SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: TSO Graad: Derde graad Jaar: eerste en tweede leerjaar Studiegebied: Fotografie FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s): Fotografie Vak(ken): KV Fotografie 12 lt/w Vakkencode: IT-g Leerplannummer: 2002/251 (vervangt 99022(h)) Nummer Inspectie: 2002/61//1/L/SG/1/III/ /D/
TSO - 3 de graad - Fotografie 1 INHOUD Beginsituatie...3 Algemene doelstellingen...4 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...5 Pedagogisch-didactische wenken en timing...19 Minimale materiële vereisten...22 Evaluatie...23 Bibliografie...24
TSO - 3 de graad - Fotografie 2 VISIE De richting "fotografie" draagt in belangrijke mate bij tot de ontwikkeling van de totale persoonlijkheid. Zij leidt de leerling op via de eigen vormingswaarde van de artistieke en de theoretische vakken. De opleiding bestaat uit een kennismaking met de wereld van de kunsten in het algemeen en het medium Fotografie in het bijzonder. Gezien de spontane interesse van de cursist is de ontvankelijkheid groot. De artistieke intelligentie krijgt een kans om zich te ontwikkelen, de belangstelling voor de algemeen vormende inhouden wordt gestimuleerd. Tijdens de polyvalente vorming krijgen de leerlingen tijd en ruimte om hun mogelijkheden en interesses te ontdekken en te ontplooien op het gebied van de fotografische expressie en te oriënteren binnen het beeldend domein. leerlingen die de richting "Fotografie" kiezen moeten zich ervan bewust zijn dat het verwerven van de beeldtaal (in wisselwerking met de algemene en technische vorming) zelfwerkzaamheid, studiemethode, organisatie en inzet vraagt. Het onderhouden van de algemene vorming en de opvolging van de technische evoluties moeten een natuurlijke ingesteldheid worden! De richting vormt de leerling tot fotograaf en biedt haar/hem een basis om in te spelen op de diverse specialiteiten waartoe de opleiding kan leiden.
TSO - 3 de graad - Fotografie 3 BEGINSITUATIE De basiskennis en -vaardigheden van de in een 3 de graad, optie Fotografie, instromende leerlingen kan sterk verschillen. Leerlingen die een 2 de graad in dezelfde optie succesvol afwerkten beschikken over een vrij brede basis terwijl een andere groep nieuwkomers (leerlingen die instromen vanuit diverse opties TSO-II of vanuit het ASO-II) nauwelijks voorkennis heeft. Het 1 ste jaar van de 3 de graad moet daarom ingezet worden met een herhalingscursus fotografie (inhouden en vaardigheden uit de 2 de graad). De leerlingen beschikken over de minimale manuele vaardigheden om om te gaan met materiaal, materieel en technieken, eigen aan het vak van fotograaf. Naast interesse in de technische aspecten van de fotografie en de voortdurende evolutie ervan, zijn zij gemotiveerd om de wetenschappelijke processen die aan de basis liggen van het ontstaan van een fotografisch beeld te begrijpen en toe te passen. De leerlingen hebben, naast interesse voor het medium fotografie een zeker esthetisch aanvoelen en zin voor creativiteit.
TSO - 3 de graad - Fotografie 4 ALGEMENE DOELSTELLINGEN De leerling wordt gevormd tot fotograaf en is in staat zelfstandig een technisch en esthetisch waardevol product af te leveren. Hij kan een kwalitatief fotografisch beeld realiseren, gaande van de opname tot en met de presentatie en daarbij een gemotiveerde keuze maken uit de diverse ter beschikking staande technieken en middelen. (algemeen) onderkent het belang van een brede culturele en maatschappelijke achtergrond; is bereid zich permanent bij te scholen en blijft nieuwsgierig naar nieuwe technologische evoluties; is bereid tot samenwerking en is sociaal vaardig; blijft werken aan het verder ontwikkelen van zijn creativiteit en kunstzinnige inzichten; is positief kritisch ingesteld t.o.v. eigen werk en dat van anderen; heeft zin voor afwerking, oog voor detail, precisie, geduld,... (KV Fotografie - subvak Technologie) (3+3) kan de taal van de fotografie toepassen en heeft inzicht in de werking en de opbouw van het fototoestel en vakgebonden apparatuur; kent de terminologie in verband met het medium fotografie, inclusief randapparatuur. heeft inzicht in de specifieke eigenschappen van bedrijfsorganisatie en -beleid binnen het vakgebied van de fotograaf: heeft inzicht in de verhoudingen prijs en kwaliteit van divers fotografisch materiaal en materieel en kan een beperkte prijsberekening uitwerken. (KV Fotografie - subvak Labo Foto / Film) (4+6) heeft inzicht in de zwart-wit-fotografie en kan opname-, ontwikkel- en afdruktechnieken toepassen; heeft inzicht in de kleurenfotografie en kan opname-, ontwikkel- en afdruktechnieken toepassen; heeft inzicht in de soorten film en hun specifieke verwerkingsprocessen; heeft inzicht in de basisprincipes voor het opnemen en verwerken van digitale beelden en kan ze toepassen in eigen werk; kan digitale beelden in een fotobewerkingsprogramma doelgericht verwerken en/of manipuleren; kent de basisprincipes van densitometrie en sensitometrie. (KV Fotografie subvak Vormgeving) (4+2) kent de basisprincipes van de beeldtaal; kent de basispricipes en de terminologie van compostie; kent de beeldende middelen en kan ze toepassen in specifieke fotografische opdrachten. (KV Fotografie - subvak Toegepaste Esthetica) (1+1) heeft inzicht in het ontstaan en de ontwikkeling van het medium fotografie; kan stijlen, stromingen en genres in de fotografie herkennen en bespreken. vakoverschrijdende eindtermen (VOET). Daarnaast levert de leraar (ook diegene van het vak dat in dit leerplan aan bod komt) mede zijn bijdrage tot de realisatie van de vakoverschrijdende eindtermen (VOET). Vakoverschrijdende eindtermen zijn minimumdoelen die niet specifiek behoren tot een vakgebied, maar onder meer door middel van meerdere vakken of onderwijsprojecten kunnen worden gerealiseerd. Zij zijn in eerste instantie een opdracht voor het hele schoolteam. Om uit te maken hoe alle vakoverschrijdende eindtermen op schoolniveau kunnen gerealiseerd worden, zijn afspraken nodig tussen de collega s van alle vakken. Het is aangewezen om deze afspraken formeel vast te leggen. In sommige vakken kunnen bepaalde VOET uitdrukkelijker aan de orde komen dan in andere. Leerplannen kunnen dan ook verwijzingen naar VOET bevatten als de binding tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET evident is. Indien de vakgroep nog andere VOET realiseerbaar acht binnen een vak, wordt dit vastgelegd in een verslag waarin zowel de visie en de planning zijn opgenomen. Bij de aanvang van het schooljaar maakt de leraar een oordeelkundige keuze van de leerinhouden waarmee hij de vakgebonden en vakoverschrijdende doelstellingen wil realiseren (bij voorkeur na overleg met de vakgroep) en stelt een jaar(vorderings)plan op waarin hij de leerstof op een evenwichtige wijze verdeelt over het beschikbare aantal lestijden.
TSO - 3 de graad - Fotografie 5 / SUBVAK TECHNOLOGIE 1 ste leerjaar: 3 lestijden/week, 2 de leerjaar: 3 lestijden/week (u) = uitbreidingsdoelstelling apparatuur 1 kan de basisterminologie betreffende het fototoestel gebruiken. 1 terminologie fototoestel toebehoren producten technieken 2 kent de cameratypen en kan ze in praktische oefeningen gebruiken. 2 cameratypen evolutie en situering zoekercamera éénogige spiegelreflexcamera tweeogige spiegelreflexcamera technische camera formaten typische objectieven 3 kan een fototoestel en de toebehoren hanteren. 3 fototoestel toebehoren producten technieken... 4 kan de werking en functie(s) van fotografische objectieven. 4 objectieven objectieftypen lenzen (enkelvoudige) brandpuntsafstand (i.f.v. negatiefformaat) beeldhoek lichtsterkte scherpstelling scherptediepte perspectief
TSO - 3 de graad - Fotografie 6 5 kan werken met het diafragma. 5 diafragma functie(s) diafragmawaarden scherptediepte 6 kan werken met de sluiter. 6 sluiter functie(s) sluitertypen sluitertijden 7 kan de relatie tussen sluiter en diafragma verklaren en doelgericht toepassen. 7 belichtingsdosis 8 kan een lichtmeting uitvoeren. 8 basis lichtmeting met de camera met externe lichtmeter methodes voor lichtmeting o.a.: - belichtingsdosis, gereflecteerd licht, opvallend licht,... 9 kan een lichtmeting, met correctie, toepassen volgens specifieke onderwerpsituaties. 9 specifieke lichtmeting zonemeting tweepuntsmeting automatisch en manueel 10 kent de basisfilters voor zwart/wit- fotografie. 10 filters soorten functies eigenschappen gebruik calculatie 11 heeft inzicht in de vaste kosten en investeringen, nodig voor het opstarten en runnen van een eigen zaak. 12 kent de verschillende produktgroepen die in de fotohandel worden aangeboden en is in staat ze aan te kopen en te verkopen. 11 kosten vaste kosten (energie, personeel, belastingen en taksen, publiciteit, vervoer, boekhouding,...) investeringen (studioinrichting, reportagemateriaal, digitale fotografie en verwerking, winkelinrichting,...) 12 producten fotomateriaal en materieel fotofinishing en labo s
TSO - 3 de graad - Fotografie 7 13 weet welke de belangrijkste invoerders, leveranciers en aankoopgroeperingen in de fotobranche zijn en kan er een verantwoorde keuze uit maken. (u) 14 kan een verrekening winst en lasten maken voor de basisproducten binnen de fotografie. 15 kent de winstmarges en de prijszetting, gangbaar in de verschillende onderdelen van de fotografie en kan ze toepassen voor beperkte praktische opdrachten (bv. opstellen van een offerte, prijscalculatie voor filmontwikkeling en -afdruk,...). kleuren- en lichtleer video telefonie en toebehoren computermateriaal en materieel randproducten 13 verkoopsstruct(u)ur(en) in de fotobranche (u) leveranciers fotografie en video finishinglabo s leveranciers diversen (GSM-providers, kartonnage,...) aankoopgroeperingen groothandelaars 14 kostenberekening en nacalculatie toevoeging BTW BTW of winst uit een verkoopprijs halen winstberekening vanuit de verkoopprijs en/of de aankoopprijs (in relatie met kortingen) heffingen (bv. milieu,...) 15 winstmarge specifiek per genre (portret, reportage, architectuur, materie,...) verkoop foto/video fotofinishing herstellingen tweedehands 16 weet welke de eigenschappen zijn van licht. 16 eigenschappen van licht samenstelling spectrum 17 kent de hoofdkleuren en de complementaire kleuren. 17 kleuren RGB CMYK 18 kent de basis van de kleurenleer. 18 kleurenleer samenstelling van licht spectrum
TSO - 3 de graad - Fotografie 8 kleurencirkel optische kleurenmenging additieve menging subtractieve menging kleurentemperatuur 19 kan werken met verschillende lichtbronnen. 19 lichtbronnen dag- en kunstlicht fotolampen halogeen flits menglicht SUBVAK LABO FOTO / FILM 1 ste leerjaar: 4 lestijden/week, 2 de leerjaar: 6 lestijden/week (u) = uitbreidingsdoelstelling 20 weet welke de eigenschappen zijn van licht in functie van fotografisch werk. zwart-wit-fotografie 20 eigenschappen van licht samenstelling spectrum 21 weet welke de soorten zwart-wit film er zijn. 21 soorten film negatief / positief filmgevoeligheid filmgevoeligheid en opnamesituatie korrel formaten aanbod op de markt 22 kan een zwart/wit- negatief correct belichten, gebruikmakend van het aanwezige licht. 22 belichting lichtdosis lichtcontrast
TSO - 3 de graad - Fotografie 9 onderwerpcontrast lichtmeting 23 kan een zwart/wit- opname zelfstandig realiseren. 23 opname brandpuntsafstand sluitertijdinstelling (bv. bevriezen van beweging) diafragmainstelling scherptediepte (camerastandpunt - brandpuntsafstand - onderwerpafstand - als creatief middel) dragerkeuze (emulsie - gevoeligheid - formaten) 24 kent de basisbenodigdheden voor negatiefontwikkeling. 24 negatiefontwikkeling (zw/w) materiaal materieel chemicaliën (ontwikkelaar, stopbad, fixeer, spoeling) terminologie 25 kent de basisbenodigdheden voor negatiefafdruk. 25 negatiefafdruk (zw/w) chemicaliën (ontwikkelaar, stopbad, fixeer, spoeling) vergroter (onderdelen en basisbenodigdheden) materiaal materieel terminologie 26 25.1 kan een zwart/wit- negatief afdrukken. 25.2 kan een verfijnde zwart/wit-afdruk maken op verschillende formaten. 27 kan een zwart/wit- afdruk retoucheren en op éénvormige en f ti l ij t 26 negatiefafdruk (zw/w) baden aanmaak chemicaliën opbouw papier proefstrook contactafdruk vergroten afdruktechnieken (basis) papieren: barietpapier, RC-papier,... contraststuring vergrotingstechniek nabehandeling kleurnegatief op zwart/wit-papier 27 retouche en presentatie
TSO - 3 de graad - Fotografie 10 functionele wijze presenteren. retouche voorkomen uitstippen presenteren 28 kan een zwart/wit- opname realiseren, gebruikmakend van diverse filmsoorten 29 kan een film belichten en ontwikkelen in functie van het onderwerpscontrast. kleurenfotografie 28 filmsoorten panchromatische film infraroodfilm 29 onderwerpscontrast lichtmeting belichtingstechnieken ontwikkelcorrectie 30 kent de verschillende soorten kleurenfilm. 30 soorten kleurenfilm opbouw van de kleurenfilms negatief en positief emulsies: daglicht en kunstlicht diafilm direct-klaar-fotografie filmkeuze volgens lichtomstandigheden, -bronnen,... 31 weet hoe een kleurennegatief ontwikkeld wordt. 31 kleurenontwikkeling opbouw van een kleurenfilm principe van het ontwikkelproces 32 kent afdrukmateriaal en materieel voor kleurafdruk. 32 afdruk kleurenfoto s papiersoorten ontwikkelproces en -principe vergroter en onderdelen kleurendoorloopmachine gebruikte chemicaliën kleurmengsystemen 33 32.1 kan een kleurennegatief afdrukken. 32.2 kan een verfijnde kleurafdruk maken op verschillende formaten. 33 kleurenafdruk aanmaken chemicaliën materiaal en materieel hanteren proefstroken kleur visueel beoordelen
TSO - 3 de graad - Fotografie 11 digitale fotografie 34 kent de basisprincipes voor beeldverwerking via een computersysteem. correctiefilters kleurencorrecties zwart/wit-negatief afdrukken op kleurpapier papierkeuze kleurvervreemding positief en negatief afdrukken meest gangbare afdrukprocédés 34 basis digitaal werken bits en bytes resolutie pixels en lineatuur compressie en bestanden hardware software terminologie 35 weet hoe een bestaand beeld te digitaliseren. 35 digitaliseren camera en bediening scanner en scannen van bestaande beelden scanprogrammatuur 36 weet hoe de vaktypische hardware werkt. 36 hardware terminologie digitale fotocamera computertypes (harde schijf, RAM, Mhz, systemen,...) schermen (formaten, callibratie,...) scanners types digitale fototoestellen recente opslagsystemen diverse randapparatuur 37 weet hoe de belangrijke menu s, vensters, gereedschappen en commando s van een fotobewerkingsprogramma functioneren en kan ze doelgericht beperkt toepassen. 37 in een up-to-date fotobewerkingsprogramma diverse menubalken commando s submenu s en hun specifieke mogelijkheden gereedschapspaletten
TSO - 3 de graad - Fotografie 12 38 kan een fotobewerkingsprogramma inzetten voor de bewerking, verwerking en manipulatie van beelden. 39 begrijpt dat hij op de hoogte moet blijven van de technische evoluties binnen zijn vakgebied. sensitometrie en densitometrie sub-paletten vensters toepassingsmogelijkheden werkvolgorde onderlinge verbanden, overlappingen,... terminologie 38 toepassing 39 evolutie tentoonstellingen bezoeken vakbeurzen bezoeken aanleggen documentatiedossier onderzoekende en experimenteel gerichte instelling 40 kent de basisbegrippen van de sensitometrie en densitometrie. 40 sensitometrie en densitometrie Schwarzschildeffect belichtingsomvang belichtingsspeelruimte gevoeligheidsbepaling (ASA, DIN, ISO) tekenen en interpreteren van een karakteristieke curve SUBVAK VORMGEVING 1 ste leerjaar: 4 lestijden/week, 2 de leerjaar: 2 lestijden/week (u) = uitbreidingsdoelstelling 41 verwerft inzicht in de basisprincipes en -regels van compositie. 41 compositie (zie verder, beeldende middelen) 42 kan het beeldend middel kleur toepassen in opdrachten. 42 kleur psychologie
TSO - 3 de graad - Fotografie 13 systemen menging toon, helderheid, contrast 43 kan het beeldend middel licht toepassen in opdrachten. 43 licht licht en schaduw reflectie lichtbronnen licht en object 44 kan het beeldend middel vorm toepassen in opdrachten. 44 vorm stijl stileren meetkundige vormen twee- en driedimensionale vorm vervormingen impressief, expressief, symboliek 45 kan het beeldend middel ruimte toepassen in opdrachten. 45 ruimte begrip twee- en driedimensionale ruimte ruimte door kleur ruimte door beweging perspectivische ruimte dubbelzinnige ruimte, relatieve ruimte 46 kan het beeldend middel richting toepassen in opdrachten. 46 richting gerichte vormen richtingen in de kleur richtingen van de lijn leesbaarheid van het beeld bladrichting 47 kan het beeldend middel beweging toepassen in opdrachten. 47 beweging evolutie van een vorm 48 kan het beeldend middel afstand toepassen in opdrachten. 48 afstand afstand en ruimte 49 kan de beeldende middelen materie en textuur toepassen in opdrachten. 49 materie, textuur als oppervlak (de vorm) als kleurdrager
TSO - 3 de graad - Fotografie 14 als voorstelling als richting 50 kan het beeldend middel contrast toepassen in opdrachten. 50 contrast licht schaduw, horizontaal/vertikaal, statisch/dynamisch, object/subject... kleurcontrast vormcontrast ideëel of inhoudelijk contrast 51 kan de beeldende middelen evenwicht en harmonie toepassen in opdrachten. 51 evenwicht, harmonie stabiel of labiel evenwicht belang van plaats, grootte, afstand, aantal, kleur, vorm,... mathematisch aspect (Gulden Snede, Vasarely,...) 52 kan het beeldend middel ritme toepassen in opdrachten. 52 ritme situering tijd, ruimte en beweging statisch en dynamisch aspect belang van grootte, dikte, kleur, waarde, richting, plaats 53 kan een foto realiseren, rekening houdend met compositorische aspecten. 54 kent de basisprincipes van compositie in relatie met de portretfotografie. 55 kent de basisprincipes van compositie in relatie met de reportagefotografie. 53 compositie van een fotografisch beeld toepassing van de principes zoals hoger beschreven 54 compositie, beeldopbouw in de portretfotografie houding uitdrukking relatie fotograaf en onderwerp verlichting camerastandpunt beeldformaat negatiefformaat scherpstelling (algemeen, selectief,...) achtergrond kleurencombinaties grijswaarden 55 compositie en reportagefotografie relatie fotograaf en onderwerp (engagement en visie) verlichting camerastandpunt
TSO - 3 de graad - Fotografie 15 56 kent de basisprincipes van compositie in relatie met de object- en materiefotografie. 57 kent de basisprincipes van compositie in relatie met de architectuuren interieurfotografie. 58 weet hoe hij het nieuwe kan ontdekken en kan de beeldende middelen onderzoeken en bestuderen. (u) beeldformaat negatiefformaat scherpstelling (algemeen, selectief,...) omgeving kleurencombinaties grijswaarden 56 compositie en object- en interieurfotografie relatie fotograaf en onderwerp verlichting camerastandpunt beeld en negatiefformaat scherpstelling (algemeen, selectief,...) omgeving kleurencombinaties grijswaarden 57 compositie en architectuurfotografie relatie fotograaf en onderwerp (engagement en visie) verlichting sfeer camerastandpunt beeldformaat negatiefformaat scherpstelling (algemeen, selectief,...) omgeving kleurencombinaties grijswaarden 58 ontdekken onderzoek experiment interpretatie
TSO - 3 de graad - Fotografie 16 SUBVAK TOEGEPASTE ESTHETICA 1 ste leerjaar: 1 lestijd/week, 2 de leerjaar: 1 lestijd/week (u) = uitbreidingsdoelstelling 59 kent het ontstaan van de fotografie en de voornaamste fotochemische procédés. 60 ontdekt werk van de hedendaagse en oude meesters in de fotografie en is op de hoogte van hedendaagse tendensen. 59 ontstaan en procédés Daguerrotypie carte-de-visite collodiumprocédé kalotypie gelatine zilverproces uitvinders: Niépce, Daguerre, Talbot,... 60 grote fotografen en tendensen oude meesters hedendaagse meesters actuele fotografie 61 kent verschillende genres in de fotografie 61 genres portret landschap reportage materie architectuur mode reclame 62 kan de genres in de portretfotografie beschrijven. 62 genres objectief portret subjectief portret pasfoto groepsfoto dubbelportret close-up-portret portret ten voeten uit portret met nadruk op houding portret in betekenisvolle omgeving modebeeld,...
TSO - 3 de graad - Fotografie 17 63 kan een portret situeren in zijn maatschappelijke, socio-culturele en historische context. mens, dier... 63 situering relatie beeldende kunst en fotografie evoluties in de fotografie tendensen 64 kan de verschillende genres in de reportagefotografie beschrijven. 64 genres journalistiek documentair reis- en natuurfotografie sport didactisch evenementen industrieel familiaal (huwelijk, doop,...) landschap 65 kan een reportage situeren in zijn maatschappelijke, socio-culturele en historische context. 66 kent de verschillende genres in de object- en materiefotografie 66 genres stilleven product creatief reproductie 67 kan de object- en materiefotografie situeren in zijn maatschappelijke, socio-culturele en historische context. 68 kan de architectuur- en interieurfotografie situeren in zijn maatschappelijke, socio-culturele en historische context. 69 kent de basisprincipes van compositie in relatie met de architectuuren interieurfotografie. 65 situering relatie beeldende kunst en fotografie evoluties in de fotografie tendensen 67 situering relatie beeldende kunst en fotografie evoluties in de fotografie tendensen 68 situering evoluties in de architectuur tendensen 69 compositie en architectuurfotografie relatie fotograaf en onderwerp (engagement en visie) verlichting
TSO - 3 de graad - Fotografie 18 70 kan de beeldende middelen in verschillende disciplines, kunstwerken, de visuele wereld, het dagelijkse leven en andere kunsttakken plaatsen en beschrijven. (u) 71 kan zich documenteren via raadpleging van diverse informatiebronnen. 72 kan stijlkenmerken in eigen fotografisch werk verwerken en beschrijven. sfeer camerastandpunt beeldformaat negatiefformaat scherpstelling (algemeen, selectief,...) omgeving kleurencombinaties grijswaarden 70 plaatsen en beschrijven in kunstwerken in de maatschappij in eigen omgeving in eigen werk 71 documentatie- en informatieverwerving kranten tijdschriften (vaktijdschriften binnen de gekozen specialiteit) kunstuitgaven, vakliteratuur internet, ICT 72 zie vorige interpretatie naar eigen realisaties experimenteren
TSO - 3 de graad - Fotografie 19 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING Een leerplan is geen handboek maar een leidraad. Leerplandoelstellingen De realisatie ervan kan door middel van een theoretische en/of praktische benadering worden bereikt. In de jaarplannen worden ze over de graad gespreid. Zij zijn een nadere differentiatie van de einddoelstellingen en vormen een schakel tussen de algemenere einddoelstelling en de concreet observeerbare lesdoelen. Leerinhouden Alle aspecten van het vakgebied komen er aan bod. Leerinhouden zijn een verduidelijking en aanvulling van leerplandoelstellingen en beschrijven er in feite de diepte en de breedte van. Lesdoelstellingen Bij de opstelling van lesdoelstellingen gaat de leerkracht uit van de leerplandoelstellingen en de leerinhouden. Per les geeft de leraar de beoogde lesdoelen aan als inleiding van de lesvoorbereiding. De keuze en de volgorde van de lesdoelstellingen en de daaraan gekoppelde leerinhouden, didactische middelen en opdrachten zijn niet bindend. Wel moet de moeilijkheidsgraad in de loop van de opleiding verhogen. Bij het bepalen van een lesonderwerp waarbij enerzijds een technisch en anderzijds een creatief en inzichtelijk doel betrokken is kan een keuze worden gemaakt uit een samenhang van verscheidene problemen (langs inductieve of deductieve weg). Didactische aanpak De lesgever tracht van zijn les een afgerond geheel te maken, opgebouwd rond lesfases (herhalen, sensibiliseren, probleemstelling, aanbreng van nieuwe kennis, evaluatie,...). Hij verliest daarbij nooit uit het oog dat het leer- en/of productieproces, eerder dan het product zelf, centraal staat. De leerkracht legt gedurende de begeleiding onder meer de nadruk op: de verantwoorde keuze van materiaal en materieel, een efficiënte werkorganisatie, geregelde zelfevaluatie, precisie, orde en veiligheid. Het is aangewezen de leerling geregeld te toetsen op zijn opgedane kennis en gemaakte vorderingen (dit volgens vooraf vastgelegde evaluatiecriteria). Theoretische sessies worden ingelast naargelang de behoeften van de leerlingen en bij voorkeur inspelend op de actualiteit. Bezoeken bij kunstenaars, aan toonstellingen en aan bedrijven zijn een nuttige aanvulling van de theoretische en praktische lessen. Bij elke opdracht zorgt de leraar ervoor dat: de leerling kennismaakt maakt met iets nieuws, zowel op het vlak van de techniek, de inhoud als van de vorm = kennismaking; de leerling ertoe wordt aangezet om te onderzoeken, studeren, begrijpen en oefenen = studie; de leerling nieuwe middelen om zijn opdracht te realiseren ontdekt en toepast = toepassing. Belangrijk is dat de opdrachten en bevragend karakter hebben. De leerstofafbakening is geen strak schema maar laat ruimte voor een dynamische en creatieve aanpak door de leraar. Aanvangsniveau In de 3 de graad gaat men ervan uit dat het aanvangsniveau niet voor alle leerlingen gelijk is. Sommige leerlingen kunnen vooraf al ervaring hebben opgedaan met de fotografie, andere niet. Herhaling van een aantal basisprincipes en -vaardigheden is bijgevolg nodig. Binnenklasdifferentiatie zal nodig zijn gedurende een eerste periode in het 1 ste jaar van de 3 de graad teneinde alle leerlingen op een acceptabel en vergelijkbaar niveau te brengen. Administratie In een jaarplanning geeft de leerkracht aan hoe hij de leerinhouden zal verdelen over de ervoor voorziene lestijden. Regelmatig gaat hij na of alle geplande inhouden binnen de voorziene tijd gerealiseerd worden. Dergelijk jaarplan is geen strak keurslijf, eventuele tussentijdse correcties en aanpassingen blijven mogelijk.
TSO - 3 de graad - Fotografie 20 De leerkracht houdt een agenda bij waarin de te behandelen opdrachten en inhouden per lesdag vermeld zijn. In een evaluatieschrift noteert hij naast de vorderingen van elke cursist de eventuele tekorten en de eventuele remediëring. In een werkmap bewaart hij zijn cursussen, verwijzingen naar en/of voorbeelden van didactisch materiaal, een beschrijving en timing van de gegeven opdrachten en een tijdsindeling per vak. Bij betwistingen over beoordelingen of sanctionering kan de lesgever steeds een beroep doen op de administratieve documenten. Gecorrigeerde en besproken werken, de werkmap, examenkopijen, examenvragen en modelantwoorden bieden in dergelijk geval een extra steun. Overzicht van de basisdocumenten: eigen agenda en die van de leerlingen; eigen werkmap(pen) met cursussen, lesvoorbereiding, opdrachtbeschrijvingen, jaarplanning,...; de gecorrigeerde taken en overhoringen; kopijen van examens en tussentijdse toetsen; examenvragen en de modelantwoorden; evaluatieschrift met vermelding van de gebruikte evaluatiecriteria; schriftelijke verwittigingen van de leerling; werkschriften, werkmappen, kaften of de documentatiemappen van de leerlingen; gerealiseerde werken, opdrachten, voorstudies,... contactafdrukken, foto s, video s, films, geluidsopnames. De leerlingen leggen minstens één werkmap aan waarin zij opdrachtbeschrijvingen, documentatie en voorbeelden (zowel technisch als creatief qua inhoud), beschrijvingen en motivaties van gevolgde denken ontwikkelprocessen, cursussen, eigen nota s, afgewerkte opdrachten (of een kopij) en de nabespreking ervan,... met structuur en overzichtelijk bewaren. Deze map geeft de leerling en de lesgever een overzicht van het leer- en werkproces en van de individueel gemaakte vorderingen. De agenda s van de leerlingen worden ingevuld voor de dag dat de les moet gekend of het werk moet gemaakt zijn, niet op de dag dat de les gegeven werd. De leerkracht zal regelmatig en bij wijze van steekproef de werkmappen en de agenda s van de leerlingen controleren. In de leerlingenwerkmap vindt men o.m.: - omschrijving van de opdracht(en) of thema( s) + uit te voeren taken; - de leerinhoud, verklaring en beoordelingscriteria van de opdrachten; - theoretische toelichtingen, incl. verklaring van woorden en/of begrippen en cursussen; - documentaties en illustraties i.v.m. de opdrachten, eventueel specifieke bibliografie; - schetsen, voorstudies, gebruikte bronnen en/of voorbeelden, een kopij van de bereikte resultaat; - de beknopte verantwoording of legitimatie van eventueel onderzoek. Handboeken zijn, naast divers audiovisueel materiaal, hulpmiddelen die de realisatie van het leerplan ondersteunen. Het theoretische onderricht Theoretische lessen dienen zoveel mogelijk geïllustreerd te worden (reproducties, foto s, dia s, video s, filmfragmenten,...) of getoetst aan praktijkoefeningen (in het atelier). Vakgroepwerking De vakken PV praktijk/stages en KV hebben nauwe banden met elkaar. Het is vanzelfsprekend dat alle betrokken leerkrachten deelnemen aan intensieve coördinatie binnen vakgroepwerking. ICT Informatie en communicatietechnologie biedt een schat aan mogelijkheden.
TSO - 3 de graad - Fotografie 21 Nooit gebruik maken van het internet is ondenkbaar. Indien onvoldoende gekend door de leerkracht is nascholing noodzakelijk! Nascholing Voortdurende nascholing betreffende nieuwe inzichten, technieken en materialen is vanzelfsprekend. Elke leerkracht dient zijn vakgebonden kennis en vaardigheden een actueel niveau te houden.
TSO - 3 de graad - Fotografie 22 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Volgende opsomming is niet limitatief. - lokaal met mogelijkheid tot verduisteren - kleinbeeld reflexcamera met drie objectieven - digitaal fototoestel - flitsinstallatie - lichtmeter - spotmeter - statief - achtergrondpapier - lichtbak - ontwikkeltanks - vergroter(s) - timers - korrelzoekers - instelramen - baden - maatbekers - opbergflessen - filmklemmen - thermometers - passepartoutsnijder - opkleefpers - filters - droogmachine - snijmachine - diaprojector - werktafels - computerconfiguratie (met voldoende werkgeheugen en min. 15 inch monitor) - scanner - externe opslagmogelijkheid (Jaz-drive, CD-schrijver,...) - kleurenprinter - actuele software voor beeldbewerking en -presentatie Algemene opmerkingen: De behoeften zijn groot, de middelen doorgaans beperkt. Men hoeft niet te overdrijven maar beneden een bepaald uitrustingsniveau kan geen ernstig werk geleverd worden. Een weldoordacht en rationeel gebruik van de beschikbare financiële middelen dringt zich op. Dit leerplan kan een school niets opleggen betreffende de aanbesteding van de fondsen. Een aanvaardbare minimumuitrusting is echter noodzakelijk. Het strekt tot aanbeveling om de vakleraren via de vakwerkgroep advies te vragen aangaande het stellen van prioriteiten binnen het begrootte budget. Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: - Codex - ARAB - AREI - Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: - de uitrusting en inrichting van de lokalen; - de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: - duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; - alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; - de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; - de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.
TSO - 3 de graad - Fotografie 23 EVALUATIE DOEL Door evaluatie bepaalt de leraar in welke mate de concreet gestelde doelen bereikt zijn. Een positieve evaluatie gaat uit van hetgeen de leerling heeft bijgeleerd, niet van de tekorten. Door evaluatie bepaalt de leraar in welke mate de concreet gestelde doelen bereikt zijn. De evaluatie bestaat erin het werkproces van de leerling te toetsen aan de opdracht en omgekeerd. Een positieve evaluatie gaat uit van hetgeen de leerling heeft bijgeleerd, niet van zijn tekorten. Voor permanente en objectieve evaluatie is het aangewezen te kunnen steunen op concrete evaluatiegegevens. Evaluatiecriteria die bij voorkeur opgesteld worden door de vakwerkgroep in samenspraak met de directie. Het strekt tot aanbeveling om via het agenda van de leerling de evaluatiecriteria aan de ouders mee te delen. Herhalingsbeurten kunnen aangevuld worden met korte schriftelijke overhoringen, praktijkopdrachten, mondelinge beurten, punten voor observatiegegevens, orde en/of medewerking. Hierbij is het ook nuttig voortdurend aandacht te besteden aan zelfevaluatie van de leerlingen. De procesevaluatie kan best gebeuren aan de hand van het verloop van de praktijkopdrachten. Observatie van het affectieve gedrag van de leerling kan aanleiding geven tot aanpassing van een evaluatiecijfer. Door classificatie van evaluatievragen volgens de taxonomie (kennen, kunnen en zijn) zal de leraar in staat zijn het doel van zijn evaluatie te bereiken. Vragen zijn éénduidig, valide en betrouwbaar. Door vraagstelling van gelijke aard als in de loop van het schooljaar speelt het verrassingseffect niet meer. Aan de hand van vooraf opgestelde modelantwoorden en duidelijke evaluatiecriteria zijn de correcties secuur en betrouwbaar. Bij mondelinge examens worden reeksen (gelijk- (w)aardige) vragen voorzien. Van het verloop van de examens worden notulen aangelegd. Iedere leerling heeft door trekking van zijn vragen gelijke kansen. Een tweede examinator, liefst competent in dezelfde discipline, wordt zo mogelijk toegevoegd. Voor de kunst- en praktijkvakken kan het examen vervangen worden door een beoordeling van de in een duidelijk afgebakende periode (examenperiode bvb.) gerealiseerde opdracht. De ideevorming, de onderzoeks- en uitvoeringsfasen gedurende de realisatie van die opdrachten (het proces) zijn daarbij minstens even belangrijk als het gepresenteerde werk (het product). De evaluatiemomenten worden per school bepaald. Mogelijke evaluatiemomenten zijn: - evaluatie van de dagelijkse inzet en het verwerken van de gegeven lessen: punten dagelijks werk (zinvol commentaar en volledige remediëring); - evaluatie waar de punten voor langere periodes vermeld staan: examenpunten (vermelden van commentaar, remediëring en klasgemiddelden). De geïntegreerde proef (gip) De laatstejaars TSO, 3 de graad leggen een geïntegreerde proef (gip) af. Gelieve de vigerende regelgeving te consulteren. De pedagogische begeleidingsdienst stelt bovendien een servicedocument ter beschikking met aanbevelingen betreffende het praktische verloop van dergelijke proef. Dat document kan bekomen worden via het internet of het secretariaat van de begeleidingsdienst van het Gemeenschapsonderwijs.
TSO - 3 de graad - Fotografie 24 BIBLIOGRAFIE BARTLETT S, LARRY & TARRANT, Jon, Basisboek Zwartwit Fotografie, ISBN 90 802 0717 9. DAVAL,Jean-Luc, La photographie. Histoire d un Art, ISBN 26 050 0016 8. ELSEVIER Focus, Sensitometrie, ISBN 90 100 1302 2. ELSEVIER Focus, Foto- en Filmencyclopedie, ISBN 97 101 9916 9. FOTO-ART, Pro-lighting Produktfotografie Food Fotografie Interieur Fotografie Speciale effecten Studio-Portretfotografie Huwelijksfotografie FREEMAN, Michael, Complete handboek fotografie, ISBN 90 213 2036 3. MARCHESI, Jost, J., Principes van de fototechniek, ISBN 90 100 4685 0. MARCHESI, Jost, J., Principes van de fototechniek II, ISBN 90 722 1406 4. MARCHESI, Jost, J., Principes van de fototechniek III, ISBN 90 722 1410 2. Museum voor fotografie, Een wereld in beeld. Museum voor fotografie, Fotografie vroeger en nu. ONTWERPGIDS, Digitale fotografie. De Adobe Photoshop, ISBN 90 678 9589 5. Praktische pocket encyclopedie, Creatief fotograferen, Lannoo, 1993. SLOOTWEG, René, Zonesysteem, ISBN 90 722 1412 9. SWINNEN, Joahn, M., De paradox van de fotografie, ISBN 90 524 0136 5. TASCHEN, La photographie du 20 e siècle, ISBN 38 228 8754 4 DALY, T., Digitale fotografie: handleiding, ISBN 90 5764 119 4 BOM, M., CALLENS, H. en VAN DEN BRANDEN, W., Werken met audiovisuele middelen, BRT, 1984. VAN DEN BRANDEN, W., Audiovisuele media: praktijkboek, Moderne Instructiemethoden, 1983. BRTN, Werken met audiovisuele middelen - leerboek, Instructieve Omroep BRTN. LINKENS, A., Creatief met audio-apparatuur, 1988. MEULENBERG, M., Begeleiden van audiovisuele producties, Alphen a/d Rijn, Samson Bedrijfsinformatie 1994. ELLERMAN, H., 380 Internet Tips & Trucs, Uitg. Pim Oets, 1995. HERRELIES, J.M., Het complete multimediaboek, Sybex, 1994. HASKIN, D., Beginnen met multimedia, Schoonhoven, Academic Service, 1995. RAGGETT, D., LAM, J., ALEXANDER, I., HTML 3 Electronic Publishing on the World Wide Web, Addison Wesley Longman, 1996. WINSTON, P.H., On to Java, Addison Wesley Longman, 1995.