Reizen met het openbaar vervoer In gesprek over reizen met het openbaar vervoer
Reizen met het openbaar vervoer In gesprek over reizen met het openbaar vervoer februari 2010 Zorgbelang Gelderland Alle rechten voorbehouden. Teksten, delen van teksten en/of artikelen uit deze uitgave mogen, na verkregen toestemming van Zorgbelang Gelderland, worden overgenomen of worden verveelvoudigd onder strikte voorwaarde van bronvermelding. Toestemming kan worden aangevraagd per brief, fax of e-mail. Dit document is een uitgave van Zorgbelang Gelderland Postbus 5310 6802 EH Arnhem IJsselburcht 4 6825 BP Arnhem Telefoon 026 384 28 22 Fax 026 384 28 23 www.zorgbelanggelderland.nl info@zorgbelanggelderland.nl Reizen met bus en trein februari 2010 2
Visie: zo denken wij er over Zorgbelang Gelderland komt op voor de belangen van burgers in Gelderland. Ook burgers met een beperking door ziekte, ongeval, handicap of ouderdom moeten kunnen leven zoals ze zelf willen. We willen dat zorg- en welzijnsorganisaties luisteren naar de vragen van burgers. Dat noemen we vraaggestuurde zorg. We bereiken dit door: belangen van groepen patiënten, cliënten en ouderen te behartigen ervaringen van gebruikers van zorg te verzamelen knelpunten in het zorgaanbod op te sporen klachten te verzamelen Bij Zorgbelang Gelderland zijn 470 organisaties in Gelderland aangesloten: verenigingen van patiënten organisaties van gehandicapten ouderenbonden cliëntenraden We werken met hen samen om onze doelen te bereiken. Niet iedereen kan fietsen of autorijden. Het openbaar vervoer en de regiotaxi zijn daarom heel belangrijk. Zorgbelang Gelderland vindt dat iedereen recht heeft op goed vervoer. En dat dit vervoer ook betaalbaar moet zijn. Colofon Redactie Willeke Peeters en Selma Roos Zorgbelang Gelderland Foto's Niek Tricotteux Druk Drukkerij Trioprint Nijmegen Reizen met bus en trein februari 2010 3
Inhoudsopgave Inleiding 1. Reizen met de bus 5 6 1.1 Bushaltes 6 1.2 Overstappen 7 1.3 Tijd waarop de bussen vertrekken 7 1.4 Het voorbereiden van de reis 8 1.5 De OV chipkaart 9 1.6 Lokale problemen 10 2. Reizen met de trein 11 2.1 Hoe kom ik in de trein 11 2.2 Overstappen 12 2.3 Kaartjes kopen 13 2.4 De informatie over het reizen met de trein 14 3. Overige tips 4. Aanbevelingen door Zorgbelang Gelderland 15 16 Reizen met bus en trein februari 2010 4
Inleiding In Apeldoorn komen mensen bij elkaar. Ze praten over wat er goed gaat aan het zelfstandig reizen met het openbaar vervoer. En over wat er niet goed gaat. Het zijn negen mensen met een verstandelijke beperking. Het zijn jonge mensen uit de provincie Gelderland. En ook oudere mensen uit de provincie Gelderland. Er zit één iemand in een rolstoel. Ook zijn er coaches en medewerkers van Zorgbelang Gelderland. Hoe vaak reizen de mensen? Van de deelnemers reizen er zes met de bus en zij doen dit elke dag tot één x per maand. Zes mensen reizen gemiddeld één x per maand met de trein. Twee mensen maken nu geen gebruik van het openbaar vervoer. Maar ze hebben dat eerder wel gedaan. Reizen met bus en trein februari 2010 5
1. Reizen met de bus Reizen met de bus is handig. Als het te ver is om te lopen. En als je geen auto hebt. Dan neem je de bus. In elke plaats rijden bussen. En op veel plaatsen zijn bushaltes. We praten over het reizen met de bus. 1.1 Bushaltes Wat gaat mis: Je moet vaak een heel eind lopen om bij de bus te komen. De stadsbussen staan op een andere plek dan de streekbussen. Een bus nemen vanaf de plek waar je woont, is geen probleem. Maar daarna is het moeilijk om een halte te vinden en om de goede bus terug te nemen. Bijvoorbeeld in de stad. Er staat geen haltebord. Vaak is het ook niet duidelijk wanneer de bus vertrekt en waarheen die bus gaat. Je moet soms een heel eind lopen voor je bij de juiste halte bent. Dan neem je liever de regiotaxi. Wij vinden: Het is beter als alle bussen op één plek staan. Laat stad- en regiobussen op één plek aankomen en vertrekken. Laat zien en horen wanneer bussen aankomen en vertrekken. En waar de bussen staan. Reizen met bus en trein februari 2010 6
1.2 Overstappen Soms gaat de bus niet direct naar de plek waar je moet zijn. Dan moet je overstappen op een andere bus. Die gaat wel naar de plek waar je moet zijn. Wat gaat mis: Er zijn slechte verbindingen bij reizen met de bus. De overstaptijd is vaak kort. Wij vinden: Laat zien en horen wanneer bussen aankomen en vertrekken. En ook waar de bussen aankomen en vertrekken. Het is fijn als haltes worden omgeroepen. En het is ook fijn als je kunt lezen bij welke haltes de bus stopt. 1.3 Tijd waarop de bussen vertrekken Als je met de bus wilt reizen, moet je goed op de tijd letten. Je moet weten hoe laat je ergens moet zijn. En je moet weten hoe laat je weg moet gaan. Je moet dan ook weten hoe laat de bus vertrekt. En hoe lang de busreis duurt. Want je wilt niet te laat komen. Wat gaat mis: De bus komt te vroeg en rijdt door. Als je op tijd bij de halte bent mis je toch je bus. Dan kom je te laat op je werk of school. Of er valt zomaar een bus uit, zonder dat je het weet. Het helpt niet als je hier wat van zegt tegen de chauffeur. In Den Haag komt iemand van het busbedrijf het vertellen als de bus uitvalt. Dat is fijn. Dan weet je waarom de bus niet komt. En dan weet je ook wat je moet doen. Reizen met bus en trein februari 2010 7
Wij vinden: De bus mag niet te vroeg wegrijden bij de halte. Goede informatie is heel belangrijk. Laat zien en horen wanneer bussen aankomen en vertrekken. En ook waar de bussen aankomen en vertrekken. Als de bus uitvalt, laat het dan weten. De mensen met een beperking moeten de informatie ook kunnen begrijpen. Dus je moet de informatie kunnen lezen en horen. 1.4 Het voorbereiden van de reis Reizen gaat gemakkelijker als je van te voren informatie opzoekt. Zoek uit hoe laat de bus weggaat voordat je op stap gaat. En ook voor de trein. Dan weet je goed waar je aan toe bent. De bus wordt vooral gebruikt om naar school en werk te gaan. Dat zijn elke keer dezelfde ritten. Reizen naar een nieuwe plek is moeilijk. Anderen vinden het geen probleem. Ze zoeken de reis van te voren uit op de website www.9292ov.nl Goede voorbereiding helpt. Dan gaat de reis ook goed. Een deelnemer vindt www.9292ov.nl een waardeloze site. Er staan veel te veel banners, tekst en plaatjes op. Je moet teveel handelingen doen. En de website is niet overzichtelijk. Ook klopt die site niet altijd. Eén paneldeelnemer belt liever naar 0900-9292 om een reis te plannen. Dan weet je zeker dat het klopt. Daar zeggen ze ook dat de site niet altijd klopt. Teletekst wordt door één deelnemer gebruikt. Om te kijken of er vertragingen of werkzaamheden zijn. Daar kijkt hij altijd op voor hij weggaat. Wij vinden: Er zouden altijd twee versies van een website moeten zijn. Een gewone en een aangepaste voor mensen met een beperking. Plaats een button op de website waarop men kan klikken om op een eenvoudige site terecht te komen. Reizen met bus en trein februari 2010 8
1.5 De OV chipkaart De OV chipkaart is een pasje. Op dit pasje moet je geld opladen. Net als de chipknip op je bankpas. Dan pas kun je reizen met de OV chipkaart. Je moet de pas voor een apparaat houden. Dat moet je doen als je instapt. En als je uitstapt. In de bus en ook in de trein. Dan heb je betaald voor je reis. Wat gaat mis: De OV-chipkaart is iets nieuws; dat is altijd lastig. Eén kaart voor al het openbaar vervoer lijkt wel handig. Een deelnemer heeft gehoord dat er twee piepjes gaan als er iets met je OV-chipkaart niet goed is. Maar als je niet kan lezen weet je niet wat er niet goed is. Men verwacht ook problemen met het opladen van de kaart. Ze weten er nog te weinig over. De informatie over de OV-chipkaart is niet duidelijk. En niet compleet. Men is bang voor chaos als je straks alleen nog maar met de OV-chipkaart kan reizen. Wij vinden: De deelnemers willen graag uitleg over de kaart. Goede informatie is heel belangrijk. De informatie moet toegankelijk gemaakt worden. Alle mensen moeten de informatie kunnen begrijpen. Dus je moet de informatie kunnen lezen en horen. Mensen moeten kunnen oefenen met de OV-chipkaart. Het is belangrijk dat iemand voordoet hoe je de kaart moet gebruiken. En je helpt om te oefenen. Reizen met bus en trein februari 2010 9
1.6 Lokale problemen Drie voorbeelden van hoe het niet moet Ede In Ede zijn te weinig bussen. Je kan niet met de bus van Ede naar de Betuwe. Je weet niet waar de bussen vertrekken. Ook krijg je verkeerde informatie. Er zijn vaak veranderingen en er is geen hulp, je weet je geen raad. Dan neem je liever de regiotaxi. Arnhem Het busstation in Arnhem is koud, vochtig, vies en onveilig. Op zondag gaan de bussen vanuit de buitenwijken maar één keer per uur. Dat is vervelend. Daar moet je rekening mee houden. Zwolle In Zwolle en Arnhem moet je te ver moet lopen. Van het ene perron naar het andere perron. Of van de trein naar de bus. Hierdoor worden aansluitingen gemist. Reizen met bus en trein februari 2010 10
2. Reizen met de trein Als je ver weg moet, kun je met de trein reizen. De deelnemers gaan met de trein om familie te bezoeken of te winkelen. De trein gaat lekker snel. In veel plaatsen zijn treinstations. 2.1 Hoe kom ik in de trein? Wat gaat mis: Treinen hebben een te hoge instap, waardoor mensen bang zijn om te vallen. Vooral oudere mensen hebben daar problemen mee. De oprijplaat voor rolstoelen kan niet gebruikt worden om lopend de trein in te komen. Reizen met de rolstoel in de trein is een probleem op kleine stations. Op de grotere stations zorgt de NS zelf voor de rolstoel-oprijplaat. Op kleinere stations moeten taxibedrijven dit verzorgen. Maar die zijn vaak te laat of komen niet opdagen. Wij vinden: Maak duidelijke afspraken met taxibedrijven als zij voor de NS de oprijplaten moeten regelen. Maak de instap zo laag mogelijk, zodat de trein net zo hoog is als het perron. Maak in de trein steunen waarop je kan leunen als je in- en uitstapt. Reizen met bus en trein februari 2010 11
2.2 Overstappen Als de trein niet in één keer naar de plek rijdt waar jij moet zijn, moet je overstappen. Dan moet je uit de ene trein. En in een andere trein. Die trein brengt je dan wel waar je moet zijn. Soms kom je uit een trein en dan moet je nog in een bus. Die brengt je dan naar waar je moet zijn. Wat gaat mis: Er is vaak te weinig overstaptijd. Overstappen van een trein naar een andere trein is lastig. En overstappen van een trein naar een bus is ook lastig. Mensen met een beperking lopen vaak wat langzamer. Ze hebben meer tijd nodig om te overzien waar ze zijn en waar ze naartoe moeten. Hierdoor missen zij vaak de aansluitingen. De trein komt ook wel eens opeens op een ander spoor aan. Dit wordt dan omgeroepen. Maar het gaat allemaal zo snel. En is niet altijd goed te horen. Als je eerst moet vragen: waar gaat die trein nu, dan is de trein alweer weg. De overstaptijd is dan te kort. Als de trein weg is moet je maar weer afwachten op welk perron de volgende komt. Het omroepen in de trein wordt vaak niet goed verstaan. Herhaling is wel prettig. Soms wordt er zelfs niets omgeroepen. De conducteur is belangrijk om vragen aan te stellen. Maar die is er niet altijd. Het is handig als je het kan lezen, maar het gaat te snel. Wij vinden: Een rechtstreekse trein zonder overstap is makkelijker. Het omroepen van de stations moet duidelijk zijn. Ook wijzigingen in de reis moeten duidelijk zijn. Zoals bijvoorbeeld het spoor waar de trein aankomt. Dit moet duidelijk, kort, niet te snel en goed verstaanbaar gedaan worden. Ook moet de boodschap vaak herhaald worden. Het helpt goed om te horen wat het volgende station is, zodat je weet wanneer je er uit moet. Roep bij het instappen van de trein om waar de conducteur is. Mensen kunnen deze dan op zoeken als zij vragen hebben. Reizen met bus en trein februari 2010 12
2.3 Kaartjes kopen Voor het reizen met de trein moet je een kaartje kopen. Je kunt het treinkaartje op het station kopen. Er is een loket waar je een kaartje kunt kopen. Je kunt je kaartje ook bij een automaat kopen. Wat gaat mis: De kaartjesautomaat (met de digitale schermen) is slecht leesbaar. Op kleinere stations is geen loket, dus zijn mensen afhankelijk van deze automaat. Voor mensen met een motorische beperking is het gebruik van het aanraakscherm erg lastig. Omdat deze gevoelig reageren. Wij vinden: Geef bekendheid aan cursussen NS voor kaartjesautomaat. Bijvoorbeeld MEE geeft die cursussen. Maak in de trein, of op de website van NS en 9292ov.nl reclame voor de website www.steffie.nl. Hierop kunnen mensen oefenen met de kaartjesautomaat. Maak de begeleiderskaart meer bekend. En ook de ontheffingskaart. Dan hoeven mensen geen kaartje bij de automaat te kopen. Maak beter bekend dat je ook via internet een treinkaartje kunt kopen. Dan kunnen mensen goed voorbereid op reis! Reizen met bus en trein februari 2010 13
2.4 De informatie over het reizen met de trein Voordat je op reis gaat, wil je weten hoe het werkt. Voor je in de trein stapt, wil je opzoeken hoe laat de trein rijdt. Je wilt je reis voorbereiden. Dan gaat de reis gemakkelijker. Wat gaat mis: Als je niet kunt lezen is het moeilijk om te weten waar je moet zijn op het station. Informatie gaat te snel (op de digitale schermen) en er verandert te vaak iets. Ook veranderen er vaak veel dingen tegelijk. Wij vinden: De informatie moet toegankelijk gemaakt worden. De mensen moeten de informatie ook kunnen begrijpen. Dus je moet de informatie kunnen lezen en horen Gesproken, in tekst en in pictogrammen. Reizen met bus en trein februari 2010 14
3. Overige tips De gemeente moet meewerken aan het verbeteren van het openbaar vervoer. Er moet een reishulp zijn voor reizen met de trein net als voor reizen met de bus. Er moet aandacht zijn voor de bereikbaarheid van de stations. Verenigingen Onderling Sterk kunnen met vervoersbedrijven in gesprek gaan over problemen die ervaren worden. Onderling Sterk Ede heeft al eens een gesprek gevoerd met de NS en raadt dit andere Onderling Sterk verenigingen ook aan. Ontwikkel een 'Tom Tom' (navigatiesysteem) voor het reizen met het openbaar vervoer. Hierop kun je informatie horen en lezen. Als er tijdens de reis ineens iets verandert, dan kun je dat horen en lezen op de 'Tom Tom'. Dan weet je ook gelijk wat je moet doen. Er moeten thema-café's voor mensen met een verstandelijke beperking georganiseerd worden over het reizen met het openbaar vervoer in de provincie Gelderland. Het liefst komen er ook thema-café's over de regiotaxi. Reizen met bus en trein februari 2010 15
4. Aanbevelingen door Zorgbelang Gelderland Aanbevelingen voor gemeenten Gemeenten verstrekken subsidies aan organisaties die vrijetijdsactiviteiten organiseren voor mensen met een verstandelijke beperking. Maar er moet ook nagedacht worden over hoe de mensen op die plek komen. Gemeenten kunnen subsidies aan organisaties geven. De organisaties leren de mensen dan zelfstandig te reizen met het openbaar vervoer. Mensen hoeven dan minder vaak met de regiotaxi te gaan. Gemeenten moeten de bushaltes beter toegankelijk maken. Gelderse gemeenten kunnen samen de provincie aansporen het reizen met het openbaar vervoer gratis toegankelijk te maken. In sommige gemeenten is het reizen met de bus al gratis voor ouderen. Mensen met een beperking maken extra kosten in het dagelijks leven. Daarom beveelt Zorgbelang Gelderland gratis openbaar vervoer aan voor deze mensen. Aanbevelingen voor zorg- en welzijnsaanbieders Organisaties die vrijetijdsactiviteiten organiseren, kunnen cursussen en trainingen ontwikkelen als: Hoe kan ik zelfstandig met het openbaar vervoer reizen? Daarnaast kunnen MEE en de lokale vrijwilligersorganisaties gestimuleerd worden om vrijwilligers (en denk ook aan maatschappelijke stages) in te zetten om mensen te leren zelfstandig te reizen met bus en trein. Zorgaanbieders kunnen in hun begeleidingsplan opnemen dat ze mensen aanleren zelfstandig te reizen met het openbaar vervoer. Aanbevelingen voor vervoersbedrijven Mensen hebben behoefte aan eenvoudige informatie. De landelijke website voor het openbaar vervoer (www.9292ov.nl) moet toegankelijk worden. Informatievoorziening tijdens het reizen met het openbaar vervoer moet toegankelijk worden. De informatie moet eenvoudig gemaakt worden, bijvoorbeeld met geluid en tekst en plaatjes. Maak een training over het gebruik van de OV-chip kaart, speciaal voor mensen met een beperking.... Zorgbelang Gelderland Informatie Klachtenopvang Belangenbehartiging Postbus 5310 6802 EH Arnhem IJsselburcht 4 6825 BP Arnhem Telefoon 026 384 28 22 Fax 026 384 28 23 www.zorgbelanggelderland.nl info@zorgbelanggelderland.nl