Partnerschap Academische Opleidingsschool Anje Ros en Linda Keuvelaar FHKenE
Doelen workshop Waarom AOL? Visie op onderzoek in de school Organisatie AOS Verbreding naar opleidingsscholen Wat kunnen we leren van elkaar? 2
Waarom AOS als voorbeeld? Voorbeeld van 4 O s: Onderzoek: op elke school wordt onderzoek uitgevoerd naar praktijkprobleem door onderzoeksgroep (incl student) Opleiding: van studenten mbt afstudeeronderzoek Ontwikkeling: onderzoek draagt bij aan schoolontwikkeling en aan ontwikkeling van onderzoekende houding Ondersteuning: begeleiding door onderzoeksdocenten en inhoudelijke experts 3
Waarom AOS als voorbeeld? Voorbeeld van partnerschap: Stuurgroep: bovenschoolse directeuren en vertegenwoordiger FHKenE Organisatie: coördinator, pabo, in samenwerking met lectoraat Praktijk: scholen, studenten en docenten werken samen aan schoolontwikkeling en opleiding 4
Uitgangspunt Uitgangspunt OLS: Alle opleidingsscholen ontwikkelen zich in de richting van een professionele leergemeenschap Alle opleidingsscholen voldoen aan de criteria van de AOS Uitgangspunt AOS: De AOS voert onderzoek uit in het kader van schoolontwikkeling 5
Een schoolportret Fonkel in Den Dungen www.onderzoekenderwijs.nl Van mopperen bij het koffiezetapparaat naar aan de slag. Voettekst 6
Professionele leergemeenschap Professionele leergemeenschap: 1 De school is in ontwikkeling: er is een focus op verbetering, op het leren van elkaar 2 Er is een gemeenschappelijke visie op goed onderwijs, de visie leeft in de school: discours 3 De leerkrachten werken samen, voelen zich samen verantwoordelijk voor de hele school 4 De leerkrachten hebben een onderzoekende houding, er is een onderzoekende cultuur 7
Onderzoekende houding Zoekt naar onderbouwing Professioneel nieuwsgierig Onderzoekende houding Gericht op verbetering Constructief-kritisch Reflective practitioner 8
Onderzoekende houding Leerkrachten hebben vaak veel veronderstellingen: Wat effectief is Wat de oorzaak is Wat een goede oplossing is Zelf nagaan of je veronderstelling klopt! Voettekst 9
Professionaliteit Twee soorten: Beperkte professionaliteit Uitgebreide professionaliteit Voettekst 10
Professionaliteit Beperkt Intuïtief, gericht op de eigen klas Handelen op basis van ervaring ipv theorie Sensitief mbt de ontwikkeling van kinderen, inventief en goed in klassemanagement Voettekst 11
Professionaliteit Uitgebreid Plaatst haar eigen onderwijs in een breder kader Werkt met anderen samen Geïnteresseerd in theorie en nieuwe onderwijskundige ontwikkelingen Zij leest vakliteratuur, neemt haar eigen professionele ontwikkeling serieus en wil zichzelf voortdurend verbeteren Voettekst 12
Rol schoolleider Proefschrift Iris Windmuller: Rol van de schoolleider is cruciaal: Kiezen van speerpunten/innovaties Stimuleren van onderzoekende houding Prioriteren en faciliteren 13
Rol van onderzoek?! Onderzoek op school kan leiden tot: Betere innovaties Gezamenlijke visie op onderwijs Onderzoekende houding van leraren Professionele cultuur Professionele leergemeenschap 14
Hoe werkt dat? Onderzoek heeft 2 functies: Feedbackfunctie: effectief werken aan verbeteringen resultaten Reflectieve dialoog: onderzoekende houding van leraren proces 15
Feedbackfunctie Onderzoeksresultaten geven inzicht in: Wat willen we? Hoe doen we het (verschillen met theorie, verschillen onderling)? Wat zijn daarvan de resultaten? meer planmatig en onderbouwd werken aan verbetering 16
Onderzoeksvragen per vernieuwingsfase Fase Keuze/ Probleemanalyse Potentiële onderzoeksvragen Wat zijn mogelijke oorzaken van het probleem? Wat is de visie van de leraren? Hoe doen we het nu in de praktijk? In welke mate verschillen leraren? Wat hebben leraren nodig om dit te kunnen invoeren? Monitoring/ Implementatie Wordt de aanpak uitgevoerd zoals bedoeld? Wat zijn de ervaringen van leerlingen, leraren en ouders? Zijn aanvullende maatregelen of extra ondersteuning nodig? Moet het tijdpad worden aangepast? Evaluatie/ Institutionalisering Worden de beoogde doelen van de innovatie bereikt? Welke condities dienen te worden vervuld? Hoe kan de aanpak nog verder verbeterd worden? 17
Reflectieve dialoog Gesprekken tussen leraren over het onderwijs: Over hun aanpak Over hun veronderstellingen Over hoe het anders/beter kan Leraren zijn minder routinematig, meer bewuste keuzes, gericht op verbeteren, meer samenwerking 18
Voorbeeldvragen reflectieve dialoog Fase Probleemanalyse en onderzoeksvraag Literatuurstudie Dataverzameling, analyse en resultaten Conclusies en aanbevelingen Voorbeeldvragen in het kader van de reflectieve dialoog Wat is volgens de leraren de oorzaak van het probleem? Hoe gaan de leraren om met dit probleem en hoe zijn verschillen te verklaren? Hoe ernstig en urgent is het probleem? Waarom zijn eerdere pogingen om het probleem op te lossen niet gelukt? Wie gaat straks met de onderzoeksvragen aan de slag? Wat houden de kernbegrippen van het probleem precies in? Komt de gevonden literatuur overeen met onze visie op onderwijs? Stemmen de resultaten van de literatuurstudie overeen met onze ervaringen? In hoeverre hebben we een betrouwbaar beeld gekregen? Hoe moeten we de resultaten interpreteren? In hoeverre komen de resultaten overeen met onze verwachtingen? Wat zijn mogelijke verklaringen voor de resultaten? Wat willen we precies bereiken met de verbeteracties? Op welke wijze kunnen we de aanbevelingen implementeren? Welke condities moeten vervuld zijn? Voettekst 19
Onderzoek- schoolontwikkeling 20
Condities feedbackfunctie Het onderzoek moet resultaten opleveren, waar je echt wat aan hebt: Het onderzoek sluit aan bij schoolontwikkeling Speerpunt, sluit aan bij visie Urgentie De resultaten kloppen: Het onderzoek is goed uitgevoerd, betrouwbaar en valide Het onderzoek leidt tot concrete verbeteracties: Kennis, aanbevelingen, plan van aanpak, tools 21
Condities reflectieve dialoog Het onderzoek moet echt bijdragen aan dialoog Open cultuur: gebaseerd op vertrouwen Leraren durven elkaar aan te spreken Tijd en ruimte voor gesprekken Gesprekken over onderwijs: Zoveel mogelijk hele team betrokken Constructief: gericht op verbetering Stimulerende vragen 22
Resumerend doelen van de AOS Doelen Onderzoek dat bijdraagt aan schoolontwikkeling Studenten en leraren ervaren het belang van onderzoek Studenten en leraren ontwikkelen een onderzoekende houding Scholen ontwikkelen zich tot professionele leergemeenschappen 23
Rollen in de AOS Directeur: zorgen dat condities zijn vervuld Studenten: kartrekkers van onderzoek Onderzoeksleraren: mee uitvoeren en verbinding naar team, eigenaarschap Team: op gezette tijden meedenken, discussiëren (dialoog) en implementeren Onderzoeksbegeleiders: ondersteunen van onderzoeksproces, dialoogvragen 24
Conclusie Schoolontwikkeling via onderzoek kost tijd, maar leidt tot duurzame verbeteringen, omdat onderzoek: leidt tot reflectie over de dagelijkse praktijk leidt tot scherpere formulering van kernbegrippen gezamenlijke visieontwikkeling en gemeenschappelijke ambities; beleidsbeslissingen en verbeteracties onderbouwd worden inzicht geeft in de werkwijze en opvattingen van leraren 25
Reflectie In hoeverre is deze visie voor jullie herkenbaar? Past dit verhaal bij de wijze waarop jullie werken aan onderzoek en/of schoolontwikkeling? Voettekst 26
Organisatie AOS tot 12-13 10 scholen Vier academische kenniskring bijeenkomsten per jaar Begeleiding door pabodocent op de school (max. 40 uur) Slotconferentie Voettekst 27
Ervaringen AOS Scholen zijn heel positief Andere manier van denken ontwikkelt zich Hoge opkomst: betrokkenheid Leraren willen graag in de onderzoeksgroep Focus op schoolontwikkeling, minder op de kwaliteit van onderzoek Voettekst 28
Verbreding naar OLS 13-14 Gedeelde ambitie partnerschap en HKE: OLS gaan voldoen aan criteria voor AOS opgesteld door OCW (zoals verbinden opleiden van leraren met het verrichten van praktijkgericht onderzoek en schoolontwikkeling. Beschikken over voldoende en hoogwaardige begeleiding van studenten op gebied van onderzoek) Onderzoek A-fase in thema s vanuit de vragen van scholen ICT (2 groepen) Taal Passend onderwijs / zorg Wereldoriëntatie, techniek en cultuureducatie Leerkrachtvaardigheden (onderwijskundig, OGW) Voettekst 29
Onderzoeksthema s 7 bijeenkomsten van 2 uur Onderzoeksdocent + domeinexpert OLS: directeur en BSC of leerkracht aanwezig bij 5 bijeenkomsten AOS: zoals OLS + hele onderzoeksgroep is welkom in alle bijeenkomsten Voettekst 30
Inhoud bijeenkomsten 1. Probleemanalyse > onderwerpen voor vooronderzoek 2. Probleemanalyse, probleemstelling 3. Theoretisch kader, input inhoud 4. Onderzoeksvraag + deelvragen, start opzet 5. Methoden 6. Analyse 7. Conclusie, discussie, plan van aanpak Bijeenkomst 5 en 6 evt. zonder werkveld OLS Thematische slotconferentie Voettekst 31
Voordelen voor OLS Flinke stap in voldoen aan criteria voor AOS opgesteld door OCW Actieve rol in eigen schoolontwikkeling Professionalisering medewerkers Professionele dialoog in het team Uitwisseling met andere scholen. Mogelijkheden voor opbouw kenniscentra Professionele leergemeenschappen in de scholen en in het partnerschap Voettekst 32
Aanvullingen voor AOS Ondersteuning organisatie voor / door directeur 2 extra bijeenkomsten voor uitwisseling professionele leergemeenschap ontwikkelen van een onderzoekscultuur werken met www.onderzoekenderwijs.nl consultatie Verschil met OLS wordt nu kleiner Voettekst 33
Volgende stap Nieuwe kwaliteitsimpuls is gewenst Onderzoek door partnerschap en lectoraat: 1. Op welke wijze wordt de onderzoekscultuur op de AOS bevorderd door het bevorderen van reflectieve dialoog tussen leraren tijdens het onderzoeksproces? 2. In hoeverre worden de feedbackfunctie en dialoogfunctie van onderzoek gerealiseerd op de AOS en in hoeverre draagt het instrument Onderzoekenderwijs hieraan bij? Voettekst 34
Subsidieaanvraag 13 16 Versterking samenwerking tussen de lerarenopleiding en de AOS (apart van OLS) Geschreven door HKE + besturen, OSO & Fydes Uitbreiden van de opleidingscapaciteit 200 studenten, ca. 25 scholen Versterken verbinding AOS OLS Verbinden AOS - andere kennispartners binnen en buiten Fontys Verbeteren en verdiepen werkplekleren masterstudenten (MLl, MLE, M SEN) Voettekst 35
De volgende stap? Relaties tussen de AOS en jullie context? Hoe zou samenwerking vormgegeven kunnen worden? Kansen, mogelijkheden en tips? Voettekst 36