Handreiking bij de omvorming van voormalige landbouwgronden naar natuur

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Handreiking bij de omvorming van voormalige landbouwgronden naar natuur"

Transcriptie

1 Handreiking bij de omvorming van voormalige landbouwgronden naar natuur Leo Norda Camiel Aggenbach Leo Norda Drs. C. Aggenbach Rudy van Diggelen, Tjisse Hiemstra, Ido Borkent, Matty Berg, Geert van Duinhoven, Jan Frouz, Jan Roymans, Wim Wiersinga Promotor: Prof dr. R. Van Diggelen

2 Waarom een handreiking? Leo Norda Drs. C. Aggenbach Promotor: Prof dr. R. Van Diggelen

3 Hoe? Modulair en iteratief (Inter)nationale literatuurstudie Bestaande datasets Veldstudie 3

4 Modulaire opbouw MODULE 1: inbedding projectgebied in het landschap MODULE 2: omgang met cultuurhistorische en archeologische waarden MODULE 3: omgang met lokaal reliëf en waterhuishouding MODULE 4: keuze strategie binnen projectgebied voor herstel van een lage nutriënten beschikbaarheid MODULE 5: benodigde data 4

5 1. Project in het landschap 5

6 1. Project in het landschap Waterhuishouding, waterregime Kwelafhankelijke natuur Projectgebied Kwelafhankelijke natuur 6

7 1. Project in het landschap Waterhuishouding, waterregime Kwelafhankelijke natuur Projectgebied Kwelafhankelijke natuur 7

8 1. Project in het landschap Waterhuishouding, waterregime Kwelafhankelijke natuur Projectgebied Kwelafhankelijke natuur 8

9 1. Project in het landschap Positie in gradiënt natuurdoelen Droge doeltypen 9

10 1. Project in het landschap Positie in gradiënt natuurdoelen Vochtige doeltype 10

11 1. Project in het landschap Positie in gradiënt natuurdoelen Kwelafhankelijke doeltypen 11

12 1. Project in het landschap Fauna? 12

13 1. Project in het landschap Fauna 13

14 Connectiviteit 1. Project in het landschap 14

15 Connectiviteit 1. Project in het landschap 15

16 1. Project in het landschap Functie projectgebied t.o.v. ligging op gebiedsschaal 16

17 1. Project in het landschap Functie projectgebied t.o.v. ligging op gebiedsschaal 17

18 1. Project in het landschap Functie projectgebied t.o.v. ligging op gebiedsschaal 18

19 1. Project in het landschap Functie projectgebied t.o.v. ligging op gebiedsschaal 19

20 2. Cultuurhistorische en archeologische waarden 20

21 2. Cultuurhistorische en archeologische waarden 21

22 3. Lokaal reliëf en hydrologie Aanleiding opgedeeld in 3 categorieën - Gewenst - Beleidsmatig - Alarmbellen 22

23 3. Lokaal reliëf en hydrologie 3 categorieën - Gewenst - Beleidsmatig - Alarmbellen Projectgebied 23

24 3. Lokaal reliëf en hydrologie 3 categorieën - Gewenst - Beleidsmatig - Alarmbellen 24

25 3. Lokaal reliëf en hydrologie 3 categorieën - Gewenst - Beleidsmatig - Alarmbellen 25

26 4. Keuze van herstelmaatregel 26

27 4. Keuze van herstelmaatregel Vergelijk nutriënten met randvoorwaarden doeltypen Overgangs- en trilvenen Blauwgraslanden Heischrale graslanden Vochtige heide Vochtige duinvalleien Droge heide Grijze duinen (kalkrijk) Olsen-P (µmol/kg DG) 27

28 4. Keuze van herstelmaatregel Bepaal hoeveel tijd maatregelen kosten 28

29 4. Keuze Plaggen of afgraven een optie? 29

30 4. Keuze Plaggen of afgraven een optie? Gunstige factoren plaggen/ afgraven: ondiep P-profiel in grote natuureenheid herstel waterhuishouding mogelijk aanwezigheid bronpopulaties doelsoorten beheer te waarborgen 30

31 4. Keuze Plaggen of afgraven een optie? 31

32 4. Keuze Plaggen of afgraven een optie? Plaggen of afgraven Schrale doeltypen mogelijk 32

33 4. Keuze Plaggen of afgraven een optie? 33

34 4. Keuze Plaggen of afgraven een optie? Uitmijnen? 34

35 4. Keuze Plaggen of afgraven een optie? Uitmijnen? Schrale doeltypen onzeker 35

36 4. Keuze Plaggen of afgraven een optie? Uitmijnen? Toevoegen ijzer? 36

37 4. Keuze Plaggen of afgraven een optie? Uitmijnen? Toevoegen ijzer? Schrale doeltypen onzeker 37

38 4. Keuze Plaggen of afgraven een optie? Uitmijnen? Toevoegen ijzer? Maaien & afvoeren? 38

39 4. Keuze Plaggen of afgraven een optie? Uitmijnen? Toevoegen ijzer? Maaien & afvoeren? Matig nutriëntrijk mogelijk 39

40 4. Keuze Verschralen geen optie/ niet noodzakelijk Nutriëntrijke toplaag laten zitten 40

41 4. Keuze Verschralen geen optie/ niet noodzakelijk Nutriëntrijke toplaag laten zitten Beweiden Soortenarm nutriëntenrijk grasland 41

42 4. Keuze Verschralen geen optie/ niet noodzakelijk Nutriëntrijke toplaag laten zitten Beweiden Soortenarm nutriëntenrijk grasland Geen beheer Ruigte, struweel, bos 42

43 Historie grondgebruik 5. Benodigde gegevens Bodemprofiel, diepte bouwvoor Nutriëntentoestand bodem (m.n. fosfaatprofiel) Basenhuishouding Kwaliteit grond- en oppervlaktewater 43

44 Handreiking beschikbaar!!! Verkrijgbaar bij de OBN/VBNE stand 44

45 Vragen? 45

OBN handreiking helpt bij daarbij!

OBN handreiking helpt bij daarbij! 1 Strategie kiezen bij omvorming van voormalige landbouwgronden naar schrale natuur OBN handreiking helpt bij daarbij! Camiel Aggenbach Rudy van Diggelen Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda

Nadere informatie

Strategieën voor omvorming landbouwgronden naar natuur

Strategieën voor omvorming landbouwgronden naar natuur DPWE workshop Bronnen 2015 1 Strategieën voor omvorming landbouwgronden naar natuur Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans Rudy van Diggelen Doel & vragen 2 Doel 1.

Nadere informatie

Van landbouwgrond naar schrale natuur: leiden alle wegen naar Rome?

Van landbouwgrond naar schrale natuur: leiden alle wegen naar Rome? Van landbouwgrond naar schrale natuur: leiden alle wegen naar Rome? Evaluatie strategieën omgang met overmatige voedingsstoffen OBN-2014-60-NZ Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse

Nadere informatie

Schraal schraler schraalst

Schraal schraler schraalst Schraal schraler schraalst Van landbouwgrond naar natuur. Maakt het uit hoe we dit aanpakken? Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans 2 Voorwaarden

Nadere informatie

Schraal schraler schraalst

Schraal schraler schraalst Schraal schraler schraalst Van landbouwgrond naar natuur. Maakt het uit hoe we dit aanpakken? Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans Opmerking vooraf:

Nadere informatie

Heidebeheer in de 21 e eeuw

Heidebeheer in de 21 e eeuw Heidebeheer in de 21 e eeuw Henk Siebel Met OBN-faunaonderzoek van Joost Vogels, Arnold van den Burg, Eva Remke, Henk Siepel Stichting Bargerveen, Radboud Universiteit Nijmegen Herstel en beheer van droge

Nadere informatie

ontwikkeling+beheer natuurkwaliteit Handreiking voor de omvorming van landbouwgronden naar schrale natuur

ontwikkeling+beheer natuurkwaliteit Handreiking voor de omvorming van landbouwgronden naar schrale natuur ontwikkeling+beheer natuurkwaliteit Handreiking voor de omvorming van landbouwgronden naar schrale natuur 2017 VBNE, Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren Deze publicatie is tot stand gekomen met

Nadere informatie

Onderzoek hydrologie, biochemie en maaibeheer beekdalvenen

Onderzoek hydrologie, biochemie en maaibeheer beekdalvenen Onderzoek hydrologie, biochemie en maaibeheer beekdalvenen Camiel Aggenbach Willem-Jan Emsens Gijsbert Cirkel Fons Smolders Arnaut van Loon Pieter Stuyfzand Rudi van Diggelen Inleiding zwaar ontwaterd

Nadere informatie

Ecologisch bermbeheer

Ecologisch bermbeheer Ecologisch bermbeheer Bermbeheer -Onderhoud bomen en struiken snoeien, scheren, afzetten -Onderhoud grassen en kruidachtig gewas maaien, grazen -Onderhoud bodem plaggen, herstel na werkzaamheden ondergronds

Nadere informatie

Realisatie Eckeltse vennen

Realisatie Eckeltse vennen Uitgangssituatie Algemeen Realisatie Eckeltse vennen Projectnummer: 2008_008 Projectnaam: Realisatie Eckeltse vennen PMJP: B1 Inrichting verworven EHS Natuurdoel: Inrichting van 5 voedselarme licht gebufferde

Nadere informatie

Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen

Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen Veldwerkplaats, 16 juni2015 1 Accumulatie van C en N gedurende successie in kalkrijke en kalkarme duinen Yuki Fujita & Camiel Aggenbach 2 Overzicht Wat zijn Grijze duinen? Atmosferische N-depositie en

Nadere informatie

Natte Natuurparel Nemerlaer 1 20-10-2011

Natte Natuurparel Nemerlaer 1 20-10-2011 Overzicht situatie en maatregelen per perceel NNP Project: NNP = Perceel is op orde voor realisatie AmbitieNatuurbeheertype = AmbitieNatuurbeheertype is haalbaar door uitvoering maatregelen = AmbitieNatuurbeheertype

Nadere informatie

Inrichting Straelensbroek/ Straelens Schuitwater

Inrichting Straelensbroek/ Straelens Schuitwater Uitgangssituatie Algemeen Inrichting Straelensbroek/ Straelens Schuitwater Projectnummer: 2008_009 Projectnaam: Inrichting Straelensbroek/Straelens Schuitwater PMJP: B1 Inrichting verworven EHS Natuurdoel:

Nadere informatie

Stand van zaken. 13 juni

Stand van zaken. 13 juni Stand van zaken Bodemchemische h en ecohydrologische h studie Landschap de Liereman en omgeving 13 juni 2012 20-6-2012 1 Opdracht binnen het raamakkoord onderzoek naar de kansen voor natuurontwikkeling

Nadere informatie

Fosfaat en natuurontwikkeling

Fosfaat en natuurontwikkeling Fosfaat en natuurontwikkeling Verslag veldwerkplaats Laagveen- en zeekleilandschap Arcen, 28 augustus 2008 Inleiders: Fons Smolders, B-Ware Nijmegen en Michael van Roosmalen van Stichting Het Limburgs

Nadere informatie

natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN

natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN indeling inleiding: voorstelling a geschiedenis van het natuurbeheer b - biotopen en soorten en hun beheer pauze c - beheer richt zich op de omgeving d - natuurbeheer

Nadere informatie

Motivaties in het beheer van de duinen

Motivaties in het beheer van de duinen Motivaties in het beheer van de duinen Ter gelegenheid van het Lymesymposium 1 november 2013 Marianne Snabilie Manager Onderhoud en Administratie PWN Waterleidingbedrijf Afdeling Natuur en Recreatie Inhoud

Nadere informatie

De Peelvenen. Hoogveenherstel op het randje. Gert-Jan van Duinen en vele anderen

De Peelvenen. Hoogveenherstel op het randje. Gert-Jan van Duinen en vele anderen De Peelvenen Hoogveenherstel op het randje Gert-Jan van Duinen en vele anderen 1. Op de grens van Brabant en Limburg 2. Ontstaan rondom de Peelrandbreuk De Verheven Peel op de Peelhorst: hoog en nat De

Nadere informatie

Uitmijnen: een bodemvriendelijke manier om bodems te verschralen.

Uitmijnen: een bodemvriendelijke manier om bodems te verschralen. Uitmijnen: een bodemvriendelijke manier om bodems te verschralen. Herstelmaatregel voor de toekomst? Afgegraven op zijn retour? Francisca Sival (Sival Advies & Onderzoek), Ineke Nusselder (provincie Gelderland)

Nadere informatie

Dit document is een bijlage bij het toestemmingsbesluit als bedoeld in artikel 2.7 eerste lid, van het Besluit natuurbescherming.

Dit document is een bijlage bij het toestemmingsbesluit als bedoeld in artikel 2.7 eerste lid, van het Besluit natuurbescherming. Dit document is een bijlage bij het toestemmingsbesluit als bedoeld in artikel 2.7 eerste lid, van het Besluit natuurbescherming. Bijlage, Vergunningaanvraag Kenmerken Samenvatting emissies Depositieresultaten

Nadere informatie

Gebiedswijzer De Bruuk

Gebiedswijzer De Bruuk Programmatische Aanpak Stikstof Gebiedswijzer De Bruuk Nederland heeft ruim 160 natuurgebieden aangewezen als Natura 2000-gebied. Samen met de andere landen van de Europese Unie werkt Nederland zo aan

Nadere informatie

Hartelijk welkom. Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Holtingerveld

Hartelijk welkom. Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Holtingerveld Hartelijk welkom Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Holtingerveld Programma Opening Opzet en doel van deze avond Even terug kijken Hoe staat het met de Programmatische Aanpak Stikstof Korte samenvatting

Nadere informatie

Programma. Beheerplan Elperstroomgebied

Programma. Beheerplan Elperstroomgebied Beheerplan Elperstroomgebied Alie Alserda Pietop t Hof Christina Schipper Rienko van der Schuur 1 Elperstroomgebied Natura 2000 14 mei 2013 Programma Inleiding Doelen Knelpunten Activiteiten Aanvullend

Nadere informatie

Herstel van heide- en hoogveenlandschappen vereist herstel van gradiënten. Gert-Jan van Duinen

Herstel van heide- en hoogveenlandschappen vereist herstel van gradiënten. Gert-Jan van Duinen Herstel van heide- en hoogveenlandschappen vereist herstel van gradiënten Gert-Jan van Duinen Oppervlakte, depositie, soorten Oppervlakte, depositie, soorten Bargerveen Vaak alleen meest zure, voedsel-

Nadere informatie

Veenvorming in beekdalen. Veldwerkplaats: Drentse Aa, 15 juni 2009 Willem Molenaar / Camiel Aggenbach

Veenvorming in beekdalen. Veldwerkplaats: Drentse Aa, 15 juni 2009 Willem Molenaar / Camiel Aggenbach Veenvorming in beekdalen Veldwerkplaats: Drentse Aa, 15 juni 2009 Willem Molenaar / Camiel Aggenbach Veensystemen in beekdalen hoogvenen regenwater, zuur, arm laagvenen hellingvenen grondwater, zuur-zwak

Nadere informatie

Van mais naar vochtig schraalland, de teletijdmachine van Blues in the marshes

Van mais naar vochtig schraalland, de teletijdmachine van Blues in the marshes Van mais naar vochtig schraalland, de teletijdmachine van Blues in the marshes Veldwerkplaats Herstel van vochtig schraalland 14 juli 2016 Fons Mandigers Natuurmonumenten Ecologische Hoofdstructuur (Natte

Nadere informatie

Veldwerkplaats. Natuurontwikkeling op voormalige landbouwgronden: fosfaat als adder onder het gras

Veldwerkplaats. Natuurontwikkeling op voormalige landbouwgronden: fosfaat als adder onder het gras Veldwerkplaats Natuurontwikkeling op voormalige landbouwgronden: fosfaat als adder onder het gras Leon Lamers, Fons Smolders, Esther Lucassen en Jan Roelofs Eutrofiëring ring Bodem- en waterprocessen droog

Nadere informatie

Programmatische Aanpak Stikstof: PAS

Programmatische Aanpak Stikstof: PAS Programmatische Aanpak Stikstof: PAS Toelichting voorlopig programma Presentatie technische briefing Vaste commissie voor LNV van de Tweede Kamer 30 september 2010 Waarom een Programmatische Aanpak Stikstof

Nadere informatie

Werkgroep Heide & Vennen 22 januari 2013 NIRAS Dessel

Werkgroep Heide & Vennen 22 januari 2013 NIRAS Dessel Werkgroep Heide & Vennen 22 januari 2013 NIRAS Dessel 1 20 February 2013 Agenda - Toelichting opmaak beheerplan - Inrichtings- en beheerfiches - Resultaten meetcampagne grondwater - Proefopstelling heidebeheer

Nadere informatie

vergunning van toepassing op basis van bestemming Onderbouwing

vergunning van toepassing op basis van bestemming Onderbouwing ONDERWERP Gemeente Beesel - Bestemmingsplanonderbouwing DATUM 31-06-2016 In de gemeente Beesel is de volgende uiterwaarde van project Stroomlijn Maas gelegen: 15. Rijkelse Bemden In uiterwaarde 15 Rijkelse

Nadere informatie

Onderzoek-natuur. natuurdoeltypen

Onderzoek-natuur. natuurdoeltypen Onderzoek-natuur natuurdoeltypen Inhoud Algemeen Opbouw handboek Opdracht SynBioSys Wat handige links Een natuurdoeltype is een in het natuurbeleid nagestreefd type ecosysteem dat een bepaalde biodiversiteit

Nadere informatie

Grasland en Heide. Hoofdstuk 2.2 en 2.4

Grasland en Heide. Hoofdstuk 2.2 en 2.4 Grasland en Heide Hoofdstuk 2.2 en 2.4 Planning Grasland Voedselweb opdracht Heide Voedselweb opdracht Grasland Grasland is een gebied van enige omvang met een vegetatie die gedomineerd wordt door grassen

Nadere informatie

Onderzoekcentrum B-WARE BV

Onderzoekcentrum B-WARE BV Onderzoekcentrum B-WARE BV Opgericht in 2002 Emiel Brouwer Natuur- en waterbeheer in Nederland - Biotoopvernietiging, versnippering, atmosferische depositie, verdroging, vervuiling van grond- en oppervlaktewater,

Nadere informatie

Drasland. Groot Wilnis-Vinkeveen

Drasland. Groot Wilnis-Vinkeveen Groot Wilnis-Vinkeveen Drasland in de Zouweboezem, provincie Zuid-Holland Bron: provincie Utrecht Drasland Drasland is niet bemest kruidenrijk hooiland dat maximaal 30 cm boven het oppervlaktewaterpeil

Nadere informatie

Naar herstel van beekdalvenen: tussenstand van het onderzoek en de praktijk

Naar herstel van beekdalvenen: tussenstand van het onderzoek en de praktijk Naar herstel van beekdalvenen: tussenstand van het onderzoek en de praktijk Camiel Aggenbach, Rudi van Diggelen, Willem-Jan Emsens, Gijsbert Cirkel, Fons Smolders & Ralf Verdonschot 1 Hoe zagen die venen

Nadere informatie

Nieuwe natuur en nieuw land, kolonisatie en rol van uitzaai voorbeelden uit Overijssel en Flevoland

Nieuwe natuur en nieuw land, kolonisatie en rol van uitzaai voorbeelden uit Overijssel en Flevoland Nieuwe natuur en nieuw land, kolonisatie en rol van uitzaai voorbeelden uit Overijssel en Flevoland Piet Bremer (prov. Overijssel) Leemringveld, 2007 Index 140 120 100 80 60 Overijssel 1900-2000 ontginning

Nadere informatie

Wilt u verder rekenen of gegevens wijzigen? Importeer de pdf dan in de Calculator.

Wilt u verder rekenen of gegevens wijzigen? Importeer de pdf dan in de Calculator. Dit document bevat resultaten van een stikstofdepositieberekening met AERIUS Calculator. U dient dit document te gebruiken ter onderbouwing van een vergunningaanvraag in het kader van de Wet natuurbescherming.

Nadere informatie

NATUURGEBIED HET HENGSTVEN Door klinkende samenwerking in oude glorie hersteld

NATUURGEBIED HET HENGSTVEN Door klinkende samenwerking in oude glorie hersteld tekst lex querelle en roland brans beeld natuurmonumenten en btl advies NATUURGEBIED HET HENGSTVEN Door klinkende samenwerking in oude glorie hersteld 04 Het unieke Noord-Brabantse natuurgebied Het Hengstven

Nadere informatie

Schildbroek, een nieuwe natuurparel in Groesbeek

Schildbroek, een nieuwe natuurparel in Groesbeek 24 Schildbroek, een nieuwe natuurparel in Groesbeek Eind 2010 heeft de Stichting Landschap Ooijpolder-Groesbeek bijna 6 ha grond voor natuur- en landschapsontwikkeling kunnen verwerven in het Schildbroek,

Nadere informatie

Projectplan GOB. Datum: Oktober /16

Projectplan GOB. Datum: Oktober /16 Projectplan GOB Object: De Riggen Datum: Oktober 2015 1/16 Inleiding Aanvrager: Projectnaam: Voorgeschiedenis Stichting het Noordbrabants Landschap Perceel de Riggen - Pannenhoef Perceel was een oude boomkwekerij

Nadere informatie

Bermenplan Assen. Definitief

Bermenplan Assen. Definitief Definitief Opdrachtgever: Opdrachtgever: Gemeente Assen Gemeente Mevrouw Assen ing. M. van Lommel Mevrouw M. Postbus van Lommel 30018 Noordersingel 940033 RA Assen 9401 JW T Assen 0592-366911 F 0592-366595

Nadere informatie

Ecologische meerwaarde gehoede schaapskuddes. Loek Kuiters en Pieter Slim

Ecologische meerwaarde gehoede schaapskuddes. Loek Kuiters en Pieter Slim Ecologische meerwaarde gehoede schaapskuddes Loek Kuiters en Pieter Slim Gescheperde vs. standbeweiding Sturing begrazing Verspreiding diasporen Verschraling Functionele samenhang landschapschaal Gescheperde

Nadere informatie

De nutriëntenbalans van droge

De nutriëntenbalans van droge De nutriëntenbalans van droge heide De resultaten van experimenteel toevoegen van fosfaat en kalk na plaggen Joost Vogels Rienk-Jan Bijlsma & Rein de Waal Roland Bobbink Maaike Weijters Henk Siepel Veldkrekel

Nadere informatie

Bodemmanipulatie bij natuurherstel: gebakken lucht of zinvolle aanvulling??

Bodemmanipulatie bij natuurherstel: gebakken lucht of zinvolle aanvulling?? Bodemmanipulatie bij natuurherstel: gebakken lucht of zinvolle aanvulling?? Rudy van Diggelen Foto Hans Dekker http://www.portaalnatuurenlandschap.nl/assets/werkwijze-monitoring-beoordeling-natuurnetwerk-n2000-05032014.pdf

Nadere informatie

Evaluatie strategieën omgang met overmatige voedingsstoffen

Evaluatie strategieën omgang met overmatige voedingsstoffen 1 Evaluatie strategieën omgang met overmatige voedingsstoffen Ontwikkeling en Beheer Natuurkwaliteit 2 2017 VBNE, Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren Rapport OBN2017/214-NZ Driebergen, 2017 Deze

Nadere informatie

Landschaps- en natuurplan

Landschaps- en natuurplan Landschaps- en natuurplan Ten behoeve van tegenprestatie Aan t Hellemeer te Wanssum Familie Mooren Broekhuizerweg ong. Swolgen Locatie tegenprestatie nabij Helling te Wanssum Gemeente Horst aan de Maas

Nadere informatie

Programmatische Aanpak Stikstof TERSCHELLING

Programmatische Aanpak Stikstof TERSCHELLING Programmatische Aanpak Stikstof TERSCHELLING Programma informatieavond Programma Aanpak Stikstof (PAS) 19.30-20.00 uur Inloop 20.00-20.05 uur Opening door voorzitter Piet Dijkstra - Programma en doel van

Nadere informatie

Programma informatieavond Programma Aanpak Stikstof (PAS)

Programma informatieavond Programma Aanpak Stikstof (PAS) Programma informatieavond Programma Aanpak Stikstof (PAS) 19.30-20.00 uur Inloop 20.00-20.05 uur Opening door voorzitter Piet Dijkstra - Programma en doel van de avond 20.05-20.20 uur Het wat en waarom

Nadere informatie

Toepassing van instrumenten uit handboek op NATURA2000-gebied Boetelerveld

Toepassing van instrumenten uit handboek op NATURA2000-gebied Boetelerveld Toepassing van instrumenten uit handboek op NATURA2000-gebied Boetelerveld Perry de Louw (Deltares) Jan van Bakel (De Bakelse Stroom) Judith Snepvangers (Landschap Overijssel) Natura2000-gebied Boetelerveld

Nadere informatie

Natuurherstel in Duinvalleien

Natuurherstel in Duinvalleien Natuurherstel in Duinvalleien Kan het natuurlijker? A.P.Grootjans@rug.nl 1 Universiteit Groningen, IVEM 2 Radboud Universiteit Nijmegen Opbouw lezing Hydrologisch systeem van een duinvallei Relatie hydrologie,

Nadere informatie

Aanvullend natuuronderzoek TATA. tbv tijdelijke natuur

Aanvullend natuuronderzoek TATA. tbv tijdelijke natuur Aanvullend natuuronderzoek TATA tbv tijdelijke natuur 2017 Aanvullend natuuronderzoek TATA tbv tijdelijke natuur C. van den Tempel & V. Ronde 2017 Projectleider Afdeling Opdrachtgever Financiering Foto

Nadere informatie

COPYRIGHT. l Habitat verbeterende maatregelen voor aquatische. 02 juli Regiohoofd Veenweiden, Zuid-Hollands Landschap

COPYRIGHT. l Habitat verbeterende maatregelen voor aquatische. 02 juli Regiohoofd Veenweiden, Zuid-Hollands Landschap Veldwerkplaats: l Habitat verbeterende maatregelen voor aquatische fauna in poldergebieden 02 juli 2009 Rudi Terlouw, Regiohoofd Veenweiden, Zuid-Hollands Landschap KRIMPENERWAARD Veenweidepolder van

Nadere informatie

Quick scan ecologie AIC te Castricum

Quick scan ecologie AIC te Castricum Quick scan ecologie AIC te Castricum Quick scan ecologie AIC te Castricum Auteur Opdrachtgever Projectnummer Ingen foto omslag T. ursinus Gemeente Castricum 12.021 april 2012 Het plangebied ligt momenteel

Nadere informatie

Gagel-en wilgenstruwelen

Gagel-en wilgenstruwelen Gagel-en wilgenstruwelen Knelpunten en beheer Bobbink et al. (2013) Preadvies kleine ecotopen in de hydrologische gradiënt. H7. Vormen en voorkomen Gagelstruweel RG Klasse der hoogveenbulten en slenken

Nadere informatie

Workshop: Graslandbeheer in de praktijk logistiek en machines

Workshop: Graslandbeheer in de praktijk logistiek en machines Workshop: Graslandbeheer in de praktijk logistiek en machines Katrien Wijns (Natuurpunt Beheer vzw) Willy Verbeke (Inverde) Inhoud o Graslandbeheer Binnen het project focus op vochtige tot natte gebieden

Nadere informatie

André Jansen NecoV N-symposium Antwerpen, 26 april 2016 Beheer op standplaatsniveau: een pas op de plaats.

André Jansen NecoV N-symposium Antwerpen, 26 april 2016 Beheer op standplaatsniveau: een pas op de plaats. André Jansen NecoV N-symposium Antwerpen, 26 april 2016 Beheer op standplaatsniveau: een pas op de plaats. Doel Rode Lijst met Groene Stip Bepalen effectiviteit van effectgerichte maatregelen tegen verdroging,

Nadere informatie

LIFE+ Het goed bewaarde Kempens. landschap van heide, graslanden. en broekbossen maken de. Visbeekvallei uniek in Europa. Daarom startte in 2010 het

LIFE+ Het goed bewaarde Kempens. landschap van heide, graslanden. en broekbossen maken de. Visbeekvallei uniek in Europa. Daarom startte in 2010 het Het goed bewaarde Kempens landschap van heide, graslanden en broekbossen maken de Visbeekvallei uniek in Europa. Daarom startte in 2010 het project LIFE Visbeek. Het doel is landschap te herstellen en

Nadere informatie

Onderzoek naar mogelijkheden voor natuurontwikkeling in de depressie van de Moervaart in relatie tot fosfor

Onderzoek naar mogelijkheden voor natuurontwikkeling in de depressie van de Moervaart in relatie tot fosfor Onderzoek naar mogelijkheden voor natuurontwikkeling in de depressie van de Moervaart in relatie tot fosfor Doelstelling Onderzoek naar geschiktheid van bodem voor natte natuur te creëren 72 ha open water

Nadere informatie

Potenties voor vegetaties van Natte duinvalleien in het plangebied Hanenplas

Potenties voor vegetaties van Natte duinvalleien in het plangebied Hanenplas reg.nr. 17.87199 17.100697 Potenties voor vegetaties van Natte duinvalleien in het plangebied Hanenplas 1. Hydrologie 1.1 Hydrologische voorwaarden voor Schoenetum : zomergrondwaterstanden die niet verder

Nadere informatie

Bijlagen bij de toelichting. bestemmingsplan Lagewaard 42, Koudekerk aan den Rijn - NL.IMRO.0484.B141KKlagewaard42-ON01 ontwerp

Bijlagen bij de toelichting. bestemmingsplan Lagewaard 42, Koudekerk aan den Rijn - NL.IMRO.0484.B141KKlagewaard42-ON01 ontwerp Bijlagen bij de toelichting bestemmingsplan Lagewaard 42, Koudekerk aan den Rijn - NL.IMRO.0484.B141KKlagewaard42-ON01 ontwerp 73 Dit document bevat resultaten van een stikstofdepositieberekening

Nadere informatie

Natura 2000-gebied 96 - Coepelduynen

Natura 2000-gebied 96 - Coepelduynen Natura 2000-gebied 96 - Coepelduynen Toelichting en legenda Lees de Toelichting en legenda voor methode van de analyse en uitleg over de verschillende onderdelen. Wanneer u niet beschikt over de Toelichting

Nadere informatie

Dit document is een bijlage bij het toestemmingsbesluit als bedoeld in artikel 19km, eerste lid, van de Nb-wet 1998.

Dit document is een bijlage bij het toestemmingsbesluit als bedoeld in artikel 19km, eerste lid, van de Nb-wet 1998. Dit document is een bijlage bij het toestemmingsbesluit als bedoeld in artikel 19km, eerste lid, van de Nb-wet 1998., Kenmerken Depositie natuurgebieden Depositie habitattypen Verdere toelichting over

Nadere informatie

Verzoek wijziging bestemmingsplan

Verzoek wijziging bestemmingsplan Verzoek wijziging bestemmingsplan Percelen Rucphen O 225 en O 433 Ruimtelijke onderbouwing kwaliteitsverbetering omgeving Rozenven Inleiding Sinds 2011 is Vereniging Natuurmonumenten eigenaar van natuurgebied

Nadere informatie

Naar een robuuste verbinding voor het gentiaanblauwtje in de Gelderse Vallei

Naar een robuuste verbinding voor het gentiaanblauwtje in de Gelderse Vallei Naar een robuuste verbinding voor het gentiaanblauwtje in de Gelderse Vallei Naar een robuuste verbinding voor het gentiaanblauwtje in de Gelderse Vallei Naar een robuuste verbinding voor het gentiaanblauwtje

Nadere informatie

Hartelijk welkom. Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Fochteloërveen

Hartelijk welkom. Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Fochteloërveen Hartelijk welkom Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Fochteloërveen Programma Opening Opzet en doel van deze avond Even terug kijken Hoe staat het met de Programmatische Aanpak Stikstof Korte samenvatting

Nadere informatie

Verkavelingspatroon Regelmatige blokverkaveling (door houtwallen omgeven)

Verkavelingspatroon Regelmatige blokverkaveling (door houtwallen omgeven) 4.5 Landduinen Landschapskenmerken Reliëfvorm Mozaïek van hogere zandduinen meestal bebost en lager en vlakker gelegen vennen en schrale graslanden Water Lage grondwaterstanden Bodem Zandgronden Wegenpatroon

Nadere informatie

Manteling van Walcheren

Manteling van Walcheren Gebiedsrapportage 2017 Natura 2000 gebied nr. 117 Manteling van Walcheren Binnen het Programma Aanpak Stikstof staat het uitvoeren van de geplande bron- en herstelmaatregelen en het blijvend dalen van

Nadere informatie

De berekening op basis van stikstofemissies gaat uit van de componenten ammoniak (NH3) en/of stikstofoxide (NOx).

De berekening op basis van stikstofemissies gaat uit van de componenten ammoniak (NH3) en/of stikstofoxide (NOx). U heeft op grond van artikel 8 van de Regeling Programmatische aanpak stikstof een melding ingediend voor uw initiatief. Deze bevestiging van uw melding is voor uw eigen administratie en toont aan dat

Nadere informatie

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Kruiden- en faunarijk grasland

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Kruiden- en faunarijk grasland Provincie Utrecht, afdeling FLO, team NEL, 5 februari 2015 is het basis-natuurgrasland. Het kan overal voorkomen op alle grondsoorten en bij alle grondwaterstanden, maar ziet er dan wel steeds anders uit.

Nadere informatie

Duinen en Lage Land Texel

Duinen en Lage Land Texel Gebiedsrapportage 2017 Natura 2000 gebied nr. 2 Duinen en Lage Land Texel innen het Programma Aanpak Stikstof staat het uitvoeren van de geplande bron- en herstelmaatregelen en het blijvend dalen van het

Nadere informatie

Voorbij natuurherstel volgens het doelenboekje. Rienk-Jan Bijlsma

Voorbij natuurherstel volgens het doelenboekje. Rienk-Jan Bijlsma Voorbij natuurherstel volgens het doelenboekje Rienk-Jan Bijlsma Natuurontwikkeling op vml ideaal weiland Vrijwel vlakke weidegebieden, vooral in vlakke dekzandlandschappen en brede beekdalen. Ideaal voor

Nadere informatie

PAS herstelmaatregelen en monitoring Wat kan en moet de kleine beheerder daarmee?

PAS herstelmaatregelen en monitoring Wat kan en moet de kleine beheerder daarmee? PAS herstelmaatregelen en monitoring Wat kan en moet de kleine beheerder daarmee? Beheerdersdag 2015 Jan Willem van der Vegte, BIJ12 - PAS-bureau Leon van den Berg, Bosgroepen Programmatische Aanpak Stikstof

Nadere informatie

Empese en Tondense Heide

Empese en Tondense Heide Quick scan cultuurhistorie Empese en Tondense Heide Gemeente Brummen Datum: 16 november 2017 Projectnummer: 170420 INHOUD TOELICHTING 1 Aanleiding en methode 3 2 Gebiedsbeschrijving en planomschrijving

Nadere informatie

Duinen Terschelling. Gebiedsrapportage Natura 2000 gebied nr. 4

Duinen Terschelling. Gebiedsrapportage Natura 2000 gebied nr. 4 Gebiedsrapportage 20 Natura 2000 gebied nr. 4 Duinen Terschelling Binnen het Programma Aanpak Stikstof staat het uitvoeren van de geplande bron- en herstelmaatregelen en het blijvend dalen van het stikstofdepositie

Nadere informatie

Steekkaart. Meer uitleg over de structuur en inhoud van de steekkaarten, vindt u in de leeswijzer.

Steekkaart. Meer uitleg over de structuur en inhoud van de steekkaarten, vindt u in de leeswijzer. INVENTARIS GRONDVERSCHUIVINGEN Steekkaart Meer uitleg over de structuur en inhoud van de steekkaarten, vindt u in de leeswijzer. De gegevens in dit rapport en in de steekkaarten worden enkel meegedeeld

Nadere informatie

Fauna in de PAS. Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen

Fauna in de PAS. Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen Fauna in de PAS Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen De Programatische Aanpak Stikstof Natuurdoelen en economische ontwikkelingsruimte 1600

Nadere informatie

LIFE+ IN DE AMSTERDAMSE WATERLEIDINGDUINEN

LIFE+ IN DE AMSTERDAMSE WATERLEIDINGDUINEN LIFE+ IN DE AMSTERDAMSE WATERLEIDINGDUINEN De AWD maakt onderdeel uit van Natura 2000, een netwerk van beschermde Europese natuurgebieden. Dankzij een LIFE+ subsidie kan Waternet het duin de komende jaren

Nadere informatie

Effecten van vernatting en maaibeheer op grondwatergevoede venen

Effecten van vernatting en maaibeheer op grondwatergevoede venen Effecten van vernatting en maaibeheer op grondwatergevoede venen Camiel Aggenbach Gijsbert Cirkel Rudi van Diggelen Willem-Jan Emsens Iacopo Ferrario Arnaut van Loon effecten vernatting beekdalvenen Gasterensche

Nadere informatie

Ontwikkeling Hollandse IJssel terreinen, Provincie Zuid-Holland 2012

Ontwikkeling Hollandse IJssel terreinen, Provincie Zuid-Holland 2012 Ontwikkeling Hollandse IJssel terreinen, Provincie Zuid-Holland 2012 R.J.S. Terlouw. bui-tegewoon, groenprojecten publicatie 2012-10. Ouderkerk aan den IJssel, 30 december 2012 Versie : Definitief. Auteur

Nadere informatie

1. Uitbreiding EHS met 73 ha door particuliere natuurrealisatie

1. Uitbreiding EHS met 73 ha door particuliere natuurrealisatie Versie 25/08 Voor de voorselectie dient te worden voldaan aan de volgende criteria 1. Uitbreiding EHS met 73 ha door particuliere natuurrealisatie - u dient eigenaar of erfpachter van de gronden in de

Nadere informatie

Weerribben. Gebiedsrapportage Natura 2000 gebied nr. 34

Weerribben. Gebiedsrapportage Natura 2000 gebied nr. 34 Gebiedsrapportage 2017 Natura 2000 gebied nr. 34 Weerribben Binnen het Programma Aanpak Stikstof staat het uitvoeren van de geplande bron- en herstelmaatregelen en het blijvend dalen van het stikstofdepositie

Nadere informatie

NATUURPUNT MALDEGEM-KNESSELARE nominatie Groene Pluim 2014

NATUURPUNT MALDEGEM-KNESSELARE nominatie Groene Pluim 2014 NATUURPUNT MALDEGEM-KNESSELARE nominatie Groene Pluim 2014 NATUURPUNT vzw Een onafhankelijke organisatie gedragen door vrijwilligers grootste natuurbeschermingsorganisate in Vlaanderen eind 2001 opgericht

Nadere informatie

Natuurmanagement specialisatie boswachter

Natuurmanagement specialisatie boswachter Natuurmanagement specialisatie boswachter Ischnoderma resinosum Welkom in ons gebouw Uitgangen in geval van nood Brandblussers Wc Koffie, thee en water Info over opleidingscheques en andere Opleidingscheques,

Nadere informatie

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Nat schraalland

Ontwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Nat schraalland Provincie Utrecht, afdeling FLO, team NEL, 5 februari 2015 Nat is zeer laagproductief hooiland op natte, onbemeste, basenrijke veen- en zandgrond dat gewoonlijk een keer per jaar worden gemaaid in de nazomer.

Nadere informatie

Uitleg titel en projectacroniem LIFE Going up a level

Uitleg titel en projectacroniem LIFE Going up a level Met het project More water forwet habitat types in Drents-Friese Wold & Leggelderveld wordt ingezet op forse verbetering van het natuurgebied, onder meer door uitvoering van watermaatregelen in het hart

Nadere informatie

Stikstofdepositie en Natura 2000: een PASsend antwoord. Dick Bal (ministerie EZ / Natura 2000)

Stikstofdepositie en Natura 2000: een PASsend antwoord. Dick Bal (ministerie EZ / Natura 2000) Stikstofdepositie en Natura 2000: een PASsend antwoord Dick Bal (ministerie EZ / Natura 2000) Introductie Natura 2000 als kader voor de PAS (Programmatische Aanpak Stikstof) Europese wetgeving om soorten

Nadere informatie

Natura 2000 gebied 100 Voornes Duin

Natura 2000 gebied 100 Voornes Duin Natura 2000 gebied 100 Voornes Duin (Zie leeswijzer) Kenschets Natura 2000 Landschap: Duinen Status: Habitatrichtlijn + Vogelrichtlijn Site code: NL9803077 + NL2002017 Beschermd natuurmonument: - Beheerder:

Nadere informatie

Alle dieren zijn gelijk maar sommige dieren zijn meer gelijk dan andere De Nauwe korfslak in de Nederlandse duinen. Jaap de Boer Stichting ANEMOON

Alle dieren zijn gelijk maar sommige dieren zijn meer gelijk dan andere De Nauwe korfslak in de Nederlandse duinen. Jaap de Boer Stichting ANEMOON Alle dieren zijn gelijk maar sommige dieren zijn meer gelijk dan andere De Nauwe korfslak in de Nederlandse duinen Jaap de Boer Stichting ANEMOON Inhoud Stichting ANEMOON De Nauwe korfslak Oorzaken achteruitgang

Nadere informatie

Herstel biodiversiteit in Noord-Brabant,

Herstel biodiversiteit in Noord-Brabant, Herstel biodiversiteit in Noord-Brabant, hoe doen we dat en werkt het? Wiel Poelmans Programma Natuur Provincie Noord-Brabant Wat komt er aan de orde? Positie biodiversiteit in natuurbeleid Waarom, wat,

Nadere informatie

Heideblauwtje Argus-Bläuling en Heivlinder Ockerbindinger Samtfalter. in de Nederlands-Duitse Grensstreek. Jan Hermans NHGL Peter Kolshorn - BSKS

Heideblauwtje Argus-Bläuling en Heivlinder Ockerbindinger Samtfalter. in de Nederlands-Duitse Grensstreek. Jan Hermans NHGL Peter Kolshorn - BSKS Heideblauwtje Argus-Bläuling en Heivlinder Ockerbindinger Samtfalter in de Nederlands-Duitse Grensstreek Jan Hermans NHGL Peter Kolshorn - BSKS Heideblauwtje Argus-Bläuling en Heivlinder Ockerbindinger

Nadere informatie

Vegetatie en grote modderkruiper in de verlandingsbiotoop. Jeroen van Zuidam

Vegetatie en grote modderkruiper in de verlandingsbiotoop. Jeroen van Zuidam Vegetatie en grote modderkruiper in de verlandingsbiotoop Jeroen van Zuidam zuidam@floron.nl Grote modderkruiper Moeras en verlandingswateren Proces van verlanding belangrijk Isolatie Zuurstoftolerant

Nadere informatie

Heidebeheer en fauna. Verslag veldwerkplaats Droog Zandlandschap Strabrechtse Heide, 4 juni 2009

Heidebeheer en fauna. Verslag veldwerkplaats Droog Zandlandschap Strabrechtse Heide, 4 juni 2009 Heidebeheer en fauna Verslag veldwerkplaats Droog Zandlandschap Strabrechtse Heide, 4 juni 2009 Inleiders: Jap Smits (Staatsbosbeheer) en prof. dr. Henk Siepel (Alterra-WUR) De Strabrechtse Heide is een

Nadere informatie

Memo. Aanleiding De Cie. m.e.r. heeft kritiek op de Passende Beoordeling voor de Structuurvisie Veere. Het gaat om het aspect stikstofdepositie.

Memo. Aanleiding De Cie. m.e.r. heeft kritiek op de Passende Beoordeling voor de Structuurvisie Veere. Het gaat om het aspect stikstofdepositie. Memo datum 15 mei 2012 aan Tim Artz Oranjewoud van Christel Schellingen Oranjewoud kopie project Passende beoordeling Structuurvisie Veere projectnummer 247734 betreft Resultaten berekeningen stikstofdepositie

Nadere informatie

Instandhoudingsdoelen Nederlandse Natura 2000- gebieden

Instandhoudingsdoelen Nederlandse Natura 2000- gebieden Bijlage C. Instandhoudingsdoelen Nederlandse Natura 2000- gebieden Waddenzee Habitat H1110A H1140A Permanent overstroomde zandbanken (getijdengebied) Slik- en zandplaten, (getijdengebied) Behoud oppervlakte

Nadere informatie

Van landbouw naar natuur: op zoek naar kansen!

Van landbouw naar natuur: op zoek naar kansen! Lustrumsymposium B-WARE 19 maart 2013 Landbouwgrond Van landbouw naar natuur: op zoek naar kansen! Uitmijnen Afgraven Mark van Mullekom, Fons Smolders, Esther Lucassen, Roland Bobbink, Maaike Weijters,

Nadere informatie

Kleinschalig heidebeheer maatregelen diverse terreinen

Kleinschalig heidebeheer maatregelen diverse terreinen Resultaten Uitgangssituatie Algemeen Kleinschalig heidebeheer maatregelen diverse terreinen Projectnummer: 2010_009 Projectnaam: Kleinschalig heidebeheer maatregelen diverse terreinen PMJP: B2 Kwaliteitsverbetering

Nadere informatie

Kennemerland-Zuid. Gebiedsrapportage Natura 2000 gebied nr. 88. PAS-bureau

Kennemerland-Zuid. Gebiedsrapportage Natura 2000 gebied nr. 88. PAS-bureau PAS-bureau Gebiedsrapportage 2016 Natura 2000 gebied nr. 88 Kennemerland-Zuid Binnen het Programma Aanpak Stikstof staat het uitvoeren van de geplande bron- en herstelmaatregelen en het blijvend dalen

Nadere informatie

Uitmijnen van voormalige landbouwgrond in het Drents- Friese Wold

Uitmijnen van voormalige landbouwgrond in het Drents- Friese Wold Figuur 1. Overzicht van het Drent-Friese Wold. De landbouwenclave Oude Willem (rood omrand) ligt als een wig midden in het gebied. Uitmijnen van voormalige landbouwgrond in het Drents- Friese Wold Omvorming

Nadere informatie