Rob van den Burg Rienk Jan Bijlsma Emiel Brouwer Rein de Waal Vochtige bossen Tussen verdrogen en nat gaan
Nederland (e.o.) heeft geen bos - Oorspronkelijk bos ontgonnen - Actueel: Houtteelt Jong bos (aanplant, spontaan) Oude bosfragmenten (enkele % bosareaal) - Oorspronkelijke biodiversiteit versnipperd - Referentiebeeld onzeker
Een derde van bossen op zandgronden is oorspronkelijk vochtig/nat bos: 70.000 hectare! Bron: Dirkse et al., 2006 (MFV Bos), LULUCF.
Locaties met vegetatieopnamen in vochtige bossen op zandgrond (bron: pre-advies vochtige bossen)
Bossen op zandgronden & OBN - Drie deskundigenteams: Droog zandlandschap (droge bossen) Nat zandlandschap (vochtige bossen) Beekdallandschap (vochtige bossen) - Droge bossen: brochure - Vochtige bossen: pre-advies, brochure - Natte bossen: Elzenbroekbossen onderzocht Berkenbroek & wilgenstruweel: pre-advies kleine ecotopen
Vochtig: tussen nat en droog Winter: nat tot in de wortelzone (GHG tot aan maaiveld) Zomer: voldoende uitdroging voor doorluchting (GLG > 40 cm onder maaiveld)
Drie groepen vochtig bos Vegetatie Bodem Buffering Landschap Beekdalbos Alno-Padion Lemig-zandig (moerig) Basenrijk Flank beekdal Stagnatiebos Carpinion Leemlaag, evt. met dek- of stuifzand Basenrijk Keileem- en potkleiplateau's Dekzandbos Quercion Zand Basenarm Laagten in dekzanden
Dubbroek Beekdalbos Basenrijk Beekhydromull Potwormen, Springstaarten Weerterbos Dekzandbos Basenarm Mormoder Schimmels
Vochtige bossen & biodiversiteit Basenrijke bostypen zeer soortenrijk Amelisweerd 2013: 65 broedvogels (Bureau Waardenburg) Willinks Weust: tientallen bedreigde vaatplanten & mossen Coovels bos (Helmond): 2000 soorten fungi (Paddenstoelenwerkgroep Helmond) Basenarme typen leefgebied voor soorten uit droge, nog sterker uitgeloogde zandbossen Planten: dubbelloof, stippelvaren, dalkruid, witte klaverzuring Paddenstoelen: appelrussula, forse melkzwam e.v.a.
Aantastingen (alle bostypen) Uniforme leeftijdsopbouw Onvoldoende dood hout Onvoldoende bodemvorming Bodemverstoring/bosbemesting Boomsoort versus groeiplaats Dispersieproblemen Stikstofdepositie
Aantastingen droge bossen Uitloging & verzuring Strooiselophoping Achteruitgang roofvogels, insecten, mycoflora Eikensterfte
Dekzandbossen Stagnatiebossen Beekdalbossen Aantastingen vochtig bos Knelpunten Ontwatering: greppels/rabatten x x x vochtige Ontwatering: sloten omgeving x x (x) bossen Ontwatering: lek waterkerende laag x (x) Voedselrijk sediment x Knelpunten alle bostypen Knelpunten bossen zandgronden Uniforme leeftijdsopbouw Onvoldoende dood hout Onvoldoende bodemvorming Bodemverstoring/bosbemesting Boomsoort <--> groeiplaats Dispersieproblemen Stikstofdepositie Uitloging, verzuring Strooiselophoping Achteruitgang roofvogels, insecten, fungi Eikensterfte
Herstelmogelijkheden Behoud & ontwikkeling oude fragmenten Herstel op voormalige heidebodem Herstel op voormalige landbouwgronden
Kennislacunes herstel vochtig bos Behoud & ontwikkeling oude fragmenten Voormalige heidebodem Voormalige landbouwgronden Hydrologie Bodem Biodiversiteit Ontwatering in omgeving? Rabatten/ greppels Effect vernatting? Scheiding met voedselrijk landbouwwater? Invloed voedselrijk sediment? Invloed stikstofdepositie? Herstel ph/basenverzadiging? Verbetering humusvorming? Overmatig P? Bodemfauna? Humusopbouw? Ontbreken reliëf? Dispersie? Genetische erosie? Referentiegemeenschap ontbreekt Soorten inbrengen of spontane vestiging?
Vocht & humusafbraak: mogelijke effecten = Ruwe humus = Zand/stabiele humus Droog bos Vochtig dekzandbos Vochtig beekdalbos Vochtig beekdalbos Stagnatie bos = Kalkloos zand Bodemprofiel + waterstand Geen grondwater in toplaag Basenarm grondwater periodiek in toplaag Basenrijk grondwater periodiek in toplaag Basen- en ijzerrijk grondwater periodiek in toplaag Basen- en ijzerrijke, slecht water doorlatende leem/klei N-afvoer door (dé-)nitrificatie Betere basenverzadiging Meer N + P in stabiele humus Vastlegging P aan Ca en carbonaten Vastlegging P aan ijzerhydroxiden
Vernatting: mogelijke effecten Vernatting Binding P aan Ca, Fe (Dé-)nitrificatie Boomsterfte Humusafbraak sneller Meer/actiever bodemleven Aanvulling basen Afname N & P Vastlegging N,P Toename N & P Afname eutrafente soorten Toename eutrafente soorten Andere humusvorm Meer bodemfauna Toename zuurgevoelige soorten Bodem vochtiger Toename vochtminnende soorten
Vernatting: een kleine evaluatie
Vernatting: een kleine evaluatie
Beekbergerwoud: herstel op voormalige landbouwgrond: na 5 jaar
Beekbergerwoud: herstel op voormalige landbouwgrond: na 10 jaar..
Beekbergerwoud: herstel op voormalige landbouwgrond: bouwvoor verwijderen & bosaanplant
- Bewustwording van kansen (70.000 ha) en knelpunten Bij beleidsmakers Bij bosbeheerders & houttelers - Begin maken met inlopen achterstand in beheerervaring en kennisniveau - Bijdragen aan terugkeer volgroeid vochtig bos in Nederland http://www.natuurkennis.nl/index.php?actie=pdf