SECTORFOTO Lokale besturen 2008 Departement Werk en Sociale Economie
Colofon Samenstelling: Vlaamse overheid Beleidsdomein Werk en Sociale Economie Departement Werk en Sociale Economie Koning Albert II-laan 35 bus 20 1030 Brussel Tel 02/553 42 56 sectorconvenants@vlaanderen.be Verantwoordelijke uitgever: Dirk Vanderpoorten Secretaris-generaal Depotnummer: D/2008/3241/338 Lay-out: Vingerhoets.com Uitgave: december 2008
Synthese In 2007 telden de lokale besturen 140.656 Vlaamse loontrekkende werknemers, dit is 6,4% van alle Vlaamse werknemers. De tewerkstelling in de lokale besturen is lichtjes toegenomen (+0,5%) t.o.v. 2006, maar minder sterk dan de toename in de totale Vlaamse werkgelegenheid (+1,5%). Naar soort bestuur is de tewerkstelling het sterkst toegenomen in de Gemeenten en Steden (+1,3%), gevolgd door de OCMW s (+0,7%). Daarentegen zijn veel jobs verloren gegaan in de Ziekenhuisverenigingen hfdst. 12 (-3,0%). In de Intercommunales is de tewerkstelling lichtjes afgenomen (-0,2%). Naar soort bestuur hebben de Gemeenten en Steden het grootste aandeel werknemers (49%), gevolgd door de OCMW s (40%) en dan de Ziekenhuisverenigingen hfdst. 12 (10%). In de Intercommunales zijn een relatief beperkt aandeel werknemers actief (5%). Naar activiteiten zijn in de gemeentelijke overheid (35%) de grootste groep werknemers actief, gevolgd door de rust- en verzorgingstehuizen en de overige maatschappelijke dienstverlening van de OCMW s zonder huisvesting (beiden 15%). In de lokale besturen zijn vrouwelijke werknemers in de meerderheid: bijna 66% van de werknemers is vrouw, tegenover 45% gemiddeld in Vlaanderen. De vrouwelijke werknemers zijn vooral actief in de OCMW s (83%) en de Ziekenhuisverenigingen hfdst. 12 (81%), terwijl de mannelijke werknemers in de meerderheid zijn in de Intercommunales (81%). Ouderen (50-plussers) zijn sterk oververtegenwoordigd in de lokale besturen: 29% van de werknemers is ouder dan 50 jaar, tegenover 20% over alle sectoren heen. In de Steden en Gemeenten en de Ziekenhuisverenigingen hfdst. 12 loopt het aandeel 50-plussers zelfs op tot respectievelijk 33% en 30%. In de lokale besturen werken 45% van de werknemers deeltijds, tegenover 29% gemiddeld in Vlaanderen. De OCMW s en de Ziekenhuisverenigingen hfdst. 12 hebben het grootste aandeel deeltijdse werknemers (respectievelijk 56% en 47%). In de Intercommunales werkt slechts 13% deeltijds. 3
Voorwoord Sectoren zijn een belangrijke motor in het Vlaamse arbeidsmarktbeleid. We denken hierbij bijvoorbeeld aan acties in het kader van diversiteit, opleiding van werknemers en toeleiding van leerlingen en werkzoekenden naar de arbeidsmarkt. Via de sectorconvenants (protocollen tussen de Vlaamse Regering en sectoren) engageren de sectorale sociale partners zich om de prioriteiten van het arbeidsmarktbeleid mee gestalte te geven. Op die manier werkt het sectorale beleid versterkend ten aanzien van het Vlaamse arbeidsmarktbeleid. In 2001 werd de eerste generatie sectorconvenants afgesloten in het kader van het Vlaams Werkgelegenheidsakkoord 2001-2002. De bestaande samenwerking van de Vlaamse Regering met de sectoren d.m.v. sectorconvenants werd later telkens verlengd en uitgebreid op basis van de volgende Werkgelegenheidsakkoorden. Anno 2008 is het vooral de Competentieagenda die inspirerend werkt op de werking van de sectorconvenants. Via de sectorconvenants trachten de sectoren meer mensen aan het werk te krijgen en houden en elk talent te (h)erkennen, ontwikkelen en benutten. Om de sectorconvenants en de sectoren te kunnen plaatsen binnen een socio-economisch kader, worden sectorfoto s gemaakt die we ter beschikking stellen van de sectoren en publiek maken via de portaalsite www.werk.be. Op deze website kan u ook de gehanteerde cijferreeksen en uitleg bij de methodologie terugvinden. We geloven namelijk in de sectorfoto s als steunpunt én hefboom om in overleg met de sectoren en vanuit een sectorale invalshoek een strategische visie te ontwikkelen als antwoord op de huidige en toekomstige uitdagingen van de arbeidsmarkt. Sectoren krijgen aan de hand van de sectorfoto s zicht op de realiteit in hun sector en op hun positie ten opzichte van het Vlaamse gemiddelde. Dit kan inspirerend werken bij de totstandkoming van nieuwe sectorconvenants (verlengingen) of kan sectoren aanzetten om tussentijds bij te sturen. Alle gepubliceerde sectorfoto s werden eerst gekeurd en goed bevonden door de sectorale sociale partners. We beseffen dat de onderstaande cijfers, tabellen en grafieken geen perfecte weergave zijn van de sectorale dynamiek. Misschien had uzelf als fotograaf vanuit een ander perspectief een andere kadering gekozen of gefocust op andere elementen. We nodigen u dan ook uit om dit instrument gaandeweg samen met ons te blijven versterken. We hopen met deze snapshots alvast het sectoraal beleid verder te inspireren. Dirk Vanderpoorten Secretaris generaal, departement Werk en Sociale Economie 4
Inhoudsopgave SYNTHESE 3 VOORWOORD 4 INHOUDSOPGAVE 5 1. INLEIDING 6 2. HET AANTAL VLAAMSE WERKNEMERS 7 3. HET AANTAL VLAAMSE WERKNEMERS NAAR SOORT BESTUUR EN ACTIVITEITEN 9 4. HET AANTAL VLAAMSE WERKNEMERS NAAR SOORT BESTUUR EN ACHTERGRONDKENMERKEN 11 Figuren 1: Aantal Vlaamse werknemers en verdeling naar achtergrondkenmerken (2007) 8 2: Aantal Vlaamse werknemers naar soort bestuur (2007) 9 3: Verdeling van het aantal Vlaamse werknemers naar geslacht en soort bestuur (2007) 11 4: Verdeling van het aantal Vlaamse werknemers naar leeftijd en soort bestuur (2007) 11 5: Verdeling van het aantal Vlaamse werknemers naar arbeidsregime en soort bestuur (2007) 12 Tabellen 1: Evolutie van het totaal aantal Vlaamse werknemers (2006-2007) 7 2: Evolutie van het totaal aantal Vlaamse werknemers naar soort bestuur (2006-2007) 7 3: Aantal Vlaamse werknemers en verdeling naar achtergrondkenmerken (2007) 8 4: Aantal en aandeel Vlaamse werknemers naar soort bestuur en activiteit (Vlaams Gewest, 2007) 10 5: Verdeling van het aantal Vlaamse werknemers naar soort bestuur en achtergrondkenmerken (2007) 12 5
1. Inleiding Tot de sector van de lokale besturen behoren 3 soorten besturen, waarin de werknemers werkzaam zijn in de volgende activiteiten: 1. Steden en gemeenten: - Gemeentelijke overheid (exclusief OCMW) - Reisbegeleiders en gidsen, toeristische informatiediensten - Kinderopvang - Beheer en exploitatie van culturele centra - Bibliotheken en openbare archieven - Musea en monumentenzorg - Beheer en exploitatie van sportcentra en overige sportinstallaties en -accommodaties 2. OCMW s: - Algemeen overheidsbestuur van de OCMW s - Ziekenhuizen - Instituten voor gehandicapte volwassenen - Rust- en verzorgingstehuizen - Kinderopvang - Overige maatschappelijke dienstverlening zonder huisvesting 3. Intercommunales: - Afvalverzameling en verwerking - Intercommunales van algemeen bestuur - Productie en distributie van elektriciteit - Winning, zuivering en distributie van water. Voor deze sectorfoto wordt een beroep gedaan op de statistieken van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de Provinciale en Plaatselijke overheidsdiensten. De RSZPPO beheert immers de sociale zekerheid van de personeelsleden van de lokale overheden. De afbakening is gebeurd op basis van nace-activiteiten en soort bestuur. Ook de ziekenhuizen met een rechtsvorm van een vereniging, hoofdstuk 12 of 12bis van de OCMW-wet (met participatie van partners uit de private sector) worden opgenomen in de bespreking. Zij zullen opgenomen worden als een afzonderlijke categorie. De resultaten van de analyse worden afgewogen tegen een gemiddelde voor alle sectoren samen. Hierdoor kan vastgesteld worden of de sector beneden- of bovengemiddelde cijfers haalt voor de verschillende indicatoren. De sectorfoto biedt zo een globaal cijfermatig portret van de sector. Als vergelijkingsbasis zal de gecentraliseerde statistiek van de RSZ gebruikt worden. De cijfergegevens voor de lokale besturen zijn overschat omdat een groep van werknemers, werkzaam in de publieke instellingen, zijn meegeteld, maar eigenlijk behoren tot de social profit. Een uitgebreide toelichting over de gebruikte methodologie/bronbestanden kan u terugvinden op www.werk.be. De cijfers die in deze sectorfoto gebruikt worden, evenals in de sectorfoto s van andere sectoren, worden u integraal online aangeboden. Ook de sectorfoto s zijn downloadbaar in pdf-formaat. 6
2. Het aantal Vlaamse werknemers Voor het berekenen van het aantal loontrekkende werknemers in de lokale besturen maken we gebruik van de gecentraliseerde statistieken van de RSZPPO. In deze statistieken wordt de tewerkstelling berekend in functie van de woonplaats van iedere werknemer. In het tweede kwartaal van 2007 telden de lokale besturen 140.656 Vlaamse loontrekkende werknemers. In alle sectoren samen waren op dat moment 2.200.859 Vlaamse werknemers actief, dus van alle Vlaamse werknemers werkt 6,4% in de lokale besturen. In 2007 is de tewerkstelling in de lokale besturen lichtjes toegenomen (+0,5%) t.o.v. 2006, maar minder sterk dan de toename in de totale Vlaamse loontrekkende werkgelegenheid (+1,5%). Tabel 1: Evolutie van het totaal aantal Vlaamse werknemers (2006-2007) 2006 2007 Lokale besturen (n) 139.905 140.656 (%) +0,5% Alle sectoren (n) 2.169.919 2.200.859 (%) +1,4% Bron: Gecentraliseerde statistiek RSZ-DMFA & RSZPPO, toestand op 30/06/2005-2007 Uit tabel 2 blijkt dat er duidelijke verschillen merkbaar zijn in de evolutie naar soort bestuur. In de Gemeenten en Steden is de tewerkstelling het sterkst toegenomen (+1,3%), gevolgd door de OCMW s (+0,7%). De tewerkstelling is vooral toegenomen in de activiteiten rust- en verzorgingstehuizen, kinderopvang en de algemene besturen van de OCMW s en Steden en Gemeenten. Daarentegen zijn veel jobs verloren gegaan in de ziekenhuisverenigingen hfdst. 12 (-3,0%). De tewerkstelling in de Intercommunales is lichtjes afgenomen (-0,2%). Tabel 2: Evolutie van het totaal aantal Vlaamse werknemers naar soort bestuur (2006-2007) 2006 2007 Gemeenten en steden (n) 139.905 140.656 (%) +0,5% OCMW's (n) 55.473 55.834 (%) +0,7% Intercommunales (n) 7.534 7.516 (%) -0,2% Ziekenhuisverenigingen (n) 14.726 14.277 hfdst. 12 (%) -3,0% Totaal (n) 2.169.919 2.200.859 (%) +1,4% Bron: Gecentraliseerde statistiek RSZPPO, toestand op 30/06/2005-2007 7
In de lokale besturen zijn vrouwelijke werknemers in de meerderheid: bijna 66% van de werknemers is vrouw, tegenover 45% gemiddeld in Vlaanderen. Relatief weinig jongeren zijn actief in de lokale besturen: slechts 5% van de werknemers is tussen 18 en 24 jaar oud, tegenover 10% over alle sectoren heen. Anderzijds zijn ouderen (50-plussers) sterk oververtegenwoordigd: 29% van de werknemers is ouder dan 50 jaar, tegenover 20% over alle sectoren heen. In de lokale besturen werkt 45% van de werknemers deeltijds, dit is veel hoger dan het globale aandeel deeltijdse werknemers in Vlaanderen (29%). Tabel 3: Aantal Vlaamse werknemers en verdeling naar achtergrondkenmerken (2007) Lokale besturen Totaal Vlaams Gewest n % % Totaal aantal 140.656 100,0 100,0 Geslacht Mannen 48.557 34,5 54,8 Vrouwen 92.099 65,5 45,2 Leeftijdsklasse 18-24 jaar 7.663 5,4 9,8 25-49 jaar 91.505 65,1 69,2 50-64 jaar 41.052 29,2 20,1 Andere (-18 en +65) 436 0,3 0,8 Arbeidsregime Voltijds 77.152 54,9 67,4 Deeltijds 63.328 45,0 28,7 Speciaal regime 176 0,1 3,8 Bron: Gecentraliseerde statistiek RSZ-DMFA & RSZPPO, toestand op 30/06/2007 Figuur 1: Aantal Vlaamse werknemers en verdeling naar achtergrondkenmerken (2007) Andere Andere Speciaal regime 100% Vrouwen 50-64 50-64 Deeltijds Deeltijds 90% 80% 70% 60% Vrouwen 50% 40% 30% Mannen Lokale besturen Mannen Vlaams Gewest 25-49 18-24 Lokale besturen 25-49 18-24 Vlaams Gewest Voltijds Lokale besturen Voltijds Vlaams Gewest 20% 10% 0% Geslacht Leeftijd Arbeidsregime Bron: Gecentraliseerde statistiek RSZ-DMFA & RSZPPO, toestand op 30/06/2007 8
3. Aantal Vlaamse werknemers naar soort bestuur en activiteiten Naar soort bestuur hebben de Gemeenten en Steden het grootste aandeel werknemers (49%), gevolgd door de OCMW s (40%) en dan de Ziekenhuisverenigingen hfdst. 12 (10%). In de Intercommunales zijn een relatief beperkt aandeel werknemers actief (5%). (zie tabel 4) Naar activiteit zijn in de gemeentelijke overheid (35%) de grootste groep werknemers actief, gevolgd door de rust- en verzorgingstehuizen en de overige maatschappelijke dienstverlening van de OCMW s zonder huisvesting (beiden 15%). Ook de ziekenhuisverenigingen (10%) hebben een behoorlijk aandeel in de lokale besturen. Samen zijn zo goed als 75% van de werknemers in de lokale besturen tewerkgesteld in één van deze 4 activiteiten. Figuur 2: Aantal Vlaamse werknemers naar soort bestuur (2007) 10% 5% 45% intercommunales Ziekenhuisvereningingen hfdst. 12 OCMW s 40% Gemeenten en steden Bron: Gecentraliseerde statistiek RSZPPO, toestand op 30/06/2005-2007 - Departement Werk en Sociale Economie Sectorfoto LOKALE BESTUREN 2008 9
Tabel 4: Aantal en aandeel Vlaamse werknemers naar soort bestuur en activiteit (Vlaams Gewest, 2007) Gemeenten en steden n % Reisbegeleiders en gidsen, toeristische informatiediensten en dergelijke 454 0,3 Gemeentelijke overheid, excl. OCMW 49.455 35,2 Kinderopvang 4.035 2,9 Beheer & exploitatie van culturele centra 1.174 0,8 Bibliotheken & Openbare archieven 3.073 2,2 Musea & monumentenzorg 1.086 0,8 Beheer en exploitatie van sportcentra 2.477 1,8 Exploitatie van overige sportinstallaties en -accommodaties 1.275 0,9 Subtotaal 63.029 44,8 OCMW's Algemeen bestuur van OCMW's 8.041 5,7 Ziekenhuizen 4.795 3,4 Instituten voor gehandicapte volwassenen 670 0,5 Rust- en verzorgingstehuizen 20.849 14,8 Kinderopvang 868 0,6 Overige maatschappelijke dienstverlening zonder huisvestiging 20.611 14,7 Subtotaal 55.834 39,7 Intercommunales Productie van elektriciteit 20 0,0 Transmissie van elektriciteit 372 0,3 Distributie van en handel in elektriciteit 938 0,7 Winning, zuivering en distributie van water 1.791 1,3 Intercommunales van algemeen bestuur 1.843 1,3 Verzamelen, storten en verwerken van huisvuil, industrieel afval, landbouwafval en bouw- en sloopafval 2.552 1,8 Subtotaal 7.516 5,3 Ziekenhuizenvereniging hfdst. 12 14.277 10,2 Eindtotaal 140.656 100,0 Bron: Gecentraliseerde statistiek RSZPPO, toestand op 30/06/2007 10
4. Aantal Vlaamse werknemers naar soort bestuur en achtergrondkenmerken Het aandeel vrouwelijke werknemers blijkt sterk af te hangen van het soort bestuur. In de steden en gemeenten is de verdeling ongeveer gelijk (48% mannen, tegenover 52% vrouwen). De intercommunales zijn een mannelijk bestuur: 81% van de werknemers zijn mannen. Dit hangt nauw samen met de activiteiten die uitgeoefend worden, onder meer afvalverwerking en nutsvoorzieningen. In de OCMW s en de Ziekenhuisverenigingen zijn daarentegen meer dan 4 op 5 werknemers vrouw. Dit heeft te maken met de typische vrouwelijke activiteiten in deze besturen: rust- en verzorgingstehuizen, kinderopvang, ziekenhuizen,... Figuur 3: Verdeling van het aantal Vlaamse werknemers naar geslacht en soort bestuur (2007) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% Vrouwen Steden en gemeenten OCMW s Intercommunales Ziekenhuisverenigingen hfdst. 12 10% 0% mannen Bron: Gecentraliseerde statistiek RSZPPO, toestand op 30/06/2005-2007 Opgesplitst naar leeftijd zijn 50-plussers oververtegenwoordigd in de lokale besturen (29%) in vergelijking met het Vlaams gemiddelde (20%). Vooral in de Steden en Gemeenten en in Ziekenhuisverenigingen hfdst. 12 zijn een relatief groot aandeel 50-plussers werkzaam (respectievelijk 33% en 30%), veel meer dan in de OCMW s en de Intercommunales (beiden 26%). Voor de toekomst betekent dit dat er een grote vervangingsvraag naar nieuwe werknemers zal ontstaan als deze oudere werknemers de pensioenleeftijd zullen bereiken. Figuur 4: Verdeling van het aantal Vlaamse werknemers naar leeftijd en soort bestuur (2007) 100% 90% 80% 70% 60% andere 50% 40% 50-64 30% 20% 25-49 Steden en gemeenten OCMW s Intercommunales Ziekenhuisverenigingen hfdst. 12 10% 0% 18-25 Bron: Gecentraliseerde statistiek RSZPPO, toestand op 30/06/2005-2007 - Departement Werk en Sociale Economie Sectorfoto LOKALE BESTUREN 2008 11
In de lokale besturen zijn meer werknemers actief in een deeltijds arbeidsregime dan gemiddeld in Vlaanderen (45%, tegenover 29%). Naar soort bestuur valt op dat vooral de werknemers werkzaam in de OCMW s en de Ziekenhuisverenigingen deeltijds werken (respectievelijk 56% en 47%). Ook in de Steden en Gemeenten zijn relatief veel werknemers actief in een deeltijds arbeidsregime. In het mannelijk bestuur Intercommunales werken daarentegen slechts 13% van de werknemers deeltijds. Figuur 5: Verdeling van het aantal Vlaamse werknemers naar arbeidsregime en soort bestuur (2007) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Speciaal regime 30% 20% Deeltijds Steden en gemeenten OCMW s Intercommunales Ziekenhuisverenigingen hfdst. 12 10% 0% Voltijds Bron: Gecentraliseerde statistiek RSZPPO, toestand op 30/06/2005-2007 Tabel 5: Verdeling van het aantal Vlaamse werknemers naar soort bestuur en achtergrondkenmerken (2007) Steden en gemeenten OCMW s Intercommunales Ziekenhuisverenigingen hfdst. 12 n % n % n % n % Totaal aantal 63.029 100,0 55.834 100,0 7.516 100,0 14.277 100,0 Geslacht Man 30.466 48,3 9.262 16,6 6.119 81,4 2.710 19,0 Vrouw 32.563 51,7 46.572 83,4 1.397 18,6 11.567 81,0 Leeftijdsklasse 18-24 jaar 3.100 4,9 3.615 6,5 281 3,7 667 4,7 25-49 jaar 39.103 62,0 37.752 67,6 5.311 70,7 9.339 65,4 50-64 jaar 20.486 32,5 14.388 25,8 1.915 25,5 4.263 29,9 Andere 340 0,5 79 0,1 9 0,1 8 0,1 Arbeidsregime Voltijds 38.483 61,1 24.521 43,9 6.548 87,1 7.600 53,2 Deeltijds 24.380 38,7 31.308 56,1 964 12,8 6.676 46,8 Speciaal regime 166 0,3 5 0,0 4 0,1 1 0,0 Bron: Gecentraliseerde statistiek RSZ-DMFA & RSZPPO, toestand op 30/06/2007 12
Samen talent in goede banen leiden Departement Werk en Sociale Economie