Rapportage project "Samen in de Edelstenenbuurt"

Rapportage project "Samen in de Edelstenenbuurt" Samen onderweg naar een vitale buurt met geweldloos verzet Logo ontwerp: Majorie Coomans maart 2015 Jeroen Portier Stichting Welzijn Middelburg E-mail: info@welzijnmiddelburg.nl www.welzijnmiddelburg.nl

Inhoud 1. Aanleiding... 3 1.1 "Samen in Gesprek"... 3 1.2 "Nieuwe Autoriteit"... 3 2. Startbijeenkomst tijdens burendag 2014... 4 2.1 Dialoogtafels... 4 2.2 Nabeschouwing dialoogtafels... 5 2.3 Gespreksresultaten dialoogtafels... 5 3. Samen in Gesprek in de Edelstenenbuurt... 6 Het doel van de gesprekken:... 6 3.1 Sociale wegwijzer... 6 3.2 Sociale thermometer... 6 3.3. Schaalgrootte... 7 3.4 Inzet vrijwilligers... 7 3.5 Samenwerking met de Zeeuwse bibliotheek (Bibliobus)... 8 4. Project Supportgroep... 8 5. Communicatie en PR... 8 6. Resultaten Samen in Gesprek... 9 6.1 Aantallen van bewoners waarmee gesproken is... 9 6.2 Sociale cohesie... 9 6.3 Voorzieningen... 10 6.4 Vrijwillige inzet... 11 6.5 Punten van aandacht... 11 6.6 Ingezette acties... 11 7. Stuurgroep wijkvisie Dauwendaele... 12 8. Een nieuwe autoriteit met behulp van "Geweldloos Verzet"... 12 8.1 Doel... 12 8.2 Doelgroep... 13 8.3 Aanpak... 13 8.4 Aanbevelingen... 13 8.5 Borging van de methodiek Geweldloos Verzet... 14 9. Beëindiging project en volgende fase... 14 9.1 Planning werkzaamheden korte termijn... 14 9.2 Planning werkzaamheden lange termijn... 15 9.3 Overzicht ureninzet SWM... 15 10. Tenslotte... 16 Bijlage 1. Gegevens van medewerkers, organisaties en samenwerkingspartners... 17 Bijlage 2. Verklarende woordenlijst... 18 Bijlage 3. Vrijwillige inzet... 19 Bijlage 4. Aankondiging supportgroep Geweldloos verzet... 20 2

1. Aanleiding Escalatie voorkomen en de veiligheidsbeleving van de bewoners in de Edelstenenbuurt verbeteren is uitgangspunt van de project opzet "Samen in de Edelstenenbuurt". Tijdens dit project is het woning verbeteringsplan van Woongoed uitgevoerd. Naast het opknappen van de huizen is ook een stap naar meer saamhorigheid in deze buurt gezet. Tijdens de aanpak zijn we uitgegaan van de volgende begrippen; mensen betrekken, deescalatie, veiligheid verhogen, netwerken bouwen, integraal denken, duurzaamheid en preventie. Hieraan ligt een visie ten grondslag waarin gestreefd wordt naar het creëren van een veilige wijk door de kracht van haar bewoners al vroegtijdig te gebruiken om uit te komen bij de kracht van de wijk. Het opzetten van een netwerk van bewoners die samen een veilig vangnet vormen heeft een duurzamer karakter dan het ad-hock reageren op incidenten. Het gaat in deze aanpak om het gebruiken en verstevigen van de krachten van mensen uit deze buurt, waarbij bestaande netwerken en methodes zijn gebruikt. Het methodisch kader bestond uit twee pijlers waarbij we de werkwijzen "Samen in Gesprek" en geweldloos verzet " Nieuwe Autoriteit" hebben toegepast. 1.1 "Samen in Gesprek" De "Samen in Gesprek" methode is betaalbaar en effectief doordat de uitvoering ervan door goed motiveerde en getrainde vrijwilligers wordt gedaan, met ondersteuning van een professional van SWM. De vrijwilligers van "Samen in Gesprek" komen gemakkelijk achter de voordeur, worden als neutraal ervaren en zijn daardoor zeer toegankelijk "als sociale wegwijzer". Zij wijzen bewoners de weg in het maatschappelijke veld en verwijzen hen door naar de verschillende voorzieningen in de omgeving zoals Porthos, maar ook naar het activiteitenaanbod dicht bij huis en bij diverse aanbieders. Door het toepassen van oplossingsgerichte gespreksvoering is ook de eigen kracht van de bewoners bespreekbaar en inzichtelijk gemaakt. 1.2 "Nieuwe Autoriteit" De uitvoering van "Geweldloos Verzet" steunt op eenvoudige middelen van de-escalatie, verhoogde aanwezigheid en Nieuwe Autoriteit. Daarnaast is het belangrijk dat er een verschuiving teweeg gebracht wordt van een individueel ingrijpen naar een gemeenschappelijk ingrijpen. Van daaruit is het belangrijk dat wijkbewoners in steunende groepen op de-escalerende wijze kunnen ingrijpen. Door begrippen als de-escalatie en verhoogde aanwezigheid uit de Nieuwe Autoriteit gedachte van "Haim Omer" te gebruiken evenals methoden uit het oplossingsgericht werken, zullen de bewoners gestimuleerd worden zich niet langer reactief te gedragen naar de jongeren toe, maar een de-escalerende houding van Nieuwe Autoriteit aan te nemen. De kans dat de overlast van jongeren en de onveiligheid die bewoners ervaren hierdoor gereduceerd wordt, is groot en zo ontstaat er een samenwerkingsverband in de buurt die in eerste aanzet weerstand kan bieden aan overlast, geweld en onveiligheid. 3

2. Startbijeenkomst tijdens burendag 2014 Tijdens de burendag d.d. 27 september 2014, tevens de aftrap voor het project "Samen in de Edelstenenbuurt" zijn er verschillende activiteiten voor en samen met de buurt georganiseerd. Mede door de redelijke opkomst, de actieve deelname door buurtbewoners en het mooie weer kunnen we terugkijken op een geslaagde middag. 40 volwassenen 10 jongeren 14-23 jaar 20 kinderen basisschool tot 14 jaar Het doel was om bewoners van de Edelstenenbuurt (jong, oud, gehandicapt, christelijk etc.) met elkaar in contact brengen en nieuwe verbindingen te maken. Aftrap voor project "Samen in de Edelstenenbuurt". Overeenkomsten en krachten Edelstenenbuurt benadrukken (empowerment). Subdoel: Vrijwilligers werven voor "Samen in Gesprek" in de Edelstenenbuurt. Onder toeziend oog van buurtbewoners, ambtenaren van de gemeente, wethouder, medewerkers van het preventieteam van Indigo, SWM jongerenwerk heeft de manager van SWM de aftrap gegeven voor de burendag en de start van het project Samen in de Edelstenenbuurt. Tijdens deze dag hebben buurtbewoners naast deelname aan de dialoogtafels geholpen met het maken van hapjes, een schitterend logo ontwerp (zie foto) en haren vlechten. Jongeren hebben geholpen met het serveren van (gratis) hapjes/drankjes en het opbouwen van het plein. Om jongeren te trekken was er ook een pannakooi geplaatst hier is goed gebruik van gemaakt. Voor de kleinere kinderen was er een springkussen, waar kinderen met zichtbaar veel plezier speelden. Indigo en SWM deelden een kraampje waar bewoners informatie konden krijgen. Bij Indigo kon men terecht voor alcohol en drugs preventie en bij SWM was informatie over het jongerenwerk en het project Samen in de Edelstenenbuurt te vinden. Tevens konden geïnteresseerden bijgepraat worden over de mogelijkheid om vrijwilliger in het project te worden. logo Edelstenenbuurt 2.1 Dialoogtafels Er zijn twee Dialoogtafels georganiseerd, met medewerking van een gespreksleider van "Middelburg in Dialoog". Tijdens de dialooggesprekken is door middel van positieve en helpende vragen met buurtbewoners en andere betrokkenen gesproken. Begeleidende vragen waren: Wat betekent "Samen in de Edelstenenbuurt" voor jou? Wat is je mooiste ervaring in de Edelstenenbuurt? Hoe ziet jouw droombuurt eruit? Wat wil je zelf bijdragen om dit te realiseren? 4

2.2 Nabeschouwing dialoogtafels 17 mensen hebben deelgenomen aan de dialoogtafels, de tafels bestonden uit mannen, vrouwen en jongeren uit de Edelstenenbuurt aangevuld met een jongerenwerker, raadslid en een vertegenwoordiger van het wijkteam. Bij aanvang van de gesprekken was er in eerste instantie veel geklaag over o.a. het openbaar groen, overlast jongeren en afval op straat, uiteindelijk blijkt dat deze mensen redelijk tevreden zijn over hun buurt en bereidwillig zijn om een steentje aan de buurt bij te dragen. 2.3 Gespreksresultaten dialoogtafels 1. Er is gebrek aan ontmoeting, mensen kennen elkaar niet. Men is het erover eens dat er behoefte is aan mogelijkheden voor ontmoeting voor zowel volwassenen als voor kinderen. Het ontmoetingscentrum Dauwendaele wordt hierbij genoemd als ongezellig en oubollig. 2. Een aantal mensen wil serieus in gesprek met de gemeente om te praten met bij voorkeur een vast contactpersoon, dit om een vuist te kunnen maken en om serieus te worden genomen. Onderwerpen zijn: de verwaarloosde buurt, het openbaar groen, overlast etc. 3. Een aantal mensen wil gezamenlijke verantwoordelijkheid en aan de slag in de buurt met o.a.: Het opknappen van de overkapping op het Parelplein; Helpen als vrijwilliger bij de kringloopwinkel; Realiseren van een inloopmogelijkheid voor koffie en thee bij de kringloopwinkel; Als vrijwilliger aan de slag bij Samen in Gesprek in de Edelstenenbuurt. foto: David Magee 5

3. Samen in Gesprek in de Edelstenenbuurt Het doel van de gesprekken: Het welbevinden van bewoners in de Edelstenenbuurt peilen op zowel individueel als collectief gebied; De eigen kracht van de bewoners aanboren; Een welzijnsblauwdruk van de buurt in kaart brengen; De uitkomst van de gesprekken vertalen naar signalering en doorverwijzing. 3.1 Sociale wegwijzer Door gebruik te maken van "Oplossingsgerichte Gespreksvoering" is onderzocht waar de eigen kracht van de betrokken bewoner ligt en welke mogelijkheden men heeft om een bijdrage te kunnen (en willen) leveren aan de buurt. Daarbij was signalering en doorverwijzing een van de opdrachten aan het team vrijwilligers en hadden de gesprekken tevens de functie van sociale wegwijzer. 3.2 Sociale thermometer Door de gespreksgegevens van de betrokkenen in de wijk te ordenen is er als het ware een sociale thermometer ontstaan. Door de ogen van de mensen met wie een gesprek heeft plaatsgevonden zien we hoe men de saamhorigheid, de leefbaarheid en de sociale infrastructuur ervaart. Ook is naar voren gekomen hoe individuele bewoners hun welzijn in de Edelstenenbuurt ervaren en welke toekomstperspectieven zij zien. Er is samengewerkt met het wijkteam, jongerenwerk en medewerker gebiedsteam Porthos. SWM heeft door de werkwijze van "Samen in Gesprek" een helder beeld gekregen van hoe de bewoners van de Edelstenenbuurt waarmee gesproken is hun leefomgeving ervaren. Ook is duidelijk geworden welke wensen en behoeften men heeft op het gebied van activiteiten en (zorg)voorzieningen en op welke manier men zich in wil zetten voor de omgeving en medebewoners. De vrijwilligers van "Samen in Gesprek" hebben spontane en geplande gesprekken gevoerd met bewoners, zowel op straat, op de drempel, als achter de voordeur. De gesprekken spitsten zich toe op vaste thema s: Sociale cohesie en eenzaamheid; Voorzieningen (gebruik, bekendheid, behoefte); Vrijwillige inzet (met in het bijzonder deelname aan geweldloos verzet). 6

3.3. Schaalgrootte De bezochte straten zijn: Segeerssingel, Granaat, Granaatplaats, Parelplein, Topaas, Topaasplaats, Robijn, Robijnplaats, Diamant, Segeersweg, Saffier, Turkoois, Agaat 3.4 Inzet vrijwilligers Voor dit projectonderdeel zijn 9 vrijwilligers geworven die in drie dagdelen door SWM deskundigen zijn getraind in gesprekstechnieken en oplossingsgerichte gesprekvoering. Daarna zijn zij in 2-tallen op pad gegaan. De uitgebreide training bestond uit de volgende onderdelen: Oplossingsgerichte gesprekstechnieken; Toegepaste casussen en rollenspel; Kennis over de doelgroep ouderen; Waarden en inspiratie; Huiselijk geweld; Meldcode huiselijk geweld; Sociale kaart; Informatie over Porthos; Informatie over welzijn, zorg en diensten dichtbij huis, in de wijk. Alle vrijwilligers die de 3 trainingsbijeenkomsten hebben gevolgd en aan het project hebben meegewerkt, hebben hiervoor een certificaat ontvangen. 7

3.5 Samenwerking met de Zeeuwse bibliotheek (Bibliobus) Met de bibliotheek is SWM voor dit onderdeel van het project een samenwerking aangegaan De Bibliobus en de Columbus zijn 12 keer ingezet als mobiele ontmoetingsplaats en ook hierin hebben gesprekken met buurtbewoners plaatsgevonden. De locatie was aan de Segeerssingel naast de ingang Parelplein, iedereen die in gesprek wilde over zijn of haar beleving van de Edelstenenbuurt was hier welkom. Twee medewerkers van de Bibliobus hebben (als vrijwilliger) samen met de andere vrijwilligers de gesprekken gevoerd. Door het koude winterse weer was de Bibliobus een aangename plaats om met mensen in gesprek te gaan. 4. Project Supportgroep Om de opdracht zo efficiënt mogelijk te laten verlopen was er naast het team van vrijwilligers een Project Supportgroep; bestaande uit bewoners van de Edelstenenbuurt, het wijkteam Dauwendaele, Indigo, Jongerenwerk SWM en projectleider opgericht. Gedurende de projectperiode waser structureel overleg met vertegenwoordigers van SWM, het wijkteam en de Project Supportgroep. Tijdens het overleg werden de voortgang en de bijzonderheden besproken. Om binnen het project de signaalfunctie optimaal te laten werken zijn er tussentijds extra doorverwijsafspraken gemaakt tussen de projectleider en Porthos en het Welzijnsadvies van SWM, zodat er via korte lijnen sneller kon worden samengewerkt. Naar aanleiding van gesprekken is voor 2 situaties direct actie ondernomen. De betreffende gegevens zijn besproken en doorgezet naar Porthos via de gebiedsteam medewerker van SWM (zie 6.6). 5. Communicatie en PR Om de bewoners van de Edelstenenbuurt en andere betrokkenen te informeren over "Samen in de edelstenenbuurt" en de inzet van het vrijwilligersteam onder de aandacht te brengen, is er zorgvuldig gecommuniceerd. Door middel van: een webpagina op de website van SWM, via een vacature die geplaatst was in de vacaturebank van SWM werden vrijwilligers geworven. Er zijn in de media 2 artikelen verschenen. In de betreffende straten werden 350 flyers huis aan huis verspreid en 150 flyers bij bijeenkomsten uitgereikt. In een later stadium voorafgaand aan de gesprekken werden in de betreffende straten alle huizen voorzien van een informatiebrief, met daarin een aankondiging van het vrijwilligersteam dat aan de deur op gesprek zou komen. Website "Samen in de Edelstenenbuurt" Vacaturebank SWM 1 vacature voor vrijwilligers media 2 artikelen Flyers huis aan huis 350 Informatiebrief huis aan huis 350 8

6. Resultaten Samen in Gesprek Door een "Oplossingsgerichte Gespreksvoering" te hanteren, werd het karakter van de conversaties bepaald en ontstond er ruimte voor een open gesprek. Er werden geen vragenlijsten gehanteerd zoals bij een enquête. Deze vorm leverde ongestuurde informatie op over wat de bewoners kwijt wilden. 6.1 Aantallen van bewoners waarmee gesproken is straten 13 gesprekken 53 vrouw 29 man 24 leeftijd 30-45 Er hebben 53 waardevolle conversaties plaatsgevonden waar bewoners van de Middelburgse Edelstenenbuurt aan mee hebben gewerkt. Kanttekening daarbij is dat we niet alle bewoners van de 300 adressen hebben gesproken. Tijdens het bezoeken van mensen in de betreffende straten was niet iedereen beschikbaar, hetzij door werk, desinteresse of omdat het niet uitkwam. 6.2 Sociale cohesie Onder de bewoners waarmee een gesprek is geweest, heerst een grote mate van ontevredenheid, wanneer het gaat over de ervaren veiligheid in de Edelstenenbuurt. Men geeft ook met regelmaat aan dat de wijk een achterstandswijk (met veel achterstallig onderhoud van de openbare ruimte en groen) is en soms werd het woord getto uitgesproken. Voor deze bewoners is het contact met buren en andere wijkbewoners en burenhulp op dit moment minimaal en men leeft voornamelijk op zichzelf. 30 mensen waarmee gesproken is geven aan dat ze behoefte hebben aan sociale contacten en gezamenlijke activiteiten. In een aantal gesprekken komt ook het plaatsingsbeleid van Woongoed aan de orde. Mede door het overplaatsen van mensen uit de Bonedijkestraat (Vlissingen) naar de Edelstenenbuurt hebben bewoners het idee dat er een toename is van criminaliteit, overlast, drugshandel etc. 48 mensen gaven aan dat de buurt regelmatig ernstige overlastsituaties kent. Het gemiddelde cijfer (op schaal van 1 tot 10) dat deze bewoners aan hun leven in de Edelstenenbuurt geven is een 5 voor de sociale woonomgeving. Men denkt dat het cijfer omhoog kan als de eerder benoemde problemen zijn opgelost. Schaalvraag sociale woonomgeving cijfer 1-10 5 Contact met buren 8 Geen tot zeer weinig contact met buren 45 Tevreden over de buurt 5 Ontevreden over de buurt 48 Ervaart overlast tot ernstige overlast: 48 geluidsoverlast(buren, ruzie, scooters, straat) asociaal gedrag hangjongeren ingegooide ramen inbraken pogingen tot inbraak drugsgebruikers handel voelt zich niet veilig voelt zich veilig 5 voelt zich niet veilig of niet veilig voor de kinderen 48 9

6.3 Voorzieningen Meer dan 1/3 van de mensen met wie gesproken is gaf aan tevreden te zijn met de voorzieningen. 15 mensen geven aan dat er behoefte is aan een toegankelijke ontmoetingsvoorziening in de wijk/buurt. De schaalvraag met betrekking tot de voorzieningen is ter sprake geweest en dat leidde tot de onderstaande bevindingen. Het gemiddelde cijfer dat deze bewoners aan de voorzieningen in de Edelstenenbuurt geven is een 7,5. Er wordt dan gesproken over het winkelcentrum, station en stadscentrum op korte afstand. Wat betreft de openbare ruimte, het groen en de speelplaatsen daarvoor is het gemiddelde cijfer een 4,5 Om dat cijfer omhoog te krijgen geeft men aan dat de benoemde zaken eerst moeten worden opgepakt door gemeente en Woongoed. Aandacht voor: Wat moet gebeuren? Vrijwillige inzet buurtbewoners! Voor kleine kinderen zijn er weinig mogelijkheden om te spelen. Kinderen spelen in het muziektentje, maar dat is kapot en slecht. irritaties van andere bewoners tegenover de kinderen die voetballen op een pleintje wat niet bedoeld is om te voetballen. Kinderen spelen onder de overkapping op het Parelplein, dit is verwaarloosd en slecht. meer activiteiten op het Parelplein afscheidingen tuinen Verbeteringen van onderhoud van de perkjes en het groen in de wijk. overal onkruid en hondenpoep en daar wordt niets aan gedaan. Een speeltuin/ speelplek. Een echt speeltuintje voor kinderen Een plek om te voetballen Opknappen overkapping en plein afscheidingen bij verhuurder en bergingen bij tuinen trekken De straten moeten onderhouden en schoon gehouden worden. Er zijn mensen die willen helpen bij het opzetten van een speelvoorziening. Jeugdgroep The Basement Er is een groep van 12 kinderen/ jongeren die onder begeleiding van het jongerenwerk mee willen denken en helpen aan de realisatie van een voetbal/basketbal/skateplek (de box) Er zijn mensen die willen helpen bij het opknappen van de overkapping Er zijn mensen die willen helpen bij activiteiten Jeugdgroep The Basement: Er is een groep van 12 kinderen/ jongeren die onder begeleiding van het jongerenwerk straatvuil willen opruimen als tegenprestatie voor een skate/voetbal voorziening 10

6.4 Vrijwillige inzet Aan de uitvoering van het project hebben 25 vrijwilligers meegewerkt, waarvan 10 een vrijwilligersovereenkomst (voor de duur van het project ) met SWM zijn aangegaan. 31 bewoners van de Edelstenenbuurt waarmee een gesprek is geweest hebben aangegeven iets te willen betekenen en te willen doen voor de buurt. 12 jongeren hebben aangegeven via het jongerenwerk dat ze beschikbaar zijn als vrijwilliger voor schoonmaakacties in de buurt. 22 personen gaven aan geen behoefte te hebben om zich in te zetten als vrijwilliger, vaak wordt daarbij persoonlijke omstandigheden als reden gegeven. In het laatste stadium hebben 4 bewoners zich nog aangemeld voor de supportgroep Geweldloos Verzet. onderdeel aantal Project Supportgroep 7 start "Samen in de Edelstenenbuurt"(burendag) 8 "Samen in Gesprek" t/m eind januari 2015 10 totaal 25 beschikbaar voor algemeen vrijwilligerswerk in de 17 buurt groenvoorzieningen 3 speelplaatsen 3 jongeren schoonmaakacties in de buurt 12 Supportgroep Geweldloos verzet 11 totaal 46 6.5 Punten van aandacht Tijdens de waardevolle conversaties waren er 3 vragen en-/of signalen die een directe actie behoefden en waar meteen op ingezet is door Porthos (gebiedsteam) en door een team van stakeholders. Verder hebben bewoners ook aandachts- en verbeterpunten aangegeven ten behoeve van organisaties in de Edelstenenbuurt. De aandachtspunten met betrekking tot voorzieningen in de buurt zijn in een gedetailleerd overzicht opgemaakt en doorgegeven aan gemeente, Woongoed, Porthos en het Wijkteam Dauwendaele. 6.6 Ingezette acties met behulp van de meldcode huiselijk geweld aangemeld bij Porthos 1 op het gebied van openbare ruimte en speelplaatsen voor en door jongeren (jongerenwerker) 1 initiatief fotoproject Edelstenenbuurt i.s.m. SWM, Woongoed, wijkteam en 1 initiatief Zeeuwse bibliotheek gestart aangemeld bij Porthos i.v.m. overlast en dreiging 1 na signalering door Woongoed een bijeenkomst met stakeholders georganiseerd i.v.m. overlast 1 11

7. Stuurgroep wijkvisie Dauwendaele Op 16 oktober en 3 december 2014 zijn er rondgangen door de Edelstenenbuurt geweest. Het ging hierbij specifiek om de onderhoudssituatie van openbare ruimte en openbaar groen. Aan deze buurtschouw(en) hebben deelgenomen: buurtbewoners, het wijkteam Dauwendaele, SWM, Woongoed en gemeente. Naar aanleiding van de buurtschouw heeft de gemeente intern overleg gevoerd over de aanpak van de openbare ruimte in de Edelstenenbuurt. Uitkomst is dat de gemeente extra gaat inzetten op de Edelstenenbuurt, waarbij een onderscheid is gemaakt voor de korte termijn en de lange termijn. Op de korte termijn is afgesproken dat gemeente en Orionis in week 13 een week lang door de wijk gaan m.b.t. groen, bestrating, vuil en verkeersborden. Op de langere termijn willen de gemeente inzetten op het opknappen en omvormen van de buurt samen met de bewoners. Daarbij wordt actie ondernomen op: Het verbeteren en opknappen van de openbare ruimte; Handhaving in het openbare gebied en in de tuinen; Aanpakken van sociale overlast en intensiveren van politietoezicht; In de stuurgroep wijkvisie Dauwendaele is afgesproken dat voor de langere termijn in het gebied van het Parelplein wordt gestart. Samen met de supportgroep en het wijkteam is gesproken over de inzet in week 13 en het vervolg op langere termijn, waarbij nadrukkelijk om eigen inzet van buurtbewoners wordt gevraagd. en de inzet in week 13. Voor het vervolg is het noodzakelijk dat er samen met bewoners toekomstafspraken en acties worden uitgezet. 8. Een nieuwe autoriteit met behulp van "Geweldloos Verzet" Er is een supportgroep Geweldloos Verzet van 11 personen gevormd. Deze groep, bestaande uit buurtbewoners en professionals van SWM, is getraind in de gedachten van Nieuwe Autoriteit en een aantal onderdelen van de methodiek Geweldloos Verzet die in de praktijk bruikbaar zijn in de buurt. Inspiratie daarbij zijn de City without violence programma s in Israël. De training bestond uit 5 bijeenkomsten. Alle vrijwilligers die de trainingsbijeenkomsten hebben gevolgd en aan het project hebben meegewerkt zullen hiervoor een certificaat van Vraagkracht ontvangen. trainingsbijeenkomsten 5 1e aankondiging gemaakt die verspreid is in de buurt 1 er is een beeldmerk er is een mailgroep supportgroep Geweldloos Verzet 11 buurtbewoners 8.1 Doel Het primaire doel van de methode is om bewoners in hun eigen kracht te zetten door het vormen van een steunend netwerk met elkaar. Vanuit de kracht van een wij-autoriteit en een verhoogde aanwezigheid op risicovolle plaatsen in de wijk, creëren zij de mogelijkheid om jongeren relatiegebaren aan te bieden. Vanuit die beginnende relatie kunnen zij op een geweldloze manier verzet bieden bij situaties die wij in deze buurt niet kunnen accepteren. Deze supportgroep kan uitgebreid worden met meer mensen uit de buurt. Ouders van jongeren, supporters uit het eigen netwerk en andere maatschappelijk betrokken personen/organisaties (bijv. scholen, clubs, gebiedsteam e.d.). Zonder relatiegebaren geen Geweldloos Verzet! 12

8.2 Doelgroep De doelgroep bestaat uit kinderen, jongeren en jongvolwassenen van 4 tot ongeveer 25 jaar die gewelddadig of zelfdestructief gedrag vertonen en hun ouders en andere betrokkenen die met het gezin of de adolescent te maken hebben. 8.3 Aanpak Nieuwe Autoriteit is een nieuwe vorm van gezag. Centraal staat een attitude van "volwassen aanwezigheid" die tot uiting komt in: het vergroten van aanwezigheid en betrokkenheid van volwassenen op plaatsen waar kinderen en jongeren zich ophouden. relatiegebaren, die helpen de relatie met de jongeren te verbreden, zodat die niet langer alleen uit conflicten bestaat; het voorkomen van escalaties door meer controle over het eigen gedrag; het weerstaan van provocaties en zelf strikt vermijden van fysieke of verbale agressie. (Ïk heb geen controle over de ander, maar heb wel controle over mezelf ); Smeed het ijzer als het koud is. Er is altijd gelegenheid op een situatie terug te komen op een ander moment als de emotie gezakt is en door anderen uit de supportgroep. het doorbreken van het isolement en het creëren van een supportgroep Geweldloos Verzet waarin informatie gedeeld wordt. de aankondiging aan de jongeren en de bewoners van de wijk, dat de Supportgroep verandering van de situatie wil en daar aan gaat werken op een andere manier dan voorheen en met steun van supporters uit de omgeving van de jongeren uit de buurt; een duidelijke stellingname tegen geweld, risicovol en zelfdestructief gedrag; Je hoeft niet te winnen, slechts vol te houden ; vanuit deze attitude kunnen volwassenen zich op constructieve en vastberaden wijze verzetten tegen onacceptabel gedrag door middel van een geheel van met elkaar samenhangende maatregelen die elkaar onderling versterken. De aanpak die de volwassenen gaan hanteren om de situatie te verbeteren en te zorgen dat het geweld niet escaleert, bestaat uit de volgende onderdelen: bevelen weigeren, het doorbreken van de gewoonte om tegemoet te komen aan eisen van de jongeren die (al of niet met dreigementen) worden afgedwongen; het, niet hinderlijk, volgen van de jongeren als bekend is waar ze zijn; een verhoogde aanwezigheid. 8.4 Aanbevelingen In de Pilot Dauwendaele en in dit project Samen in de Edelstenenbuurt zijn de eerste ervaringen opgedaan op verschillende terreinen met het gebruik van Nieuwe Autoriteit en Geweldloos Verzet. Eerste inzet is niet de gedragsbeïnvloeding van jongeren, maar een supportgroep ontwikkelen die zich krachtig voelt om relatiegebaren te maken en geweldloos verzet te bieden aan gedrag van jongeren waar dreiging of overlast van uitgaat. Verhoogde aanwezigheid is daarbij een middel. Dat leidt er op termijn meer toe dat jongeren ander gedrag zullen kiezen als bijproduct van de benadering. In de Edelstenenbuurt zijn we nog in de eerste fase van de uitvoering (eerste kleine supportgroep, aankondiging met daarin de speerpunten, tweede lichting supporters). 1. Voor het project Samen in de Edelstenenbuurt is het belangrijk dat de supportgroep in de komende tijd kan groeien. De aankondiging van de eerste supportgroepsleden heeft geleid tot een tweede lichting supporters die opgeleid zullen worden in het gedachtengoed van de Nieuwe Autoriteit. 2. De gecertificeerde leden uit de eerste lichting zullen bij die opleiding een rol vervullen als trainer. Een aantal soortgelijke herhalingen zullen noodzakelijk zijn om een zichtbare supportgroep op de been te brengen. 3. Een tweede actie is dat aanwezigheid van deze uitbreidende supportgroep daadwerkelijk zichtbaar wordt op de, in de aankondiging als speerpunt benoemde, plaatsen in de wijk. De eerste leden van de supportgroep zullen daarbij in de komende tijd in de praktijk gecoacht dienen te worden op het gebruik van deescalerende technieken, relatiegebaren, verzet en geweldloosheid en fysieke en niet fysieke aanwezigheid. 13

4. Verbinding leggen met andere werkgroepen in de wijk is een andere belangrijke actie voor de toekomst omdat bijv. het repareren van speeltoestellen uitstekend gecombineerd kan worden met verhoogde volwassenen aanwezigheid op die plaatsen. Zo zijn er meer combinaties denkbaar en uitvoerbaar. Verspreiding van het gedachtengoed is daarbij van belang. 5. Een fase die verder weg in de tijd ligt en op termijn beslist aanvullend zal zijn voor de veiligheid in de buurt, is het betrekken van de gezins- en familiesystemen van risicojongeren in de wijk. Zij zullen zich meer gesteund voelen wanneer zij uitgenodigd worden om te participeren in een werkend steunend netwerk, dan wanneer zij verantwoordelijk gesteld worden voor het voorkomen van overlast en dreiging van hun kinderen. 6. Een integraal model, waarin maatschappelijke organisaties en hulpverleners, naast hun eigen expertise, ook kunnen werken, vergroot daarmee het verschil wat gemaakt kan worden! 8.5 Borging van de methodiek Geweldloos Verzet Het kantelen van een passieve buurt naar een vitale buurt, waarbij bewoners zelf initiatief nemen, elkaar weten te vinden en samenwerken met elkaar, is een proces dat tijd, aandacht en begeleiding vraagt. Eigen kracht en vrijwillige inzet bij gezamenlijke activiteiten is geen vanzelfsprekendheid in de Edelstenenbuurt, bleek uit de resultaten van Samen in Gesprek. Om de ingezette koers te doen slagen, is het van belang dat de geworven groep vrijwilligers in de Edelstenenbuurt op ondersteuning en facilitering kan rekenen van professionele organisaties; gemeente, Woongoed en SWM. Op de lange termijn wil de stuurgroep wijkvisie Dauwendaele zich inspannen voor het opknappen en upgraden van de Edelstenenbuurt samen met de bewoners. Daarbij worden bewoners/vrijwilligers ondersteunt in het actief verbeteren van de openbare ruimte, handhaving in openbaar gebied en tuinen, aanpakken van de sociale overlast en intensivering van politietoezicht. Zoals besproken in de stuurgroep start de uitvoering van het lange termijn traject met de groepen vrijwilligers in het gebied rondom het Parelplein. 9. Beëindiging project en volgende fase Het resultaat van het project 'Samen in de Edelstenenbuurt' mag genoemd worden. De supportgroep Geweldloos Verzet bestaat uit 11 bewoners. Deze groep mensen draagt de kernboodschap uit en geeft het voorbeeld in het voorkomen van en het de-escalerend reageren op overlast. Er zijn 30 vrijwilligers die zich willen gaan bezighouden met het groen, speelplaatsen en activiteiten ter vergroting van de onderlinge saamhorigheidsbeleving. De bewoners staan in de startblokken om met gezamenlijke inspanning te gaan werken aan het creëren van een prettig woonklimaat in de Edelstenenbuurt, waar iedereen zich veilig zal voelen. Dit vervolgtraject zal grotendeels vanuit reguliere inzet door SWM en Vraagkracht kunnen worden uitgevoerd. De procesbegeleiding van het geheel kan met de huidige middelen en formatie niet worden ingevuld. In de bijlagen wordt het vervolg traject geschetst met daarbij de professionele inzet. 9.1 Planning werkzaamheden korte termijn 1 week lang door de buurt gaan m.b.t. groen, bestrating, vuil en verkeersborden. 23 t/m 17 maart Gemeente,Orionis, Woongoed Training (begeleiding) geweldloos verzet april Vraagkracht Fotoproject i.s.m. Woongoed en het Wijkteam Dauwendaele april Benaderen en uitnodigen vrijwilligers april SWM Voorbereiden bijeenkomst april SWM Bijeenkomst vrijwilligers, Supportgroep Geweldloos verzet en andere betrokkenen: 1. presenteren resultaten SIG 2. Uitreiking certificaten geweldloos verzet april SWM Vraagkracht 14

3. presentatie fotoproject 4. binden vrijwilligers voor buurt- activiteiten Thematische aanpak: 1. Waar wil jij je voor inzetten? Geweldloos verzet Groenvoorzieningen Speelplaatsen / openbare ruimte Activiteiten /algemeen 2. Wat heb je daarvoor nodig? 3. Gaat dit zelfstandig lukken of is ondersteuning gewenst? 4. Wanneer ben je beschikbaar? Resultaten samenvatten en activiteiten groepen zijn in kaart gebracht en beschikbaar. Magee SWM 30 april SWM 9.2 Planning werkzaamheden lange termijn Het opknappen en vitaliseren van de Edelstenenbuurt Activiteitengroepen samenbrengen, verbreden en begeleiden naar zelfstandigheid: Bijeenkomsten organiseren en activiteitengroepen verder vormgeven Geweldloos verzet; Groenvoorzieningen; Speelplaatsen / openbare ruimte; Activiteiten /algemeen; Per activiteitengroep een werkplan maken: samenwerkingsafspraken, tijdpad, wat moet er gebeuren en wie heb je daarbij nodig Uitvoeren van de eerste activiteiten: indien gewenst ondersteuning/ feedback geven Resultaten onder de aandacht brengen via social media en pers Contact onderhouden met de vrijwilligers: supportgroepen, wijkteam, jeugdhonk, politie, woongoed, gemeente 1 grote algemene buurt activiteit tijdens de burendag: georganiseerd door een werkgroep Resultaten onder de aandacht brengen via social media en pers De opgebouwde werkgroepen borgen en onderbrengen in een bestaande structuur: Een organisatie in de wijk benaderen en voorbereiden op paraplu functie Organisatie begeleiden in ondersteunen van vrijwilligers werkgroepen Feestje om de sprankelende resultaten samen te vieren presentatie nieuwe structuur mei-december mei-juni mei-juni-juli mei-december september november december 2015 Activiteiten die vanuit reguliere inzet door Vraagkracht en SWM kunnen worden gerealiseerd zijn: training (train de trainer) van alle leden van de supportgroep Geweldloos verzet door Vraagkracht; begeleiding vrijwilligers speelplaatsen/openbare ruimte door SWM jongerenwerk; begeleiding vrijwilligers activiteiten/sport door SWM combinatiefunctionaris; behandelen/doorverwijzen zorgvragen door SWM gebiedsteam medewerker; begeleiding supportgroep in acties Geweldloos Verzet door SWM jongerenwerk. 9.3 Overzicht ureninzet SWM Begroot voor project t/m maart 2015 Gemaakt t/m maart 2015 benodigd (procesbegeleiding 8 uur per week voor borging van 1 mei 2015 tot en met december 2015) 528 uur 588 uur 256 uur 15

10. Tenslotte Een groot woord van dank aan alle bewoners van de Edelstenenbuurt die op gastvrije wijze hebben meegewerkt aan de gesprekken en hiermee een waardevolle bijdrage hebben geleverd aan de Sociale Thermometer van de Edelstenenbuurt. De werkwijze van "Samen in Gesprek" heeft waardevolle conversaties opgeleverd met een rijke oogst. Dank aan alle vrijwilligers, de supportgroep Samen in de Edelstenenbuurt, de supportgroep Geweldloos verzet en het wijkteam Dauwendaele en de professionele organisaties. Zonder deze vrijwillige inzet en samenwerking was het onmogelijk geweest om dit project tot uitvoering te brengen. 16

Bijlage 1. Gegevens van medewerkers, organisaties en samenwerkingspartners Aan de uitvoering van het project ''Samen in de Edelstenenbuurt" hebben meegewerkt: Vrijwilligers SWM: Samen in Gesprek: Judith Ista Sophie van de Bliek Elbert van de Berg Rob Bastian Puck Hartman Muriël Valckx Jolanda Zweedijk Marloes Esseling Majorie Coomans inventarisatie gesprekken: Chantal Caljouw Dialooggespreksleider: Leo Kneepkens Afstemmingsoverleg: Jeroen Portier- SWM Harry Siebelink - gemeente Machiel de Vries - Woongoed Wim Braamse - Vraagkracht Trainers: Ron Lubbersen - Samen in Gesprek - Scoop Jeroen Portier - Samen in Gesprek - SWM Wim Braamse - Geweldloos verzet - Vraagkracht Supportgroep Samen in de Edelstenenbuurt: Theo Stam Ferdy Hendriks Percy Telussa Majorie Coomans Rob Verschoor - Indigo Elbert van de Berg - Wijkteam Dauwendaele Jos Wight - jongerenwerk Tessa Sonnemans (tot nov 2014) team brede school Daniel Vermeer - Cityseeds Supportgroep Geweldloos Verzet: 11 buurtbewoners die in deze fase liever anoniem willen blijven Er is samengewerkt met: Porthos Porthos is een samenwerkingsverband van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) en het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) met een loket in de gemeente Middelburg en Vlissingen. In het loket werken de gemeenten samen met Stichting Welzijn Middelburg, Maatschappelijk Werk Walcheren, MEE Zeeland, GGD, Indigo en Bureau Jeugdzorg. Wijkteam Dauwendaele Elk(e) wijk/dorp/kern heeft een wijkteam van vrijwilligers. Dit is het gespreks- en discussieforum voor de wijk, het dorp of de kern. Er is regelmatig overleg met de gemeente. Wijktafel Dauwendaele De wijktafel is het overlegmoment voor de wijk met de gemeente. Behalve bewoners zitten rond de wijktafel de wijkwethouder, de wijkmanager, een agent van het wijkteam, de opbouwwerker van de wijken een aantal raadsleden. De wijkmanager vormt de schakel tussen de gemeentelijke organisatie, de bewoners en externe partijen. Geregeld komen vakspecialisten van de gemeente op de wijktafel om plannen voor de wijk toe te lichten. Indigo Indigo is hét adres voor kortdurende en ondersteunende behandeling voor geestelijke gezondheidsproblemen. Dit heet Basis ggz. Indigo is er voor mensen die hun matige of ernstige psychische problemen willen verminderen of oplossen. Indigo heeft in Zeeland vijf locaties: Goes, Hulst,Middelburg, Terneuzen en Zierikzee. Hier vinden kortdurende en ondersteunende behandelingen plaats. Trainingen en cursussen worden gegeven op meerdere plaatsen in de provincie, zo dicht mogelijk bij de woonplaats van de deelnemers. Middelburg in Dialoog Middelburg in Dialoog is een vrijwilligers initiatief. De Dag van de Dialoog ondersteunt de gemeenschapsvorming en helpt de boel bij elkaar te houden. De visie van Nederland in Dialoog is dat door het voeren van een betekenisvolle dialoog een basis gelegd wordt voor onderling begrip en kansen voor samenwerking ontstaan. Het bottum-up initiatief waarbij mensen met elkaar vaststellen wat zij ervaren, waar ze van dromen en wat ze willen doen in hun directe buurt. 17

Bijlage 2. Verklarende woordenlijst Sociale cohesie: Sociale cohesie duidt op de samenhang in een maatschappij. Door sociologen wordt sociale cohesie ook wel omschreven als 'kleefkracht'. Met onderzoek naar sociale ongelijkheid en identiteit is de vraag hoe samenlevingen bij elkaar blijven één van de kernvragen in de sociologie. Voorzieningen (gebruik, bekendheid, behoefte): Duidt op de beschikbaarheid en bereikbaarheid van het geheel van organisaties, diensten en voorzieningen dat tot doel heeft de samenhang tussen mensen te versterken, de leefbaarheid te vergroten en de participatie te bevorderen. Ook voor deze voorzieningen geldt: Iedereen doet mee en draagt een steentje bij. Vrijwillige inzet: Wat mensen onbezoldigd bijdragen aan de samenleving en nodig hebben aan scholing om hun talenten verder te kunnen ontwikkelen en om zich in te zetten voor de samenleving. WMO: De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is een Nederlandse wet die per 1 januari 2007 is ingevoerd. De wet vormt de basis van het stelsel van Zorg en Welzijn. Dit stelsel bestaat naast de Wmo ook uit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en de Zorgverzekeringswet (Zvw). De wet verplicht de gemeente om burgers keuze te bieden uit hulp in natura of een persoonsgebonden budget, waarmee de zorg of hulp zelf ingekocht kan worden. Daarnaast is er een compensatieplicht, dat wil zeggen de beperkingen (zoals huishoudelijke beperkingen) die iemand ondervindt worden gecompenseerd door voorzieningen aan te bieden. De Wmo omvat: Woningaanpassingen, vervoersvoorzieningen en rolstoelen (voorheen via de WVG); Welzijnsbeleid (voorheen via de Welzijnswet 1994); Huishoudelijke verzorging (voorheen via de AWBZ); Bestrijding van huiselijk geweld; Vrouwenopvang; Zorg voor dak- en thuislozen (Maatschappelijke Opvang); Welzijn Nieuwe Stijl: Welzijn Nieuwe Stijl richt zich op meer overeenstemming tussen gemeenten, instellingen en burgers en op meer professionaliteit en effectiviteit in de aansturing door gemeenten. Acht bakens geven richting in de omslag naar werken volgens Welzijn Nieuwe stijl. Ze bieden zowel de welzijnsorganisaties als de gemeenten houvast. De bakens zijn echter niet van tevoren gedetailleerd uitgewerkt. De verantwoordelijkheid voor de inhoud en de uitwerking ligt immers daar waar de verandering moet plaatsvinden: bij de gemeenten, de welzijnsinstellingen en de professionals. De 8 bakens Welzijn Nieuwe Stijl zijn: 1. Gericht op de vraag achter de vraag; 2. Gebaseerd op de eigen kracht van de burger; 3. Direct er op af; 4. Formeel en informeel in optimale verhouding; 5. Doordachte balans van collectief en individueel; 6. Integraal werken; 7. Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht; 8. Gebaseerd op ruimte voor de professional; 18

Bijlage 3. Vrijwillige inzet In verband met de privacy van betrokken personen zijn de namen in deze rapportage weggelaten. naam onderwerp toelichting Geweldloos verzet Maakt niet uit wat, maar liefst iets sociaals en of educatief Supportgroep Geweldloos verzet Interesse in de cursus geweldloos verzet en wil vrijwilligerswerk in de wijk doen Geweldloos verzet Wil graag informatie over Geweldloos verzet Supportgroep SIG schouw Geweldloos verzet SIG i.s.m. Wijkteam Dauwendaele schouw Geweldloos verzet Supportgroep SIG Geweldloos verzet Jonge en Iets als TOS zien (Thuis Op Straat) en wil hier ook aan meewerken. GV benaderen Vrijwilliger alg Contact met St wijk Dauwendaele, wil meewerken Vrijwilliger alg Willen graag vrijwilligerswerk samen met andere buurtbewoners doen Vrijwilliger alg Info GV Meneer is bereid zijn bijdrage te leveren aan verbetering van de wijk. Het maakt hem niet uit wat het is. Vrijwilliger alg Info GV Meneer wil bijdragen aan de verbetering van de wijk. Maakt hem niet zo veel uit op welke manier dat is. (contact via de mail). Vrijwilliger alg Familieleden hebben mogelijk wel belangstelling voor bijdragen aan de buurt! Vrijwilliger alg Ja, wil wel meewerken en evt. ook moeder en zusje. Vrijwilliger alg Info GV Mevrouw is erg enthousiast als we haar vragen om zelf een bijdrage te leveren aan de buurt. Ze wil dat heel erg graag doen en het maakt haar niet uit wat dat zou zijn. Ze doet met alle plezier mee aan activiteiten. Vrijwilliger alg meedenken Wil meedenken, niet in wijkteam of buurtnetwerk. Organiseert in eigen straat al buurtbarbecue voor ong. 20 gezinnen. Vrijwilliger alg incidenteel Vrijwilliger alg Supportgroep Schouw WG Vrijwilliger alg Supportgroep Vrijwilliger alg Vrijwilliger algemeen Vrijwilliger speel Vrijwilliger speel Ligt er aan wat. Wil enkele keer wel helpen. Zelf al druk met werk en familie & buren Turkoois/Agaath. Doet mee aan City Seats (Streets) als tuinder/ vrijwilliger op vrijdagmorgen. Ontmoeting wel belangrijk Zou wel willen helpen bij wijze van uitzondering Wil informatie over geweldloos verzet, denkt niet dat hij er de persoon voor is. Wil zich wel inzetten als er met vrijwilligers wat ondernomen moet worden Meneer is zeker bereid te helpen met het eventuele bouwen van een speelpleintje. (per post) Is hij bereid mee te helpen aan de aanleg van een speeltuin/grasveld Vrijwilliger speel Vrijwilliger groen Info GV Vrijwilliger groen Info GV rapport Vrijwilliger groen Is bereid mee te werken aan opbouw van een speelplaats of anderen verbeteringen in de wijk. Willen graag meewerken aan initiatieven om op te ruimen > groenvoorzieningen verbeteren. Graag rapport ontvangen en belangstelling voor opzetten netwerk en voor cursussen! Vrijwillig met anderen zwerfvuil opruimen in de wijk Info over het vervolg 19

Bijlage 4. Aankondiging supportgroep Geweldloos verzet Buurtgenoten, Wij zijn een groep bewoners uit de Edelstenenbuurt en maken ons zorgen over de veiligheid van onze kinderen en de leefbaarheid in onze buurt. Samen verzetten wij ons tegen: Drugs en alcoholgebruik, afval en hondenpoep op onze kinderspeelplaatsen, zodat onze kinderen veilig en vrij kunnen spelen. Drugs en alcoholgebruik, afval en hondenpoep onder de poortjes, zodat de buurtbewoners zich vrij en veilig door onze buurt kunnen bewegen. Wij zijn vastbesloten ons te verzetten tegen deze dingen. Daarom spreken we alle bewoners van de Edelstenenbuurt aan om ons daarbij te helpen. Samen zijn we sterk. contact en info via: info@wtdauwendaele.nl edelstenenbuurt@welzijnmiddelburg.nl 20