InfoPlus 02 Uitgave voor leden van het Verbond van Verzekeraars Maart 2012 2014 InfoPlus bevat actuele informatie voor leden van het Verbond van Verzekeraars. InfoPlus is een speciale uitgave die wordt gebruikt om bepaalde informatie extra onder uw aandacht te brengen en verschijnt als de actualiteit daartoe aanleiding geeft. Trendavond 3D printen 3D printen is onvermijdelijk Trendavonden Oog voor innovatie Van een plastic vrijheidsbeeldje tot een gouden sieraad. Van een hamburger tot een stukje chocola. En van een perfect op maat gemeten beenprothese tot auto-onderdelen. Je kunt het zo gek niet bedenken of het komt uit de 3D printer rollen. Te mooi om waar te zijn? Het Verbond organiseerde dinsdag een trendavond en zo n tachtig aanwezigen trokken in ieder geval één gezamenlijke conclusie: 3D printen zorgt voor werk aan de winkel. Tijdens de trendavond stond de impact van 3D printen, inclusief de gevolgen voor verzekeraars, centraal. Natuurlijk is en blijft het lastig om vooraf in te schatten hoe een trend zal uitpakken, maar dat is precies de reden waarom we trendavonden organiseren, aldus Verbondsdirecteur Leo De Boer. Zeker is volgens hem wel dat 3D printen gevolgen kan hebben voor verzekeraars. Bijvoorbeeld voor aansprakelijkheidsen transportverzekeringen, maar ook voor zorgverzekeraars en schadeherstellers. De Boer verwijst in dat kader naar een publicatie van Zürich onder de veelzeggende titel Verzekeringsvalkuilen van 3D printen. Belangrijkste boodschap in dit artikel is dat er geen De trendavond Verzekeraars en de impact van 3D printing was de vierde op rij. Eerder organiseerde het Verbond trendavonden over de deeleconomie (december 2013) en Big Data (september 2013). De allereerste trendavond ging over de trendradar in het TNO-rapport Oog voor innovatie, een rechtstreeks gevolg van het programma VerzekeraarsVersterken. We hebben dat rapport laten maken om meer inzicht te krijgen in de trends die op de sector afkomen. Er staan er meer dan 150 in, dus we kunnen er nog even mee door, aldus Leo De Boer, die voor de aanwezigen nog een nieuwtje in petto had. Binnenkort gaan we het TNO-rapport op onze website als een oog weergeven. Meer dan houd www.verzekeraars.nl in de gaten kan ik er nu niet over zeggen. De eerstvolgende trendavond vindt op 15 mei plaats (zie ook de laatste pagina van deze InfoPlus). De Creator trok veel bekijks
InfoPlus 02 one-size-fits-all dekking kan bestaan voor een 3D print-verzekering en De Boer sluit zich daar graag bij aan. Vrijheidsbeeld Het onderwerp leeft. En niet zo zuinig ook. Opvallend is dat de meningen tijdens de trendavond behoorlijk uiteenlopen. Wij zijn best sceptisch en geloven dat het zo n vaart niet zal lopen. De toepassing zal de eerste jaren vooral voor hobbyisten zijn, zei een van de deelnemers na het buffet met opdracht. Een andere deelnemer is er juist van overtuigd dat 3D printen de toekomst heeft. Moet je je voorstellen wat deze trend voor ons schadeherstel kan betekenen? Ik zie al helemaal voor me dat we auto s op de weg hebben die op de plek van een pechgeval een onderdeel kunnen printen. Ook opvallend is dat er deze trendavond veel vrouwen zijn. Bijna de helft van de aanwezige bezoekers is vrouw, en alle drie de inleiders zijn ook vrouw. Een van de inleiders, Saswitha de Kok van Leapfrog, heeft een printer meegenomen die vanzelfsprekend veel bekijks trekt. De Creator die ik bij me heb, is een klein en toegankelijk model. Hij start al vanaf zo n 1.200 euro en kan met name plastics verwerken. De Kok was net in New York geweest en dus gaf ze de printer opdracht om het Vrijheidsbeeld (van zo n twintig centimeter hoog) te printen. Plastic erin, printer opwarmen en wachten. Lang wachten. De Kok benadrukt dat het zo n tweeënhalf uur duurt voordat het beeldje compleet is. Dat redt de printer helaas die avond niet, maar het resultaat geeft wel een goed beeld. En het ontlokt Leo De Boer tot de grap: Ach, als je chocola en hamburgers kunt printen, wat hebben we dan nog meer nodig? De Boer, die de avond aan elkaar praatte, toonde zich echter ook blij verrast. Er wordt al heel veel meer geprint dan ik tot nu toe had gedacht. 3D printen is onvermijdelijk en ik ben reuzebenieuwd hoe het verder gaat. Gaan goederenstromen anders lopen? Wat verandert er op het terrein van aansprakelijkheid? Je kunt op je klompen aanvoelen dat 3D wat gaat doen, maar hoeveel? Wie het weet, mag het zeggen! Kinderen zijn de toekomst De 3D printers worden steeds kleiner en steeds toegankelijker, ook voor het grote publiek. Het mag op zich geen verrassing heten dat Saswitha de Kok van het bedrijf Leapfrog een groot fan is van 3D printing, maar de cijfers die ze presenteerde spraken ook boekdelen. Het bedrijf Leapfrog is nog maar een paar jaar geleden ontstaan, maar maakt nu al een stormachtige groei door. Het (familie)bedrijf is in het afgelopen jaar met 450 procent gegroeid, terwijl de markt van 3D printers met 166 procent groeide. De teller voor het (geschatte) aantal desktop 3D printers staat nu op 100.000 en verwacht wordt dat bedrijven dit jaar 670 miljoen dollar zullen uitgeven aan de printers en consumenten ruim 230 miljoen. Ik behoor ook tot de stroming die denkt dat consumenten 3D printers gaan kopen. Ze zijn in korte tijd betaalbaar geworden, steeds eenvoudiger te bedienen en het wordt makkelijker om aan files te komen. Katalysator Volgens De Kok ontwaken er dagelijks bedrijven in alle sectoren die het 3D printen ontdekken. Grote spelers als HP en Microsoft zullen dit jaar de markt betreden. Dan kan het hard gaan. Wij merken aan den lijve dat bedrijven nu in razendsnel tempo de toegevoegde waarde van 3D printen ontdekken, in al hun bedrijfsprocessen. In 2015 zullen zeven van de vijftig grootste multinational retailers 3D printers hebben toegevoegd aan hun assortiment. De marktcijfers duiden er op dat 3D printen snel groot zal worden, meent De Kok. Er is een echte katalysator gaande. Modellen worden kleiner en toegankelijker, terwijl anderzijds meer materialen kunnen worden gebruikt. Ikea-schroefje Als voorbeeld uit de dagelijkse praktijk noemt ze Ikea. Het is een geijkt voorbeeld in 3D land. Stel dat je een bed in elkaar aan het zetten bent, en je mist net dat ene schroefje. Ik denk dat het niet al te lang meer duurt voordat je dat schroefje kunt printen. Bij Ikea of misschien wel thuis. Ander voorbeeld betreft de medische industrie. De Kok: Ik kan en mag de details nog niet prijsgeven, omdat de samenwerking nog nieuw is, maar wij werken samen met de Brandwondenstichting aan een onderzoek. Dat zou Saswitha de Kok kunnen betekenen dat wij straks een oor kunnen printen. Of, als iemand zijn hand breekt, een brace op maat kunnen printen. Andere, volgens De Kok voor de hand liggende doelgroepen, zijn: de architectuur, retailers, designers, maar bijvoorbeeld ook het onderwijs: Engeland heeft een wet aangenomen waarin staat dat elke school een 3D printer moet aanschaffen. Wat mij betreft terecht. Je kunt er niet vroeg genoeg mee beginnen: kinderen zijn de toekomst. 2
Do it yourself The DIY revolution starts now. How to make stuff? If you can think it, you can build it. Het eerste plaatje van de presentatie van Marie-Claire van Hessen en Anush Martirossian liet aan duidelijkheid niets te wensen over. Ook deze dames zijn een groot fan van 3D printen, maar namen de aanwezigen (voor een breder kader) eerst even mee naar het populaire fenomeen Do it yourself. Marie-Claire van Hessen (links) en Anush Martirossian Je eigen jam maken en verkopen. Of zelf sieraden maken en verkopen. Het bestaat al. Sterker nog, via Etsy is vorig jaar voor maar liefst 700 miljoen dollar handmade gekocht. Of, wie kent het niet: Instagram. Zelf foto s maken, maar dan zo dat ze er heel professioneel uitzien. Of je eigen boek uitgeven via LuLu.com. Martirossian gelooft heel erg in de do it yourself-mentaliteit die hand over hand toeneemt. We willen niet afhankelijk zijn van anderen en 3D printing valt ook onder dat do it yourself-principe. Het is niet nieuw, benadrukt ze, want de digitale revolutie hebben we eerder ook gezien, in de muziek- en de foto-industrie. De digitalisering leidt er ook toe dat we steeds slimmere apparaten om ons heen verzamelen. waste. Matriossian: Je hoeft als bedrijf geen enorme voorraden meer aan te houden. Pas als iemand iets bij je koopt, produceer je het. De ontwikkeling is ruim dertig jaar geleden al begonnen en ze verwacht dat er in 2025 maar liefst 550 miljard dollar zal worden besteed aan 3D printing. Mede doordat het gebruikersgemak snel toeneemt. Iedereen die kinderen heeft, ziet dat zowat dagelijks. Kinderen denken al veel meer 3D dan wij. Kijk maar eens hoe ze met een ipad omgaan. Dalende schadelast Het do it yourself-principe betekent in haar ogen niet per se dat consumenten thuis en masse 3D printen gaan maken. Ze gaan er echter wel gebruik van maken, bijvoorbeeld via online services (copyshop), of de printer van de buurman. Collega Van Hessen vroeg op haar beurt aan de zaal wie er wel eens wat heeft geprint? Slechts een enkele hand gaat de lucht in, en Van Hessen merkt droog op dat het zomaar het geval zou kunnen zijn. Er zijn bijvoorbeeld al 50.000 kronen en 4.000 protheses geprint. Over de impact voor verzekeraars kon Van Hessen kort zijn. De schadelast daalt. Als dingen kapot gaan, hoef je immers niet het hele ding, maar slechts het kapotte onderdeel te vervangen. Ze raadde verzekeraars wel aan om goed na te denken over de aansprakelijkheid (dat is nog een grijs gebied) en voor het printen het wiel niet zelf uit te vinden. Zoek de juiste partners op en ga samenwerken! Zero waste Belangrijke voordelen van 3D printing, dat ook wel de derde industriële revolutie wordt genoemd, zijn bijvoorbeeld on-demand productie en zero Als een kapot onderdeel niet meer uit China hoeft te komen, zodat het productieproces gewoon kan doorgaan, betekent dat tijdwinst en minder bedrijfs- en gevolgschade. 3
InfoPlus 02 Aan tafel! De borden staan op tafel en de printer staat te stampen. Eén van de vrouwen aan mijn tafel gaat even kijken. Een man naast me zegt: Hij is niet zo groot, hè? Ik had m veel groter verwacht. Ik ook, zegt zijn buurman. Grappig toch dat je een hamburger kunt printen. Ik weet alleen niet of ik er mijn tanden in zou zetten. Hij lacht. Dat 3D printen zet de hele wereld op zijn kop. Na het luisteren naar de diverse inleidingen is het tijd voor een opdracht. Aan een stuk of tien tafels wordt gegeten en tegelijkertijd nagedacht over drie vragen: hoe ziet u de toekomst van het 3D printen? Wat is de impact voor verzekeraars? En welke rol moeten verzekeraars en het Verbond vervullen. Mijn tafel begint verdeeld. Stel je voor dat je je arm verliest en er kan een nieuwe worden geprint. Cool, toch? Ik vind het wel een mooi idee. Dokter Bibber Ik ben er nog niet van overtuigd hoor, dat je zo een arm kunt printen. Ik wil dat eerst wel een paar keer zien. Een van de vrouwen concludeert dat we het eens zijn over vraag 1. Dat wordt dus c (3D printen zal binnen tien jaar onze maatschappij veranderen)?. Ik denk dat het veel sneller gaat dan tien jaar. Over vijf jaar is het heel normaal, antwoordt een andere vrouw. Waarop mijn buurman weer reageert: Mijn vrouw werkt in de medische wereld. Zij heeft me er jaren geleden al over verteld, over het printen van botjes en zo. Zijn buurman lacht: Een soort dokter Bibber. De tafelgenoten zijn het eens. We scherpen de stelling aan en maken er vijf in plaats van tien jaar aan. Aansprakelijkheid Over naar opdracht 2, die hardop wordt voorgelezen: Hoe schat u de impact van 3D printen in op (medische) aansprakelijkheidsverzekaars? Pfft, zegt de eerste. Die aansprakelijkheid wordt verlegd, dat lijkt me duidelijk. Een aansprakelijkheidsdekking blijft nodig, maar wel op een andere manier. Ja maar hoe dan?, vraagt een van de vrouwen. Als je je ontwerp deelt met een ander, ben jij dan aansprakelijk als het fout gaat? De vraag rijst al snel of we het wel willen verzekeren. Goede vraag, reageert een van de vrouwen. Het roept in ieder geval veel vragen op. Het lijkt me lastig om het risico te duiden. Haar buurvrouw reageert. Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen handelen. Misschien moeten we ons afvragen of er wel zoveel verandert? De diverse actoren zullen straks anders zijn. Dat moeten we in kaart brengen. We hebben straks te maken met iemand die ontwerpt, maakt, verkoopt en gebruikt. Dat is toch niet veel anders dan nu? Een hond printen Een van de mannen heeft aandachtig naar zijn bord zitten staren en zegt dan plompverloren: Het gaat er bij mij nog niet in hoor. Een hond printen. Ik zie het echt nog niet voor me. De tijd dringt, dus stappen de tafelgenoten snel over naar de laatste opdracht, de rol van verzekeraars en het Verbond. Bij de eerste komen al snel de beleggingen in beeld. Het 3D printen heeft ook gevolgen voor onze beleggingen. Als iedereen straks alles thuis print, hoeven wij niet meer in T&T te beleggen, om maar wat te noemen. Misschien kunnen we onze beleggingsportefeuille alvast wat anders in gaan richten? De anderen knikken instemmend. Laatste punt: de rol van het Verbond? Kennis brengen, net zoals ze dat met deze trendavond doen. De grootste voorstander van 3D printing neemt het laatste woord: Lijkt mij ook. Het Verbond verbindt. 4
Intussen aan de andere tafels Aan de ene tafel vindt een verwoede discussie plaats, omdat de meningen flink uiteen lopen, terwijl er aan een andere tafel vooral veel instemmend wordt geknikt. Een bloemlezing van reacties op de drie opdrachten (toekomst 3D printen, impact voor verzekeraars, rol verzekeraars): Toekomst: De vraag of 3D printen binnen tien jaar onze maatschappij zal veranderen, klopt niet. De maatschappij is al aan het veranderen en het 3D printen zal toenemen. 3D printen zal vermoedelijk wel toenemen, maar de mate waarin? Veel toepassingen zijn nu niet denkbaar, vergelijk het maar met de computer thuis of je mobiel. Eerst konden we alleen bellen, nu doen we er alles mee. Samengevat: we weten het nu nog niet! Wij kwamen op de term Duurzame wegwerpmaatschappij. Met 3D printing kunnen we makkelijk materialen recyclen. Als je puberdochter na een week het hoesje van haar mobiel zat is, gooit ze m in de printer en print ze toch gewoon een nieuwe. Het gaat wat doen, maar hoe en in welke mate? Geen idee. Thuis printen? Of op lokatie? Hangt ook af van de beschikbare materialen. De consument zal maar heel spaarzaam gaan printen. Impact voor verzekeraars: 3D printing biedt mooie mogelijkheden voor bijvoorbeeld het schadeherstel. We moeten op een nieuwe manier naar aansprakelijkheid leren kijken: hoe kun je controleren wie wat op internet heeft gezet? Aansprakelijkheid wordt een groeimarkt, want we krijgen met een nieuwe werkelijkheid te maken. Over schadeherstel gesproken. Ik kom uit de brandhoek en zie echt niet zo één, twee, drie een afgebrand bedrijf weer geprint worden. De aansprakelijkheid gaat voor discussie zorgen. Geen twijfel mogelijk. Wie is er aansprakelijk als het mis gaat? De ontwikkelaar? De gebruiker? De printerfabrikant? De materialenfabrikant? Zeg het maar! Er gaat een hoop veranderen, maar voor verzekeraars verandert er niet zoveel. Rol verzekeraars: Verzekeraars moeten nu niet meteen een keurmerk gaan ontwikkelen. Laten we ons primair bezighouden met verzekeren. Misschien is het wel een leuk juridisch issue: hoe zit het met de productaansprakelijkheid? Het is helemaal aan verzekeraars zelf om te bepalen wat ze hiermee gaan doen. Rol van het Verbond Alle aanwezigen zagen een rol voor het Verbond. De een zocht die wat meer in de facilitaire hoek, terwijl een ander een nieuwe poot aan de stam voorziet: naast het Centrum voor Verzekeringsstatistiek zou het Verbond een Centrum voor Verzekeringsdata kunnen instellen. De diverse rollen kort op een rij zijn: Faciliteren Lobbyen voor wet- en regelgeving Verzamelen van data en gevolgen risicomodellen in kaart brengen Productontwikkeling Certificering Meekijken, monitoren, ontwikkeling in de gaten houden. Onder de aandacht brengen en als een katalysator fungeren. De volgende trendavond die op het programma staat, gaat over Intieme Technologie. Sprekers van het Rathenau-instituut laten hun licht schijnen over de invloed van technologie op het menselijk lichaam. Nadruk zal liggen op het feit dat de technologische ontwikkelingen elkaar versterken, waardoor alles veel sneller gaat dan in het verleden. Rathenau noemt dat zelf de NBIC-convergentie. Meer weten? Kom op 15 mei naar het Verbond voor de al weer vijfde trendavond. Samenstelling en productie: afdeling Dienstverlening & Informatie Fotografie: Geert Gunneweg Voor meer informatie over de inhoud van deze InfoPlus: Annemieke Keppel, telefoon: 070 3338624, e-mail: a.keppel@verzekeraars.nl 5