BESLISSINGSFORMULIER COLLEGE VAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS CASENUMMER BEHANDELEND AMBTENAAR SECTOR PORT. HOUDER 11G200895 427816 / 427816 l. bakker BP Mu ONDERWERP AGENDANUMMER Cultuurellips AFGESTEMD MET PORTEFEUILLEHOUDER? Ja INTERACTIE / PARTICIPATIE VVV-Stadspromotie GERAADPLEEGDE ADVIESORGANEN Adviescommissie Beeldende Kunst en Vormgeving Monumentencommissie BELEIDSPROGRAMMA / BELEIDSLIJN 02 - Mens in de samenleving COMMUNICATIE Openbaar Publiceren op openbare besluitenlijst. Wekelijkse perstoelichting OPMERKINGEN VAN DE SECRETARIS ONTWERPBESLUIT Het college besluit: 1: in te stemmen met het project cultuurellips, waarvoor een werkgroep wordt geformeerd die verantwoordelijk is voor programma van eisen en plan van aanpak. 2. de raad te informeren BESLUIT DATUM BEGROTINGSASPECTEN Een deel van de deelprojecten is reeds gefinancierd. Voor de nieuwe deelprojecten worden bestaande middelen aangewend, dan wel een aanvraag gedaan bij de provincie. Niet inbegrepen zij de gemeentelijke personele kosten. Deze worden uit de reguliere begroting betaald en niet uit het kunstbudget. FORMATIEASPECTEN Dit voorstel heeft geen gevolgen voor de formatie. De personele inzet wordt in de reguliere personeelscapaciteit opgevangen ONTWERPTOELICHTING T.B.V. OPENBARE BESLUITENLIJST De Cultuurellips is in concept- een anderhalf uur durende looproute die leidt langs circa twintig locaties, waaronder: stadhuis, Creatieve fabriek, Tuindorp, ROC, Hijschgebouw, HEIM, Metropool etc. In de bijlage staat de conceptroute, opgesteld door de afd. Cultuur. De officiële route wordt door de werkgroep bepaald. Door de historische en hedendaagse architectuur en de beeldende kunst op en uit te lichten willen we het verhaal van Hengelo beter voor het voetlicht brengen. Daarbij willen we een bijdrage leveren aan de kwaliteit en zichtbaarheid van de openbare ruimte. De architectuur en de kunst maken onderdeel uit van het verhaal van Hengelo. TOELICHTING/AANDACHTSPUNTEN T.B.V. COLLEGE De invulling van de Cultuurellips zorgt voor een kwaliteitsimpuls van het architecturale en cultuurhistorische stadsgezicht. Naast hedendaagse bouwkunst wordt ook nadrukkelijk het industriële verleden zichtbaar gemaakt. Kunst en vormgeving in combinatie met architectuur is de verbindende factor binnen de cultuurellips.
De realisatie van de cultuurellips bestaat uit fysieke deelprojecten en een marketingplan. Deelprojecten - Kunst op de markt (plaatsing eerste helft 2012. verloopt volgens schema) - Historische straat met namen van bijzondere historische figuren van Hengelo [nog niet in procedure] of het grote beeldenbos een twintigtal bustes van markante Hengeloers op sokkels in een straat. Deze straat leidt de bezoekers in een bepaalde richting (bijvoorbeeld de Creatieve fabriek of Tuindorp). - Kunstopdracht Huys Hengelo (plaatsing eind 2011) - Kunst op sokkels: inmiddels zijn 13 kunstwerken aangekocht die geplaatst zullen worden langs de route. Deze lijn zal worden doorgezet. De kunstwerken in kwestie zijn aangekocht n.a.v. een editie van Achter de Basiliek in de Wemenstraat, georganiseerd door St. Heartpool. Het betreft werk van Hengelose kunstenaars: Strobos, Baetsen, Van Oostrom, Schildkamp en Koubâa. Uit een andere editie van Achter de Basiliek is een werk van Nanon Morsink aangekocht. De aankopen zijn gedaan na advisering door de Adviescommissie beeldende kunst & vormgeving. Beheer en onderhoud van kunst komt voor rekening van het budget voor beheer en onderhoud gemeentelijk kunstbezit. Er zijn momenteel geen foto s beschikbaar van de betreffende werken. Tijdens de toelichting in het College worden de werken getoond (brochure, foto s van fabricage). - Hengelo in Beeld : vervolg op Twente in Beeld. Diverse locaties gefotografeerd en op doeken elders in de stad geplaatst - Verdere invulling van de cultuurellips doormiddel van autonome kunsttoepassingen, toegepaste kunst, vormgeving, aanlichting op locaties. - Routeomschrijving, route aanduiding, historische verantwoording. - Ontsluiting route: fysieke aanpassingen (toegankelijkheid), wegmarkeringen etc. - Het marketingplan is een belangrijk onderdeel van de cultuurellips. Dit plan wordt door de werkgroep opgesteld met medewerking van onder andere VVV-stadspromotie. Tijdpad Onderdelen van het traject zijn reeds gestart. Vanaf 2009 is begonnen met de opzet van deelprojecten. Enkele deelprojecten, zoals autonome kunsttoepassingen, lichtplan en de historische straat/beeldenbos zijn ideeën van de afdeling cultuur om aan te geven hoe de cultuurellips ingevuld zou kunnen worden. De werkgroep Cultuurellips zal een uiteindelijk programma van eisen maken met een bijbehorend tijdpad. Project wordt afgerond in 2015. BIJLAGE(N) - Vrij spel voor de verbeelding, kunst- en cultuurvisie 2010 gemeente Hengelo en Nota Vrijetijdseconomie Hengelo 2011-2021 (relevante paragrafen) - Conceptcultuurellips
ADVIES VOOR BESLISSING VAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS CASENUMMER 11G200895 ONDERWERP Cultuurellips AANLEIDING EN DOEL Het binnenstadsdebat geeft aan dat er behoefte is aan sfeer en gezelligheid in de binnenstad. Ze pleit ook voor verbinding en samenhang tussen de diverse pleinen in de binnenstad. Daarnaast geven de cultuurvisie Vrij spel voor de verbeelding en de structuurvisie Hengelo 2030 aan bestaande (en toekomstige) architectonische en kunstzinnige elementen uit te willen lichten, te verbinden en te willen verbeteren. Dit onder de noemer archipunctuur. Uitlichting van het hedendaagse en historische erfgoed past goed binnen ons erfgoedbeleid zoals dat wordt vormgegeven in het Deltaplan Collectie Hengelo. Ook wordt in de onlangs vastgestelde Nota Vrijetijdseconomie 2011-2021 stevig ingezet op de ontwikkeling van een verhaal van Hengelo, de ontsluiting van de Hengelose Schatkamer en de daarop toegespitste Cultuurellips. In het College en raadsbesluit (regnr: 294044) over de herinrichting van de markt en de inzet van kunst op de markt is de Cultuurellips al aangekondigd en besloten dat Kunst op de markt onderdeel uitmaakt van de Cultuurellips. OVERWEGINGEN Ter realisatie van de Cultuurellips wordt een werkgroep samengesteld die het programma van eisen voor de Cultuurellips formuleert waaraan de Cultuurellips moet voldoen. Daaraan vastgekoppeld zit een plan van aanpak die leidt tot een concreet stappenplan met betrekking tot fysieke deelprojecten, marketingstrategie en subsidieaanvragen. Werkgroep Cultuurellips Er zal een werkgroep worden ingesteld die zich bezighoudt met de realisatie van de Cultuurellips. Zij bepaald de route, de randvoorwaarden, het tijdpad en het marketingplan. De werkgroep Cultuurellips bestaat uit: Afd. MO: Rob von Piekartz, Lorette Bakker (projectleider) -cultuur Afd. REO: Wim Oosterhuis -stedenbouw, Astrid Scholtens -EZ SOB / Hart van Zuid: Guus Dekking Afd. Beleid en Advies: Jan Kees Stegeman -monumenten Afdeling Communicatie: Angèle Scholtes Adviescommissie beeldende kunst en vormgeving: Pieter Baan Müller Projectondersteuning: Ingrid Hagendoorn Bij gelegenheid zullen ook ander experts om advies worden gevraagd. Per deelprojecten bepaald de afdeling cultuur welke en wiens inzet nodig is. Opdrachtgever: Ruud Molenkamp Externe adviseurs VVV-stadspromotie Monumentencommissie Adviescommissie beeldende kunst en vormgeving Werkgroep Collectie Hengelo Financiering gemeente: Kunst op de markt: 450.000 Historische straat : 50.000 / Grote Beeldenbos : 100.000,-* Kunst op sokkels : 50.000 Kunst Huys Hengelo: 180.000 Hengelo in Beeld: 20.000,- Publicatie route: 25.000,-* Lichtplan: pm* Autonome kunstprojecten*pm Wegmarkering* Fysieke aanpassingen t.b.v. doorgang/ontsluiting cultuurellips* *nog geen financiering. Wordt meegenomen in de subsidieaanvraag aan de Provincie
Financiering Provincie Overijssel: Huys Hengelo ad 75.000,-. In het kader van de beleving van de archeologie Herinrichting van de markt ad 425.000,-. Kunst op de markt maakt hier onderdeel vanuit Hart van Zuid Creatieve Fabriek Aanvraag Provincie De werkgroep zal een subsidieaanvraag bij de provincie doen om een bijdrage te leveren aan de publicatie/marketing van de route en ook voor de realisatie van deelprojecten. Er zijn al gesprekken gevoerd met de Provincie. De ambtelijke vertegenwoordiger is enthousiast over het concept van een cultuurellips, maar kan niet aangeven welke aspecten hij in een aanvraag terug wil zien. Hijadviseert wel om aandacht te besteden aan de aanlooproutes naar bijvoorbeeld Hart van Zuid en de Creatieve Fabriek. Wij hebben afgesproken om de Provincie te blijven informeren over de richting van de Cultuurellips, zodat zo nodig- tijdig bijgestuurd kan worden. FINANCIËLE EN PERSONELE ASPECTEN Een deel van de deelprojecten zijn reeds gefinancierd. Voor de nieuwe deelprojecten worden bestaande middelen aangewend, dan wel een aanvraag gedaan bij de provincie. Niet inbegrepen zij de gemeentelijke personele kosten. Deze worden uit de reguliere begroting betaald en niet uit het kunstbudget. VERVOLGTRAJECTEN EN -PRODUCTEN -Uitwerking deelprojecten -marketingplan ADVIES AAN HET COLLEGE Aan het college wordt voorgesteld: 1: in te stemmen met het project cultuurellips, waarvoor een werkgroep wordt geformeerd die verantwoordelijk is voor programma van eisen en plan van aanpak. 2. de raad te informeren
Casenummer 11G200895 Registratienr. 427945 / 427945 Bijlage -Sociale Visie 2020 -Vrij spel voor de verbeelding, kunst- en cultuurvisie 2010 gemeente Hengelo -Structuurvisie Hengelo 2030 -Burgervisie Hengelo we zitten op goud -Nota vrijetijdseconomie Hengelo 2011-2021 SOCIALE VISIE 2020 3.3 Ontmoeting en vrije tijd Ontmoeting bevordert sociale binding en zorgt dat mensen over en weer meer begrip en respect voor elkaar krijgen. In de huidige tijdsgeest van individualisering en digitalisering krijgt ontmoeten een andere invulling, vooral bij jongeren. Grenzen van wijk en buurt - en zelfs stad - vervagen. We zien, dat burgers en instellingen nieuwe vormen van ontmoeting creëren. Ze gebruiken het internet en andere sociale media om invulling te geven aan hun sociale leven. Hengelo heeft een bloeiend verenigings-leven, dat bijdraagt aan de sociale cohesie en de aantrekkelijkheid van onze stad, ook voor jongeren. We willen de verenigingen bijstaan om hun eigen kracht verder te ontwikkelen. Dat kan door de onderlinge samenwerking te vergroten, werkzaamheden gezamenlijk uit te voeren, samen activiteiten te organiseren, of meer armslag te bieden. Wij zien daarin raakvlakken met de voorzieningen, scholen en verenigingen in de wijken. Onze stad beschikt over een breed scala aan sport-, cultuur- en welzijnsvoorzieningen. In het gebruik en in het beheer zijn synergie-voordelen te behalen, als er meer samenwerking wordt gerealiseerd. Door zelfwerkzaamheid worden besparingen gerealiseerd. We denken aan het ontwikkelen van een gemeenschappelijk werkgeversinstituut voor de verenigingen, waarin de resp. administraties worden ondergebracht. Om de (vrijwilligers)organisaties te ontlasten willen we één stedelijk bedrijf oprichten dat het maatschappelijk vastgoed beheert. Kunst en cultuur dragen bij aan de individuele vorming en ontwikkeling van mensen, aan maatschappelijke deelname, aan de economie in de stad en aan de kwaliteit van de openbare ruimte. Als gemeente investeren we enerzijds in de culturele basisinfrastructuur (in voorzieningen als de schouwburg, Metropool, Crea, de bibliotheek etc.) en anderzijds in de deelname aan kunst en cultuur (amateurkunstverenigingen, binnenen buitenschoolse kunsteducatie en cultuur in de wijken). Wij vragen van de professionele en de vrijwilligersorganisaties onderlinge samenwerking en afstemming. VRIJ SPEL VOOR DE VERBEELDING, KUNST- EN CULTUURVISIE 2010 GEMEENTE HENGELO RUIMTELIJK BELEID Kunst in de openbare ruimte In de afgelopen jaren is gebleken dat de één procentregeling voor beeldende kunst, en de in 2005 afgeschafte regeling voor verfraaiing van de woon- en leefomgeving, in sterke mate hebben bijgedragen aan de ruimtelijke kwaliteit van Hengelo. Wij zien kansen om kunst in de openbare ruimte nadrukkelijker te betrekken bij het ontwerpen, plannen en inrichten van het ruimtelijke gebied, naast thema s als architectuur, archeologie, monumenten en natuur. Het rijk heeft dit beleid onder de noemer cultuur en ruimte uitgewerkt in onder meer de Nota Belvedère, de Architectuurnota en het ISV-beleid [investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing]. In de structuurvisie Hengelo 2030 hebben wij aangegeven dat we de ruimtelijke kwaliteit willen versterken, vooral voor die plaatsen waar kansen zijn om de herkenbaarheid en herbergzaamheid van de stad te vergroten. Het kernproject Archipunctuur is erop gericht plekken in de stad kwalitatief te verbeteren. Dit kan met gebouwen, maar ook met bijvoorbeeld kunst en groenvoorzieningen in de openbare ruimte. Het gaat dus niet om grootschalige projecten, maar juist om de kleinere plekken en locaties. Verder willen wij de aanwezigheid van kunst in de openbare ruimte versterken door dit in te zetten bij de ruimtelijke ontwikkeling van Hart van Zuid en de versterking van de binnenstad. In dat kader zullen we de mogelijkheden onderzoeken van uitbreiding van de één
procentregeling naar een fonds voor de ontwikkeling en onderhoud van beeldende kunst in de openbare ruimte. STRUCTUURVISIE HENGELO 2030 4.2.4 ARCHIPUNCTUUR Het kernpunt archipunctuur is gericht op één doel: de stad injecteren met hoogwaardige plekken en gebouwen. Een stad wordt als aantrekkelijk ervaren als er steeds prikkels worden geboden in de vorm van herkenningspunten, om zich te oriënteren en te blijven boeien. De beeldkwaliteit wordt bepaald door evenwichtige verhouding tussen enerzijds een begrijpbare ordening op grote schal en anderzijds een indrukwekkende complexiteit en verscheidenheid op grote schaal. Om het kernproject archipunctuur handen en voeten te geven, zet de gemeente de komende jaren een strategie in die op drie fronten tegelijkertijd resultaat heeft. AANPAK VERBETERPLEKKEN Verbetering van de ruimtelijke kwaliteit in de stad is een continu proces, waarbij het meestal om grootschalige projecten gaat. Maar het zijn vaak de kleinschalige plekken in de stad die de ruimtelijke kwaliteit negatief beïnvloeden. En resthoek, een rafelige rand, een economisch afgeschreven gebouw of een blinde gevel zijn hiervan voorbeelden. Dit soort plekken veroorzaakt geleidelijke verloedering van de nabije omgeving. Een slimme en niet zelden kunstzinnige ingreep kan de belevingswaarde van straten en pleinen in Hengelo bevorderen. De inrichting van de plek staat voorop, maar ook de kwaliteit van de omringende gebouwen wordt in de aanpak betrokken. De resultaten zullen mede bepaald door de locatie en het programma- divers zijn: van de historische betekenis van de plek tot heel gewoon en alledaags van verrassend alternatief tot vanzelfsprekend. Niet alleen maakt het lelijke plekken in de stad mooier. Ook gaat het verloedering tegen, wordt de stedelijke structuur permanent verfijnd en ontstaat er een veelheid aan soorten plekken en gebouwen in de stad. AANPAK MONUMENTEN Als Hengelo zichtbaar wil blijven binnen de huidige tendens van globalisering en economische ontwikkelingen, moet het belevingsruimtes bieden die oorspronkelijk en niet kopieerbaar zijn. Grootste bron van oorspronkelijkheid zit in de stad zelf. Hengelo heeft 80 rijksmonumenten, circa 73 gemeentelijke monumenten, 35 beeldbepalende gemeentelijke karakteristieke panden, 35 voorbeschermde gemeentelijke monumenten en het beschermde dorpsgezicht Tuindorp t Lansink. Hengelo heeft de laatste jaren, onder het motto behoud dor ontwikkeling, een aantal projecten op gang gezet waarin oude panden worden opgeknapt en nieuwe functies krijgen. De waterstaatskerk (aula muziekschol) was het eerste voorbeeld hiervan, Schaepmanmavo (wonen in O-kwadraat), Wilhelminaschool (Twents Techniekmuseum HEIM) en de Gieterij van Stork (ROC) zijn het vervolg. Veel monumenten en karakteristieke panden in de stad zijn onderbenut. Door creatieve interpretatie en zorgvuldige aanpak worden deze monumenten getransformeerd tot waardevolle en unieke woon-/werkruimtes. Op die manier worden verleden, heden en toekomst met elkaar verbonden en ontpopt zich een inspiratiebron voor nieuwe ontwikkelingen. Immers, monumenten zijn culturele bemiddelaars van het historisch bewustzijn. AANPAK (HOGE) GEBOUWEN Hengelo heft weinig ruimte binnen en buiten de bebouwde kom en zal daar dan ook zorgvuldig mee omgaan. Hengelo bouwt de komende jaren hoofdzakelijk binnen de bebouwde kom. Om haar doelstelling te bereiken kiest de stad voor een compacte ontwikkeling, dus voor intensiveren en combineren. In bijvoorbeeld hoogbouw kunnen functies op een slimme manier worden gestapeld en gemengd, wat kan leiden tot nieuwe ruimtelijke typologieën en alternatieve programma s. Dit zal een positieve bijdrage leveren aan de kwaliteit van de stad en de identiteit versterken. Op een hoger schaalniveau markeren hoge gebouwen interessante plekken in de stad en voegen meerwaarde toe. In de discussienota Hoogbouw uit 2005 worden de mogelijke locaties gerelateerd aan de ruimtelijke hoofdelementen zoals de entrees van de stad, invalswegen, entrees van het centrum en knooppunten. Op weg naar 2030 zal de gemeente een model voor een aanpak ontwikkelen, waarmee de kwaliteit van plekken en gebouwen systematisch wordt verbeterd en de identiteit wordt versterkt. De komende jaren wordt de stad permanent gescand op verlies van kwaliteit en wordt zij waar nodig
geïnjecteerd met hoogwaardige projecten voor de openbare ruimte en beeldbepalende gebouwen: archipunctuur. BURGERVISIE HENGELO, WE ZITTEN OP GOUD 2 DE BURGERVISIE Hengelo, we zitten op goud! De binnenstad van Hengelo heeft nu al veel potentie en vele kwaliteiten, daarmee moet zeer zorgvuldig worden omgegaan. De burger heeft oog voor de kwaliteiten van de binnenstad, weet deze te benoemen, maar kan ook aangeven war het nog aan mankeert. Er is ontevredenheid over de laag van lelijkheid waarmee de binnenstad is bedekt, zoals de ontsierende reclames, het rommelige groen en de aangetaste gevelbeelden. Uit de reacties blijkt dat de burger in staat is daar doorheen te kijken en ook de kwaliteiten te zien. We zitten op goud, maar het moet wel opgegraven worden. Als de potenties van de binnenstad zijn benut, dan ziet de binnenstad er volgens de burgers van Hengelo als volgt uit De nieuwe binnenstad is een verblijfsgebied waar warmte en geborgenheid heerst, waar sfeer is en waar iets te beleven valt. Hiervoor is van belang dat er veel groen is in de binnenstad. Verder is het er stijlvol met een tikkeltje luxe en het is er vooral ook veilig. ( ) De burger staat open voor innovatie en voor vernieuwing. Door bijvoorbeeld draadloos internet te realiseren in de binnenstad wordt invulling gegeven aan het profiel van Hengelo als een stad die innovatie hoog in het vaandel heeft. De burger hecht aan kwaliteit en een verzorgde omgeving. Er is behoefte aan een zekere spanning maar ook aan harmonie: samenhangende variatie. ( ) Alle reacties overziend ontstaat een beeld van een binnenstad waarover de burger niet erg ontevreden is. Omvang, structuur en functies zijn goed, maar de inrichting is versleten, het beeld is niet goed. Wat nodig is is een injectie in de inrichting en in de architectuur zodat er weer nieuw elan ontstaat en de burger weer trots is op zijn binnenstad 3 PLEINEN ( ) Het marktplein Het marktplein is waardevol voor de grote evenementen en zal om die reden als groot plein gehandhaafd blijven. De bebouwing wordt opgeknapt en de gevels worden teruggebracht in de oorspronkelijke staat. De sfeer van de jaren 50, de architectuur en kwaliteit van de vroegere wederopbouw, komt terug. Het plein kan daardoor een uniek karakter krijgen. De inrichting wordt warm en gezellig zodat het plein veel meer gebruikt gaat worden als ontmoetingsplek. Hier is het goed toeven. Veel comfortabele zitgelegenheden met beschutting, veel groen in de vorm van échte bomen en een bestrating die goed schoon te houden is en een warme kleur heeft. Een of meer fonteinen of waterelementen spetteren de hele dag. Het marktplein is geschikt voor veel verschillende en grootschalige activiteiten en moet daarvoor ook meer nog dan nu het geval is- gebruikt kunnen worden. Dat vraagt wel om flexibiliteit ten aanzien van de inrichting: het meubilair en andere elementen zijn om die reden makkelijk te verplaatsen. ( ) De lichtlinden worden verwijderd. Zij passen niet in het beeld van een warm en gezellig ingericht marktplein. ( ) 5 ENTREES EN ROUTES De binnenstad heeft nu geen herkenbaar begin en eind. Vanaf de centrumring zijn er brede gaten in de bebouwing en niet-aantrekkelijke looproutes naar het centrum. Niet echt een warm welkom voor de bezoekers. Oriëntatie is daardoor ook lastig, bevind je je nu wel of niet al in de binnenstad? De entrees van de binnenstad worden daarom duidelijker herkenbaar gemaakt. Poortachtige uitdrukkingen zijn zeer wenselijk op die plaatsten waar bezoekers het centrum binnenkomen. De
bezoekers moeten het gevoel hebben door de entreepunten uitgenodigd te worden om de binnenstad te bezoeken. Eenmaal in de binnenstad weet de burger deze moeiteloos te ontdekken door een duidelijke en aantrekkelijke routing: de slagader van Hengelo. De route verbindt de pleinen, zonodig worden enkele panden verwijderd om de koppeling tussen de pleinen optimaal te maken. De aankleding van deze pleinenroute wordt eenduidig. Het straatmateriaal warm en ook uit één materiaal en één kleur. De straatelementen zoals lichtmasten, afvalbakken en banken zijn van één en dezelfde familie. Winkelen is een belangrijke functie van het centrum. Het winkelen wordt ook met een goede routing aantrekkelijk gemaakt: de bezoeker kan gezellig rondjes of lusjes lopen en wordt geleid langs etalages. Rustpunten zijn op cruciale plekken aanwezig. Er zijn meerdere plaatsten om te zitten en te genieten van de voorbijgangers. ( ) Maar er is meer. Ook een cultuurroute kan opgenomen worden in het centrum. Er zijn voldoende instellingen en kunstwerken die de moeite van het bezoeken en bekijken waard zijn. Een architectuurroute leidt de bezoekers langs de vele woon- en winkelpanden (in en aan de rand van het centrum) die architectonisch bijzonder zijn. NOTA VRIJETIJDSECONOMIE 2011-2021 Aanbod vrijetijdsvoorzieningen in Hengelo Waardering van het aanbod Hengelo heeft veel te bieden, maar het is niet goed zichtbaar. Het is niet duidelijk waar Hengelo voor staat. De basisinfrastructuur is in Hengelo aanwezig en op orde. Voorzieningen en activiteiten moeten meer met elkaar verbonden worden, zowel in routes als door samenwerking. De identiteit van Hengelo ligt voor een belangrijk deel in het industriële verleden. Dit heeft een onderscheidend vermogen. Dit moet meer zichtbaar worden gemaakt en vertelt. De evenementen worden goed gewaardeerd. Een verdere uitbouw van evenementen is mogelijk, maar het evenementenbeleid moet wel onderscheidend zijn. De binnenstad is voor veel mensen het startpunt, maar ook het logische trefpunt. De binnenstad moet aantrekkelijker worden gemaakt, er moet meer sfeer komen. Dit kan door bijvoorbeeld aansprekende bewegwijzering, (thematische) routes en verbindingen en goede aankleding. Tuindorp, de Creatieve Fabriek en delen van Hart van Zuid kunnen verder met de binnenstad verbonden worden. Ontwikkelingsstrategie Deze doelen willen we bereiken door in te zetten op zeven strategische lijnen: 1. Stedelijk toerisme: In het stedelijke gebied ligt de toeristische kracht van Hengelo. Bezoekers die voor Hengelo kiezen, komen voor de stedelijke voorzieningen. 2. Krachtige thema s: Door het aanbod te structureren en programmeren ontstaan er krachtige thema s. Thema s die voor de bezoeker herkenbaar en interessant zijn en waarin onderscheidend vermogen ligt. Dit zijn voor Hengelo: Industrieel erfgoed/cultuurhistorie; en Kunst, cultuur en architectuur. Daarnaast zijn ook de volgende thema s van belang om een goed totaalplaatje aan de bezoeker te kunnen bieden: Recreatief winkelen/uitgaan; Groene omgeving; Zakentoerisme 3. Drie gebieden binnen de stad: door de thema s te koppelen aan gebieden binnen Hengelo ontstaan er duidelijke clusters. We onderscheiden drie gebieden: - Binnenstad met het thema Recreatief winkelen/uitgaan - Centrum Zuid (Hart van Zuid, Tuindorp, Creatieve Fabriek) met het thema Industrieel erfgoed, kunst, cultuur en architectuur. Een speciale plek neemt hierin Hart van Zuid in met het thema Zakentoerisme - Stadsranden & Weusthag met het thema Groene omgeving; Streefbeelden Deze strategische lijnen kunnen worden uitgewerkt in drie streefbeelden. Een toekomstvisie. Hieronder wordt in het kort een schets gegeven.
De Huiskamer De binnenstad is de huiskamer van de stad, een plek om elkaar te ontmoeten. De binnenstad is gastvrij voor haar bezoekers. Hier is altijd wat te doen. Winkels, evenementen, terrassen, voor ieder wat wils. De binnenstad is het hart van de stad van waaruit de overige gebieden goed te bereiken zijn. De Schatkamer In de Schatkamer worden drie deelgebieden (Hart van Zuid, Creatieve Fabriek en Tuindorp) met elkaar verbonden tot één geheel. Industrieel erfgoed, kunst, cultuur en architectuur zijn hier de thema s. Oud en nieuw met elkaar verbonden. Ieder deelgebied kent zijn eigen schat. 2 Trends en beleid Vergrijzing: Nederland vergrijst in snel tempo; het aandeel ouderen loopt fors op. Actieve senioren gaan er op uit, willen dingen zien en ervaren. Meer dan 80% van de 50-plussers kiest voor een vakantie binnen Europa. Meer dan de helft boekt deze reis via internet. Een deel van de oudere Nederlanders heeft ook tijdens zijn vrijetijdsbesteding extra zorg (bewegen zien horen) nodig. Emotie, beleving: mensen willen vooral dingen beleven, in de huidige maatschappij moet je iets meegemaakt hebben. Zo moet een gebouw een verhaal vertellen en zijn belevingsroutes onder fietsers, wandelaars en ook bij kinderen populair. Authentiek: er is een toenemende belangstelling voor wat authentiek en oprecht is. Dit is te zien in de aandacht voor het streekgevoel, terug in de tijd en terug naar de natuur. We willen met lokale mensen in contact komen, lokaal voedsel tot ons nemen en lokale architectuur bewonderen ( ) Bron: Trendrapport toerisme, recreatie & vrije tijd, NRIT 2.2 Beleid Provinciaal (Overijssel) In het provinciale beleid staan de regionale beeldverhalen centraal. Hoofddoel ervan is het realiseren van een voor toeristen en recreanten onweerstaanbaar Overijssel met een gezonde sector en een flinke groei van de werkgelegenheid. Een beeldverhaal brengt de unieke kwaliteiten van een toeristische regio tot uitdrukking, ook wel het DNA van het gebied genoemd. Het succes van het beleid wordt in beeld gebracht aan de hand van drie indicatoren: kilometers routestructuren, investeringen in innovaties en merkbekendheid. Regionaal (Twente) De Regio Twente heeft de kracht van Twente opgesteld; het regionale beeldverhaal voor Twente. Centraal hierin staat de prachtige groene omgeving van Twente met binnen handbereik alle stedelijke voorzieningen. Juist de combinatie hiervan is een krachtige asset van dit gebied. Lokaal (Hengelo) Coalitieakkoord In het coalitieakkoord heeft de binnenstad een prominente rol. Hierin wordt het volgende aangegeven: Het vergroten van de aantrekkelijkheid van de binnenstad is voor ons een prioriteit. Wij willen dat de Hengeloërs trots kunnen zijn op hun binnenstad en dit als ambassadeurs uitdragen, zodat ook bezoekers de weg naar de binnenstad vinden. De burgervisie Hengelo, wij zitten op goud is voor ons het vertrekpunt. Centrale thema s zijn groen, sfeer en markt. De binnenstad wordt gezien als de huiskamer van Hengelo, de plek van verbinding en ontmoeting voor de Hengeloërs en bezoekers van Hengelo. Een aansprekend aanbod van evenementen wordt van belang geacht voor de aantrekkelijkheid van Hengelo. Het industriële erfgoed wordt als visitekaartje voor onze stad gezien. Analyse vrijetijdsvoorzieningen in Hengelo 3.1 Wat hebben we aan vrijetijdsvoorzieningen in Hengelo? Vanuit de toeristisch-recreatieve aanbodspiramide (zie hieronder) gezien, betekent dat voor Hengelo dat we volop basisvoorzieningen hebben met daarnaast een aantal aantrekkelijke bezienswaardigheden. Hengelo beschikt echter niet over een must see bezienswaardigheid. 3.3 Waardering van het aanbod Waardering
Verwarring door veelzijdig aanbod was één van de gehoorde uitspraken bij de interviews. Deze uitspraak geeft de algemene conclusie weer: Hengelo heeft veel te bieden, maar het is niet goed zichtbaar. Het is niet duidelijk waar Hengelo voor staat. Wel is duidelijk dat de kracht van Hengelo vooral in het stedelijke ervan is gelegen. ( ) Van kunst & cultuur evenals industrieel erfgoed/architectuur verwachten de stakeholders veel. Deze kunnen uitgroeien tot aantrekkelijke bezienswaardigheden of zelfs meer dan dat. Uit het imago-onderzoek blijkt echter dat deze kracht nog niet uitgenut wordt; het is niet bekend bij de (potentiële) bezoekers. Maar ook het imago onderzoek ziet kansen in het industriële erfgoed. 3.4 Conclusie en aanbevelingen Uit de voorgaande analyse kunnen de volgende conclusies getrokken en aanbevelingen gegeven worden: De basisinfrastructuur is in Hengelo op orde. We hebben veel, zeker ook aantrekkelijke bezienswaardigheden; Maar maak wat Hengelo heeft meer zichtbaar. Vertel wat er te doen is, maak het beleefbaar, maak de informatie goed toegankelijk. Doe dat op strategische plekken: daarbij kan gedacht worden aan digitale infoborden (LCD-schermen) bij Westermaat-Plein en bij het Centraal Station Twente; Versterk de identiteit van Hengelo. Deze ligt voor een belangrijk deel in het industriële verleden. Dit heeft een onderscheidend vermogen. Maak dit zichtbaar en vertel het; Ga uit van de eigen kracht van Hengelo, van het huidige aanbod. Verbind voorzieningen en activiteiten met elkaar, zowel in routes als door samenwerking. Breng het onder in een heldere structuur van makkelijke vindbare en toegankelijke gebieden; Versterk de Binnenstad. De binnenstad is voor veel mensen het startpunt, maar ook het logische trefpunt. Zorg voor aansprekende bewegwijzering, (thematische) routes en verbindingen en goede aankleding. Maak de Binnenstad aantrekkelijker, zorg voor meer sfeer. Betrek Tuindorp, de Creatieve Fabriek en delen van Hart van Zuid erbij; verbind ze; Bouw voort op de evenementen. Zorg voor een goed en onderscheidend evenementenbeleid; Benut de centrale ligging in de groene omgeving van Twente. Dit kan door routes te ontwikkelen die stad en omgeving met elkaar verbinden. Ook kan een verbinding worden gelegd met kunst en cultuur; meer thematische routes. 4.2 De weg er naar toe: de ontwikkelingsstrategie 2. Krachtige thema s Door het aanbod te structureren en programmeren ontstaan er krachtige thema s. Thema s die voor de inwoner en bezoeker herkenbaar en interessant zijn en waarin een onderscheidend vermogen ligt. Dat zijn voor Hengelo de volgende twee thema s: o Industrieel erfgoed/cultuurhistorie Hengelo heeft een rijke industriële geschiedenis. Fabrikant Stork vestigde zich in de 19 e eeuw met een machinefabriek aan de spoorlijn van Hengelo. Na hem kwamen tal van andere grote industriëlen zoals Akzo Nobel, Hazemeyer/Holec etc. Zij legden de basis voor wat Hengelo nu is; een sociale, innovatieve stad van verbindingen. De industriële geschiedenis is terug te zien in de stad. De oude industriële gebouwen hebben een nieuw leven gekregen als bijvoorbeeld school (ROC) of brandweerkazerne. Zij vertellen het verhaal van vroeger, geplaatst in de nieuwe tijd. o Kunst, cultuur en architectuur Hengelo heeft een goed aanbod op kunst en cultuur gebied. Een aanbod dat niet alleen een lokale betekenis heeft, maar zeker ook een regionale. Metropool en Rabotheater trekken regionaal bezoekers. We hebben aansprekende kunstwerken in de openbare ruimte. De architectuur hangt hiermee nauw samen. Bijzondere gebouwen en gebieden geven de eigenheid van Hengelo aan. Zoals Tuindorp t Lansink, de Kasbah en de wederopbouwarchitectuur in de binnenstad van Hengelo. Het meer beleefbaar maken hiervan werkt sfeerverhogend. Het zichtbaar maken van bijzondere architectuur en kunst draagt bij aan het imago van Hengelo. 7. Hengelo vertellen, goede promotie en marketing van Hengelo Het aanbod van Hengelo is onvoldoende bekend. Ook de evenementen blijken voor een belangrijk deel onvoldoende bekend. Dit terwijl er wel veel is. Clustering in thema s en gebieden is een eerste stap om de herkenbaarheid en bekendheid van het aanbod te verbeteren. Het doelgericht vertellen ervan een tweede. Voor de bezoeker moeten de bijzonderheden van de deelgebieden verteld worden. Daarbij hoort standaard ook het DNA van Hengelo. Dit zal in ieder thema terugkomen. Dat maakt Hengelo tot Hengelo.
4.3 Streefbeelden 2. De Schatkamer In de Schatkamer worden drie deelgebieden met elkaar verbonden tot één geheel. In dit gebied staan de thema s industrieel erfgoed en kunst, cultuur en architectuur centraal en worden oud en nieuw op een mooie manier vermengd. Ieder deelgebied kent zijn eigen accent, zijn eigen schat. Ten Zuiden van het Centraal Station Twente ligt het bruisende stadsdeel Hart van Zuid. Gebouwd op de gronden van het industriële verleden is het een stadsdeel met geschiedenis. Het eerste waar je tegenaan kijkt als je het gebied inloopt vanuit het station, is het poppodium van Oost Nederland, Metropool. Op de grote schermen is te zien, wat er te doen is in de stad. Een WTC met congrescentrum en hotel torent hoog boven de stad uit. En het nieuwe hoofdkantoor van Siemens schittert in het zonlicht. Het Verenigingsgebouw van Stork is in oude luister hersteld. Het industriële erfgoed wordt in een nieuw jasje gestoken. Architectonische hoogstandjes zoals het ROC en de brandweerkazerne zijn hier te vinden. De oude Wilhelminaschool, waar eens de werknemers van Stork in de schoolbanken zaten, is verbouwd tot een modern, innovatief en interactief museum; het Techniekmuseum HEIM. In het Tuindorp van diezelfde Stork komen de tijden van weleer tot leven. Directie en arbeiders woonden door elkaar. De bezoeker kan de geschiedenis ervaren door onder meer de tuindorproute te wandelen en te genieten van een drankje op het terras van hotel t Lansink. Hij kan overnachten in de rustieke ambiance. Hij kan snuffelen in de boeken op de boekenmarkt en zich verwonderen over de kunstwerken op de kunstmarkt. En in de Creatieve Fabriek kan diezelfde bezoeker een tentoonstelling bezoeken in het kunstcentrum Akkuh. De Creatieve Fabriek is een inspirerende omgeving waar kunstenaars zich thuis voelen. De dynamiek van de activiteiten in de oude industriële gebouwen heeft aantrekkingskracht op vooral jongeren, tweeverdieners en creatievelingen. In het café ontmoeten kunstenaars en bezoekers elkaar. De openbare ruimte maakt gebruik van het industriële verleden. Het is de plek voor culturele evenementen, kunst- en cultuurtentoonstellingen en beurzen, festivals en speciale manifestaties die baat hebben bij deze bijzondere omgeving. Met een beetje geluk stuit de bezoeker op een filmploeg die opnames maakt in deze bijzondere omgeving. 5 Van ontwikkelingsstrategie naar uitvoering 5.2 Plan van aanpak ( ) 1. Profileren/laden van de streefbeelden De streefbeelden moeten worden geladen. Ze moeten ondersteund worden met voorzieningen en activiteiten die erbij passen. Keuze voor een thema houdt ook een keuze in voor de ruimtelijke invulling. Zo moet het Centrum Zuid gebied herkenbaar zijn als gebied voor industrieel erfgoed, kunst, cultuur en architectuur. Dit betekent bijvoorbeeld dat routes worden geaccentueerd, dat er duidelijke entrees zijn van het gebied, dat het straatmeubilair past bij het gebied. Maar het kan ook gaan om toevoeging van een attractie, bijzondere overnachtingsmogelijkheid of evenement die bij het cluster en thema past. Zoals het onderzoek naar de mogelijke vestiging van de HOTLO in dit gebied door Stichting SOS-HOTLO. 2. Samenhang creëren tussen en verbinden van aanbod. In de gebieden zelf en tussen de gebieden moeten verbindingen worden aangebracht. Ook het aanbod buiten de gebieden moet ermee verbonden worden. Dit is te realiseren door fysieke verbindingen, maar vooral ook moet gekeken worden naar samenwerking en arrangementen. ( ) Ook het aanbieden van thematische routes, zoals de industriële erfgoedroute en de cultuurellips, verbindt gebieden aan elkaar. Gedacht kan worden aan de heer Stork die via GPS-PDA je wandelend meeneemt door zijn verhaal: van Tuindorp naar HEIM en de industriële gebouwen in Hengelo. Maar ook routestructuren die Twente verbinden met Hengelo zijn van belang. Gewenste acties: Eenheid aanbrengen in bewegwijzering, aanduiding van cultuurhistorische panden (bijvoorbeeld eenduidige naamborden en daarop het verhaal van pand vertellen) (Gemeente i.s.m. VVV&Stadspromotie en ondernemers). Routestructuren versterken door o.a. (innovatieve) thematische routes ontwikkelen en promoten (zoals Route Hengelo, die aangeboden wordt aan nieuwe Hengeloërs) routestructuren Twente) (Gemeente i.s.m regio Twente en VVV&Stadspromotie)
De stadsranden met aantrekkelijke fiets- en wandelroutes (fysiek) verbinden met het centrum van Hengelo en met het routesysteem Twente (o.a. missende links inventariseren en aanleggen, mogelijke knelpunten oplossen, kansen benutten, beleefbaar maken door themaroutes/kunst of anders, passend straatmeubilair) (Gemeente i.s.m. regio Twente) Realiseren cultuurellips, verbinding binnenstad en Centrum Zuid (is reeds in ontwikkeling) (Gemeente) Stimuleren van samenwerking tussen het toeristische aanbod (o.a. verwijzen naar elkaar, openingstijden afstemmen, samenwerkingsverbanden, ontwikkelen van arrangementen) (VVV&Stadspromotie) Onderzoek plaatsing ledschermen in de gebieden en op Plein (VVV&Stadspromotie) 4. Marketing- en communicatieplan opstellen Het verhaal van Hengelo moet eenduidig en constant verteld worden. Door de gemeente, door VVV&Stadspromotie, door de toeristische ondernemers, culturele voorzieningen, inwoners, bedrijven, etc. Eenduidigheid zorgt voor herkenbaarheid. De ondernemers moeten de bouwstenen worden aangereikt om Hengelo mee te promoten. Zogeheten warme marketing; mond-tot-mondreclame en ambassadeurs die het verhaal vertellen. Het marketing- en communicatieplan zal vooral de hierboven genoemde actiepunten 1, 2 en 3 moeten uitwerken.
Casenummer 11G200895 Registratienr. 428223 / 428223 Concept cultuurellips Om alvast een indruk te geven van de mogelijke route heeft de afdeling Cultuur een schetst samengesteld. Onderstaande foto s illustreren de conceptroute. Stadhuis Lambooijhuis Thiemsland
Thiemsland: schetsontwerp watereiland
Pastoriestraat Politiebureau Emmastraat Creatieve fabriek Richting Tuindorp, t Onland
C.T Storkplein ROC / Brandweerkazerne Wilhelminaschool; Twents Techniekmuseum HEIM Hijschgebouw, Industriestraat Fabrieksgevel
Metropool Station Rabotheater Prins Bernhardplantsoen Bataafse Kamp
Enschedesestraat Enschedesestraat Enschedesestraat Basiliek Richting markt
Markt Burg. Jansenplein
Oldenzaalsestraat Deldenerstraat Enschedesestraat Wemenstraat Berfloweg Bornsestraat Marskant Lansinkesweg Bankastraat Tuindorpstraat Creatieve Fabriek ROC Huys Hengelo 't Heim Stadhuis Markt Metropool Prins Bernhardplantsoen Oelerweg