Nieuwsbrief. VUmc Cancer Center Amsterdam. Alliantie VUmc-AMC: samenwerken voor betere zorg. Bloedplaatjes verraden aard van tumor

Nieuwsbrief Nummer 21, juni 2013 VUmc Cancer Center Amsterdam Alliantie VUmc-AMC: samenwerken voor betere zorg Bloedplaatjes verraden aard van tumor Nieuwe operatietechniek voor borstkanker

In deze nieuwsbrief 3 VOORWOORD Betere opsporing en behandeling van kanker 4 Column Stay in touch met Bob Pinedo Setting Sail for cancer research 5 HET VERSCHIL Pink Ribbon steunt borstkankerzorg VU/VUmc Therapie op maat : borsttumoren beter te opereren met echografie 6 VRIENDEN Oproep Vriend te worden Het is tijd voor goede communicatie over kanker Gemeentelijk bezoek bij VUmc CCA Subsidie voor onderzoek naar kwaliteit van leven bij hoofd-halskanker 7 TOPPUBLICATIES Bloedplaatjes als sleutel naar therapie op maat KWF-subsidie voor bloedonderzoek bij patiënten met hersentumoren 8 VUMC CCA BOUWT AAN DE TOEKOMST Alliantie VUmc-AMC: voordelen voor patiënten met kanker Satelliet radiotherapie Hoorn geopend 9 MONEY MATTERS Meer belastingvoordeel voor donateurs Een nieuwe manier van schenken: Gedeeld Geven VUmc CCA in uw testament: een gift voor toekomstig onderzoek Als bedrijf fiscaal gunstig geven 10 IN BEELD Nieuw type oogtumor bij jonge Pagina 8: alliantie VUmc-AMC kinderen ontdekt Uitreiking Kanker in Beeld Award 2012 Verdubbeling genezingskans kinderleukemie 11 IN BEELD Goedgekeurde projecten Kijkoperatie ook bij endeldarmkanker succesvol 12 KORT NIEUWS VriendenLoterij deelt cheques uit TCS Amsterdam Marathon blijft VUmc CCA steunen 30.000 van BAM Techniek voor VUmc CCA Zin en VUmc CCA Agenda Snelle fondsenwerver VUmc CCA loopt marathon in Parijs Tijdens de TCS Amsterdam Marathon van vorig jaar was geneeskundestudent Jan Henk Dubbink de snelste VUmc er op de hele marathon. Maar ook bleek hij de beste fondsenwerver voor VUmc CCA. Hij won hiermee een weekend naar Parijs en nam daar deel aan een marathon voor een ander goed doel, La Chaîne de l Espoir. Hij schrijft: Een marathon lopen is een unieke ervaring door de hele ambiance: het parcours dat langs hoogtepunten van de stad leidt, de muziek, de aanmoedigingen en het gejuich bij de laatste kilometer waardoor elke finisher zich een winnaar voelt. Fondsenwerving voor een goed doel geeft dit alles een waardevolle extra dimensie. Het doel van de stichting VUmc CCA zoals vastgelegd in de statuten: het bevorderen, verrichten dan wel doen verrichten van klinisch, toegepast en fundamenteel wetenschappelijk oncologisch onderzoek én het faciliteren daarvan. Dit betekent: het mogelijk maken van onderzoek naar nieuwe diagnostiek en ontwikkelingen op het gebied van nieuwe behandelmethoden van kanker in VU medisch centrum te Amsterdam. Het opstarten en bevorderen van toegepast (translationeel) onderzoek op het gebied van nieuwe oncologische onderzoekslijnen. Het bevorderen en mogelijk maken van projecten en faciliteiten op het gebied van welzijn en welbevinden van patiënten voor en na klinisch onderzoek. Door middel van de nieuwsbrief worden relaties van de stichting VUmc CCA op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen, activiteiten en fondsenwerving. Steun stichting VUmc CCA, ABN AMRO 44 50 40 459, IBAN NL69ABNA0445040459 2 Nieuwsbrief VUmc CCA

Voorwoord FACILITEITEN ONDERZOEK WELZIJN VUmc CCA gebruikt donaties voor het realiseren van faciliteiten als apparatuur en gebouwen, het initiëren van grensverleggend onderzoek en het bevorderen van het welzijn van onze patiënten. Colofon Deze nieuwsbrief is een uitgave van Stichting VUmc CCA Amsterdam Nummer 21, juni 2013 Correspondentieadres VUmc Cancer Center Amsterdam Postbus 7057 (PK 7 Z 174) 1007 MB Amsterdam Telefoon: 020 4441058 cca@vumc.nl www.vumc.nl/steuncca Eindredactie Marianne Los, Henk Verheul Redactie en tekstbijdragen Victor van Beusechem, Joke van Diemen, Didier Engels, Eefje van Kessel, Gitta Kuipers, Harriette Loeffen, Elsbeth Takkenberg, Henk Verheul, Thomas Würdinger Beeld en foto s Roy Beusker, Jean Pierre Jans, Sake Rijpkema, Shutterstock Met dank aan: Vormgeving & Productie AIM Action in Marketing, Badhoevedorp Drukwerk Drukkerij Schuttersmagazijn onderdeel van de SMG, Groep Hasselt Verzending TTC, Alkmaar Betere opsporing en behandeling van kanker Voor u ligt de nieuwe nieuwsbrief van de stichting VUmc CCA. Zoals u weet willen wij met ons onderzoek direct bijdragen aan de kwaliteit van de patiëntenzorg door betere behandelingen en begeleiding aan te bieden. Ook in de afgelopen periode hebben we weer nieuwe stappen gezet. Met behulp van een echoapparaat dat is gedoneerd door de stichting VUmc CCA kunnen borstoperaties beter en nauwkeuriger worden uitgevoerd. We proberen deze nieuwe techniek ook in andere ziekenhuizen in te voeren, onder andere door het opzetten van trainingen voor chirurgen. Ook doen we in deze nieuwsbrief verslag van ons onderzoek naar nieuwe diagnostische tests die kunnen helpen voorspellen hoe patiënten zullen reageren op een behandeling. Bloedplaatjes blijken genetisch materiaal van tumoren op te nemen. Bloedonderzoek levert dus belangrijke informatie over tumoren op, die gebruikt zou kunnen worden bij het stellen van de diagnose en bij het geven van therapie op maat. Verder bespreken we de voortgang van onze alliantie met het AMC. Zoals u in de kranten heeft kunnen lezen, worden er steeds serieuzere stappen gezet in de richting van samenwerking tussen VUmc en AMC. Wij zien deze ontwikkelingen ook als een unieke kans om de behandeling van patiënten met kanker te verbeteren en het oncologische onderzoek nog meer inhoud en snelheid te geven. Daarnaast belichten we andere wetenswaardigheden van VUmc CCA op het gebied van onderzoek, patiëntenzorg en samenwerking. Ook informeren wij u over enkele nieuwe fondsenwervende stichtingsactiviteiten. Deze nieuwsbrief wordt al tien jaar gesponsord door bedrijven die zorgen voor vormgeving, druk en verspreiding. Ik wil hen en de redactieleden hartelijk danken voor hun inzet om u weer een prachtige uitgave te bezorgen. En ten slotte dank ik alle subsidiegevers en donateurs. Uw steun blijft onmisbaar! Namens de directie van VUmc CCA, Henk Verheul Nieuwsbrief VUmc CCA 3

Column Kumindamentu for di Korsow - Groeten uit Curaçao Stay in touch met Bob Pinedo Het project Stay in touch is het afscheidscadeau van prof. dr. Bob Pinedo. Hiermee wordt onder meer de stichting Fundashon Prevenshon gefinancierd, die Curaçaose vrouwen oproept om zich te laten screenen op borst- en baarmoederhalskanker. Bevolkingsonderzoek borstkanker Curaçao In 2012 zijn 17.548 eerste uitnodigingen naar vrouwen tussen de 45 en 75 jaar verstuurd. Er zijn 6.321 mammografische onderzoeken verricht; de opkomst bedroeg 36%. De resultaten van het vervolgonderzoek zullen in kaart worden gebracht. Er is een introductiefilm met basisinformatie over borstkankerscreening gemaakt, die gebruikt wordt op voorlichtingsavonden. In 2012 zijn 14 voorlichtingsavonden en 3 lezingen georganiseerd voor 53 wijken. Fundashon Prevenshon was ook twee keer op een gezondheidsmarkt aanwezig. De stichting heeft het lidmaatschap verkregen van de Senologic International Society, waardoor het mogelijk is informatie over borstaandoeningen uit te wisselen met leden over de hele wereld. Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker Curaçao In november 2012 is er een Curaçaose arts-promovendus aangetrokken om te onderzoeken welke typen van het humaan papillomavirus (HPV) voorkomen bij de vrouwen op Curaçao. Sommige HPV-typen spelen een rol bij het ontstaan van baarmoederhalskanker. Door middel van vroegdiagnostiek en het geven van voorlichting kan deze ziekte worden voorkomen. Als er al kanker is ontstaan, kan door vroegtijdige ontdekking en behandeling vaak genezing worden bereikt. Het onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met VUmc. ACTIE VOOR VUMC CCA Luc Overtoom zeilt de wereld over en werft fondsen voor VUmc CCA Setting Sail for cancer research Luc Overtoom: Nadat bij mijn vrouw borstkanker was vastgesteld, heeft zij nog jarenlang actief in het leven gestaan dankzij behandeling in VUmc CCA. Zij had een bijzondere relatie met prof. Pinedo. In 2011 is zij overleden. Met een zeilreis om de wereld wil ik geld bijeenbrengen voor onderzoek naar kanker, zodat patiënten een langer en kwalitatief beter leven hebben. Doet u ook mee aan Setting Sail for cancer research? Samen grenzen verleggen. Dat verbindt wereldreiziger Luc Overtoom met de wetenschappers die internationaal samenwerken in het onderzoek naar kanker. Luc zoekt sponsors; niet voor zijn reis, die betaalt hij zelf. Bekijk het f ilmpje met Lucs verhaal op www.vumc.nl/sailforcca Als sponsor draagt u bij aan onderzoek naar therapie op maat voor patiënten met kanker. Wordt u zeilvriend of sponsort u zeemijlen? Of wilt u een etappe meevaren? Ook als bedrijf kunt u een bijdrage leveren of een actie organiseren. Neem contact op met Harriette Loeffen om de mogelijkheden te bespreken (020 444 3609 of cca@vumc.nl). Op www.vumc.nl/sailforcca leest u meer over de route die Luc gaat afleggen en zijn bezoeken aan de onderzoeksinstituten waar VUmc CCA wereldwijd mee samenwerkt. Zo zal hij op Curaçao prof. dr. Bob Pinedo ontmoeten. De eerste sponsors hebben zich al gemeld. Hartelijk dank! Word zeilvriend! Samen verleggen we grenzen. 4 Nieuwsbrief VUmc CCA

het verschil Pink Ribbon steunt borstkankerzorg VU/VUmc Pink Ribbon subsidieert twee projecten die worden uitgevoerd met de onderzoeksgroep 'Samen leven met kanker' van VU/ VUmc: basis van gedragstherapie. Doel van het project is om de cursus te bewerken voor deze patiëntengroep en daarna in te voeren in de reguliere geestelijke gezondheidszorg. Borstkankermodule voor het OncoKompas Patiënten met kanker houden na behandeling vaak lichamelijke en psychische klachten. Via de vragenlijsten van het OncoKompas kunnen zij problemen signaleren en advies krijgen. OncoKompas wordt nu geschikt gemaakt voor patiënten met borstkanker. Wilt u meer weten over het OncoKompas, kijk dan ook www.oncokompas.nl. Bijdragen aan nieuwe modules binnen het OncoKompas kan ook. Neem hiervoor contact op met Elsbeth Takkenberg, relatiemanager, via tel.nr. 020 444 7004. Zelfmanagement voor slaapproblemen Vrouwen die behandeld zijn voor borstkanker hebben vaker last van slaapproblemen. Medicijngebruik hiervoor heeft nadelen. De VU heeft een internetcursus ontwikkeld op Therapie op maat : borsttumoren beter te opereren met echografie Chirurgen kunnen nauwkeuriger werken door tijdens een borstkankeroperatie een echoapparaat te gebruiken. Het is dan bijna altijd mogelijk om in één operatie het kwaadaardige gezwel in zijn geheel te verwijderen. Hernieuwde operaties en andere belastende behandelingen, zoals extra bestraling, zijn dan minder nodig. De behandelkosten zullen hierdoor afnemen. Bij de nieuwe operatiemethode wordt bovendien gezond borstklierweefsel beter gespaard. Nicole Krekel (links) en oncologisch chirurg Petrousjka van den Tol (rechts) Op 18 januari promoveerde Nicole Krekel op dit onderwerp. Zij maakte deel uit van een team dat onderzoek deed in meerdere Nederlandse klinieken onder leiding van VUmc. De resultaten zijn gepubliceerd in het toonaangevende tijdschrift The Lancet Oncology. Het onderzoek werd gefinancierd door Pink Ribbon en stichting VUmc CCA. Meer precisie bij borstkankeroperaties door nieuwe techniek Van een groep patiënten met een voelbare borsttumor ondergingen 65 de echogeleide operatie, waarbij de tumor precies te lokaliseren is; 69 patiënten werden op de traditionele manier geopereerd (op geleide van de tastzin van de chirurg). Bij echogeleide chirurgie was het mogelijk de tumor in 97% van de gevallen in zijn geheel te verwijderen, terwijl dit bij de traditionele methode in 83% van de gevallen lukte. Chirurgen blijken de nieuwe operatietechniek in korte tijd te kunnen aanleren. Omdat elk ziekenhuis over echoapparatuur beschikt, is de methode landelijk snel in te voeren. Donateur Mark Osinga Reactie van donateur Mark Osinga Ik ben er trots op dat Nicole Krekel is gepromoveerd op basis van deze operatietechniek. Ik was bij de promotie aanwezig; zij verdedigde haar proefschrift fel en goed overdacht. Daar werd ik blij van, want zo worden mensen in beweging gebracht in de strijd tegen kanker. Ik wens Nicole succes met het uitdragen van deze techniek en hoop dat zij veel chirurgen zal overtuigen. In 2004 werd bij Marian, de echtgenote van Mark, darmkanker met uitzaaiingen geconstateerd. Zij overleed in 2005. Mark hield tijdens de ziekteperiode een dagboek bij en heeft dat in boekvorm uitgegeven. De opbrengst van het boek werd aan stichting VUmc CCA geschonken en kwam ten goede aan het onderzoek van Nicole Krekel. Nieuwsbrief VUmc CCA 5

vrienden Een belangrijk speerpunt van VUmc CCA is vroegere opsporing van kanker. VUmc CCA stelt alles in het werk om tests te ontwikkelen die de aanwezigheid van kwaardaardige cellen in een zo vroeg mogelijk stadium kunnen opsporen of uitsluiten. De Vrienden van VUmc CCA steunen met hun bijdrage dit onderzoek. Sinds 2009 zorgen veel Vrienden met hun persoonlijke of zakelijke donaties voor belangrijke ontwikkelingen. In iedere nieuwsbrief vertelt een Vriend waarom hij of zij hier aan bijdraagt. Ook Vriend worden? Vraag via de antwoordkaart in deze nieuwsbrief meer informatie op. Als u Vriend wordt met een notariële akte is het bedrag van uw schenking volledig aftrekbaar van uw belastbare inkomen. Als dank voor uw Vriendschap ontvangt u een uniek beschilderd Moleskine-boekje. Veel dank aan al onze Vrienden die ook anderen weten te enthousiasmeren om VUmc CCA te steunen. Samen zorgen we voor vooruitgang! Moleskine Vriendenboekje Het is tijd voor goede communicatie over kanker Als Vriend van VUmc CCA word ik goed geïnformeerd over de vorderingen die de geneeskunde maakt in de genezing en beheersing van kanker. Met die kennis en met de ervaring die ik tijdens het ziekteproces heb opgedaan, kan ik een gesprekspartner voor anderen zijn. Helaas zie ik in mijn omgeving dat sommige artsen en naasten van een zieke moeite kunnen hebben met goede communicatie, gericht op wat je allemaal nog wel kunt als kanker je leven aantast. Hier moet meer aandacht aan worden gegeven. Ik ben ervan overtuigd dat dit bijdraagt aan een langer menswaardig bestaan. Ook daarvoor doe ik graag mijn donatie. Anneke van Leeuwen-Gijsberts Het hele verhaal van Anneke leest u op www.vumc.nl/cca-vrienden Gemeentelijk bezoek bij VUmc CCA Vorig jaar bracht burgemeester Van der Laan een bezoek aan VUmc CCA. Zijn enthousiasme over de daadkrachtige, dienstverlenende aanpak heeft ertoe geleid dat de directie Stedelijke Bestuursadvisering van Amsterdam op 1 maart een werkbezoek bracht. De adviseurs werden ontvangen door decaan prof. dr. Wim Stalman, directeur VUmc CCA prof. dr. Henk Verheul en relatiemanager Harriette Loeffen. Na enkele presentaties nam Marijke Beeke, oncologieverpleegkundige van de dagbehandelingsunit, de bezoekers mee voor een rondleiding over de verschillende afdelingen. Aansluitend bezochten ze het laboratorium. De gemeentelijke adviseurs toonden veel interesse voor de nieuwe werkwijze van VUmc CCA, waarbij de patiënt centraal staat. Subsidie voor onderzoek naar kwaliteit van leven bij hoofd-halskanker Door KWF Kankerbestrijding/Alpe d HuZes is een subsidie van 3 miljoen euro toegekend aan een vijfjarig project om de kwaliteit van leven van patiënten met hoofdhalskanker en hun naasten in kaart te brengen en inzicht te krijgen in de factoren die daarbij een rol spelen. Dit project wordt uitgevoerd door de afdeling keel-, neusen oorheelkunde/hoofd-halschirurgie van VUmc in samenwerking met verschillende hoofd-halskankercentra (van VUmc en van de universitaire medische centra in Groningen, Utrecht en Nijmegen). Ook de Nederlandse Werkgroep Hoofd-HalsTumoren en de afdeling klinische psychologie van de VU nemen eraan deel. De subsidie is aangevraagd door VUmc-wetenschappers: prof. dr. Irma Verdonck-de Leeuw, prof. dr. René Leemans en dr. Laurien Buffart. 6 Nieuwsbrief VUmc CCA

TOPPUBLICATIES Bloedplaatjes als sleutel naar therapie op maat Moleculair bioloog dr. Thomas Würdinger: Bloedplaatjes staan bekend om hun rol in de bloedstolling. Wij hebben nu aangetoond dat circulerende bloedplaatjes ook een functie hebben bij kanker: ze nemen genetisch materiaal van de tumor op. Hierdoor kunnen we genetische profielen van tumoren uit bloed halen zonder de tumor ook maar aan te raken. Dit biedt enorm veel mogelijkheden voor de diagnostiek van kanker. Therapie op maat is sterk afhankelijk van de ontwikkeling van diagnostische tests die helpen te voorspellen welke patiënten reageren op welke behandeling. Zo zijn er tests voor het opsporen van mutaties: veranderingen in het erfelijk materiaal (DNA of RNA). Op basis van bepaalde mutaties kan de respons op gerichte therapie worden voorspeld, bijvoorbeeld bij melanomen en darm- en longtumoren. Bloedplaatjes bevatten informatie over tumoren Würdinger: Het is niet altijd mogelijk een stukje tumorweefsel weg te nemen voor mutatieanalyse, zeker niet wanneer zulke analyses regelmatig moeten plaatsvinden. Eerder hebben wij aangetoond dat bloedplaatjes tijdens hun circulatie in het bloed RNA opnemen vanuit tumoren. We vonden tumor-rna terug in bloedplaatjes van patiënten met een glioom (een tumor van het zenuwstelsel), maar niet in bloedplaatjes van gezonde donoren. Ook hebben we in bloedplaatjes tumorspecifieke profielen gevonden van biomarkers (stoffen die wijzen op bepaalde biologische processen). Omdat het dus mogelijk is om RNAveranderingen te analyseren met behulp van bloedplaatjes, zouden ze gebruikt kunnen worden bij de diagnose van kanker. Meer weten over tumoren via onderzoek van bloedplaatjes Het gebruik van bloedplaatjes wordt in de kliniek als relatief eenvoudig beschouwd en kan zeer frequent plaatsvinden. Nieuwe diagnostische bloedtests Wij richten ons nu op de verdere ontwikkeling van diagnostische tests om tumor-rna op te sporen bij patiënten met hersentumoren, darmkanker, longkanker, prostaatkanker en melanoom. Het tumor- RNA in bloedplaatjes is een afspiegeling van de (veranderende) tumor. Diagnostische tests met een grote voorspellende waarde voor de diagnose, de ontwikkeling van de tumor en de reactie op de behandeling vormen de sleutel naar therapie op maat. Deze vindingen zijn gepatenteerd en hebben ertoe geleid dat vanuit VUmc een nieuw bedrijf is opgezet: thrombodx BV (www.thrombodx.com). Op deze manier wordt geprobeerd de waarde van de bloedplaatjestests zo snel mogelijk verder te onderzoeken bij patiënten. Dit onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Blood. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en KWF Kankerbestrijding zetten de financiering voort. KWF-subsidie voor bloedonderzoek bij patiënten met hersentumoren Neuroloog dr. Jaap Reijneveld, moleculair bioloog dr. Thomas Würdinger en medisch oncoloog prof. dr. Henk Verheul ontvangen van KWF Kankerbestrijding ruim een half miljoen euro voor onderzoek naar glioblastomen, de meest voorkomende en kwaadaardigste hersentumoren. Dit onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met de afdeling pathologie van VUmc. Glioblastomen kunnen worden onderverdeeld in genetische subtypen die verschillend reageren op behandelingen. In VUmc CCA is ontdekt dat bloedplaatjes van glioblastoompatiënten ten tijde van de diagnose een afspiegeling vormen van het genetisch profiel van hun tumoren. Nu zal worden onderzocht of met bloedonderzoek de respons op behandeling beter te volgen is, waardoor therapie op maat kan worden gegeven. Nieuwsbrief VUmc CCA 7

VUMC CCA BOUWT AAN DE TOEKOMST Alliantie VUmc-AMC: voordelen voor patiënten met kanker Het Academisch Medisch Centrum (AMC) en VUmc bereiden een alliantie voor onder de naam Universitair Medische Centra Amsterdam (UMCA). De ziekenhuizen gaan op een aantal gebieden intensief samenwerken. Zo kan optimaal gebruik worden gemaakt van de beschikbare academische expertise. Naar verwachting zal de alliantie leiden tot een toename van de kwaliteit, toegankelijkheid en doelmatigheid van patiëntenzorg, onderzoek, onderwijs en opleiding. Er komt één raad van bestuur en het ligt voor de hand dat er over een jaar of twintig één locatie is voor de UMCA. Maar, zo zegt bestuursvoorzitter Fred Plukker van VUmc, de fusie moet het gevolg zijn van de samenwerking en is niet een doel op zichzelf. Meer specialisatie mogelijk Onder leiding van VUmc-hoogleraar Peter Huijgens en zijn AMC-collega Kees Punt werden de mogelijkheden voor samenwerking op het gebied van oncologische zorg onderzocht door een achttal oncologische specialisten uit beide ziekenhuizen. Bij de plannen werden uiteindelijk ruim honderd specialisten betrokken. Dankzij de alliantie zullen de twee ziekenhuizen meer gaan samenwerken op het gebied van de oncologie. Zowel in de kliniek als in het onderzoek wordt intensieve samenwerking opgezet. Zo is het de bedoeling dat alle oncologische patiënten binnen gaan komen via één portaal en worden besproken in één gezamenlijk multidisciplinair overleg. Het versterken van het onderzoek zal onder andere worden gestimuleerd door gezamenlijke onderzoeksprojecten op te starten die nauw bij de klinische zorg aansluiten. Meer dan oncologie alleen Er is nadrukkelijk voor gekozen om niet alle oncologie te concentreren op één locatie; de zorg moet ingebed zijn in een bredere academische setting. Huijgens: Je moet een patiënt met kanker blijven zien als een mens, met alles wat daarbij hoort; een hart, longen en weet ik wat meer. En niet als een kanker waar een patiënt omheen zit. Patiënten profiteren van de samenwerking: er is altijd van allerlei vakgebieden een topexpert in huis en de diagnostiek en behandeling van alle betrokken specialismen sluiten goed op elkaar aan. De grotere aantallen patiënten en onderzoekers bieden ook mogelijkheden voor snellere en betere research. Bronnen: Medisch Contact en Alliantiekrant Satelliet radiotherapie Hoorn geopend Op 10 januari is een satelliet van de afdeling radiotherapie van VUmc in Hoorn geopend. Het hoofd van de afdeling, prof. dr. Ben Slotman, vertelt hoe de kwaliteit van zorg op de nieuwe locatie wordt gewaarborgd. "Er is een multidisciplinair team, waarvan een radiotherapeut van VUmc deel uitmaakt. Zodra het team besluit dat bestraling nodig is, wordt bij VUmc het behandelplan vastgesteld. De patiënt kan vervolgens dicht bij huis in Hoorn worden behandeld." De radiotherapieruimtes zijn in overleg met gebruikers ingericht. Zo is het plafond versierd met bloemen. De inrichting moet ertoe bijdragen dat patiënten zich zo goed voelen als onder de omstandigheden mogelijk is. Bron: Tracer 8 Nieuwsbrief VUmc CCA

MONEY MATTERS Meer belastingvoordeel voor donateurs Een gift aan VUmc CCA kan belastingvoordeel opleveren voor particuliere gevers. VUmc CCA heeft namelijk de status van Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Zo kunt u als gever een deel van de gift van de belasting terugkrijgen, en hoeft VUmc CCA geen schenkbelasting te betalen. Sluit u een periodieke schenking af, dan gelden er geen aftrekbeperkingen en ontvangt u een hogere belastingteruggaaf. Schenkt u op dit moment geregeld aan het onderzoek van VUmc CCA, bijvoorbeeld als Vriend? Dan is het zeker de moeite waard om een notariële akte van schenking af te sluiten. Gedurende minimaal 5 jaar schenkt u een vast bedrag per jaar aan VUmc CCA en over deze periode kunt u tot 52% belastingvoordeel ontvangen over uw gift. Het afsluiten van een akte is heel gemakkelijk: wij regelen dit voor u. Vraag vandaag nog de volmacht van schenking aan bij Joke van Diemen via cca@vumc.nl of 020 444 1058, zodat u dit jaar nog fiscaal gunstig schenkt. Een nieuwe manier van schenken: Gedeeld Geven In samenwerking met tien gerenommeerde goede doelen ontwikkelde Stichting Gedeeld Geven een nieuwe manier van schenken. Het is geïnspireerd op het in Amerika al vele jaren populaire planned giving. Zowel het goede doel als degene die schenkt heeft baat bij Gedeeld Geven. Voor mensen vanaf 60 jaar die beschikken over vermogen kan Gedeeld Geven aantrekkelijk zijn, gezien de fiscale voordelen die verbonden zijn aan deze manier van schenken. De Stichting VUmc CCA is als goed doel op dit moment (nog) niet verbonden aan de Stichting Gedeeld Geven. Dit zal veranderen bij voldoende interesse in het schenken aan VUmc CCA via een gedeelde gift. Kijk voor meer informatie op de website www.gedeeldgeven.nl of neem contact op met Elsbeth Takkenberg via e.takkenberg@vumc.nl of 020 444 7004. VUmc CCA in uw testament: een gift voor toekomstig onderzoek Voor de voortgang van onderzoek naar kanker is het heel belangrijk dat mensen nu bepalen dat er straks, vanuit hun testament, geld vrijkomt voor dit doel. Zo kunnen er ook in de toekomst nieuwe medicijnen en therapieën worden ontwikkeld voor de volgende generatie patiënten. Als ANBI hoeft VUmc CCA geen erfbelasting te betalen over ontvangen giften uit nalatenschappen. Een gift uit uw nalatenschap komt daarom geheel ten goede aan het onderzoek, de zorg en de faciliteiten Ook u kunt bijdragen aan onderzoek van morgen van VUmc CCA. U kunt VUmc CCA (mede-)erfgenaam maken, of een legaat opnemen in uw testament voor VUmc CCA. Ook is de mogelijkheid bespreekbaar ons als executeur te benoemen, mocht dit uw wens zijn. Wilt u meer weten over VUmc CCA in uw testament, neem dan contact op met Elsbeth Takkenberg via e.takkenberg@vumc.nl of 020 444 7004. Als bedrijf fiscaal gunstig geven In de vennootschapsbelasting kunnen bedrijven ten hoogste 50% van de winst aftrekken, met een maximum van 100.000. Er zijn echter manieren om meer fiscaal voordeel te verkrijgen, bijvoorbeeld door deels privé te schenken, vanuit meerdere vennootschappen te doneren of de gift over een aantal jaren te spreiden. Wilt u meer weten over deze of andere mogelijkheden van fiscaal gunstig geven, neemt u dan contact op met Jeroen Zweers via j.zweers@vumc.nl of 020 444 4433. Nieuwsbrief VUmc CCA 9

in beeld Nieuw type oogtumor bij jonge kinderen ontdekt Retinoblastoom is een zeldzame, kwaadaardige oogtumor in het netvlies bij jonge kinderen. De tumor is in 40% van de gevallen het gevolg van een erfelijke mutatie. In VUmc is het Retinoblastoom Centrum Nederland gevestigd. In dit centrum worden alle Nederlandse patiënten met een retinoblastoom gezien. Een team van deskundigen uit diverse vakgebieden stelt de diagnose, behandelt de patiënten en onderzoekt de late effecten van de ziekte en de therapie. In het laboratorium van de afdeling klinische genetica zijn veel nieuwe genoomtechnieken ontwikkeld die belangrijk zijn voor de analyse van tumoren. Dr. Josephine Dorsman, prof. dr. Annette Moll en drs. Berber Mol leiden het project Molecular carcinogenesis of retinoblastoma, waarin patiëntenzorg wordt gecombineerd met (basale) laboratoriumresearch. VUmc CCA financiert dit project. Retinoblastoom door andere oorzaak In een internationale samenwerking met de Canadese oogarts dr. Brenda Gallie is nu een nieuwe vorm van retinoblastoom ontdekt. Er werd lang gedacht dat alle retinoblastomen worden veroorzaakt door verlies van RB1, het gen dat beschermt tegen het ontstaan van een retinoblastoom. Zo stond het ook in de medische handboeken. Deze studie laat zien dat dit niet het complete verhaal is. Het nieuwe type retinoblastoom Annette Moll, Josephine Dorsman en Berber Mol wordt niet veroorzaakt door mutaties in RB1, maar door de aanwezigheid van veel te veel kopieën van het zogenoemde MYCN-oncogen. Deze bevinding verandert direct de zorg voor de kinderen met retinoblastoom en hun familie. Omdat de MYCN-vorm zeer waarschijnlijk niet erfelijk is, hoeven broertjes en zusjes geen kostbare en belastende oogheelkundige onderzoeken te ondergaan. Zorg op maat door moleculair onderzoek Zo blijkt dat met uitgebreid moleculair onderzoek in het laboratorium oorzaken van kanker kunnen worden ontdekt die met de gangbare diagnostiek gemist zijn. Dit kan een bijdrage leveren aan klinische zorg op maat voor kinderen met kanker en hun familieleden. De resultaten van deze studie zijn gepubliceerd in het belangrijke medisch-wetenschappelijke tijdschrift The Lancet Oncology. Inmiddels werken de projectleiders samen met prof. dr. Hein te Riele van het Nederlands Kanker Instituut. Hij heeft niet de tumor bij de mens als uitgangspunt, maar relevante paden in de cel, waaronder het RB1-pad. Door deze multidisciplinaire samenwerking kan onderzoek worden gedaan vanuit de basis naar de kliniek en weer terug. Op deze manier hopen de onderzoekers maximaal bij te dragen aan een betere diagnostiek en behandeling van deze agressieve vorm van kinderoogkanker. Uitreiking Kanker in Beeld Award 2012 Wilt Komrij van de Stichting Beeldgestuurde Behandelingen van Kanker heeft op 8 februari jl. de Kanker in Beeld Award 2012 uitgereikt aan het VUmc-team dat onderzoek doet naar irreversibele elektroporatie, ook wel NanoKnife genoemd. Dit is een nieuwe, veelbelovende techniek voor beeldgestuurde behandeling van tumoren die niet gebaseerd is op bevriezing of verhitting. Bij elektroporatie worden meerdere, zeer korte elektrische pulsen toegediend. Hierdoor gaan de wanden van de (kanker)cellen kapot, waardoor de cellen opzwellen en te gronde gaan. Verdubbeling genezingskans kinderleukemie De genezingskans voor kinderen die voor de tweede keer acute myeloïde leukemie hebben gekregen, is in twintig jaar gestegen van 16% naar 36%. En dat betekent dat er elk jaar in Europa tientallen kinderen meer genezen van deze ziekte, aldus Gert-Jan Kaspers, hoogleraar kinderoncologie bij VUmc. Zijn team publiceerde in Journal of Clinical Oncology de resultaten van een onderzoek bij ruim 500 kinderen in 20 landen, waaronder Nederland. Bij de nieuwe behandeling werd liposomaal daunorubicine gebruikt, een medicijn dat waarschijnlijk minder hartschade veroorzaakt een bij kinderen gevreesde bijwerking. Binnenkort start de groep van Kaspers een Europees vervolgonderzoek met een ander nieuw geneesmiddel. 10 Nieuwsbrief VUmc CCA

Goedgekeurde projecten Dankzij donaties kunnen in 2013 vijf onderzoeksprojecten van start gaan. Het totale bedrag is 1,2 miljoen. Hoofdaanvrager Jantine Bakema, onderzoeker moleculaire celbiologie en immunologie: Wij zijn heel erg blij met de toekenning van deze subsidie, omdat we hiermee kunnen onderzoeken of een nieuwe strategie voor antilichaamtherapie ervoor kan zorgen dat kanker beter wordt bestreden. In dit onderzoek worden verschillende soorten immuuncellen tegelijkertijd ingeschakeld om kankercellen aan te vallen. Hoofdaanvrager Victor van Beusechem, hoofd sectie oncogenomics: Het is prachtig dat wij met deze subsidie onze recentste kennis over gerichte behandeling van kanker kunnen vertalen naar een nieuw antikankermedicijn. Ook ben ik erg enthousiast over de samenwerking in dit project met de medicinale chemici van de VU-faculteit exacte wetenschappen. Hopelijk is dit een eerste aanzet tot structurele bundeling van onze krachten op het gebied van medicijnontwikkeling, hetgeen bijdraagt aan versterking van VUmc CCA als translationeel oncologisch onderzoekscentrum. Hoofdaanvrager Jacqueline Cloos, onderzoekscoördinator kinderoncologie-hematologie: De toekenning van deze subsidie is een belangrijke positieve impuls voor ons onderzoek naar de rol van splicing bij resistentie tegen antikankermiddelen. Splicing is een proces waardoor meerdere, soms zelfs vele tientallen, eiwitvormen gesynthetiseerd kunnen worden van één gen. We verwachten er bewijs voor te vinden dat afwijkende splicing van verschillende genen een belangrijke rol speelt bij notoir resistente tumoren. Met dit project kunnen we ook de mechanismen van afwijkende splicing ontrafelen en vervolgens gerichte interventiestrategieën ontwikkelen om de normale splicing te herstellen, zodat de kankercellen (weer) gevoelig worden voor chemotherapie. Hoofdaanvrager Michiel Pegtel, postdoc pathologie: Ons multidisciplinaire team is zeer verheugd met deze subsidie van de stichting VUmc CCA. Hiermee gaan we in het bloed van patiënten met kanker onderzoeken of minuscule tumorblaasjes (exosomen) kunnen verraden of er zich na therapie nog ergens delende tumorcellen schuilhouden. Hoofdaanvrager Hans van der Vliet, medisch oncoloog: Nieuwe therapeutische strategieën om multipel myeloom te bestrijden zijn van groot belang. Multipel myeloom is een kwaadaardige woekering van plasmacellen. De subsidie van VUmc CCA geeft ons de mogelijkheid om samen met dr. Tanja de Gruijl (afdeling medische oncologie) en dr. Sonja Zweegman (afdeling hematologie) een nieuwe therapeutische strategie te ontwikkelen. Deze therapie is gericht op triggering van het molecuul CD1d, dat aanwezig is op multipel-myeloomcellen en daarin celdood kan induceren, en maakt daarnaast gebruik van een unieke groep witte bloedcellen met sterke antitumoreigenschappen. We hopen dat de beschreven strategie op termijn een waardevolle, effectieve behandeloptie zal opleveren voor patiënten met multipel myeloom en in de toekomst voor een bredere groep patiënten. Kijkoperatie ook bij endeldarmkanker succesvol Bij endeldarmkanker is een kijkoperatie net zo veilig als de traditionele open procedure: er wordt voldoende weefsel weggenomen. Door het gebruik van een kijkbuis en dunne instrumenten, die worden ingebracht door kleine sneetjes, blijft de patiënt een grote operatiewond bespaard. Met deze laparoscopische ingreep herstellen patiënten sneller en hebben ze minder pijn. Dit bleek uit een grote klinische studie onder leiding van prof. dr. Jaap Bonjer, hoofd van de afdeling heelkunde van VUmc. Er namen 30 medische centra in 8 landen in Europa, Noord-Amerika en Azië aan deel. De resultaten zijn online gepubliceerd door The Lancet Oncology. Nieuwsbrief VUmc CCA 11

KORT NIEUWS Cheque van VriendenLoterij Tijdens het Goed Geld Gala 2013 mochten Joke van Diemen, projectmedewerker (links), en Harriette Loeffen, relatiemanager (rechts), namens VUmc CCA een cheque ad 2.540.632, in ontvangst nemen uit handen van Marieke van Schaik, managing director van de VriendenLoterij. Deelnemers aan de VriendenLoterij hebben in 2012 ruim 48 miljoen bij elkaar gebracht voor goede doelen op het gebied van gezondheid en welzijn. VUmc CCA kreeg, evenals vorig jaar, de grootste cheque. Foto: Roy Beusker Afgevaardigden van TCS, Le Champion en VUmc CCA na het tekenen van de verlenging op 11 april 2013 TCS Amsterdam Marathon blijft VUmc CCA steunen Tata Consultancy Services (TCS), leverancier van IT-services, adviesdiensten en bedrijfsoplossingen, en Le Champion hebben besloten dat VUmc CCA ook de komende drie jaar het officiële goede doel zal zijn van de TCS Amsterdam Marathon. Vorig jaar is tijdens dit evenement maar liefst 120.000 aan sponsorgeld opgehaald, waarmee VUmc CCA dit jaar een extra onderzoeker kon aanstellen. Amit Kapur, directeur van TCS Benelux: "TCS vindt het belangrijk om bij te dragen aan de maatschappij en bouwt aan langetermijnrelaties. Daarom zijn wij verheugd dat we onze sterke relatie met VUmc CCA op deze manier kunnen voortzetten." Op 11 april jl. werden de partners bedankt voor de samenwerking en is er vooruit geblikt naar de volgende edities tijdens een bedrijfsbezoek aan Vezet Groente en Gemak op uitnodiging van bestuurslid Frans Kramer. Loop ook mee op zondag 20 oktober a.s. op de 8, 21 of 42 km in de TCS Amsterdam Marathon. Zie voor meer informatie www.vumc.nl/cca-loopmeemarathon BEDANKT 30.000 van BAM Techniek voor VUmc CCA Sinds 2012 sponsort BAM Techniek voor drie jaar VUmc Cancer Center Amsterdam. Vorig jaar liep een enthousiast team van het bedrijf mee met de TCS Amsterdam Marathon. BAM Techniek steunt het MPS-project. Met MPS ( massive parallel sequencing ) kunnen onderzoekers afwijkingen (genmutaties) in tumormateriaal van patiënten vaststellen. Er wordt onderzocht of deze afwijkingen voorspellen welke behandeling het effectiefst zal zijn (therapie op maat). Ook wordt bekeken of met deze techniek tumoren vroeger zijn op te sporen. Tijdens een rondleiding in het laboratorium van VUmc overhandigde directeur Jan Al van BAM Techniek (links) een cheque van 30.000 aan onderzoeksleider Bauke Ylstra (rechts) en onderzoeker Paul Eijk. VUmc CCA bedankt BAM Techniek hartelijk voor dit prachtige bedrag. Zin en VUmc CCA De opbrengst van de Bel en Win - puzzelactie in het maandblad Zin komt dit hele jaar ten goede aan VUmc CCA. Tijdens de TCS Amsterdam Marathon van 20 oktober a.s. start de redactie van Zin op diverse afstanden. De redactie gaat haar lezers oproepen deze sportieve actie te steunen. Ook dit komt ten goede aan het onderzoek naar kanker. Een geweldige actie waar VUmc CCA heel blij mee is! Agenda Stichting VUmc CCA organiseert een aantal activiteiten en bijeenkomsten om u te blijven betrekken bij ons onderzoek naar kanker en u op de hoogte te brengen van nieuwe ontwikkelingen. Kijk voor een actueel overzicht van onze activiteiten op www.vumc.nl/steuncca onder Agenda. Hartelijk dank voor uw Vriendschap, uw giften en uw aandacht voor het werk van VUmc CCA! Jaaroverzicht 2012 Wilt u het (financieel) jaaroverzicht 2012 ontvangen, stuur dan een mail aan cca@vumc.nl. Wij sturen u het overzicht graag toe.