegen calamiteiten, zoals een brand in opslagcentrum (voldoende back-ups)? Informatiesystemen die dagelijks gebruik worden in productietaken hebben voor een deel met dezelfde uitdagingen te maken. Echter door dagelijks gebruik blijven de systemen levend en zijn er vaak vergaande maatregelen genomen om te zorgen dat in geval van calamiteiten de systemen (en bijbehorende data) weer snel operationeel zijn. Storingen in deze informatiesystemen worden snel geconstateerd door het dagelijks gebruik en moeten ook snel verholpen worden i.v.m. met de operationele taak die niet stil mag vallen. De kosten hiervan zijn natuurlijk niet gering. Er was een tijd dat geo-informatiesystemen alleen de meest recente toestand bijhielden in de geo-database, een DBMS met uitbreiding voor geodata. In die tijd werden massale of totale kopieën van deze zeer omvangrijke databases gemaakt ter archivering. De introductie van het bi-temporele informatiemodel, dus een uitbreiding met tijdstempels voor geldigheid van een versie van een objectrepresentatie (in echte wereld en in de database), heeft het mogelijk gemaakt om zowel historische als actuele data in dezelfde omgeving te beheren. In deze omgeving is het mogelijk om efficiënt de inhoud op te vragen op elk willekeurig moment in het verleden (archieffunctie) als ook de veranderingen tussen twee willekeurige momenten in de tijd. Door gebruik van goede (ruimtelijke-temporele) data clustering en indexeringstechnieken is het haalbaar om alle data in een omgeving te houden. Ook de steeds groter wordende opslagcapaciteit en de hardware versnellingen, dragen bij aan het haalbaar blijven van het gezamenlijke beheer van alle (historische en actuele) data in één geïntegreerde omgeving. Doordat het archiefsysteem en het productiesysteem gecombineerd zijn kunnen ook kosten worden bespaard voor relatief dure voorzieningen als redundante systemen en vergaande back-up schema s. Peter van Oosterom is sinds 2000 hoogleraar en hoofd van de sectie GIStechnologie, TU Delft. In 1990 promoveerde hij aan de Universiteit Leiden op het proefschrift Reactive Data Structures for GIS. Van 1985 tot 1995 was hij onderzoeker bij het TNO, Den Haag op het gebied van GIS en ruimtelijke databases. Een belangrijk project was het ontwerp en de ontwikkeling van een GIS gebaseerd op de open source database Postgres. Van 1995 tot 1999 hij was als senior informatiemanager bij het Kadaster, Apeldoorn medeverantwoordelijk voor het ontwerp van het vernieuwde kadastrale en landmeetkundige informatiesysteem (LKI). Peter doceert binnen de MSc-opleidingen Geomatics en GIMA. Sinds oktober 2005 is hij lid van het INSPIRE drafting team Data Specification and Harmonisation. In 2008 was hij Visiting Scientist bij het JRC, Ispra, Italië. Hij is medeinitiatiefnemer van het Land Administration Domain Model (ISO FDIS 19152) en voorzitter van de FIG werkgroep 3D-Cadastres. Zijn onderzoekinteresses liggen in op het gebied van ruimtelijke databases (3D, performance, constraints, temporeel, ), GIS architecturen, ruimtelijke analysen, generalisatie, internet GIS en kadastrale toepassingen.
Levensduur van de infrastructuur Wim de Haas, Senior Adviseur Information Architecture Rijkswaterstaat. De digitale representatie van de fysieke omgeving beweegt mee met de functies van de objecten onder beschouwing. Zo wordt de levensduur van de objecten het uitgangspunt voor data onderhoud. In deze lezing zal worden ingegaan op het belang van digitale duurzaamheid in de uitoefening van de publieke taken van Rijkswaterstaat. Grote projecten als Ruimte voor de Rivier, Tweede Maasvlakte, HSL en nu zeer recent de opstart van Schiphol-Amsterdam-Almere dragen bij aan een toekomst vaste en duurzame economie. Hoe staat het met de digitale duurzaamheid van alles wat er gebouwd en aangelegd wordt? Zijn we op weg naar een transparante overheid of komen de bevindingen en conclusies uit het rapport van de Rijksarchiefinspectie "De dementerende overheid" dichterbij? Met alleen aandacht voor datamanagement, zonder de context te waarderen lijkt het rapport zijn tijd vooruit. Wim de Haas heeft Geologie gestudeerd in Utrecht en is na een aantal jaar werkzaam te zijn geweest in de wereld van de business intelligence overgestapt naar het werkveld van Rijkswaterstaat, en meer in het bijzonder de voorlopers van de DID. Na achtereenvolgens projectleider geo-ict, programmatrekker geoservices, informatie-architect is hij nu beleidsadviseur informatieketens bij zowel de DID als SDG. Duurzaamheid is voor hem een belangrijk thema, en hij is als docent opgetreden bij een post HBO module Records management. Toon dat maar eens aan: het belang van goed beheer van geoinformatie in het kader van verantwoording Sam Hoefnagel, Provinciale Archiefinspectie Noord-Brabant en Limburg. In 2005 luidde de Rijksarchiefinspectie de noodklok met de publicatie van het rapport Een dementerende overheid? De inspectie waarschuwde dat er in sneltreinvaart een gat in het collectieve geheugen aan het ontstaan was als gevolg van inadequaat beheer van digitale informatie bij de overheid. Ze wees er vervolgens op dat dit niet alleen een probleem is voor de toekomstige generaties, maar ook voor de overheidsorganisaties die over een professionele bedrijfsvoering moeten kunnen beschikken en hun handelen moeten kunnen verantwoorden. Deze constatering vormt het uitgangspunt in deze presentatie. In toenemende mate maken overheden bij het uitvoeren van processen gebruik van allerlei soorten geo-informatie. Grote waarde wordt daarbij gehecht aan het beschikken over zo actueel mogelijke informatie. Maar als overheid moet je ook over de data en/of documenten van een week, een maand, een jaar of vijf jaar geleden kunnen blijven beschikken om zo nodig te kunnen reconstrueren hoe en waarom een bepaald besluit is
genomen; om aan te kunnen tonen dat je zorgvuldig hebt gehandeld. In deze presentatie wordt nader ingegaan op de nodige voorzieningen die daarvoor dienen te worden getroffen. Hierbij zal Sam Hoefnagel onder andere aandacht besteden aan het begrip authenticiteit, tijdige vernietiging en openbaarheid. Sam Hoefnagel studeerde geschiedenis en archiefwetenschap en is sinds september 2009 werkzaam bij de Provinciale Archiefinspectie van Noord- Brabant en Limburg.
Organisatie Geonovum Geonovum maakt geo-informatie van de publieke sector breed toegankelijk en ontwikkelt en beheert de standaarden die daarvoor nodig zijn. Voor de nationale geo-informatie infrastructuur is Geonovum de schakel tussen beleid en uitvoering. Geonovum voert taken uit op het gebied van de ontwikkeling en het beheer van geo-standaarden en de geo-informatie infrastructuur, kennisdoorstroming en de ondersteuning van het GI-beraad. Daarnaast voert Geonovum, in opdracht van diverse overheidspartijen, opdrachten uit die de geo-informatie infrastructuur versterken. Kijk op www.geonovum.nl voor meer informatie en contactgegevens. Data Archiving and Networked Services (DANS) DANS bevordert duurzame toegang tot digitale onderzoeksgegevens. Hiertoe stimuleert DANS dat wetenschappelijke onderzoekers gegevens duurzaam archiveren en hergebruiken, bijvoorbeeld via het online archiveringssysteem EASY. Tevens biedt DANS met Narcis.nl toegang tot duizenden wetenschappelijke datasets, e-publicaties en andere onderzoeksinformatie in Nederland. Daarnaast verzorgt het instituut training en advies en doet het onderzoek naar duurzame toegang tot digitale informatie. Gedreven door data zorgt DANS er met zijn dienstverlening en deelname in (inter)nationale projecten en netwerken voor dat de toegang tot digitale onderzoeksgegevens verder verbetert. Kijk op www.dans.knaw.nl voor meer informatie en contactgegevens. DANS is een instituut van KNAW en NWO. Meer informatie Neem voor meer informatie contact op met Ine de Visser van Geonovum per mail i.devisser@geonovum.nl of via 033-460 4100. Of neem contact op met Kees Waterman van DANS per mail kees.waterman@dans.knaw.nl of via 06-1367 3502.