Engagement Rapport Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Levensmiddelenbedrijf (BPFL) Samenvatting Mei 2015
2 Voortgang engagement mei 2015 Dit rapport bevat een overzicht van de engagementactiviteiten die Kempen Capital Management (KCM) heeft uitgevoerd voor uw beleggingsportefeuille in de periode van november 2014 tot en met mei 2015. KCM streeft ernaar om het vermogen van BPFL op een verantwoorde manier te beleggen. Engagement is daar een belangrijk onderdeel van. We spreken de ondernemingen aan op hun verantwoordelijkheden rondom milieu-, sociale en governance (ESG) kwesties. Door middel van een constructieve dialoog willen we positieve verandering bewerkstelligen, zowel bij de ondernemingen in de beleggingsportefeuilles van Kempen als bij de externe fondsmanagers waarin u belegt. Ieder kwartaal vindt er een screening plaats om te kijken of de onderliggende holdings in de beleggingsportefeuille van BPFL voldoen aan ESG-criteria. De United Nations Global Compact (UNGC), opgebouwd uit richtlijnen rondom corruptie, milieustandaarden, mensenrechten en arbeidsrechten, vormt de basis voor deze screening. Veel multinationals lopen in hun bedrijfsactiviteiten aan tegen ESG-uitdagingen. Het is echter onmogelijk om met alle ondernemingen in uw beleggingsportefeuilles een intensieve dialoog te voeren om de issues te bespreken. We kiezen daarom voor een thematische benadering waarin we onze engagement richten op een aantal specifieke thema s en ondernemingen die hierbij betrokken zijn. We zijn ervan overtuigd dat een engagementproces met duidelijke focus een grotere impact heeft op de lange termijn bedrijfsvoering. De afgelopen maanden zijn we begonnen met de overstap van een ESG-overlay naar volledige integratie van ESG-criteria en hebben we de engagement-benadering van KCM verder uitgebouwd. In het kader van ons traject naar volledige integratie van ESG-criteria, zijn de engagementactiviteiten verder in het werk van onze beleggingsteams geïntegreerd. In plaats van de engagement activiteiten uit te besteden aan een externe engagement manager neemt KCM nu zelf de verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van deze engagement activiteiten. We kunnen nu meer zelf de regie voeren en hebben het gevoel dat onze engagementinspanningen meer impact hebben als we daar zelf meer direct bij betrokken zijn. Om dit te kunnen doen, hebben we op dagelijkse basis toegang nodig tot de ESG-informatie van de bedrijven en landen in onze beleggingsportefeuilles. In het verlengde daarvan heeft KCM een nieuwe ESG researchprovider geselecteerd. Sinds maart 2015 gebruiken we de database van MSCI ESG Research voor de ESG-kwartaalscreening en de selectie van engagement cases. We hebben drie engagementniveaus gedefinieerd: engagement bij bedrijven (large- en small-caps), engagement bij de fondsmanagers die op onze lijst van goedgekeurde beleggingsfondsen staan en engagement bij andere stakeholders (klanten, kredietbeoordelaars, sectorgenoten, enz.). Wij geloven in de kracht van gezamenlijk optreden en blijven een collectieve engagement benadering volgen. Wij maken daarbij gebruik van het PRIplatform en van andere collectieve engagementinitiatieven om onze invloed sterker te doen gelden. Daarnaast heeft KCM de interne capaciteit op de afdeling Verantwoord Beleggen vergroot. Onderstaand kunt u een samenvatting vinden van de belangrijkste ontwikkelingen en engagement activiteiten in de zes afgelopen maanden. Marieke de Leede Director Responsible Investment
3 Engagement fondsmanagers KCM is in dialoog met externe fondsmanagers om de praktijken voor verantwoord beleggen te bespreken en positieve verandering te stimuleren. Het Multi Management Team van KCM volgt bij de beoordeling van de uitgangspunten van de geselecteerde externe fondsmanagers voor verantwoord beleggen een gelaagde aanpak. 1 ste laag: regulier engagementgesprek op overkoepelend niveau van fondsmanager Het Multi Management Team streeft naar een open en productieve dialoog met externe fondsmanagers. Wij voeren reguliere engagementgesprekken met alle vermogensbeheerders met wie wij een beleggingsrelatie zijn aangegaan. Doel hiervan is een duidelijk idee te krijgen hoe zij verantwoord beleggen aanpakken, en gebieden te inventariseren waar wij van elkaar kunnen leren en elkaar kunnen helpen. Tijdens deze gesprekken richten wij ons vooral op twee brede terreinen: ten eerste de bereidheid van de fondsmanagers om een open dialoog met ons te voeren en transparant te zijn over hun inzichten en prioriteiten ten aanzien van verantwoord beleggen, en ten tweede de onderliggende processen. Concrete punten die wij aankaarten, zijn onder meer: Heeft de fondsmanager de PRI ondertekend? Is er een beleid voor verantwoord beleggen geformuleerd? Wat is het engagement / stem / uitsluitingsbeleid? Hoe groot is de transparantie en hoe rapporteert de fondsmanager over bovenstaand beleid? 2 de laag: bespreking concrete cases tijdens reguliere contactmomenten Tijdens de reguliere contactmomenten met de fondsmanagers in de loop van het jaar gebruikt het Multi Management Team de van MSCI ESG Research ontvangen informatie om concrete controversiële cases te bespreken. De controversiële cases worden bepaald op basis van de uitkomsten van de screening van de portefeuille in de database van MSCI ESG Research. Wij richten ons hierbij op ondernemingen die niet voldoen aan de beginselen van de UN Global Compact. De bespreking van afzonderlijke ondernemingen in detail is voor de analist van het Multi Management Team ook een manier om de fondsmanager beter te leren kennen en te peilen hoe goed de fondsmanager bekend is met ondernemingen. 3 de laag: driemaandelijkse controle op ondernemingen op uitsluitingslijst Tot slot worden de totale portefeuilles van de beleggingsfondsen elk kwartaal gecontroleerd of zij niet zijn belegd in ondernemingen die voorkomen op de uitsluitingslijst. Samenvatting engagement gesprekken In de afgelopen maanden hebben we engagement gesprekken gevoerd met verschillende fondsmanagers. Zo hebben we met onder andere gesproken met Vanguard. In de afgelopen jaren heeft KCM Vanguard regelmatig aangemoedigd om de PRI te ondertekenen. De fondsmanager was lang hiertoe niet bereid, maar vorig jaar november besloot hij de PRI toch te ondertekenen, onder meer na herhaalde verzoeken van beleggers. KCM heeft de ondertekening met de fondsmanager besproken en Vanguard heeft een uitvoerig plan gepresenteerd om invulling te geven aan engagement en de zes PRI s. Omdat de PRI nog maar kort geleden zijn ondertekend, werkt Vanguard nog aan een duidelijke strategie. Een belangrijk recent initiatief was de vorming van het Shareholder Liaison Committee. Vanguard heeft onlangs zijn Europese websites verbeterd door deze uit te breiden met het onderdeel Corporate Governance. Hier is uitgebreide informatie te vinden over corporate governance binnen Vanguard, met inbegrip van stemrichtlijnen, stemgedrag en engagementinitiatieven. In het afgelopen jaar heeft Vanguard belangrijke stappen gezet op het gebied van verantwoord beleggen. De belangrijkste aandachtspunten op dit moment zijn de invoering van de zes PRI s en een meer expliciete communicatie naar klanten over actief aandeelhouderschap. Vanguard wordt aangemoedigd om de informatieverschaffing en transparantie over engagementactiviteiten te verbeteren, met andere beleggers samen te werken en zich aan te sluiten bij samenwerkingsverbanden op het gebied van engagement zoals het PRI Clearinghouse.
4 Screening De beleggingsportefeuille van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Levensmiddelenbedrijf (BPFL) bevatte per 30 april 2015 aan liquide beleggingen ruim EUR 1,5 mrd aandelen, ruim EUR 2,2 mrd staatsobligaties en liquiditeiten en ruim EUR 0,6 mrd bedrijfsobligaties. Hiermee is ruim 85% van de beleggingen liquide en gescreend op ESG criteria via MSCI ESG Research. De beleggingen van BPFL zijn gespreid over meerdere regio s in zowel de opkomende als ontwikkelde markten, alsook over een groot aantal sectoren. Uitsluitingen Door de relatief grote allocatie naar passieve beleggingsfondsen is het vermogen ook belegd in een aantal omstreden ondernemingen, waaronder enkele producenten van controversiële wapens die op de uitsluitingslijst van BPFL staan. Het totaalpercentage van uitgesloten ondernemingen via passieve beleggingsfondsen bedraagt 0,15% van de totale portefeuille. Hoewel dit percentage ruim binnen de wettelijke normen voor beleggingen in controversiële wapens ligt streeft BPFL naar verdere vermindering van dit percentage. Dit ligt in lijn met de continue verbeteringen die BPFL nastreeft op het gebied van ESG. Thematische engagement Kinderarbeid Corruptie projecten in de cacao-industrie palmolie- damprojecten arbeids- grondstoffen- productie omstandigheden winning Engage Glencore Barry Callebaut IOI Corp. Stora Enso Securitas Royal Dutch Shell Nestlé Eni S.P.A. The Southern Company Closed ADM ICBC Finmeccanica Lindt & Eletrobras Sprungli TGB Mondelez Int. THB AES Corp Alstrom Bangkok Bank Kasikornbank
5 In de afgelopen zes maanden zijn er twaalf engagement cases afgerond, in de meeste gevallen omdat de betreffende ondernemingen niet voorkwamen in de beleggingsfondsen van KCM. Op basis van onze geïntegreerde engagementbenadering richten wij ons op ondernemingen waar wij rechtstreekse invloed kunnen uitoefenen en zoeken wij de dialoog met de fondsmanagers waarmee wij samenwerken. Een aantal engagement cases is gesloten omdat voldoende vooruitgang is geboekt. Zo heeft de dialoog die wij in de afgelopen jaren met cacao-ondernemingen hebben gevoerd duidelijke vruchten afgeworpen. Nu ondernemingen in de cacaosector proactief samenwerken om de arbeidsomstandigheden op de cacaoplantages te verbeteren, is het belangrijkste engagementdoel bereikt. In de afgelopen maanden hebben we ook een nieuw engagementthema toegevoegd: Milieuvervuiling en mensrechtenschendingen in de grondstoffenwinning. In totaal zijn er in de afgelopen maanden vijf nieuwe engagement cases geselecteerd op grond van de ESG-screening door MSCI ESG Research. De ESGsessies met de Engagement Working Group en de portefeuillemanagers hebben geresulteerd in de keuze van de volgende ondernemingen: Securitas, Royal Dutch Shell, Eni S.P.A., The Southern Company en Glencore. Bij deze ondernemingen spelen materiële controverses en zijn duidelijke engagementdoelen geformuleerd. 1. Milieuvervuiling en mensenrechtenschendingen in de grondstoffenwinning KCM heeft de olie, gas en mijnbouw sector (grondstoffenwinning) al eerder onder de loep genomen en toen besloten om dit thema nog niet op te pakken wegens de complexiteit en het gebrek aan informatie. Naar aanleiding van nader onderzoek en de toegang tot nieuwe onderzoeksrapporten, hebben wij de sector onlangs gekozen als speerpunt in onze engagement. De olie, gas en mijnbouw sector staat voor talrijke ESG-gerelateerde uitdagingen, terwijl de schendingen in de sector vaak zeer ernstig en materieel zijn. Delfstoffenwinning is, naast de duurzame productie van palmolie, geselecteerd als kernthema voor de engagementactiviteiten van KCM. Tot nu toe zijn drie ondernemingen benaderd voor een dialoog binnen dit thema: Royal Dutch Shell, The Southern Company en Glencore. 2. Kinderarbeid in de cacaosector Programma s om de werk- en leefomstandigheden van cacaoboeren te verbeteren, systemen om kinderarbeid te monitoren en bestrijden, en certificering- en verificatiesystemen worden voortdurend opgeschaald. Binnen het CocoaAction programma is concrete vooruitgang geboekt: er zijn zes KPI s ontwikkeld om de naleving van benchmarks te borgen en de vastgestelde doelen te meten. Verder is afgelopen maart de Cocoa Barometer 2015 gelanceerd. Deze barometer geeft inzicht in de ontwikkelingen en structurele problemen in de hedendaagse cacao- en chocoladebranche. Na ruim vijf jaar van dialoog en collectieve engagement maken cacao-ondernemingen nu serieus werk van de uitbanning van kinderarbeid en de verbetering van de arbeidsomstandigheden op cacaoplantages in West-Afrika. De problemen zijn nog niet volledig opgelost maar cacao-ondernemingen zijn zich inmiddels wel bewust van de problematiek en reageren op de druk die vanuit beleggers en de maatschappij op hen wordt uitgeoefend. Hoofddoel van onze engagement is de sector vooruit te helpen en het bewustzijn van wantoestanden in de sector te vergroten. De benaderde ondernemingen hebben over het algemeen aangetoont dat zij zich verantwoordelijk voelen om de arbeidsomstandigheden in de sector te verbeteren. Diverse duurzame initiatieven zijn op sectorniveau opgezet en de grote namen in de sector hebben zich aan deze programma s gecommitteerd. De engagement met Mondelez, ADM en Lindt & Sprungli is beëindigd omdat de beleggingsfondsen van Kempen geen belang in deze ondernemingen hebben. Wij blijven de voortgang van programma s voor de cacaosector op de voet volgen en blijven Nestlé en Barry Callebaut, twee ondernemingen waarin onze fondsen momenteel wel zijn belegd, aanspreken op de verbetering van arbeidsrechten.
6 3. Duurzame productie van palmolie KCM is betrokken bij verscheidene gezamenlijke engagementprojecten voor de duurzame productie van palmolie. Via onze voormalige Engagement Manager hebben we met acht palmolieproducten een dialoog gevoerd en via de PRI Investor Working Group on sustainable Palm Oil zijn gezamenlijk 29 ondernemingen benaderd. Verder hebben we een brainstormsessie georganiseerd in Nederland en zijn we in dialoog met diverse Nederlandse bedrijven die bij de palmoliesector betrokken zijn. Omdat palmolie een van de kernthema s van KCM is, blijven wij dit onderwerp volgen, ondanks dat wij op dit moment geen actieve posities in palmolieproducenten hebben. We zetten de engagement met IOI Corp. voorlopig voort. De palmoliesector is de laatste maanden sterk in beweging. De laatste ontwikkeling betreft een brief die is gestuurd aan de Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO). In deze brief doen ondernemingen en beleggers (waaronder KCM) een oproep aan de RSPO met het dringende verzoek om zijn normen en de handhaving hiervan aan te scherpen en in lijn te brengen met de best practices op het gebied van de duurzame productie van palmolie. Meer informatie hierover kunt u vinden in het thematisch engagement paper. Een andere interessante ontwikkeling is de lancering van een nieuw initiatief: de Sustainable Palm Oil Transparency Toolkit (SPOTT). 4. Controversiële damprojecten Op dit moment zijn er geen actieve engagement cases binnen dit thema. De beleggingsportefeuilles van Kempen bevatten geen ondernemingen die betrokken zijn bij controversiële damprojecten. Dit is echter wel het geval bij enkele externe fondsen. Wij blijven in dialoog met de betreffende fondsmanagers over dergelijke ondernemingen en volgen de vooruitgang die deze ondernemingen boeken. Ondertekening van de sociale en milieustandaarden van de Equator Principles (EP) blijft de belangrijkste stap voor financiële instellingen die bij controversiële damprojecten betrokken zijn. In maart 2015 ondertekende Cathay United Bank als eerste Taiwanese bank de EP. Dit houdt in dat deze bank voortaan sociale en milieurisico s en -effecten meeneemt in het kredietproces. Het blijft een uitdaging om Aziatische banken te stimuleren de EP te onderschrijven maar nu er weer een schaap over de dam is, volgen er mogelijk meer. Inmiddels hebben in totaal 80 financiële instellingen de EP officieel aangenomen. Dit vertegenwoordigt ruim 70 procent van de internationale projectfinanciering in opkomende markten. 5. Controversiële arbeidsomstandigheden Binnen dit thema zetten wij de dialoog met Stora Enso voort over de vermeende betrokkenheid bij kinderarbeid in de toeleveringsketen. De onderneming heeft over het algemeen een goede aanpak bij het beheer van ESGgerelateerde risico s, zoals waterverbruik en naleving van milieuvoorschriften. De onderneming breidt zijn activiteiten echter uit in opkomende markten, terwijl in Europa enkele vestigingen worden gesloten. Hierdoor wordt de onderneming mogelijk geplaatst voor nieuwe uitdagingen met betrekking tot de arbeidsomstandigheden en het maatschappelijk draagvlak voor zijn bedrijfsactiviteiten. Beschuldigingen van wanpraktijken bij grondbeheer in China en Brazilië, waar Stora Enso de beste groeivooruitzichten heeft, onderstrepen dat deze risico s in de toekomst een materieel effect op de onderneming kunnen hebben. Talloze ondernemingen hebben overigens te maken met vermeende schendingen van arbeidsrechten bij toeleveranciers. KCM blijft deze ondernemingen volgen en zal deze schendingen, indien van toepassing, bespreken met externe fondsmanagers. 6. Corruptie KCM en van Lanschot hebben eind 2014 een anti-corruptie statement ( Call to Action ) ondertekend. Deze Call to Action is een initiatief van de UN Global Compact Anti-Corruption Working Group, de Wereldbank, de Open Contracting Initiative, en Transparency International. Het omvat een oproep aan overheden om anti-corruptie maatregelen te promoten en om beleid en betere systemen te implementeren omtrent behoorlijk bestuur. De
7 vorige engagement case onder dit thema is gesloten omdat Kempen niet langer rechtstreeks belegt in Finmeccanica. Deze onderneming wordt nog steeds verdacht van corruptie en omkoperij en wij zullen dit opnemen met externe fondsmanagers die in Finmeccanica beleggen. Er zijn twee nieuwe cases onder dit thema: Securitas en Eni S.P.A. Securitas is om meerdere redenen geselecteerd voor engagement maar de belangrijkste reden is dat over het geheel genomen de ESG-uitdagingen, waaronder het risico om betrokken te raken bij corruptiegevallen, benedengemiddeld worden aangepakt. Wat betreft Eni S.P.A. zijn er aantijgingen van betrokkenheid bij ernstige gevallen van corruptie. Deze onderneming heeft onlangs zijn anti-corruptiebeleid herzien en KCM heeft met de onderneming gesproken over deze ontwikkelingen. 7. Wapens KCM maakte in het verleden een onderscheid tussen producenten van kernkoppen en producenten van raketten waarop kernkoppen worden gemonteerd. Producenten van kernraketten werden ingedeeld in de categorie Engage to Inform. KCM besprak met deze ondernemingen het risico van uitsluiting als zij kernkoppen zouden gaan produceren. In 2014 bevatten de beleggingsportefeuilles van KCM vier ondernemingen in de categorie Engage to Inform. Begin 2015 voegde de ESC Council van KCM enkele criteria toe aan de screening om de betrokkenheid bij de productie van kernwapens te beoordelen. Alle ondernemingen die betrokken zijn bij de productie van kernsplijtingsmateriaal (het materiaal dat zorgt voor de feitelijke explosie binnen het wapen) worden sindsdien uitgesloten. Door deze aanpassing in de screeningmethode is de categorie Engage to Inform komen te vervallen. Enkele ondernemingen die voorheen een engagement case waren, zijn nu uitgesloten. Boeing is een voorbeeld hiervan.